Ekosidi engellemek için ekofeminizm – STGM

“Uygar Adam der ki: ben Benim, ben Efendiyim, geri kalan her şey Öteki-dışarıda, altta, altımda, itaatkâr. Ben sahip olurum, ben kullanırım, ben araştırırım, ben sömürürüm, ben denetlerim. Önemli olan benim yaptığımdır. isteklerim maddenin varolma sebebidir. Ben benim, geri kalanıysa uygun gördüğüm şekilde kullanılacak kadınlar ve vahşi doğa.”

Ünlü bilimkurgu ve ütopya yazarı, “bilge kocakarı” Ursula Le Guin’den alıntıladığımız bu sözler aslında yeşil hareketle feminizmin birlikteliğinden ortaya çıkan ekofeminizmin mücadele ettiği şeye tam olarak işaret ediyor: Ataerkillik.

Bir soyu ortadan kaldırma için kullanılan jenosid kavramından yola çıkarak kullanılan bir kavram ekosid. Kapitalizm ve ataerkilliğin elele vererek doğayı, ekolojik sistemi yok etmek için özellikle son 60 yıldır yoğun bir çaba sarfettiği hepimizin malumu. Belki o yüzden, ekosistemi tek tek ve örgütlü, bireysel yarar ya da kar amacıyla talan edenlerin yanı sıra, hem yeşil hareket içinde yer alanlara hem de çevre meselesini hiç hesaba katmadan feminist mücadele verenlere söyleyecek bir sözü var ekofeministlerin: “Erkeklerin yeldeğirmenleri inşa ederken kadınların sessizce söz dinledikleri, ekmek pişirip kilim dokudukları bir ekolojik toplum istemiyoruz.”* Ekolojist bakış açısıyla örülmüş bir feminizmi benimsemezsek de, çok uzak değil, insan, çocuk, engelli, herhangi bir hak mücadelesi verecek, herhangi bir kültürün yok olmaması için çırpınacak bir dünya kalmayacak ellerimizde.

Çevre sorunlarından birinci derecede etkilenen yoksul, köyde yaşayan kadınların karar aşamalarında öncelikle yer almalarını sağlamak o nedenle elzem. Çünkü geleneksel olarak kadınlar evin gıda güvenliğini sağlayan kişilerdir ve biliyoruz ki Anadolu’da birçok kadın geçmişten bugüne sandıklarında sakladıkları tohumlarla biyolojik çeşitliliğin sürmesini ve daha da önemlisi kıtlık zamanlarının görece kolay geçmesini sağladılar. Bugün de tohum çalışması yapan, aralarında çok sayıda kadının bulunduğu ve özellikle ellerinde eski usul tohum bulunduran köylü kadınlarla görüşüp, yerel çeşitlerin pazara inmesini sağlayan çalışmalar yapan gruplar var. Sebze, meyve, tahıl gibi belirli konularda uzmanlaşan bu gruplardan Muğla Meyve Mirası Grubu tümüyle kadınlardan oluşuyor (www.meyvemirasi.org). Emanetçilerin içinde çok sayıda çiftçi var (www.emanetciler.org). Kirazlı Ekolojik Yaşam Derneği ve Yer Gök Anadolu Derneği biyolojik çeşitliliğe bu yolla katkı sağlayan gruplardan.

Ekofeminizm kadının doğayla güçlü bağına vurgu yapıp, bu bağı sahipleniyor ve erkeklere de doğayla ilişkilerini güçlendirme çağrısı yapıyor. Hâlâ yapabileceğimiz bir şeyler varken, ekosidin geri dönülemez noktasında yapabileceğimiz tek şey ağlamak olmasın diye…

*Petra Kelly’den aktaran Mary Mellor, Sınırları Yıkmak, Ayrıntı Yay., 1993, s. 54.

www.stgm.org.tr/docs/sivilizNisan2009.pdf

Advertisement

100 Ways To Undermine The Industrial Machine : The List

In the previous post, “100 Ways To Undermine The Industrial Machine : Introduction“, the basic premise behind the need for Undermining was given, along with a set of vital Rules that potential Underminers should adhere to. The remainder of the article was a list of Undermining Actions – initially about 30. Between that article being posted, and this one, the list has increased as I have researched the subject further, and various people have contributed ideas, some of them very good indeed. Therefore, in order to maintain momentum, this post will include the new list, with a view to keeping it updated in perpetuity. If you have any ideas, please write to me at keith@theearthblog.org or make a comment below. 

The list below does not imply unqualified approval of your carrying out the action: that is why there is a disclaimer. When going through the list, I would also encourage you to think about what each action means in your local context, and how it might need to be adapted to be relevant, or even possible. In all cases, you must read the Introduction before embarking on any Undermining activity, even if it is in the list: you might be out of your depth without realising it, and you might also be wasting your time, effort and even liberty. Nothing is without risk, but some things are really worth it.

Disclaimer: Publication of the following list does not imply any responsibility on the author’s part – the person carrying out the listed actions takes full responsibility for the outcome of these actions. The author only condones activities that are permitted under local jurisdiction; all other activities are the personal choice of the actor.

· Change the press releases of the company you work for to tell the truth about the product or service they are offering. If releases are sent out by post, it is a lot easier to be anonymous.

· Similarly, alter promotional and advertising materials to show the environmental and social impact of the company sending them out. If you work in a printing or distribution role, this will be far safer.

· Insert contrary materials, such as flyers exposing a company or organisation’s activities, into the pages of reports, magazines and brochures.

· If you are party to confidential information that, if released, could damage the reputation of a company or public body, send it anonymously by post to one or more newspaper editors.

· Remove commercial advertising (billboards, posters, displays) from your local area or, if that’s not possible, alter it to give it a more accurate meaning.

· Switch off televisions or monitors in shops that are running adverts.

· Switch off televisions in public areas, pubs / bars and shop windows. Remote control devices are available for this.

· Subvertise commercial and government messages (adverts, promotions, campaigns) and distribute your work across the internet. Aim to make your version highly memorable.

· Undermine the reputation of politicians and corporate executives by posting mash-ups of their speeches on YouTube. The funnier they are, the more people will want to see them.

· Make up stickers, saying things like “Product of Industrial Agriculture”, “Energy Waster” or “Made in Sweatshops” and stick them on relevant items in supermarkets and large shops.

· Use radio and television blocking devices to disrupt broadcasts during advertising breaks, public “service” announcements and multi-part TV series (to discourage further watching).

· In a similar vein, set up local transmitting devices to broadcast pre-recorded anti-civilization messages on public frequencies.

· Remove commercial promotional and sponsored materials from schools.

· Refuse to vote. Encourage others not to vote either. If voting is compulsory, spoil your paper.

· Don’t do any unpaid work at all for any commercial organisation. Discourage others from doing so too.

· If you work for a school board or educational body, insert anti-civilization messages into materials, curricula and advisory notes. Remove references to things that encourage children to take part in civilized society / commercial activities.

· If you work for a company that sends out commercial materials to schools, accidentally “lose” the materials or alter them to give a contrary message.

· If you are calling a radio station about something, rather than tell them you want to give an anti-system message, start talking about something conventional, then change without warning to saying what you really want to say. Don’t swear, you will be cut off.

· Post articles or make comments on web sites suggesting that “Company X” is in financial trouble. There are all sorts of variations on this to create a lack of public / investor confidence.

· Remove adverts from public transport.

· Pretend you work for a company, and call up radio and TV stations to speak on their behalf. Expose the truth behind the company.

· Call up politicians posing as company representatives, offering them funding in exchange for political favours. Record the conversations and if they suggest impropriety, send them anonymously to media outlets.

· Buy the domain name of a fictional PR company, and send out “fake” press releases (giving real, damaging information) on behalf of companies, politicians etc. from a mail server with that domain name.

· Even easier, send out fake press releases from a webmail account (gmail, yahoo etc) with the account name of your fake PR company. Lots of people will still be taken in.

· Only use words like “consumer”, “civilized”, “progress” and “development” in negative terms, with the appropriate inflection. Make a habit of reminding others how bad these things are.

· If shopping mall, supermarket etc. car parks are locked up overnight, add your own padlocks and chains. Do the same for shopfronts / roller blinds if they are already locked.

· If you are a member of an activist group, discourage members from taking part in symbolic “actions” like marches, petitions, letter-writing and rallies. Keep asking them, “What will this achieve.”

· Stand in elections as an “Anti Civilization” candidate. Talk to potential voters about how meaningless elections are.

· If someone calls you “sir” or “madam”, or any other word of subservience, ask them not to. Talk to them using first names.

· If you are in a hierarchical organisation, encourage everyone to question the authority of the levels “above” them. Explain that it is always the people lower down the chain that suffer most from authority.

· Give produce and other home made foods away that you have a surplus of, rather than throw it away, even to people you barely know.

· Set up a food sharing scheme in your local area to help undermine the large scale distribution networks. Have meetings and discuss self-sufficiency in general.

· Set up or help promote a Freecycle network, or other household item giveaway scheme.

· Get together with other parents and set up a community home school: educate the children in the things they need for the future, not the things the Machine thinks they should know.

· Offer to run nature talks and foraging workshops for schools; tell the children about the real world vs. the commercial world, while you are doing them.

· Seedbomb places, even if they are not derelict or run down – seeds get to all sorts of places.

· It only takes a few seconds to sabotage water sprinkler systems in public areas and especially golf courses. Try doing this at the same time as seeding drought-tolerant indigenous “weeds”.

· Relabel museum exhibits to reflect the true history of Empire, Colonialism and Explotation. Also, add “Still to Come” labels to natural history exhibits, with the names of threatened species.

· Use hazard warning tape (available from lots of suppliers) to mark off car parks, entrances and any other commercial or government access route. It’s amazing how accepting people are of simple “security” measures

· When friends and family start talking about what they have recently bought, especially non-essential goods, talk about what you didn’t buy, thereby reversing the normal civilised assumption that it is a good thing to buy consumer goods.

· If you ever find yourself near to where an outside broadcast is taking place – especially those involving greasy politicians, corporate executives or broadcasters who like to put a negative spin on “bad” protests that break the law – “accidentally” trip over their cables or into their equipment, thus disrupting the broadcast. You can claim it was a trip hazard.

· Similarly, in similar circumstances, just make a nuisance of yourself, jumping up and down, holding bits of paper up with contrary messages, walking in front of the interviewee: in a public place there is nothing a broadcaster can do to stop you.

· Set up a press briefing, posing as your target of choice (such as an oil company executive, lobby group representative or economic adviser, anyone fairly nondescript), and then brief the press in a way that entirely undermines your alter-ego’s normal stance. Alternatively, make statements that even more unethical than those of your alter-ego, but still credible.

· If you don’t feel comfortable giving live press briefings, why not send letters using fake headed paper from the same alter-egos, using similarly undermining or crass messages.

· Create a dodgy corporate video that was only intended for internal use, and post it on YouTube (and Wikileaks) as a “leak”. Include information that is close enough to the truth to be credible, but edgy enough to cause a stir. Steal the introduction and ending from an existing corporate video using video capture software.

· Start referring to zoos as “animal prisons” and discourage children from attending anywhere that uses animals for profit. Take children on walks and show them real wildlife instead.

· Host a wild food dinner. Forage for food and ask guests to bring something wild of their own, or homegrown if that’s not possible – it will really make them think and if you can cook well then also maybe change their diets.

· Disrupt “legitimate” commercial activities by acting as a Rogue Trader, for instance by bidding on resources or land set aside for exploitation when you have no intention of buying (make sure there is a “cooling off” period). Use the resulting furore to publicise your reasons.

· Refuse to sign up to, or pledge alliegance to systems of authority, even when compulsory. Encourage others to do the same and make the most of your refusal in public, thus helping undermine the accepted top-down power relationship in civilized society.

· If you are web browsing, use Firefox along with Adblock Plus; an add-on that removes advertising from web sites. This effectively breaks the advertisers’ business model and ability to brainwash, so is one good piece of software to recommend to others.

(Last Updated: 14 December 2009)

Thanks to the following for tips: Earth First!, Martin Sprouse (ed. “Sabotage in the American Workplace”), AdBusters, Aquila ka Hecate (http://aquilakahecate.blogspot.com), Richard Reynolds (http://www.guerrillagardening.org), The Yes Men (http://www.theyesmen.org) and all my great correspondants.

http://earth-blog.bravejournal.com/entry/42068

‘ŞEYLERİN HİKAYESİ’ BELGESEL FİLMİN TAM METNİ

Bunlardan sizde var mı? Ben benimkine kafayı takmış durumdayım. Aslında tüm eşyalarıma kafayı takmış durumdayım. Aldığımız şeylerin nereden geldiğini ve attığımızda nereye gittiklerini hiç merak ettiniz mi? Ben bunu düşünmekten alıkoyamıyordum kendimi ve araştırmaya karar verdim.

Baktığım kitaplar şöyle diyordu; Kullandığımız “şeyler” farklı evrelerden geçerler: kaynak edinimi, üretim, dağıtım, tüketim ve atıkların ortadan kaldırılması. Bunun tümüne materyal ekonomisi deniliyor.

Bira daha araştırdım. Aslına bakarsanız tam 10 yıl boyunca eşyalarımızın nereden gelip nereye gittiğini araştırmak için tüm dünyayı dolaştım. Ve ne buldum biliyor musunuz? Hikayenin tamamının bu olmadığını.

Bu açıklamada eksik kalan pek çok şey var. Öncelikle bu sistem iyi işleyen bir sistem gibi görünüyor.
Hiçbir problem yokmuş gibi. Ama gerçek şu ki bu sistem bir krizin içinde.

Krizde olmasının sebebi de bunun çizgisel bir sistem olması ve bizim sınırları olan bir gezegende yaşıyor olmamız ve sınırları olan bir gezegende çizgisel bir sistemi sonsuza kadar sürdüremezsiniz.

Bu sistem her aşamada gerçek dünyayla etkileşim halinde. Gerçek yaşamda sistem bomboş beyaz bir sayfanın üstünde işlemiyor. Toplumlarla, kültürlerle, ekonomilerle, doğayla etkileşim halinde halinde. Ve tüm bu evreler boyunca sınırları zorluyor. Sınırları burada göremeyoruz çünkü bu diyagram tam değil. Öyleyse başa dönüp bir daha bakalım, boşlukları doldurup eksik kalan neymiş görelim,
Burada eksik olan en önemli şeylerden biri insanlar.Evet, insanlar.

Bu sistemin her aşamasında insanlar yaşarlar ve çalışırlar.
Ve bu sistemdeki bazı insanlar diğerlerine göre biraz daha önemlidir; bazılarının daha fazla sözü geçer. Kim mi bu insanlar?
Hükümetle başlayalım. Bazı arkadaşlarım bana hükümeti temsil için tank kullanmamı önerdiler ve bu başta bizim ülkemiz olmak üzere pek çok ülke için doğru. Ne de olsa Amerika’nın tüm federal vergi gelirlerinin % 50’si orduya gidiyor. Ama ben hükümeti temsilen bir insan kullanmayı seçtim çünkü hükümetin değerlerinin ve vizyonunun temsil ettiği halk için ve halkın yanında olması gerektiğine inanıyorum.

Bizi kollamak ve çıkarlarımızı korumak hükümetin sorumluluğudur. Bu onların işidir.

Sonra, şirket gelir. Şirketin hükümetten büyük görünmesinin sebebi şirketin hükümetten büyük olmasıdır. Yeryüzündeki en büyük 100 ekonominin 51’i şirketlerdir. Şirketlerin gücü ve boyutları büyüdükçe hükümetin tavrında bazı değişiklikler olmuştur. Artık her şeyin bizlerden çok şirketler için yolunda gitmesiyle daha çok ilgilenmeye başlamıştır.

Tamam, bakalım başka ne eksik bu resimde.

Doğal kaynakların sömürüsü anlamına gelen ve yeryüzünün tahribatı için süslü bir kelime olan “kaynak edinimi” ile başlayalım. Ağaçları kesiyoruz, maden çıkarmak için dağları deşiyoruz, tüm suyu kullanıyoruz ve hayvanları yok ediyoruz.
İşte burada ilk sınırla karşılaşıyoruz. Kaynaklar tükeniyor. Çok fazla şey kullanıyoruz. Biliyorum, duyması zor ama bu gerçek ve bu konuda bir şeyler yapmalıyız. Sadece son 30 senede yeryüzünün doğal kaynaklarının üçte biri tamamen yok oldu. Gitti.

Öyle hızlı deliyor, kesiyor, madenleri çıkarıyor, taşıyor ve tahrip ediyoruz ki yeryüzünün insanlar için yaşanabilir olma özelliğine zarar veriyoruz.
Yaşadığı yerde, ABD’de eski ormanlarımızın sadece %4’ü duruyor.
Nehirlerimizin %40’ı içilemez durumda. Ve bizim sorunumuz sadece çok fazla şey kullanmak değil, hakkımıza düşenden daha fazlasını kullanmak. ABD, dünya nüfusunun %5’ine sahip olmasına rağmen dünyadaki kaynakların %30’unu tüketiyor ve dünyadaki atıkların %30’unu yaratıyor.

Dünyadaki herkes aynı oranda tüketseydi, 3-5 tane yeryüzüne ihtiyacımız olurdu. Farkında mısınız, bizim sadece bir yeryüzümüz var.

Ve ülkemin bu sınırlamaya tepkisi gidip başkalarının kaynaklarını kullanmak! Burasi da kimilerinin dediği gibi dünya ya da başka bir deyişle bize ait olan şeylerin her nasılsa başka birinin toprağında bulunması.

Bakalım nasıl oluyor?
Aynı şey; yine tahribat,
Küresel balıkçılığın %75’i tam kapasite ya da kapasitenin uzerinde yapılıyor.
Dünyanın eski ormanlarının %80’i yok oldu. Sadece Amazon ormanlarında dakikada 2000 ağaç yok oluyor. Bu dakikada 7 futbol sahası büyüklüğünde bir alan demek.

Peki ya orada yaşayan insanlar?

Onlara göre bu insanlar burada kuşaklar boyunca yaşamış olsalar da kaynakların sihibi değiller, çünkü üretim araçlarına sahip değiller ve çok şey satın almıyorlar. Ve bu sistemde çok şeye sahip değilseniz ya da satın almıyorsanız, hiçbir değeriniz yok.

Bir sonraki aşamada, kaynaklar üretim sürecine alınır ve budara zehirli kimyasallarla doğal kaynakları karıştırıp zehirli ürünler elde etmek için enerji kullanırız. Bugün ticarette kullanılan 100 binin üzerinde sentetik kimyasal var.

Bunların sadece küçük bir kısmı insan sağlığına itkileri konusunda test edilmiş ve hiçbiri her gün maruz kaldığımız diğer kimyasallarla birlikte kullanıldıklarında insan sağlığını nasıl etkileyecekleri konusunda test edilmemiş. Yani bu zehirli maddelerin sağlığımıza ve doğaya etkilerini tam olarak bilmiyoruz. Ama bir şeyi biliyoruz: zehirli maddeler içeri, zehirli maddeler dışarı.

Üretim sürecimize bu zehirli maddeleri katmaya devam ittiğimiz sürece, evlerimize, iş yerimize ve okullarımıza aldığımız eşyalarla birlikte bu zehirli maddeleri de almaya devam edecegiz.

Ve tabi ti de vücutlarımıza! BFR, bromatlanmış ateş geciktiricileri ele alalım. Bunlar kullandığımız eşyaları ateşe dayanıklı hale getiren kimyasallar ama süper zehirliler.
Bunlar nörotoksinler, yani beyni zehirleyen maddeler. Böyle bir kimyasal kullanmayı neden isteyelim ki? BFR’ı bilgisayarlarımızda kullanıyoruz, ev aletlerinde, divanlarda, yastıklarda. Aslında, yastıkları alıyoruz, bir nörotoksine batırıyoruz ve sonra eve getirip kafamızı üzerine koyup her gece 8 saat uyuyoruz. Bilmiyorum ama bu kadar potansiyeli olan bir ülkede uyurken kafamız ateş almasın diye daha iyi bir yöntem düşünebiliriz gibi geliyor bana.

Bu zehirli maddeler gıda zincirinde birikiyor ve vücutlarımızda konsantre halde toplanıyor.
Biliyor musunuz gıda zincirinin en üstünde, en yüksek miktarda zehirli madde içerin gıda hangisi? İnsan sütü. Bu demek oluyor ki , öyle bir noktaya ulaştık ki toplumların en küçük üyeleri bebeklerimiz anne sütünden hayatlarının en zehirli kimyasal dozunu alıyorlar. Bu inanılmaz bir zarar değil mi ? Emzirmek en temel beslenme yolu olmalıdır; güvenli ve kutsal olmalıdır. Tabi ki emzirmek yine de en iyisidir ve anneler kesinlikle çocuklarını emzirmeye devam etmelidir ama bu eylemi korumalıyız.

Onlar (hükümet) korumalı. Bizi gözetiyorlar zannediyordum.

Tabii ki bu zehirli kimyasallardan en çok etkilenenler, aralarında doğurganlık döneminde olan kadınların da bulunduğu fabrika işçileri.
Pek çok reprodüktif toksikle ve kanserojen maddeyle çalışıyorlar. Şimdi size sormak istiyorum, başka bir seçeneği olsa hangi kadın doğurganlık döneminde reprodüktif toksiklere maruz kalacağı bir işte çalışır?

İşte bu sistenim “güzelliklerinden” biri de bu. Yerel doğal kaynakların ve ekonomilerin zarar görmesi başka seçenekleri olmayan bir insan kitlesini sisteme kaynak olarak sunuyor. Dünyada her gün 200 bin insan kendilerini kuşaklar boyunca besleyip yaşam kaynağı olmuş alanlardan şehirlere taşınıyor.
Pek çoğu gecekondu mahallerinde yaşıyor, ne kadar zehirli olursa olsun ne iş olursa yapıyorlar. Gördüğünüz gibi, bu sistemde sadece doğal kaynaklar harcanmıyor, insanlar da harcanıyor. Tolumlar harcanıyor.

Evet zehirli maddeler içeri, zehirli maddeler dışarı. Zehirli maddelerin büyük kısmı fabrikaları ürünler olarak terk ediyor ama daha da büyük kısmı yan ürün yada kirlilik olarak çıkıyor. Hem de ne kirlilik! Amerika’da endüstri her yıl 4 milyon tondan fazla zehirli kimyasal sağladığını kabul ediyor.

Muhtemelen salınan miktar endüstrinin kabul ettiğinden çok daha fazla. İşte bu da başka bir sınır, eh, yılda 4 milyon ton zehirli kimyasalı kim görmek ve koklamak ister? Bu durumda ne yapıyorlar?

Bu kirli fabrikaları başka ülkelere taşıyorlar, başkalarının topraklarını kirletiyorlar! Ama sürpriz bu fabrikaların yarattığı hava kirliliğin büyük bir bölümü rüzgarlarla taşınarak bize geri geliyor.

Peki bütün bu doğal kaynaklar ürünlere dönüştükten sonra ne oluyor?
Dağıtım için işte buraya gelir. Dağıtım “tüm bu zehirli ıvır zıvırı bir an önce satmak” anlamına gelir. Burada hedef fiyatları düşük tutmak, insanların almaya devam etmesini sağlamak, stoğu eritmektir.

Fiyatları nasıl düşük tutuyorlar? Mağaza çalışanlarına az para ödüyorlar ve her fırsatta sağlık sigortasından kısıyorlar. Her şey maliyeti haricileştirmekle ilgili. Bu demektir ki aldığımız şeylerin fiyatı gerçek maliyeti karşılamıyor. Bir diğer deyişle satın aldığımız şeylerin gerçek fiyatını ödemiyoruz.

Geçen gün bunun üzerine düşünüyordum.
İşe yürüyordum, haberleri dinlemek istedim ve bir radyo almak için Radio Shack’e girdim. $4.99’u çok şirin yeşil renk bir radyo buldum.
Radyoyu satın almak için sırada beklerken nasıl oluyor da $4,99 bu radyonun üretiminin ve bana kadar ulaşmasının gerçek maliyetini karşılar diye merak ediyordum. Radyodaki metal muhtemelen Güney Afrika’dan çıkarılmıştı, petrol ırak’tan gelmişti, plastik çin’de üretilmişti ve belki de tüm bu parçalar 15 yaşında bir Meksikalı tarafından Meksika’da birleştirilmişti, $4,99 bırakın bana radyoyu seçmemde yardımcı olan görevlinin maaşını ya da radyonun bana ulaşana kadar kat ettiği mesafenin masrafını karşılamayı, bu radyonun ben gelip onu alana kadar durduğu rafın kirasını bile karşılamazdı. Böylece bu radyo için aslında ödeme yapmadığımı fark ettim.

Peki öyleyse kim öduyordu?

Bu insanlar doğal kaynaklarının kaybıyla ödediler. Bu insanlar temiz havalarının kaybıyla, astım ve kanser sayısının artmasıyla ödediler.
Kongo’daki çocuklar gelecekleri ile ödediler – bugün Kongo’daki çocukların %30’u elektronik eşyalarda kullanılan kotlan madenlerinde çalışmak için okulu bıraktılar. Bu insanlar da kendi sağlık sigortalarını karşılayarak ödediler.

Bu sistem boyunca herkes benim için bu radyoyu $4,99 a alabilmem için bir şeyler ödedi. Ama bu katkıların hiçbiri, muhasebe kaydına geçmedi. İşte şirket sahiplerinin, üretim gerçek maliyetini haricileştirmeleriyle bunu kastediyorum. Ve tabi, bu, bizi tüketimin altın okuna getiriyor. Tüketim, sitemin kalbidir, ona hareket veren motordur. Bu ok öylesine önemlidir ki tüm bu bozuk sistemi ayakta tutmak için onu muhafaza etmek, hükümet ve şirket için birinci önceliktir.

Bu neden ile 11 Eylül’den sonra, ülke şoktayken, Başkan Bush, durum uygun birkaç şey önerebilecekken, yas tutun, dua edin, ümit edin gibi, alış veriş edin dedi. ALIŞ VERİŞ ETMEK Mİ?

Biz bir tüketiciler ulusu olduk. Bizlerin birincil kimlikleri, anneler, öğretmeler, çiftçiler olmak değil, sadece tüketici olmak. İnsan olarak değerlerimizin ölçüldüğü ve topluma sunduğu yegane yol, bu oka ne kadar hızlı katkı yaptığımız ve ne kadar tükettiğimiz ile ilgili. Durum böyle olunca, biz ne yaparız?! Alışveriş yaparız ve alışveriş yaparız ve alışveriş yaparız. Mal akışına hizmet ederiz. Onlarda malları akıttıkça akıtırlar. Kuzey Amerika’da bu sistem üzerinden akan materyallerin yüzde kaçı satışından 6 ay sonra kullanılabilir haldedir tahmin edin. %50 mi? 20 mi? HAYIR. %1! Bir!

Bir diğer deyişle hasat ettiğimiz, yer altında çıkardığımız, işlediğimiz, naklettiğimiz her şeyin %99‘u, bu sistemde 6 ay içinde bir daha kullanılamayacak şekilde çöpe dönüşmektedir.

Şimdi, böylesine bir tüketim oranı ile gezegeni nasıl çekip çevireceğiz? Bu her zaman böyle değildi. Bugün ortalama bir Amerikalı, 50 yıl öncesine göre iki kat daha fazla tüketiyor. Anneannenize sorun. Onun zamanında, idareli olmak, elindekilerin kıymetini bilmek ve tutumlu olmak değerli sayılırdı.

Peki ama bu durum nasıl ortaya çıktı? Tabii, bu doğal olarak ortaya kendiliğinden çıkmadı. Tasarlandı. 2. Dünya Savaş’ından hemen sonra, bu adamlar, Amerikan ekonomisini nasıl büyüteceklerini anlamaya çalışıyorlardı. Perakende analisti Victor Lebow, tüm sistem için bir norm olacak çözümü tanımladı:”Müthiş verimli ekonomimiz, tüketimi hayat biçimimiz haline getirmemizi, alışveriş ve tüketimi kutsal törenlere dönüştürmemizi, ruhsal tatmini ve ego tatminini tüketiminde aramamızı talep ediyor. Etrafımızdaki şeylerin giderek artan bir hızla tüketilmesine, yerine yenilerinin konmasına ve çöpe atılmasına ihtiyacımız var” dedi. Ve Başkan Einsenhower’ın Ekonomik Danışmanlar Konseyi Başkanı, “Amerikan ekonomisinin Nihal amacı, daha fazla tüketim maddesi üretmektir. DAFA FAZLA TÜKETİM MADDESİ Mİ? Nihai (ekonomik) amacımız bu mu? Sağlık hizmeti veya eğitim veya güvenli taşıma veya sürdürülebilirlik veya adalet sağlamak değil de tüketim maddeleri mi?

Peki nasıl oldu da bizleri bu programın çılgın destekçileri haline getirdiler? Tabii, en etkin stratejilerden ikisi, planlanan kulanım dışı olma ve algılanan kullanım dışı olmadır. Planlana kullanım dışı olma, bir başka değişle çöpe atmak için tasarlamaktır. Bu, onların gerçekten mümkün mertebe çabuk bir şekilde ürünlerin kullanılmaz hale getirmek üzere tasarlamaları anlamına geliyor. Böylece, elimizdeki ürünü çöpe atar, koşar yenisini alırız.

Bu yöntem plastik torbalar, kahve bardakları için bariz. Fakat şimdilerde büyük ürünlerde de aynı durumda: Tekstil ürünleri, DVD’ler, kameralar, mangallar bile, her şey! Bilgisayarlar bile. Şuna dikkat ettiniz mi hiç? Şimdi bir bilgisayar satın aldığınızda, teknoloji birkaç yıl içinde öyle hızlı değişiyor ki, yeni bilgisayarlarınız iletişim için engel bile teşkil ediyor. Ben çok merak ettim ve masaüstü bilgisayarımın içini açtım baktım. Her yıl değişen parçanın, köşede duran ince, küçük parça olduğunu öğrendim. Fakat kendiniz bu küçük parçayı, yeni küçük parça ile değiştirmeniz imkansız çünkü her yıl versiyonun şekli farklı. Bu neden ile tüm bilgisayarları çöpe atıp, yenisini almak zorunda kalıyorsunuz.

Planlanan kullanım dışı olmanın gündeme gelmeye başladığı 1950’lerdeki endüstriyel tasarım dergilerinden bölümler okuyordum. Tasarımcılar, bu konuda öylesine açıklar ki! Çarçabuk bozulsa da tüketicinin sadakat ile yeniden alacağı ürün tasarımlarını nasıl yapabiliriz diye ciddi ciddi tartışıyorlar. Tamamen kasıtlı yapılmış.

Fakat tüketim maddeleri, bu oku canlı tutacak hızda bozulmaz ve bu nedenle devreye algılanan kullanın dışı olma girer. Algılanan kullanım dışı olma, bizi kullanılabilirlik açısından mükemmel durumda olan eşyaları atmaya inandırır. Bunu nasıl yaparlar? Tabi ki eşyaların görünüşünü değiştirirler. Böylece birkaç yıl önce aldığımız şeyleri gören herkes sizin son zamanlarda bu tüketim okuna katkıda bulunmadığınızı söyleyebilir. Tabii, sosyal değerlerimizi bu tüketim okuna yaptığımız katkılarla ölçtüğümüz için, düşeceğimiz durum utanç verici olabilir.

Masamın üzerinde aynı şişman beyaz bilgisayar monitörü 5 yıldır duruyor. İş arkadaşlarım daha yeni bir bilgisayar aldı. İnce parlak düz ekranlı bir monitörü var. Bu ekran, bilgisayarına yakışıyor. Telefonuna yakışıyor. Ve hatta kalem kutusuna yakışıyor. Havalı gözüküyor. Sanki uzay gemisinin merkezinde komuta eder gibi gözüküyor. Ya ben? Sanki masamın üzerinde bir çamaşır makinesi varmış gibi görünüyorum.

Moda, bu konuda diğer bir örnek. Kadın ayakkabılarının her yıl kalın topuklu, diğer iki yıl önce topuklu , sonra yine kalın topuklu olduğunu merak ettiniz mi hiç? Tabii ki bunun nedeni, hangi topuk yapısının kadınların ayakları için daha sağlıklı olduğu konusundaki tartışmalar değil.

Bu daha çok ince topuklu yılında kalın topuklu giymenizin tüketim okuna son zamanlarda hiç katkıda bulunmadığınızı ve yanı başınızdaki ince topuklu kişiye ya da daha çok reklamlardaki kişiye göre daha değersiz olduğunuz herkese göstermek içindir. Bu, yeni ayakkabılar satılsın diye tasarlanmıştır.

Reklamlar ve genel olarak medya, bunda büyük rol oynar. Amerika’da yaşayan her kişi, her gün 3 bin den fazla reklamın hedefi oluyor. Her birimiz, 50 yıl önce yaşayanların hayatları boyunca görebilecekleri reklamlardan fazlasını bir yıl içinde görüyoruz.

Bir düşünün, sahip olduklarımızda mutsuz olmamızı sağlamaktan başka bir reklamın amacı nedir? Böylece, günde 3 bin kez, saçımızın, cildimizin, kıyafetlerimizin, mobilyalarımızın, arabamızın ve hatta kendimizin yanlış olduğu ve hemen alışveriş yapmaya giderek, bütün bu yanlışlıkları düzeltebileceğimiz söyleniz bize. Medya aracı tüm bunları saklayarak duruma yardımcı oluyor.

Böylece materyal ekonomisin bize görünen tek yüzü, alışveriş olur. Topraktan çıkartma, üretim ve atıkların yok edilmesi, tamamen bizim görüş alanımızın dışında gerçekleşir. Böylece şu anda Amerika’da daha önce hiç olmadığı kadar çok şeyimiz olmasına rağmen yapılan anketlerin sonucunda görmekteyiz ki, ulusal mutluluk endeksi aslında düşüyor. Ulusal mutluluk endeksi 1950’lerde zirve yapıp sonrasında düşüşe, geçmiş tam da bu tüketim çılgınlığının patladığı dönemde. Hmmmm, ne ilginç bir tesadüf. Zannedersem bunun nedenini biliyorum.

Daha fazla eşyamız var ama kendimizi gerçekten mutlu edecek şeyler için daha az zamanımız var: ailemiz, arkadaşlarımız, kendimiz için boş zaman, Şimdiye dek olmadığı kadar çok çalışıyoruz. Bazı analistler, feodal topluluklardakinden daha az boş zamanımız olduğunu söylüyor.

Sahip olduğumuz kıt boş zamanda da yaptığımız iki ana aktivite nedir biliyor musunuz? TV seyretmek ve alışveriş yapmak. Amerika’da alışveriş için Avrupalıların 3-4 katı zaman harcıyoruz. Böylesi gülünç bir durumdayız: işe gideriz hatta iki ayrı işe bile gideriz ve eve geliriz. Yorgun halde yeni aldığımız koltuğa çökeriz ve TV seyrederiz. Reklamlar bize “CAN SIKICI” olduğumuzu söyler. Kendimizi iyi hissetmek için hemen dev alışveriş merkezine gitmek ve alışveriş yapmak zorunda kalırız. Tabii, yeni aldığımız eşyaların parsını ödeyebilmek için daha fazla çalışmamız gerekir. Daha da yorgun yine eve geliriz. Koltuğa çökeriz ve daha fazla TV seyrederiz. Reklamlar bize tekrar alışveriş merkezine gitmemizi söyler.

Çılgın bir çalışma – izleme – harcama döngüsünde sıkışmışızdır. Ve bunu sadece biz durdurabiliriz.

Ve sonunda satın aldığımız bu şeylere ne oluyor?

1970’lerden beri ortalama bir Amerikan evinin büyüklüğü iki katına çıkmış olmasına rağmen bu şekilde tüketmeye devam edersek satın aldığımız şeyler evlerimize sığamazlar. Hepsi sonuçta çöpe gidiyor.

Böylece atıkların ortadan kaldırılması aşamasına gelmiş oluyoruz. Bu, materyal ekonomisin en iyi bildiğimiz kısmı çünkü bütün ıvır zıvırı kendi elimizle çöpe atıyoruz. ABD’de her birimiz günde 2 kilo çöp üretiyoruz. Bu 30 önceki rakamın iki katı. Tüm bu çöpler – yani satın aldığımız şeyler – ya yerde kocaman bir delik olan atık gömü’ye yığılıyor ya da gerçekten çok şanssızsanız, önce bir çöp fırınında yakılıyor, sonra atık gömü’ye konuluyor. Her ikisi de havayı, toprağı, suyu kirletiyor ve unutmayın, iklimi değiştiriyor.

Çöpleri yakmak gerçekten kötü. Üretim aşamasındaki zehirli maddeleri hatırlıyor musunuz? Çöpleri yakmak bu toksinleri tekrar havaya salıyor.

Daha da kötüsü dioksin gibi yeni süper zehirli maddelerin ortaya çıkmasına yol açıyor. Dioksin insan tarafından yapılmış ve bilimsel olarak bilinen zehirli maddedir. Ve çöp yakma tesisleri bir numaralı dioksin kaynağıdır.

Bu demek oluyorki insan tarafında yapılmış bilinen en zehirli maddenin bir numaralı kaynağı sadece çöpleri yakmayı durdurarak ortadan kaldırabiliriz. Bunu bugün durdurabiliriz! Birde atık gömü veya çöp yakma tesisleri ile uğraşmak istemeyen şirketler var ki bunlar atıkları bile ihraç ediyorlar.

Ya geri dönüşüm?

Geri dönüşümün faydası var mı? Evet faydası var.

Geri dönüşüm bu uçta çöp azaltırken, diğer uçtada kaynakların tüketilmesi üzerindeki baskıyı azaltıyor. Evet evet evet hepimiz geri dönüşüm yapmalıyız. Ama geri dönüşüm yeterli değil. Geri dönüşüm hiçbir zaman yeterli olmayacak, birkaç sebepten dolayı. Birincisi, evlerimizden çıkan atıklar buzdağının sadece görünen bir parçası. Çöpe gönderdiğimiz her bir ıvır zıvırı üretim için 70 kutu atık meydana geliyor. Yani ev atıklarımızın %100’ünü bile dönüştürebilsek problem çözülmüyor. Ayrıca atıkların bir kısmı dönüştürülemiyor çünkü ya çok miktarda zehirli madde içeriyor ya da en baştan geri dönüştürülemeyecek şekilde tasarlanıyor. Mesala metal, kağıt ve plastiğin karıştırılması ile üretilen meyve suyu kutularında olduğu gibi, o maddeleri gerçek bir geri dönüşüm için ayrıştıramazsınız.

Gördüğünüz gibi bu, kriz içinde bir sistem.

Bütün yol boyunca pek çok sınırı zorluyoruz. İklim değişkenliğinden mutluluğun azalmasına, bu sisteme çalışıyor. Ama bu kadar yaygın bir problemin avantajı pek çok müdahale noktasının bulunması. Burada ormanları kurtarmaya çalışan ve temiz üretim ile ilgili çalışan insanlar var. İşçi hakları, adil ticaret, bilinçli tüketim, atık gömülerin ve çöp yakım tesislerinin bloke edilmesi ve en önemlisi hükümetin tekrar halkın yanında ve halk için olması için çalışan insanlar var. Bütün bu çalışmalar gerçekten çok önemli ama ciddi değişim, bağlantıları büyük resmi gördüğünüzde gerçekleşecek. Bu sistemin her yerindeki insanlar ortak bir amaçla bir araya geldiklerinde şu andaki doğrusal sistemi, insanları ve kaynakları harcamayan yeni bir sisteme dönüştürebileceğiz. Aslında ihtiyacımız olan bu eski kullan-at zihniyetinden kurtulmak.

Eşitlik ve sürdürülebilirlik ilkelerinden yola çıkan yeni bir düşünce sistemi var artık. Yeşil kimya, sıfır atık, kapalı döngü üretim, yenilenebilir enerji, yaşayan yerel ekonomiler. Bütün bunlar şu anda oluyor. Bazı insanlar, bu gerçekçi değil, fazla idealist, olmayacak diyorlar. Ama ben hala o eski yolda devam etmek isteyenlerin gerçekçi olmadığını düşünüyorum. Hayal görüyorlar. Unutmayın ki o eski zihniyet ve sistem de kendiliğinden ortaya çıkmadı. Yer çekimi gibi birlikte yaşamamız gereken bir gerçeklik değil. Eski sistemi insanlar yarattı. Bizde insanız. Haydi o zaman artık yeni bir sistem yaratalım.

Düzenleyen : Deniz KARTAL 20.11.2009

http://www.dunyalilar.org/html/seylerinhikayesi.html

http://www.storyofstuff.org/

SAVAŞTAN KÂR ÇIKARMAK – Dilaver Demirağ

Dilimizde bir deyim vardır, sinekten yağ çıkarmak diye… Birileri de şu günlerde sudan savaş ve kana bulanmış kârlar çıkarma derdinde.

Sütlüce’de çokuluslu su şirketlerinin sponsorluğunda hatta hamiliğinde Dünya Su Konseyi toplantısı yapılıyor. Bu toplantının amacının su kaynaklarının satışı olduğunu iyi bilen ve buna itirazı olan göstericiler düzenin/hükümetin bekçiliğini yapan polis tarafından kıyasıya ve acımasızca dövülüyor. Böylece su pazarlamacılarına ve AB liderlerine Türkiye demokrasisinin olgunluk düzeyini göstererek “AB’ye ne kadar hazırız” mesajını iletmiş oluyoruz.

Polis için gösterici tek bir anlam ifade ediyor: baş belası. Bitmeyen nöbetler, amirlerin keyfiliği, geçim sıkıntısı ve daha birçok sorun göstericide simgeselleşiyor ve polis, tüm bu sıkıntılarının acısını onlardan çıkararak “aşırı güç kullanıyor”.

Salonda tacirliği ile övünen hükümetin eski dışişleri bakanı, zirvenin ev sahibi Cumhurbaşkanı Abdullah Gül pazarlama ayinine uygun olarak Türkiye’nin 10 yıl içinde su bakımından yoksul ülkeler arasında olacağını söylüyor. Oysa kişi başına düşen su miktarı 2000 metreküpün altında olan her ülke “su yoksulu” sayılıyor. Bir ülkenin su zengini olabilmesi için kişi başına düşen yıllık ortalama su miktarının en az 10 bin metreküp olması gerekiyor ki Türkiye’de bu miktar, Gül’ün verdiği rakamla, 1830 metreküp civarında. Yani Türkiye zaten “su yoksulu” bir ülke.

Biz kendimizi su yoksulunun da yoksulu olan Ortadoğu ülkeleri ve Afrika ile kıyasladığımızdan hâlâ su kaynakları bakımından kendine yeterli ülke konumunda görüyoruz. Oysa kişi başına düşen su miktarı ortalama 5000 metreküpün altında olmayan AB ülkeleri yahut Kuzey Amerika ülkeleri ile kıyaslandığımızda biz basbayağı bir yoksul ülkeyiz. Kanada da kişi başına 92 bin metreküp su düşerken, ABD’de bu rakam 10 bin metreküp.

Biz ise hem yoksuluz, hem savurgan, hem de vurdumduymazız. Çünkü akarsularımız adeta birer kanalizasyona dönüşmüş halde, sanayi kuruluşları bir yandan, kentler bir yandan akarsulara atıklarını boşaltıp duruyorlar. Bunun sonucu olarak zaman zaman yaz aylarında ishaller artıyor. Henüz bir salgın yaşanmadıysa bu, sanırım, ilahi güçlerce (!) korunuyor oluşumuzdandır. Mikroptan ya da zehirli atıklardan kurtulanlar ise bu kez klordan içilemeyecek kadar kötü suları içmek zorunda kalıyor.

Ama durun! Belediyeler tarafından kentlere verilen sudaki yegâne tehlike aşırı klor değil. Kentlere verilen içme sularında arsenik ve ağır metaller de var. Bunları arıtmak için basit yöntemler yeterli değil ve ileri düzeyde biyolojik arıtma yapabilen tesis ise büyük kentlerde bile çok az. Yani koleradan, dizanteriden yahut aşırılaşmış ishalden ölmezseniz, bu kez arsenik başta olmak üzere ağır metalden dolayı kanserden öleceksiniz.

Şehir şebeke suyunun durumu bu olunca ambalajlı su sektörü adeta “zil takıp oynuyor”.. Çünkü sokak dili ile “işler ayna”.

Pazarın rakamsal büyüklüğü 2007 yılı verileriyle 1,2 milyar dolar. Pazar her yıl % 11 büyüyor. 2007 yılında tüketilen su miktarı 10 milyar litre. Türkiye’de 2006 yılında kişi başı ambalajlı su tüketimi yılda 91 litre. AB’de ise kişi başına paketlenmiş su tüketimi 2008 verileriyle 105 lt civarında. Yani AB ülkelerini yakalamaya az kaldı. Ancak nüfusun büyük bölümü hala musluktan su içmeyi tercih ediyor. Çünkü damacana su tüketecek gelir düzeyine sahip değiller.

Ve Dünya Su Konseyi’nin bu yılki teması su da özelleştirme. Konsey yöneticisi Loic Fauchon’un şu sözleri dikkat çekici: “İnsanlar su faturasına cep telefonu kadar ödeme yapmaya razı olursa hiçbir sıkıntı kalmayacak. İnsanlar cep telefonu kullanmadan da yaşabilirler, ama su kullanmadan yaşayamazlar. Arabaların vergilerine harcadığımız vergilerin yüzde 5’ini suya harcamazsak su sorununu çözemeyiz.”

Bolivya ve Hindistan, suyun özelleştirilmesinin vahim sonuçlarını göstermesi bakımından ibret verici kabul edilebilir, ama daha vahimleri de var.. Bolivya’da suyu özelleştiren devlet, halkın yağmur suyu biriktirmesini bile yasakladı. Hindistan’daki suyun sahibi de akarsuyu polis gücüyle koruyor, “su hırsızlarına” karşı. Bolivya’da suyun özelleştirilmesinde çok kan aktı. Çok insan Bolivya polisi ve jandarması tarafından Suez, Vivendi gibi dünyanın belli başlı su tekelleri için öldü.

İngiltere’de su zamları sonrası karşılaşılan durumlar da özelleştirmenin sakıncalarına dönük bir başka örnek. Birmingham’da toplu konut sitesindeki abonelerin su bedelini ödeyememesi sonucu suları kesilince, sakinler tuvalet gereksinimlerini gelişigüzel yerlerde hatta merdiven altlarında giderip, dışkısal atıklarını da sağa sola atmışlardı.

Yine özelleştirmeye dönük bir başka eleştiri su fiyatlarının artışı, özellikle yoksullar için. Moritanya için verilen örnek 30 kat. Kamu kurumlarınca yoksul bölgelere su verilemediğinden özel kuruluşlar bu bölgede tankerler ile su satıyor, bedeli şehir şebekesinden 30 kat daha pahalı. Hemen her yerde özelleştirmelerin ardından su fiyatları zamlanıyor. OECD’nin 1992 Meksika Raporu’nda buna dikkat çekildi.

İşte bu şartlar altında birileri su savaşlarının kapıda olduğunu söyleyip, savaş çıkmaması için “iyi bir su yönetimi şart” diyor. Kastedilen ise su kaynaklarının yönetiminin özel şirketlere devri, yani ya su kaynakları özelleşecek ya da savaş çıkacak.

Birileri pet şişe suyu bir silaha dönüştürüp şakağımıza dayıyor ve “ya paranı ya canını” diyor. Bu şantaja boyun eğmemek için sandıkta her şeyi iyi düşünün çünkü attığınız her oyun size cüzdanınızdan çekilen para, gıkınız çıkarsa da patlayacak bir savaş olarak dönmesi çok olası. 

Dilaver Demirağ: Araştırmacı, yazar. Yeşiller Partisi MYK üyesi

http://www.yesiller.org/V1/index.php?option=com_docman&task=doc_download&gid=159&Itemid=36

TARIM VE SU POLİTİKALARI – Süleyman Yılmaz

Gıda en temel ihtiyacımızdır, yaşamın temelidir. Bu temel ihtiyacımızın çoğunu tarımsal faaliyetlerden sağlıyoruz. Tüm yaşamın ve uygarlığın devamını sağlayan tarım hem dünyada hem de ülkemizde eski, derin ve büyük bir kriz içinde. Çünkü tarımda özellikle son yüzyılda içinde yaşadığımız kapitalist sistemin talepleri doğrultusunda sağlanan devasa miktarlardaki üretim artışları, aslında kapalı bir sistem olan dünyayı ekolojik bir krizle karşı karşıya bırakmıştır.

Küresel kapitalist sistemden ayrı olmayan ülkemizin tarım politikaları dünya kapitalist sisteminin taleplerine göre endüstrileştirmek doğrultusunda olmuştur. Son otuz yıldır artan ekonomik küreselleşme döneminde bu tarımsal kriz iyice ağırlaşmıştır. İçinde bulunduğumuz insan eliyle yaratılan küresel ısınma çağında endüstriyel tarım olarak adlandırdığımız bu sistem daha fazla sürdürülmez bir hal almıştır. Dünya tarımsal sistemine tarihsel olarak baktığımızda en büyük değişimlerin yirminci yüzyılın son elli yılında olduğunu görmekteyiz. ”Büyüme çağı” olarak adlandırılabilecek bu dönemde nüfus 1950’den 2000 yılına dek 2,5 milyardan 6 milyara çıkmış, tahıl üretimi üç kat artmış, et ve balık üretimi beş kat artmış, dünya ekonomisi yedi kat büyümüştür. Ama tüm bu devasa büyümeye rağmen dünya da her gece yatağına aç veya yarı aç giden 850 milyon insan var. Ayrıca dünyanın nüfusuna her yıl eklenen 70 milyon yeni insan var. Endüstriyel tarım uygulamaları ve sanayinin artan taleplerini karşısında artık topraklar yorulmuş ve sağlanan tüm ilaç, gübre ve hormon girdilerine rağmen eski verimini artık sağlayamaz durumdadır. Endüstriyel tarım yüzünden toprağın doğal yapısı değişmiştir. Tuzlanma ve kuraklık artmış çölleşme ve erozyon nedeniyle ekilebilir alanlar azalmıştır. Kentleşme, turizm ve sanayi tarafından özellikle birinci sınıf tarım alanları geri dönüşümsüz bir şekilde yok edilmeye devam etmektedir Sanayi ve tarımsal kaynaklı kimyasal kirlenme sularda, toprakta, denizlerde ve kentlerde artmıştır. Sağlıksız çevre koşullarına birde sağlıksız gıda ve sağlıksız suyun eklenmesiyle kanser, şeker hastalığı kalp damar hastalıları, obesite gibi sağlık sorunlarında adeta salgın tarzında bir patlama yaşanmaktadır.

Endüstriyel tarım nedeniyle yer üstü ve yer altı su kaynakları kurumaktadır. Kuraklık kalıcı ve geri döndürülemez bir noktaya gidiyor gibi görünmektedir. Sulak alanlar ve buralardaki yaşam, artan tarım alanı ve su ihtiyacı nedeniyle yok edilmektedir. Artan sanayi ve kentsel su ihtiyacı tarımsal alanda kullanılabilecek suyu çekmekte, sınai ve kentsel su kullanımının hem payı hem de miktarı artmaktadır. Küresel ölçekte zenginleşen ülkelerde bireyler kişisel olarak daha fazla su tüketmeyi talep etmektedir. Endüstriyel tarımdan kaynaklanan erozyon sonucu taşınan toprağın verimli üst tabakaları, gübre ve kimyasal artıklar okyanusların tabanını örtmekte ve denizlerde ölü alanlar insanlığın en kolay besin sağlayabileceği bu kaynakta endüstriyalist ekonomi nedeniyle yok olmaktadır.

Yeni tarım alanlarının açılması ve endüstrinin kereste ihtiyacı nedeniyle orman alanları ve kalitesi hızla azalırken, tüm dünya ormanlarının üçte ikisi yok edilmiştir Barındırdıkları biyoçeşitlilik ve doğal yaşam yok olmaktadır. Ormanların yok edilmesi, suyun tutulmasını azaltırken, toprağın esas canlılığını sağlayan yüzeysel toprakların da kaybına yol açmaktadır.

Tarih boyunca kentleri besleyen kırsal alanlar artık besleyemez duruma gelmiştir. 2050 yılında 9 milyarı aşacak dünya nüfusunu besleyebilmek bu halde imkansız görünmektedir. Endüstriyel tarımın en belirgin özelliği olan yüksek miktarda girdi kullanılarak yapılan tarım bunları karşılamakta zorlanan küçük çiftçiliği dünyanın her yerinde tasfiyesine yol açmıştır. Rekabet edemeyen küçük çiftçilerin kent varoşlarına ucuz iş gücü olarak yığılmasına neden olurken tarımsal faaliyet büyük toprak sahiplerinin eline geçerken tarımın sektörleşmesine neden olmuştur. Geleneksel köylü yaşam biçimi ve bilgeliği giderek yok olmaktadır. Topraklarını terk etmeyen dünya küçük çiftçilerin büyük bir kısmı kendi topraklarında tohum, gübre, ilaç sağlayan şirketlerine bağımlı hale getirilmiş ve toplumun en yoksul kesimini olmaya mahkum edilmişlerdir.

Tüm bu sürdürülemez sistemi yaratan ulusal ve uluslararası şirketler, sosyal devlet anlayışından kırıntı bile kalmamış meşruiyeti sorgulanır hale gelmiş devletler, şirketlerin ve merkez ülkelerin yönlendirmeleriyle hareket eden Dünya Bankası, Dünya Ticaret Örgütü ve İMF gibi uluslar üstü organizasyonlar 5. Dünya Su Forumu adı altında İstanbul’da toplanıyorlar. Kapitalizm krizden krize sürüklenirken dünyanın her yerinde kentlerin etrafına kümelenmiş yoksullara ilave daha fazla işsiz ve yoksul yaratmaya devam ediyor. En son küresel ekonomik krizle birlikte iflas eden kendi ekonomik bakış açılarıyla değerlendirildiklerinde bile her şeyleriyle başarısız olan şirketler kendilerine yeni kar alanları yaratmak için toplumun gıda ve suyuna bir kez daha göz diktikleri görülüyor. Kendi bankalarında kendi batık şirketlerini finanse edecek yeterince paraları olmasına rağmen bu krizleri yine topluma fatura etmek istiyorlar. Kurtarma paketlerinden bir kuruş bile yoksullaştırılanlara aktarılmazken suyu petrol gibi, gübre gibi, ilaç gibi şirketlerin tekelinde olan yeni bir girdi yaratmak istiyorlar. Tarımsal üretimde suyun yeni bir girdi olmasıyla artan maliyetler karşısında son otuz yıldır fiyatları artan gıdaya öncelikle yoksullar ulaşamayacak hale gelecektir. Eğer bu başarısız ve müflisler bunu başarabilirse kapitalizmi uzun süre yaşatabilecek bir kar kaynağına kavuşmuş olacaklar. Ama en temel hakkımız olan suya kente ve kırsalda ulaşma hakkımıza engel olanlara karşı birlikte yaşamın her alanında mücadele edeceğimizi ilan ediyoruz.

5. Su Forumunda toplananları eğer insanlık onuruna sahiplerse forumu derhal durdurmaları bu konunun gerçek muhataplarının tarım ve su politikalarını dinlemek üzere Alternatif Su Forumuna davet ediyoruz.

Süleyman Yılmaz: Dr., Yeşiller Partisi PM üyesi

http://www.yesiller.org/V1/index.php?option=com_docman&task=doc_download&gid=159&Itemid=36

Ab-ı hayatı ambalajlamak – Dilaver Demirağ

Su’yu iki biçimde düşünmek olası, birisi fiziğin suyu diğeri kültürel belleğimize yerleşmiş olan ruhun suyu.

O bir zamanlar insanı dinçleştiren, ona ölümsüzlük veren belleğini hem yeniden tazeleyen, hem de unutuşa neden olan esrarengiz bir maddeydi. Su geçmişte insanı arıtıp manevi olarak temizleyen. Onun yenden doğarak ruhsal kurtuluşunu sağlayan aşkın, kutsal bir madde idi. Su derin bir saygının konusuydu. Bizim kültürümüzde denizcilerin, balıkçıların, düşkünlerin piri olan Hızır’ın ab- hayatı yani hayat suyu idi. İçene sonsuz hayat ve mutluluk veriyor. Döküldüğü yere bolluk bereket saçıyordu.

Günümüzde ise alelade bir sıvı olarak kapitalizm elinde kapitalizmin ellerinde çoktan ticari bir ürüne dönüşmüş halde. Ambalajlanarak satılıyor, tüketiliyor ve israf ediliyor.

Bu yıl İstanbul’da beşincisi düzenlenen Dünya Su Formunun teması “özelleştirme”. Dünyanın çevreye karşı kayıtsız kalan, çevreden çok enerji lobilerinin, su tacirlerinin partneri olan Çevre bakan Veysel Eroğlu’da kürsüden ha bire baraj yatırımcılarına yatırım yapmaları için çağrıda bulunup duruyor.

Forum konuşmacılarının ağırlıklı olarak su kaynaklarının kıtlaşmasından, Ortadoğu’da savaş çıkacağını söyleyerek su yönetimine vurgu yapmaları boşuna değil, Çünkü yapılan ölümü gösterip sıtmaya razı etmek. Yani su şirketleri bizi sürekli olarak kıtlıktan, savaştan dem vurarak bizi korkutup, sonra da kamunun bu kriz döneminde suyu akıllıca yönetemeyeceğini söyleyip özelleştirmelere ikna etmeye çalışıyorlar.

Gül’ün açılış konuşması da bu pazarlama çalışmalarının bir parçası olacak şeyler içeriyor. Gül gerekli önlemler alınmaz ise 10 yıl sonra Türkiye su yoksulu olacak diyerek 2007 yılında İstanbul’da yaşanan susuzluğa, ondan öncesinde su kuyruklarına gönderme yaparak bilinçaltı korkularımıza hitap ediyor. Burada anahtar kelime “gerekli önlemler”. Gerekli önlemler lafını genellikle “susuzluk çekiyoruz ama bir sürü suyumuzda boşa akıyor” sözünden sonra kullanıyorlar. Ardından da bu gerekli önlemlerin tüm o boşa aktığı söylenen suları beton kapaklar içini hapsetmek olduğu belirtiliyor. Susuzluktan kurtuluşun daha çok baraj, daha çok sulama kanalı, daha çok su bendi yapmaktan yani suyun akışını kesmekten geçtiği anlamına geldiğini anlıyoruz.

O yüzden gelin tüm bu yalanları deşifre edelim ve su sorunu denilen şeyin ne olduğunu daha iyi anlayalım.

Su Kıt Değildir

Suyun kıt olduğunu söyleyenler gerçekte su şirketleri, baraj şirketleri ile onların sözde bilimsel pazarlamacıları. Gerçekte su dağılım itibari ile sınırlı ve eşitsizdir. 4 milyar yıl önce bu gezegende su ortaya çıktığında ne kadar su varsa, bugünde var olan su miktarı aynı.

Bunun nedeni su döngüsü dediğimiz olay. Su döngüsü %90 oranında yeryüzündeki su kaynaklarında oluşan buharlaşmanın, % 10 kadar da bitkilerin terlemesi ile açığa çıkan su buharının atmosferin üst katmanlarına çıkıp, daha sonra yoğunlaşarak yağmur ya da kar olarak yeryüzüne dönmesi. Sonra da aynı buharlaşma süreci ile atmosfere geri dönmesi. Yani su sürekli olarak dolaşım içinde olarak sabit bir miktarda kalıyor.

Dengesizlik ise yağış alan bölgelerin farkından doğuyor. Kimileri çok miktarda yağış alıyor ve oralara

su zengini diyoruz, kimileri ise az miktarda alıyor bunlara da su yoksulu diyoruz.

Ama yoksulluk ya da zenginlik bili göreli olabilir. Çünkü suyu az miktarda kullanan bir yerde çok

büyük bir kuraklık yaşanmaz ise mevcut su kaynakları sınırlı ve az da olsa yeterli olabilir.

Suyu kıtlaştıran mega kentler., fabrikalar, yanlış biçimde sulama yapan tarımsal kullanıcılar,

barajlar. Ve elbette suyu kıtlaştıran su kaynaklarını parselleyen özel şirketler.

İklim Değişimi Tüm Her Yerde Kuraklık Yaratmayacak

IPCC yani Hükümetler Arası İklim Değişim Paneli adını taşıyan ve BM’ye yeryüzündeki iklim değişimi konusunda danışmanlık yapan bilimsel kuruluşun son birkaç yıldır yayınladığı raporlar, yağış miktarında bir azalma yaşandığını ortaya koyuyor. Ancak total yağış miktarında bir düşüş değil. Çünkü bu raporlara göre iklim değişimi bazı yerleri kuraklaştırırken, bazı yerlerde ise yağış miktarını arttıracak ve buralarda aşırı yağışlardan zarar görecek.

Ama suyu kıtlaştıran asıl tehlike tek başına kuraklık değil. Su konusunda yapılan araştırmalar dev şehirlerin, yani nüfusu 10 milyonun üzerindeki kentlerin su döngüsünü olumsuz etkileyerek kuraklığı şiddetlendirdiğini ortaya koyuyor.

Dahası bu kentler su döngüsünü olumsu etkilemekle kalmıyor çok büyük miktarlarda su kullanıyor. Bunu da hâlihazır İstanbul’un Trakya’nın su kaynaklarına el koyarak sömürmesi gibi en yakınındaki si kaynaklarını sömürgeleştirerek, bu da yeterli olmaz ise Ankara’nın Kızılırmak’ın suyunu aktarması gibi havzalar arasında su transferi yaparak başkalarının da suyuna el koyarak yapıyor.

Barajlar Çözümün Değil Sorunun Bir Parçası

Ekonomik Büyüme uğruna her ülke devasa barajlar yaparak milyonlarca dönüm toprağı suluyor. Özellikle tarımla ekonomik gelişme yaratan ülkeler adeta baraj çöplüğü haline gelmiş. Dünyada en çok baraj olan ülke Hindistan ama Hindistan ne tarımsal olarak zengin. Ne de ekonomik bakımdan sanayi ülkelerinin sahip olduğu gelire sahip. Tersine barajlar nedeni ile suyun çokluğu, çok aşırı sulama nedeni ile toprağın çoraklaşıp verimsizleşmesine neden oluyor. Geçmişte bu nedenle Roma gibi çağının süper güçleri çökmüştü.

Barajların yarattığı en önemli zararlardan birisi de suyun akışını keserek suyun tazelenmesini ve beslenmesini imkânsız kılması, Bu da uzun vadede hem su kalitesini olumsuz etkiliyor hem de suyun azalmasına. Dahası barajlar ortalama 20-30 yıl gibi çok kısa bir zamanda dolarak kullanılamaz bir hale geliyor. Yeni barajlar iddia edildiği gibi suyu çoğaltıyor tersine azaltıyor Barajlar çok büyük miktarda suyu bünyesinde tuttuğundan ırmaktan daha fazla suyun buharlaşmasına neden oluyor. Kurak mevsimlerde 2007 yılında olduğu gibi suyun azalmasına. Miktarının düşmesine neden oluyor.

Kuşkusuz barajların bu saydıklarımız dışında da neden olduğu bir sürü sorun var. Bu nedenle sanayileşmiş ülkeler artık yeni barajlar yapmıyorlar, ya sulama amacı ile

küçük, bent denilecek ölçekte barajlar ya da akarsu tribünleri ile hem sulama sorununu hem de enerji üretimi meselesini yerel ölçekte çözmüş oluyorlar.

Suyu Kirlilik Kıtlaştırıyor

Suyun kıtlaşması sorunu sadece ulaşılabilir su kaynaklarının maruz kaldığı tehditler değil, çoğu yerde suya ulaşsanız bile o su kullanılamayacak derecede kirlenmiş oluyor.

Ülkemizde bulunan akarsular, hatta yeraltı su kaynakları çok ciddi biçimde fabrika ve kentsel atıklar nedeni ile kirlenmiş haldeler. Yeraltı suları da tarım için kullanılan suni gübre, tarım ilacı gibi son derece zehirle maddeler ile kirlenmiş durum da.

Kirlenen bir suyu temizlemek, onun kirlenmesini engellemekten çok daha pahalıya mal oluyor. Çünkü kobalt, kurşun, arsenik, cıva, krom vb ağır metaller ile kirlenen sular basit arıtma ile temizlenemiyor. Bunları temizleyebilmek için ileri derecede biyolojik arıtma gerekiyor. Söz konusu tesislerin maliyeti ise çok fazla olduğundan çoğu belediye bu tür arıtma sistemleri kuramıyor. Ve insanlar kansere neden olacak bu suları içmek zorunda kalıyor.

 Suyu Büyük Çaplı Tarım Kıtlaştırıyor

Dünyadaki mevcut kullanılabilir su miktarının % 70 ya da % 71’i tarımda kullanılmakta. Tarımda kullanılan suyun % 89 oranında tekrar kullanılamaz oluşu tarımın su tüketimi açısından çarpıcı bir durumdur. Bu denli büyük miktarlarda kullanılan su bitki köklerine bırakılır ve toprak tarafından emilir. Su toprak tarafından emilirken, beraberinde toprakta kullanılan kimyasal maddeleri de beraberinde sürükler ve yer altı sularını dönüşsüz biçimde kirletir, çünkü yüzeysel suları temizlemek mümkünken yer altı suları için bu mümkün değildir. Yüzeye çıkıncaya dek o kirlilik yüzlerce yıl orada kalır.

Bu denli büyük miktarda kullanılan su ne yazık ki tarımda ürün kaybına yol açmakta, toprakları bir süre sonra kullanılamaz hale getirmekte. Sürekli tekrarlanan sulama yeraltındaki su tabakasının yüzeye çıkmasına yol açar, bu da bitki köklerinin su içinde kalarak çürümesine yol açar ve bitkilerin ölümüne neden olur, buna su basması denilmekte. Sulamanın yol açtığı toprak kaybına neden olan şeylerden biri de tuzlanmadır. Sulama suyunun buharlaşması nedeniyle toprakta kalan tuz çözeltileri zamanla bitkilerin ölümüne yol açmakta.

Suyu Sanayileşme Kıtlaştırıyor

Dünyada ulaşılabilir suyun tüketiminde payı % 22’lere dek çıkan endüstri tarımdan sonra en büyük su tüketicisidir. Nitekim suyun endüstriyel kullanımına baktığımızda gelişmiş ülkelerde endüstride kullanılan su miktarı yüzde 46 iken, az gelişmişler de bu oran yüzde 7’dir.

Endüstriyel sektörün farklı kullanımlar için çok miktarda suya ihtiyacı var: Mineralleri çözeltiye dönüştürme, yıkama, kağıt ve deriyi durulama vb, soğutma için (örneğin çelik üretiminde 1 ton üretilmiş maddeyi soğutabilmek için, 280.000 litre su gerekiyor) Ama su, özellikle atıkları ortadan kaldırabilmek için en kolay ve ekonomik yol. Bu yüzden çok sıklıkla endüstriyel alanlar nehir kenarlarındadır.

Endüstride kullanılan su kaynaklarının % 80’den fazlası kimyasal ve biyolojik atıklarla kirlenmiş olarak veya sadece ısıdan kirlenerek nehir ve akarsulara geri dönmektedir. Bu da aslında endüstrinin tüketmiş olduğu su miktarının salt kullanım ile sınırlı olmaması nedeniyle daha fazla olduğunun net bir göstergesidir.

Suyu Kalkınma Kıtlaştırıyor

Su sanayileşen hem enerji kaynağıdır, hem de bir üretim girdisidir. Üretim miktarındaki artışa paralel olarak bütün bu girdilerde aynı oranda çoğalır. Mesela tekstilde kullanılan yıllık su miktarı 400 milyon metreküptür. Yani ekonomi aslında konutlardan çok daha fazla miktarda su kullanır.

Ancak her girdinin bir de çıktısı vardır. Bu çıktı ise çevre kirlenmesi denen olgudur, örneğin tekstilde kullanılan su hem sıcaklığı, hem de boyalı kimyasalları ile nehirlere deşarj edilir. Bu da üretim miktarındaki artışa paralel olarak artar. Yani yan etkilerdeki büyüme hem hammadde kullanımı olarak, hem de çevre kirlenmesi olarak ekonomik büyüme denen olguya eşlik eder.

Suya olan talep büyüdükçe su kaynakları daha fazla kullanım nedeniyle kıtlaşıyor, dahası derin çekim olgusu ile her defasında yeraltındaki stoklara daha çok yükleniliyor. Suya olan açlık ve ekonomik büyüme deniz suyu içmek için kullanılan “içtikçe daha çok susamak” deyimindeki gibi paradoksal bir açmazdır. Kısacası aslında su kıtlığı meselesi büyük oranda tam da kapitalist ekonomiden, onu kâr açlığından açgözlü kazanç hırsından kaynaklanıyor.

Suyu Şirketler Kıtlaştırıyor

Suyun kıtlaşma nedenleri arasında çok uluslu su şirketlerini saymamazlık edemeyiz. Suyu şişeleyerek satan şirketler o kaynağa el koyarak onun kamusal kullanımını ortadan kaldırıyor. Suyun şirketlerce kıtlaştırılması onun ticareti ve şişelenerek satılması ile yaratılıyor.

Su ticareti suyun borular ve tankerler ile yer değiştirip depolanarak ve şişelenerek satılmasını içerirken, özelleştirme su üzerindeki kamu denetimi ve suyun dağıtımındaki kamu payının özel şirketlere geçmesini ifade eder.

Su da özeleştirme ideolojisinin şampiyonluğunu, ticaretin önündeki engellerin kaldırılarak su talebinin serbestleşmesini su krizine karşı bir alternatif olarak öneren Dünya Su Konseyi Yaparken, operasyonlar ise Dünya Bankası eli ile yürütülüyor. Dünya Bankasının son yıllarda su altyapısı ile ilgili tüm kredilerinde mutlaka bir özelleştirme şartı getirmiş olması sudaki küreselleştirmenin varmış olduğu aşamayı gösterir.

Dünya nüfusundaki artışa paralel olarak büyüyen su talebi ve buna karşılık dünya da büyük su kaynaklarına sahip olan ülke sayısının azlığı nedeniyle, yani suyun sınırlı olmasından dolayı su giderek bir kriz potansiyeli olarak görülmeye başlandı. Çeşitli Dünya Bankası belgelerinde “su”, 21. yüzyılın petrolü olarak anılıyor ve Bankanın bir dönem Başkan Yardımcısı olan İsmael Serageldin suyun kontrolü kavgasının 21. yüzyılın savaşlarını provoke edeceği öngörüsünde bulunuyordu. Aynı öngörü geçen yıllarda yayınlanan BM raporlarında da belirtiliyor.

Büyük su şirketleri hızlı hareket eden küçük tankerler vasıtası ile tatlı suya ihtiyaç duyan ülkelere su zengini ülkelerin suyunun küçük miktarlarını (Bahamalar, Japonya, Güney Kore dâhil) ihraç eder. Bazı batılı devletler (bunlar ABD, Şili, Güney Afrika, Avustralya, İspanya, Kanarya Adaları) su İhracına dönük bazı planlara, projelere sahipler. Nitekim Körfez Savaşı Sırasında ABD’li askerlerin su gereksinmesi Türkiye’den Damacanalar ile ihraç edilen su ile sağlandı.

Büyük su şirketlerinin el attığı konulardan birisi de tuzdan arındırma vasıtası ile deniz suyundan tatlı su elde etmek. Bu şekilde elde edilen suyun metreküp birim fiyatının yüksek olması nedeni ile bu sektör hayli kazançlı bir sektör konumunda.

Tuzdan arındırma işinin gelecekte ne kadar önemli olacağı hakkında daha net bir fikir elde edebilmek için yapılan pazar araştırmalarına bakmak yeterli olacak. Tuzdan arındırma pazarında oluşacak büyüklüğü rakamlara dökecek olursak, önümüzdeki 5 yıl içerisinde pazarın % 61 on yıl içerisinde ise %140 oranında büyüyeceği belertiliyor. Diğer bir anlatım ile kurulu kapasitedeki artış yıllık bazda % 9 olarak gerçekleşirken yeni yatırımlardaki artışında %13 seviyesinde olacağı tahmin edilmektedir.

Suyu Özelleştirme Kıtlaştırıyor

20. yüzyılın başından beri su kaynaklan için verilen kamusallaşma mücadelesinde ilk kez özel şirketler kayıplarını kazanca dönüştürmek üzereler. ABD’nin su temini tarihinde örnekleri görülen özelleştirmeler sürecinin ilk başlarında su temini, kamu sağlığı ile yakından ilgili bir konu olması nedeniyle kentliler içme suyu temini görevini belediyelere verdi. Ancak bizde de bir dönem yaşanan suyun sağlıklı değil de sağlığı tehdit eden bir sıvıya dönüşmesi sonucu, ABD başta olmak üzere pek çok ülkede şehir şebeke suyu gözden düştü ve özel şirketlerin kontrolünde olan şişelenmiş tatlı su tercih edilir oldu.

Özelleştirme sonrası ilk yükselen şey su fiyatları oluyor. Bunun en çarpıcı ve kanlı örneği Bolivya da yaşandı. Fransız Betchel şirketi Bolivya’nın Cochabomba şehrinin su şebekelerinin işletmesi için anlaşma sağladı. Ancak bu özelleştirme ardından su fiyatları fahiş bir biçimde yükseliş gösterdi. Orta sınıfın bile aylık gelirinin yüzde 25’ine tekabül eden bu yükseliş yoksulların ve orta katmanların başkaldırısına neden oldu. Aylarca süren sokak çatışmalarının ardında bıraktığı ölümler ve yaralanmalara rağmen ancak askeri müdahalede bulunulmasıyla duran isyan sonunda suyun yeniden kamusallaştırması ile sorun çözüme kavuşmuş oldu.

Bu olgu hemen hemen özelleştirmenin olduğu her yerde yaşandı. İngiltere de ise kanlı değil ama pis denecek sorunlar yaşandı. Birmingham’da toplu konut sitesindeki abonelerin su bedelini ödeyememesi sonucu suları kesilince, sakinler tuvalet gereksinimlerini gelişigüzel hatta merdiven altlarında giderip, dışkısal atıklarını da sağa sola atmışlardır.

Dahası su hizmetlerinin özelleştirilmesi sonucu İngiltere de ve ABD’de su hizmetleri aksamaya, şebekelerin bakımının ihmali yahut kaynağın aşırı çekimi gibi nedenlerden dolayı bu hizmetler daha sonra tekrar kamulaştırılmak zorunda kaldı.

Biz Yeşiller Diyoruz ki:

Su sorunu birbirinden yalıtılmış ayrı ayrı parçalardan oluşan bir sorun değildir. Tersine sorun iklim değişimi, besin üretimi, endüstrileşme, kentleşme, ekonomik büyüme ve sömürü, nüfus artışı, ormansızlaşma, enerji üretiminin ve büyük sulama projelerinin büyük barajlar eli ile yapılması, yoksulluk, cinsiyet eşitsizliği gibi birbirinden yalıtılamayacak, sürdürülemez ve doğa karşıtı boyutları olan bir sorundur. 

Yeşiller, suyun ekonomik bir kaynak olarak kullanımı ve ticari bir metaya dönüşümü sonucu kıtlaştırılan bir doğal zenginlik olduğuna inanır. Son dönemlerde sıkça dile getirilen su kıtlığı, su krizi gibi kavramların da işaret ettiği kıtlığın suyun kendisinden değil, onu ekonomik bir kazanca dönüştüren şirket küreselleşmesinden, kapitalist ekonomiden, sürdürülemez endüstrileşmeden, ekonomik büyüme mantığı ve onun bir unsuru olan tüketim toplumundan, doğayı yadsıyan zihniyet yapısından, suyu bir egemenlik hakkı olarak gören ulus devlet politikalarından, giderek şişkin bir balona dönüşen büyük kentlerden, toprağı kullanan değil onu sömürgeleştiren endüstriyel tarımdan kaynaklandığını vurgular.

Yeşiller temiz suya erişimin bir insan hakkı olduğunu kabul eder ve su kaynaklarını sömürgeleştirme uğraşısı içindeki şirketler, ulus devletler, endüstriyel tarım yapanlara karşı sudaki canlıların ve suya erişim hakkı bulunduğu halde bundan yoksun bırakılanların lehine olacak bir su hukukunun oluşumu için çalışır.

Yeşiller doğada mülkiyetin olamayacağı yönündeki temel ilkesinden hareketle su üzerindeki her tür mülkiyeti reddeder ve doğanın verdiklerinin tüm canlılar ve insanların ortak kullanımında olduğunu belirtir. Gündelik hayatımızda kullanılan her şeyin üretimi esnasında suyun kullanıldığı gerçeği ile doğadaki her şeyi olduğu gibi, suyu da tüketen mevcut tüketim ekonomisine karşı çıkar.

Suyu kullanırken doğal su döngüsüne uygun bir biçimde suya bağlı diğer hayat biçimlerinin de gereksindiği suyu akarsularda bırakacak bir su kullanım biçimi teşvik edilmelidir. Bu nedenle Yeşiller, yeryüzündeki suyun sadece biz insanlara ait olmadığını, bu suyu başka canlılar ile de paylaştığımız gerçeğinden hareketle, suyun akışını bozan, sudaki canlıların yaşam olanaklarını, üreme haklarını ellerinden alan barajlara karşı çıkar. Sudan enerjiyi suda yaşayan canlıların yaşam haklarını ihlal etmeyecek ve yerel enerji kullanımına daha elverişli küçük akarsu türbinleri ile elde etmeyi öncelikli sayar.

Yeşiller suda kirlenmeyi hiçbir biçimde kabul etmez ve su kaynaklarını kirleten şirketlere işletme faaliyetlerinin süresiz ortadan kaldırılması da dâhil olmak üzere en sert yaptırımların getirilmesi gerektiğini savunur.

Yeşiller, su yönetiminde havza bütünlüğü, topluluk hukuku, doğa ve insan arasındaki eşit haklar ve yükümlülükleri esas alan bir anlayışla doğrudan demokrasiye dayalı, ekolojik bir anlayışa sahip, topluluk yaşamını yeniden güçlendirecek bir politikayı esas kabul eder. Endüstrileşme, kentleşme ve kapitalizm tarafından yerinden edilen yerel yaşam biçimlerine suyun kullanımında öncelik verir. Somut politik ve yasal önlemler ile ekolojik bir yaşam biçimini bugünden başlayarak inşa etmek için yaşamları doğaya bağlı insanlar ile birlikte mücadele eder. Ve suyun yeniden yaşamımızda anlamsal olarak da saygı duyduğu, değer gördüğü bir kültürü de bugünden oluşturur.

Yeşiller kentlerde içme suyu olarak kabul edilen suyun klor vb maddelerin aşırı kullanımı ile içilemez hale getirilmesini kabul etmez, içme suyunun her halükarda içilebilir olması kaydıyla şişe suyu kullanımının gereksiz olması için çaba gösterir. Bunun için de şehir merkezlerinde kamu kullanımına açık içilebilir tatlı ve lezzetli su çeşmelerinin olmasını bir gereklilik olarak görür.

Yeşiller sanayi kuruluşlarının üretimde yeraltı suyu kullanmasının önleneceği, kullandığı suyu şebekeden almak zorunda olacağı ve o suyu da yeniden yeniden kullanacağı bir geri dönüşüm ekonomisi kurmalarını zorunlu tutan bir hukuki düzenleme için çaba sarf eder ve su kullanımını minimize eden üretim yöntemlerini teşvik eder.

Çevresinde bulunan tüm su kaynaklarına el koyan ve ülkemizde de olumsuz bir örneğe dönüşen İstanbul, Ankara gibi büyük şehirlerin suyu sömürgeleştirmesine karşı çıkar. Yeni su kaynaklarına el koymak yerine suyu kirletmeyen, suyu yeniden kullanarak eldeki su kaynaklarını tasarruflu kullanan bir geri dönüşüm ekonomisini zorunlu görür.

Yeşiller ulus devletlerin suyu sömürgeleştirip güçlü olanın güçsüz olana kendi kuralını dayattığı savaşçı su hukuku yerine, suyun o havzadaki tüm ülkelerin eşit kullanımını zorunlu tutan bir su hukukundan yanadır ve bu yönde bir uluslar arası çalışma yapılması için dünya yeşilleri ile birlikte çalışmalar yapar. 

Dilaver Demirağ: Araştırmacı, yazar. Yeşiller Partisi MYK üyesi

http://www.yesiller.org/V1/index.php?option=com_docman&task=doc_download&gid=159&Itemid=36

Kapitalistler suratımıza tükürür gibi bağırıyorlar : Satın almaktan asla vazgeçmeyen “çevreci tüketici” olun!

Kapitalistler suratımıza tükürür gibi bağırıyorlar; “şu sekiz kolay önlemi almadığınız için dünyamızın sonu geliyor” Hepimizin suçlu hissetmesini istiyorlar ve çevreye saygılı tüketiciler olmamızı, satın almaktan asla vazgeçmeyen ancak “çevreye saygılı” olarak tüketen alıcılar olmamızı istiyorlar. Hepimiz daha az araba kullanalım, buna bir diyeceğimiz yok ancak İsrail’in son Lübnan saldırısında vurduğu petrol tesislerinin yarattığı kirliliği ne yapacağız?

1970’li yıllardan beri dünyanın gündemine getirilmeye çalışılan iklim değişikliği ve küresel ısınma konuları, tüm dünyada bir anda gündemin en üst sırasına oturuverdi. Bu gelişmede Davos toplantısında küresel ısınmanın gündemin üst sırasında olmasının elbette büyük payı var. Ardı sıra açıklanan BM Raporu ve gösterimdeki “Uygunsuz Gerçek” adlı belgesel küresel ısınmanın yaygın şekilde tartışılmasına neden oldu. Medya kendisinden beklendiği biçimde tavır alarak, çevreyle yıllardır ilgilenenleri ve onların söylediklerini göz ardı ederek, sözü çevre sorunlarının çözümünü herkesin sorumluluğu ilan edenlere bıraktı. İnsanların bireysel olarak önlemler alması ve her ne sebeple olursa olsun tüketim kültüründen uzaklaşmaları elbette karşı çıkmayacağımız bir durum. Ancak çevresel sorunların çözümü için “herkesin” bir şeyler yapmasını istemek, sorunun bu hale gelmesinin sorumlusunun da “herkes” olduğu yanılsamasını yaratıyor. Çevre sorunlarının insanın doğal aktivitelerinden doğan, kaçınılmaz aktiviteler olduğunu ileri sürebilmek mümkün hale geliyor. Örneğin Garanti Bankası’nın internet sitesinde şu ibare dikkat çekiyor; “Garanti’nin kurumsal olarak desteklediği Küresel Isınmaya dikkat çeken Uygunsuz Gerçek filmi vizyona girdi.” (Bu cümleden bankanın küresel ısınmayı kurumsal olarak desteklediği anlamı çıkıyor ama onu görmezden gelelim) Siteden aynen alıyoruz; “Belgeselde, Al Gore, 1,5 saat boyunca, bu “uygunsuz gerçek”in daha şimdiden nelere mal olduğunu belgeliyor. Eğer hızla ve kesin önlem alınmazsa, küresel ısınmanın boyutlarının nerelere varacağını da anlatıyor. Yapımı United International Pictures (UPI) tarafından gerçekleştirilen Uygunsuz Gerçek; eriyen buzullar, son yıllarda sayısı ve şiddeti artan fırtınalar, aşırı kuraklıklar gibi küresel ısınmanın somut örneklerini gözler önüne seriyor. Amerikalı film sanatçısı Robert Redford’un yönetimindeki film, küresel ısınmanın dünyayı nasıl etkilediğini, ancak basit ve kararlı önlemlerle bunun önüne nasıl geçilebileceğini de gösteriyor.” Hemen altına bir link koymuşlar, iklimkrizi.net; tıkladığımızda, dünyayı kurtaracak bu basit ve kararlı önlemlerin ne olduğunu madde madde öğreniyoruz. Zor değil bunları uygulamak zira liste on maddeden ibaret, sayıverelim: 
•    Ampulünüzü değiştirin
•    Daha az araba kullanın
•    Geri dönüşüme katkıda bulunun
•    Lastiklerinizi kontrol edin
•    Daha az sıcak su kullanın
•    Ambalajları fazla olan ürünlerden kaçının
•    Su ısıtıcınızı ayarlayın
•    Bir ağaç dikin
•    Çözümün parçası olun

Sıcak su konusunun iki kez tekrar edildiğini ve son maddedeki anlamsız cümlenin bir madde sayılamayacağını göz önüne aldığımızda geriye 8 maddecik kalıyor. Kapitalistler suratımıza tükürür gibi bağırıyorlar; “şu sekiz kolay önlemi almadığınız için dünyamızın sonu geliyor” Hepimizin suçlu hissetmesini istiyorlar ve çevreye saygılı tüketiciler olmamızı, satın almaktan asla vazgeçmeyen ancak “çevreye saygılı” olarak tüketen alıcılar olmamızı istiyorlar. Hepimiz daha az araba kullanalım, buna bir diyeceğimiz yok ancak İsrail’in son Lübnan saldırısında vurduğu petrol tesislerinin yarattığı kirliliği ne yapacağız? Daha az sıcak su kullanalım ve lastiklerimizi kontrol edelim, bunlara da bir şey demiyoruz, yapalım ama Fransa’nın Güney Pasifik’te yaptığı nükleer denemeleri ne yapacağız? Geri dönüşüme katkıda bulunmak başlığı, ambalajlardan kaçınmamız konusu ile çelişiyor, çevreye saygılı (!) Mc Donalds’ta geri dönüşümlü kağıtla yapılmış ambalaj malzemelerini görünce kafamız karışıyor, kullanalım mı, kaçınalım mı? Medya tekelleri utanmamak konusunda o kadar rahatlar ki, yukarıdaki önerileri “uygunsuz” olarak adlandırmaktan hiç çekinmiyorlar. Bu “uygunsuz gerçekleri” dile getiren cesur (!) belgeseli iki Oscar’la ödüllendirdiler, bu ödüller gerçeğin tersyüz edilmesindeki başarıya verilmelidir. Onlara bıraksanız, “iyi yürekli” çevreciler yukarıdaki uygunsuz gerçeklerin gerçekleşmesini önleyen “kötü kalpli” patronlarla savaşmaktalar. Kötüleri yenip bu maddeleri gerçek kıldığımızda hepimizi bir ferahlık kaplayıverecek. Geçen ay yazdığımız gibi, “utanmak gericilerin harcı değil”.

Sorunun kaynağı tespit edilmelidir
İnsanların tıraş olurken daha az su kullanmaları, düdüklü tencere kullanmaları ve bulaşık makinelerini yarı dolu halde çalıştırmamalarının dünyamızın yaşadığı sorunları çözeceğini ileri sürmek, en hafif deyimiyle bizi salak yerine koymaktır. Bir adet civa oksit pilin 800.000 litre, bir litre motor yağının 1.000.000 litre içme suyunu kirlettiği bilinirken, tıraş olurken kapalı tutulan musluklardan yarar ummak hayal görmektir. Bu dezenformasyonu yaratanlar tabi ki bu kadar saf değiller. Yapmak istedikleri kirlenmeyi veya iklim değişikliğini durdurmak değil, mevcut durumun mümkün olduğunca uzun süre devam etmesini sağlamaktır. Bu sürecin tüm insanlığı yok olmanın eşiğine getireceği, üstelik bunun bizim kuşağımızın dahi görebileceği, çok yakın gelecekte olabileceği apaçık ortaya çıktığı halde bu durumu bir kar olanağı olarak görmektedirler. Yaşadığımız sorunların çözülmesi isteniyorsa öncelikle sorunların kaynağının doğru tespit edilmesi gerekiyor. Sorunun esas kaynağı geçtiğimiz iki yüzyıl boyunca dünyamızın tüm kaynaklarını meta kabul ederek, daha fazla tüketim sağlayarak daha fazla kar elde etmeye çalışan kapitalizmdir. Yaşadığımız dünyada her şey alınıp satılır hale getirilmiş ve insanların kendilerini ifade etmeleri için tüketmekten başka yolları olmadığı durmaksızın empoze edilmiştir. Yaşadığımız çevre sorunlarının çözümü için dahi tüketim dayatılmaktadır. İnsanlara, çevreye saygılı ürünler aldıkları takdirde çözümün parçası olacakları yalanı durmaksızın tekrar edilerek söylenmektedir. Evimizdeki makinelerin “çevreye saygılı” olanlarıyla değiştirilmesi istenmektedir. Ortalama zekaya sahip bir çocuk bile kullanılmakta olduğu herhangi bir makinenin yenisinin üretilmesinin çevreye getireceği yükün ve eski makinenin yaratacağı çöpün, satın alacağı yeni makinenin sağlayacağı faydanın kat kat üzerinde olduğunu rahatça kavrayabileceği halde, bu yalan da pervasızca tekrarlanmaktadır. Evimizdeki ampulleri, buzdolabımızı, çamaşır makinemizi ve fırınımızı değiştirmemizi söyleyenler, atıklar için de bir çözüm yoluna sahipler; geri dönüşüm ve atık kontrolü. Pervasızca tüketen insanlar, çöplerini plastik-kağıt ve metal olarak ayırdıklarında “çevreye saygılı insan” mertebesine yükselmektedirler. Garanti Bankası’nın yeni ürünü olan “çevreye duyarlı Bonus card”, gezegenine duyarlı insanların yapması gerekeni gösteriyor, doğaya saygılı plastikten yapılan kart; her ay Doğal Hayatı Koruma Vakfına (WWF-Türkiye) bağışta bulunarak ve ekstrelerini geri dönüşümlü kağıda basarak tüketicilerin iç huzuruyla tüketirken bir yandan bonus toplamasını sağlıyor, diğer yandan çevre sorunlarını çözüveriyor. Plastik kartlar kullanılan polietilenin yapısına göre doğada 450 ila 1500 yılda yok olduğuna göre üzerinde dünya resmi basılı olduğu için çevreye saygılı hale geliveren, doğaya saygılı Bonus kartın kaç senede yok olacağını merak ediyoruz. Zira kullandığımız kartın sözgelimi, “sadece 200 yılda” yok olacağını bildiğimizde, Bonus kullanarak tüketmek, bizi gezegenine duyarlı tüketici haline getirivermektedir.

Teşhir edilmesi gereken iki yalan 
Bu nedenle durmaksızın söylenen bu iki yalanın da teşhir edilmesi gerekmektedir. Bir; çevreye saygılı ürün yoktur, çevreyi nispeten daha az kirleten ürün vardır. İki, geri dönüşüm çözüm değildir, ancak destekleyici olabilecek bir yöntemdir. Kapitalistlerin durmadan kullandıkları bu iki “çözüm” insanların tüketim hızlarını azaltmamalarını hedeflemektedir. Çevreye saygılı olduğu iddia edilen her ürün, çevreyi kirletir. Geri dönüşüm kaynak kullanılmaması anlamına gelmez, geri kazanım işleminin kendisi bile kaçınılmaz olarak çevreyi kirletir. Amaçladığımız şey elbette ki, tüm dünyada yeni bir sistem kurulana dek yapılacak hiçbir şeyin olmadığını söylemek değildir. İnsanların bireysel olarak daha dikkatli tüketmeleri, durmaksızın tüketmelerinden elbette daha iyidir. Ancak kilit kavram “tüketim”dir. Günümüzün doğaya tümüyle yabancılaşmış insanı kendisin ifade edebilmek için tüketmekten başka hiçbir yol bulamamaktadır, bu sayede kapitalistler her gün daha çok üretmekte ve dünyamızdaki her şeyi meta kılmayı başarabilmektedirler. Bugün bizden istedikleri farklı bir şey değildir. İddiaları basit, “çevreye saygılı üretim daha pahalı bir süreçtir, bu nedenle çevreye saygılı olan ürün daha pahalıdır. Çevreye saygılı insan; daha pahalı olmasına rağmen, “çevreci” ürünü alarak kendisini gerçekleştirmiş olacaktır.” Oysa biliyoruz ki hepimizin tüm yıl boyunca alacağı önlemlerle sağlanacak fark, petrol yüklü tek bir tankerin batmasıyla heba olacaktır. Kişisel olarak aldığımız önlemlerin bir tek yararı vardır, daha az tükettiğimiz her gün tüketime dayanan kapitalist insandan bir adım daha uzaklaşacak olmamız. Gerçek çözümler ancak dayatılan tüketim kültürünün alt edilmesiyle mümkün olacaktır. Resmin tamamını göremeyenler tüm iyi niyetlerine rağmen, kapitalizmin tüketimi körüklemek için kullandığı bir araç olmaktan kurtulamayacaklardır

“Avrupa Birliği İklim Değişikliği Masası Şefleri”
Bugün bu durumu en iyi gösteren örnek “Türkiye Kyoto’yu İmzala” kampanyasıdır. Her gün başkalarına ilettiği kedi resimlerinin arasında bir de Kyoto mailini ekleyiverenleri göz ardı etsek dahi, binlerce insan kampanyaya destek vermektedir. Fevzi Özlüer’in haklı tespitiyle söylersek, “Avrupa Birliği iklim değişikliği masa şefi” edasıyla konuşan bu insanlara göre Kyoto’yu imzalamak pek çok sorunu çözüverecektir. Kyoto Protokolü günümüzün hakim zihniyetinin dört dörtlük bir yansımasıdır. Suyu ve toprağı mala dönüştüren kapitalizm bir türlü metaya çeviremediği havanın yerine sera gazı salınımını mala dönüştürmüştür. Protokol sera gazlarını CO2 eşdeğerliğine göre sınıflandırmakta ve ülkelerin çevreyi kirletebilecekleri oranları kayıt altına almaktadır. Böylece ülkeler “havayı kirletme haklarını” güvence altına almakta, kendi “haklarının” yetersiz kaldığı durumda fakir olduğu için havayı kirletme “hakkından” istifade edemeyen ülkelerin bu “haklarını” zengin ülkelere satmasını mümkün kılmaktadır. Kyoto Protokolü’nün gelişmiş ülkelerce imzalamasını sağlamak için taviz üzerine taviz verilmiş ve sonuçta gerçekçi bir çözüm içermesi için gereken üretim azaltmasının 16 kat daha azında mutabık kalınmıştır. Bunun açık ifadesi dünyadaki tüm ülkeler Kyoto’yu imzalasa ve uygulasa dahi iklim değişikliğine sebep olacak miktarda sera gazı salınımı devam edecektir. Kaldı ki, bugün yeterli miktarda sera gazı salınımı yapamadığı için (!) bu hakkını gelişmiş ülkelere devreden boyunduruk altındaki ülkeler, bağımlılıklarını bir kat daha arttırmış olacaklardır. Bu ülkelerin “haklarını” ellerinde bulunduran ülkeler üretimlerini -gelişmiş teknolojilerine rağmen- küresel ısınmaya neden olan sera gazlarının salınımı bakımından hiçbir sıkıntı yaşamayacaklar, ancak geri kalmış ülkeler sanayileşirken “hakları” olmadığı halde sera gazı salınımına neden oldukları gerekçesiyle uluslar arası baskıya maruz kalabileceklerdir. Böylece gelişmiş ülkeler bir yandan sanayi üretimlerini havayı kirleterek devam edebilmek konusunda kendilerini güvence altına almakta ve hem de potansiyel rakiplerini havayı kirletme “haklarını” ellerinden alarak, azgelişmişliğe mahkum etmektedirler. Kullanılmaya çoktan başlanmış olan bir diğer yöntem, üretim tesislerinin fakir ülkelere taşınmasıdır. Ülkesinde yeterli sanayi olmadığı için “havayı kirletme hakkını” kullanamayan ülkede kurulacak, -o ülkeye taşınacak- olan bir üretim tesisi kendi ülkesine tanınmış olan kirletme “hakkını” fiilen rahatlıkla arttırabilecektir. Bu durum Kyoto’nun sera gazlarının salınımını artıracağını belirtenlerin haklı olduğunu göstermektedir. Ülkelerin çevreyi kirletebilecekleri oranları garanti altına almak ve bu durumu tıpkı toprak ve su gibi kısıtlı bir metaya çevirmek amacında olan bu sözleşmenin bu denli geniş kapsamlı sahiplenilmesinin altında ancak iki neden yatabilir; cehalet veya ihanet.

Kyoto, sera gazı salınım tekelleri inşa edecektir
Kitle iletişim araçlarının bombardımanı altında kalan kitlelerin iletişim çağında dahi olsak cahil kalabilmelerini, dezenformasyonun boyutlarını düşündüğümüzde, anlamak mümkündür. Ancak kendisini, “çevreci” olarak tanımlayan ve aktif olarak çalışmakta olanların durumunu cehaletle açıklamak mümkün değildir. Gözlerini fon bürümüş bu insanlar, tüm gerçekleri ve tanımları tersyüz etmekte hiçbir sakınca görmemektedirler. Onlara göre gerçek basittir; Kyoto Protokolü bir kurtuluştur ve bu protokolü imzalamayan tüm ülkeler çevre düşmanıdır. Protokolün yaptırım içermemesi nedeniyle, ülkelere gerçek anlamda bir sınır getirmiyor oluşuna bile dikkat çekmemektedirler. Oysa Kyoto, yukarıda saydığımız sakıncalarının yanı sıra protokolü imzaladığı halde sera gazı salınımını aşağı çekmeyen ülkelere herhangi bir yaptırım öngörmemektedir. Dolayısıyla Kyoto, bugünün gelişmiş ülkelerinin sera gazlarının salınım “haklarını” ellerinde toplayarak, dünyamızda mevcut durumun sürmesini garanti altına almak çabasından başka bir şey değildir. 
Başta değindiğimiz konuya geri dönüp, çevreyi kirletenin adını açıkça koymak gerekmektedir. Çünkü çevreyi kirletenin kimliğini ve iklim değişikliğine de yol açan bu kirliliğin nedenlerini belirsizleştiren her eylem hatalıdır, durumun aynen muhafaza edilmesini, dolayısıyla sorunların ağırlaşmasını isteyenlere hizmet eder. Çevreyi “insan” kirletmedi. Çevreyi “kapitalist insan” kirletti. Sorunun asıl kaynağı, karını arttırmak için üretimi durmaksızın arttırmak isteyen kapitalisttir. Biz çöplerimizi özenle ayrıştırsak, gereksiz ışıkları söndürsek ve tıraş olurken muslukları kapalı tutsak bile hesapsızca tüketmeye devam ettiğimiz sürece çevre kirlenmeye devam edecektir ancak tüketicilerin bu etkisi ancak bir yan sonuçtur, sorunların asıl kaynağı kapitalist üretim sürecidir. Çözüm için görevin tüm insanlara düştüğü bu yanıyla doğrudur. İnsanlara düşen ödev; insanların tüketmedikleri halde insan muamelesi görecekleri bir düzen oluşturmak için toplumda insanın yerini yeniden tanımlamak ve toplumun yapısını, üretimi ve tüketimi buna göre yeniden düzenlemektir. Bu gerçekleşmeden çevre sorunlarını çözmek mümkün değildir.

http://www.yarinlar.net/sayi-6-mart-2007/dunyamiz-kapitalizmin-elinde-yok-olusa-dogru-giderken-cevreye-saygili-tuketiciler-olmayacagiz.html

BUY NOTHING ! Break the chains of your daily imprisonment

Click to view in full size

Simulasyonda yaşam – Jean Baudrillard üzerine..

“Radikal Kitap Eki’nin 9 Mart 2007 tarihli sayısında yayımlanmıştır.”

Jean Baudrillard 6 Mart günü aramızdan ayrıldı. Ancak, gerek içinde yaşadığımız dünyayı gerekse sürdürdüğümüz alışkanlıklarımızı bizlere yadırgatan ve böylece hali hazırda olanın, ‘olması gereken’ olmadığını gösteren sarsıcı üslubu ile hep hatırlanmaya devam edecek.
Baudrilard’ın, yaşamı boyunca verdiği tüm eserlerinde ortak olan bir tema varsa bu da bugün gerçek olarak algıladıklarımızın, üzerine anlam yüklediğimiz değerlerin, bağlandığımız kimliklerin ve aidiyetlerin mutlak ve ebedi olmadığı fikriydi. Elbette, bu fikri ilk kez dile getiren Baudrillard değildi. Nietzsche’den Heidegger’e, Foucault’dan Deleuze’e uzanan tüm bir yapısalcılık sonrası eleştirel kuram, Baudrillard’ın düşüncesi ve yazınına damgasını vurmuştu. Baudrillard’ın tüm bu adı geçen düşünürlere katkısı ise bu kuramsal eleştiriyi, gelişen teknolojiyle kurduğumuz ilişki üzerinden yeniden düşünmesi ve böylece bizleri gündelik tecrübelerimizi sorgulamaya davet etmesi oldu.

Baudrillard’ın bu yönde verdiği şüphesiz en çarpıcı eseri, başyapıtı olarak da kabul edilen Simulakrlar ve Simülasyon kitabıydı. Fransa’da henüz 1981’de yayımlanan bu eser, dilimize ancak 90’ların sonunda ve maalesef Baudrillard’ın görüşlerini anlamayı imkansız kılacak derecede yetersiz, eksik ve yanlışlarla dolu bir Türkçeyle çevrildi. Baudrillard’ın ölümünün ardından mutlaka yeni ve özenli bir çevirisinin yapılması gereken bu önemli eserinde yazar, simülasyon metaforunu, içinde yaşadığımız ve gerçek olduğuna sonsuz bir inanç beslediğimiz dünyayı bize yadırgatmak için ortaya atıyordu. Zira, gerçeklik ile kurgu arasındaki sınır çoktan yıkılmış, dolayısıyla inandığımız anlamlar ve değerlere referans olarak vereceğimiz ne bir gerçeklik ne de bir köken kalmıştı. Yazar, 1995’te kaleme aldığı sonraki eserinde, gerçekliğin katlini Kusursuz Cinayet olarak adlandıracak ve böylesi bir cinayete kurban giden gerçekliğin ve kurguların hayaletinin tekrar tekrar her gün birer yanılsama olarak bize geri döndüğünden dem vuracaktı. Televizyon, reklam, sinema, moda ve eğlence endüstrileri yoğun bir biçimde kurgusal bir evreni, simülasyonu, tekrar ve yeniden üretmekteydi. Her gün maruz kaldığımız enformasyon bombardımanı, anlam ve değere dair ne varsa silip süpürüyordu. Tüm alışkanlıklar, aidiyetler, kimlikler ve anlamlar her geçen an biraz daha hız kazanan bir yapı bozumuna uğruyordu. Farklı siyasi parti ve görüşlerin gitgide ayırt edilemez hale gelmesi, sözde bir çoğulculuk söylemi altında gündelik yaşamların dünyanın dört bir yanında birbirine gitgide bu kadar çok benzemesi işte bu yüzdendi. İdeolojilerin ve geçmişte uğruna mücadele edilen türlü kültürel, cinsel veya siyasi kimliklerin anlamını yitirmesinden sonra solculuktan, milliyetçiliğe, eşcinsellikten dindarlığa her türden kimlik ve aidiyet artık birer ‘yaşam tarzı’na ve ‘imaj’a indirgenmiş bir biçimde karşımıza çıkmaktaydı.
Baudrillard, Kötülüğün Şeffaflığı: Aşırı Fenomenler Üzerine Bir Deneme adıyla dilimize kazandırılan eserinde ise ideolojiler ve kimliklerin imajlara indirgendiği böylesi bir dünyada politikanın, ekonominin, cinselliğin ve sanatın yiten anlamını sorguluyordu. Baudrillard’a göre eski ideolojiler ve kimlikler yerini trans (geçişken) kimliklere yani trans-seksüaliteye bırakmıştı. Baudrillard bir metafor olarak kullandığı trans-seksüel kavramı ile cinsel, dinsel, etnik, sınıfsal veya ideolojik her türlü kimliğin geçişkenleştiği ve böylece kadın-erkek, sağcı-solcu, dindar-laik arasındaki ayrımların silindiği bir dünyayı tasvir ediyordu. Politikanın, cinsiyetlerin, ekonominin ve estetiğin ‘translaştığı’ bir dünyada, sansürün yerini söz patlamasının, kaynakları kısıtlı olarak varsayan üretim mantığının yerini tüketim çılgınlığının alması şaşırtıcı değildi elbette. Buna dayanarak Baudrillard yaşadığımız çağı, özgürlüklerin aşırı biçimlerde yaşandığı ve ütopyaların çoktan gerçekleştiği bir ‘orji sonrası’ olarak tanımlayacaktı
Baudrillard’ın 1986’da kaleme aldığı Amerika adlı eseri işte tam da böylesi bir orji sonrası dönemin çarpıcı bir örneğiydi adeta. Amerika’ya yaptığı geziye dair gözlemlerini ve tecrübelerini aktardığı bu eserinde Baudrillard, bir eğlence şehri olarak çölün ortasında inşa edilen Las Vegas’ın yapaylığından, Hollywood sineması ile gerçek yaşamı birbirinden ayırmayan Amerikan halkına, Amerika’nın simülasyon evrenini tasvir ediyordu. Avrupa’nın aksine, anlamın ve kökenin kaybına dair sorgulamayı ve dolayısıyla böylesi bir sorgulamadan dolayı yaşanan krizi es geçerek mutlak bir pragmatizmle doğrudan doğruya bir simülasyon evreni meydana getiren Amerika, belki de çağın hem en ileri hem de en ilkel uygarlığı olarak çıkıyordu karşımıza. Baudrillard, ‘Amerika’da tüm anlam ve değerlerin çözüldüğü ve yerine yenisinin koyulmasının imkânsız olduğu bir dünyayı işaret ediyordu.
Bu karamsar hava, Baudrillard’ın daha birçok eserinde de hakimdi. Örneğin 1979’da yayımladığı Baştan Çıkarma Üzerine adlı kitabında Baudrillard aşkın, baştan çıkarıcı oyunların ve romantik ütopyaların yerini geri dönülmez bir biçimde tek gecelik aşklara, pornografinin bayağılığına, bedenlerin tüketimine bıraktığından yakınıyordu. Ona göre buna yol açan, çağımız insanının karşısındakini baştan çıkaramama endişesi değil, ama baştan çıkmaya cesaret edememesi, kuralları muğlâk böylesi bir aşk oyununu oynamaktan ölesiye korkmasıydı.
Bedenlerimizi nasıl kullanacağımızı dahi belirleyen bu yaygın ve geri dönüşsüz iktidarın tasviri aslında Baudrillard’ın daha 1977’de yayımlandığı Foucault’yu Unutmak kitabında kuramsallaştırılmıştı. 2004 yılında İstanbul’da yaptığı söyleşide, bu kitabının sansasyonel başlığına yönelik bir soruya, aslında Foucault’ya ve onun iktidarın merkezsizleştiğine ve yaygınlaştığına dair analizine tamamen katıldığını ancak onun görüşlerini daha da öteye taşımaya çalıştığını belirterek cevap vermişti Baudrillard.
Baudrillard’ın, 1987-1997 arasında kaleme aldığı siyasi ve gündelik sorunlar hakkındaki makalelerinin bir derlemesi olan Tam Ekran’da da yazar, internetten, sanal gerçeklikten, turizm kültüründen, cinselliğin yeni biçimlerinden örneklere dayanarak kimliklerimize, tercihlerimize dair her geçen gün daha da sık dile gelen sözde bir farklılık ve çoğulculuk söylemi altında yaşadığımızı dile getiriyordu. Ne var ki, bu çoğulculuk söylemi aslında aramızdaki farklılıklarımızın ve farklı bir dünya düşünün yitip gidişinin üzerini örten bir maskeden ibaretti. Aslında her geçen gün hayatlarımız daha da sıradanlaşıyor, bayağılaşıyor, aynılaşıyordu.

Evet, Baudrillard zaman zaman okurlarına abartılı gelen son derece karanlık ve çıkışsız bir tablo çizmişti eserleri boyunca. Ne var ki, onun karamsar tasvirlerindeki bu abartı unsuru, içinde bulunduğumuz çağa özgü farklılıkları yok eden kapsamlı bir şiddeti ve tahakkümü ifşa etmek ve sürdürdüğümüz alışıldık hayatlarımızın bayağılığını bizlere yadırgatmak için başvurulan retorik bir stratejiydi belki de. Zaten, Baudrillard’ın üslubunu, yaptığı eleştirilerin içeriğinden ayırmak güçtü. Dilimize ilk cildi Siyah An’lar 1-2, ikinci ve üçüncü ciltleri ise Cool Anılar 3-4 ve 5 adlarıyla çevrilen ve Baudrillard’ın 1990-2004 yılları arasında aldığı kısa notlarından oluşan ilginç kitapları, üslubun yıkıcı bir araç olarak kullanıldığı eserlerdi. Arka arkaya sıralanmış birbirleriyle ilişkisi olmayan bir veya birkaç cümlelik paragraflardan oluşan bu kitaplarda adeta anlamın bütünselliği fikrine meydan okunuyordu.
Ne var ki, Baudrillard, 1973’te yayımladığı Üretimin Aynası adlı eserinde Marx’ın ‘yabancılaşmamış’ bir üretim değeri varsayımının aslında gerçekliğe değil bir kurmacaya işaret ettiğini söyleyerek Marxist ekolden tam olarak ayrıldığından beri, akademik çevreler tarafından “ampirik verilere dayanmayan, bir iç tutarlılığı olmayan, soyut ve metaforlarla bezeli” eserler verdiği için eleştirildi. Hatta, Baudrillard’ı ciddiye almanın akademisyen kimliğine zarar vereceği endişesiyle, çoğu zaman düşünceleri göz ardı edildi. Oysa Baudrillard’ın zaten yapmaya çalıştığı da, kendilerini çok ciddiye alan birçoklarının, yüzlerine taktıkları maskelerin ardında gizlenen koca bir hiçlikten ibaret olduklarını göstermek değil miydi?
Şiirsel yıkıcı üslubu ile bizlere inançlarımızı sorgulatan, içinde yaşadığımız ve gerçek olarak varsaydığımız dünyayı bizlere yadırgatan ve tüm karamsarlığına rağmen aslında adeta bir bilimkurgu yazarı gibi bizlere yeni gerçekliklerin, yeni olasılıkların, başka dünyaların önünü aralayan bir yazardı Baudrillard. O, yıktığı, yerle bir ettiği bu dünyadan 6 Mart günü ayrıldı. Bambaşka ve yeni dünyaları kurma işini bizlere, biz okurlarına bırakmıştı…

http://www.davetsizmisafir.org/index.php/2007/03/10/hicbir-kimlik-ya-da-deger-mutlak-degildir/#more-144

Genetik Emperyalizm ve Biyo-Serflik (Çev: Çiğdem AKSOY FROMM)

Genetik Mühendisliğinin Çiftçiler ve Tarım Üzerindeki Etkileri

Genetik mühendisliği konulu tartışmalar sırasında alışılmadık ama son derece yüreklendirici bir olgu dikkatimizi çekti. Söyleceklerini genellikle eveleyip gevelemekle tanınan bilim adamı ve aktivistlerin, sözcük dağarcıklarını “genetik emperyalizm” ve “biyo-serflik” gibi ifadeler ekleyerek zenginleştirmiş olduklarını gördük.

Aslında çok daha radikal bir dil kullanmak için bile yeterli nedenin buluduğunu düşündüğümüzden dolayı bu gelişmeyi memnunlukla karşılıyor ve bu terminolojinin oldukça uygun olduğuna inanıyoruz. Dahası, mevcut durum emperyalizm ve serfliğin ne anlama geldiği konusunda ilk elden deneyim sahibi olan çiftçileri de besbelli ilgilendiriyor.

Dünya nüfusunun büyük kısmı yaşamını sürdürebilmek için halen küçük ölçekli çiftçiliğe bel bağlamış durumda. Nüfusun sözü edilen bölümüyle kastedilen, yüzyıllardır emperyalizm ve feodalizm tarafından harap edilip yağmalanmış olduğu için bugün iki yakalarını zar zor bir araya getirebilen Üçüncü Dünya’nın çiftçi aileleri. Ne yazık ki, biyoteknolojinin yol açması beklenen emperyalist ve feodal sömürünün gitgide yoğunluk kazanmasından en fazla yine aynı kişiler zarar görecek.

Bu nedenle, genetik mühendisliğini Üçüncü Dünya çiftçilerinin bakış açısından dikkatle büyüteç altına yatırmak son derece haklı bir karar olacak.

Biyoteknolojinin ilaç alanında olduğu kadar tarımda da başka uygulamaları olduğu halde, çiftçileri en çok tohum işinde yakın zamanda yaşanan gelişmeler tehdit ediyor. Bu yüzden, ilk olarak kurumsal dünyanın ve özellikle tohum sektörünün bu işten ne kazanıp ne kaybedebileceğini ele almalıyız.

1) Biyoteknoloji Ticareti: Devlerin Masalı

Genetik mühendisliği ürünü olan tarım ürünlerine ilişkin ticari faaliyetler, canlılar ya da yaşamdan çok ölümü getiren sözde “canlılar bilimiyle” iç içe geçmiş durumda. Onlarca yıl süren şirket birleşme ve el değiştirmelerinin ardından, en büyük beş “Gen Devi” (Astra-Zeneca, DuPont, Monsanto, Novartis ve Aventis) stratejik tekellerini kurdular ve tohum, tarım kimyasalları, ecza ürünleri ve ilgili diğer pazarlarda kendilerine egemen bir konum sağladılar. Bu şirketler dünya çapındaki böcek ilacı pazarının yaklaşık üçte ikisine, ticari tohum pazarının neredeyse dörtte birine ve transgenik tohum pazarının hemen hemen yüzde yüzüne sahipler.1

Genetik olarak ürettiği tohumlar 1998 yılında ABD’de transgenik ekin alanlarının toplam yüzde 88’ini2 oluşturan Monsanto, bu oligopolun en göze çarpan örneklerinden biri. Söz konusu şirket, etki sahibi ticari bir imparatorluk inşa etmek amacıyla 1990’ların ikinci yarısında biyoteknoloji ticaretinin yükselişine önemli ölçüde bel bağladı. Monsanto 1998 yılında dünyanın en büyük on tohum firmasından ikisi olan DeKalb Plant Genetics ve Cargill’in uluslararası tohum alanındaki faaliyetini ele geçirerek bünyesine kattı. Monsanto aynı yıl dünyanın en büyük pamuk tohumu şirketi ve aynı zamanda “Terminatör” teknolojisi patenti ve Plant Breeding International of Cambrideg UK’in sahibi olan Delta & Pine Land’i de aldı. Monsanto böylelikle sekiz haftalık bir süre içinde kendini birdenbire dünyanın en büyük ikinci tohum şirketi haline getirmeyi başardı.3

1998 yılının Haziran ayında Monsanto’nun American Home Product şirketiyle gerçekleştirdiği 33 milyar dolarlık birleşme sonucunda, şirketin sözde “canlılar bilimi” endüstrisindeki tekelini de sağlamlaşmış oldu. Monsanto/AHP dünyanın en büyük tarım kimyasalları şirketi, en büyük ikinci tohum şirketi, en büyük dördüncü ezcacılık ürünleri şirketi ve en büyük beş veterinerlik şirketinden biri haline gelmiş oldu. Monsanto artık ABD pamuk tohumu pazarının yaklaşık yüzde 90’ını, soya fasulyesi pazarının üçte birini ve mısır tohumu pazarının yüzde 15’ini elinde tutuyordu.4

Diğer şirketlerle yaptığı işbirliği anlaşmaları sayesinde Monsanto bugün de kontrolünü kendi ticari imparatorluğunun sınırlarının çok ötesine taşımaya çalışıyor. Örneğin, merkezi Kaliforniya’da bulunan ve dünya genelindeki meyve ve sebze tohumu piyasasının yaklaşık yüzde 19’unu ve ABD sebze piyasasının yüzde 40’ını elinde tutan Seminis Vegetable Seeds şirketini, Roundup Ready marul ve domateslerini geliştirmeye ikna etti.5

Transgenik ürünlerin şiddetle yayılması hemen hemen Kuzey Amerika ile sınırlı durumda. Küresel transgenik tarım alanlarının yüzde 99’u Arjantin’le birlikte ABD ve Kanada’da bulunuyor. Bu üç ülkedeki soya fasulyesi, mısır ve kanola gibi başlıca emtiaları içeren tarım alanlarının yarısından fazlasında transgenik tarım yapılıyor. Genetik olarak üretilmiş ürünlerin ekildiği toplam alan geçtiğimiz son dört mevsimde  yirmiden fazlaya katlandı; diğer bir deyişle, 1996’da 2 milyon hektar genişliğinde olan alan 1999 yılında yaklaşık 40 milyon hektara çıktı.6

Genetik mühendisliğindeki yeni gelişmeler işin daha da tekelleşmesine yol açacak. Biyomühendislik ürünü olan ikinci bir tohum dalgası, VA Vitaminiyle güçlendirilmiş pirinç gibi daha “randıman” içeren özelliklere odaklanacak. Sözde “işlevsel gıdalar” ve “nutrasötiklerin” geliştirilmesiyle birlikte, besin maddeleriyle farmasötik müstahzarları birbirinden ayıran çizgiler gitgide daha belirsiz hale geliyor. Bu gelişmelerin biyoteknoloji şirketlerini, besin zincirinin tamamının yanı sıra eczacılık ürünleri pazarını da kapsayan birkaç dev şirketin kontrolüne sokan multimilyar dolarlık birçok birleşmeyi daha beraberinde getirmesi bekleniyor.

Devasa bir pazar potansiyeli mevcut. Uluslararası Tohum Federasyonu genetik olarak üretilmiş tohuma yönelik dünya pazarının 2000 yılında 2 milyar dolara ulaşacağını tahmin etti; 2010 yılı gelip çattığındaysa pazarın 20 milyar dolarlık bir boyuta ulaşmasını bekliyor.7

Böcek ilaçları ve eczacılık işinin yüzde 20 ile 30 arasındaki bol keseden kâr marjlarına oranla, tohum şirketleri geleneksel olarak yüzde 15’in altında olan, nispeten düşük bir kâr marjıyla çalışıyorlardı.8 Bununla birlikte, tekelleşmenin gitgide artması ve genetik olarak üretilmiş tohumların geliştirilmesi nedeniyle tohum işi de en sonunda büyük paralar kazandırır hale geldi. Başı çeken on firmanın satışları sadece iki yıl içinde yüzde 25’lik bir artış gösterdi.9 ABD’de 1987 ile 1997 arasında, çiftçilerin tohum, suni gübre ve tarım kimyasalı maliyeti yüzde 86 oranında yukarı fırladı.10

2 “Biyo-Serflik” ya da Feodalizmin Diğer Adı

Üçüncü Dünya’nın büyük kısmında olduğu gibi, Filipinler’deki çiftçiler de halen sefil bir feodalizm ve yarı feodal bir sömürüye maruz durumdalar. Topraklar bir avuç toprak sahibi aileye ait ve çiftçilerin çoğunun ya kendine ait toprağı yok ya da ailelerini geçindirmeye yetecek miktarda toprağa sahip değiller. Küçük çiftçiler toprak sahibi seçkinlere bağımlı olmanın dışında bir de, yarı feodal kırsal ekonomi içindeki tekelci konumlarından çıkar sağlayan tefeci ve bezirgan gibi birtakım şüpheli entrikacıların insafına kalmış haldeler.

Küçük köylülere feodalizmin en önemli iki özelliğini sorduğunuzda hiç kuşkusuz toprak sahibi olamamak ve tekellere bağımlı olmayı sayarlar. Köylüler onlarca yıldan bu yana kendi salahiyet ve özgürlükleri üzerindeki bu tür kısıtlamalara karşı cesurca mücadele ettiler. Bununla birlikte, topraksızlık ve toprak ağaları, tefeciler, işadamları ve çokuluslu büyük şirketlerin, tekeli kontrolleri altında tutmaları şeklindeki sorunlar “Yeşil Devrim”den bu yana daha da kötüleşti. Günümüz “Gen Devrimi” de aynı şeye yol açıyor.

Biyoteknoloji alanındaki birçok gelişme çiftçileri tohum ve  diğer çiftçilik ürünlerine bağımlı kılmayı açıkça hedefliyor. İleri teknoloji ürünü tescilli tohumların ilk kuşağı, yabani otları ortadan kaldırmaya yönelik herbisitlere karşı toleranslı ve böceklere karşı direnç odaklıydı. Bu da çiftçileri bir “Yeşil Devrim” teknolojisinden bile daha zorlayıcı bir “anlaşma paketine” mahkum etti. Bu durumda çiftçilerin, tescilli böcek ilaçlarını yine tohumları satın aldıkları üreticiden almaktan başka şansları yok.

“Terminatör” teknolojisi yaratılan bağımlılığı bir adım daha ileri taşıyor. “Terminatör” tohumlar çimlenme yeteneklerini kaybedecek şekilde üretilir ve buna bağlı olarak çiftçilerin, tohumları daha sonra yeniden ekmek üzere saklamaları engellenmiş olur ve her ekim döneminde yeni baştan tohum almak zorunda kalırlar. “Gen Devleri” ürettikleri “Traitor” ve “Junkie” tohumları sayesinde çiftçileri bu iğrenç ürünlerine mecbur bırakmayı amaçlıyorlar. Bu tohumlar şirketlerin tescilli kimyasal pisliklerinin sürekli uygulamalarına fiziksel olarak bağımlıdır.

ABD’nin baskısına maruz kalan yeni bilimsel gelişmeler çiftçilerin özgürlüğüne başka cephelerde de saldırılar yöneltilmesiyle tamamlanmış oldu. Örneğin, 1991 tarihli Yeni Bitki Türlerinin Korunmasına Yönelik Uluslararası Birlik Yasası (UPOV) kurumsal bitki yetiştiricilerinin haklarını çiftçi hakları aleyhine önemli ölçüde güçlendiriyor.

Genetiği değiştirilmiş tohumlar, çiftlikte elde edilip saklanan tohumlara bağlı olan ve dünyanın yiyeceğinin yaklaşık yüzde 20’nin üreten 1.4 milyar insanın geçim yolunu ciddi ölçüde tehdit ediyor. Çiftçilerin bağımlılığını adeta uç noktaya kadar zorlanıyor. “Yeşil Devrim” felaketinin ardından çiftçilere bırakılan bir miktar özgürlük de “Gen Devleri” tarafından ellerinden alınacak. Devlerin tekelci konumu herhangi bir kaçış yolunun kalmamasını garanti edecek. Yetiştirdikleri ürünler pahalı kimyasal maddelerin çengeline takılan çiftçiler, kendi özgürlükleri ve ailelerinin hayatta kalması pahasına kredi müptelası haline getirilecekler.

Dahası, genetik olarak üretilen gıda maddeleri üzerinde devam eden araştırmalar çiftçilerin değil şirketlerin ihtiyaçlarına yönelik. Transgenik ürünler esasen sınai monokültürler sistemi içinde kullanılmak üzere tasarlanmıştır ve bundan dolayı çevrenin daha da bozulmasına ve süper zararlıların ortaya çıkmasına katkıda bulunurlar. Şirketler işin kaymağını yerken, küçük çiftçiler bu tür yan etkilere maruz kalacaklar.

Zaten AB ve ABD kaynaklı yüksek sübvansiyonlu ithal gıda maddeleriyle rekabetin baskısı altında ezilen Üçüncü Dünya’nın yoksul köylüleri, şirketlerin tarımsal faaliyetlerine yer açmak için topraklarından da sürülecekler. Topraksızlık ve yoksulluk kaçınılmaz olarak artacak.

3    “Genetik Emperyalizm” “Jenerik Emperyalizm” den Başka Bir Şey Değil

ABD’nin transgenik tohum işindeki üstünlüğü korkutucu. ABD dış politikasının bakış açısına göre, genetiği değiştirilmiş tohumlar, ABD’nin küresel ekonomik ve siyasi etki alanını ciddi oranda genişletmesini sağlayacağından, geleneksel tohumlarla karşılaştırıldığında çok önemli bir avantaj sağlıyor. Clinton yönetimi ABD sağlık ve güvenlik mevzuatını göz ardı ederek, tarımda genetik mühendisliği şiddetle desteklemişti.11

Gıda maddeleri uzun süredir ABD’nın dış politikasının elindeki siyasi bir araç durumunda. Bundan yirmi beş yıl önce ABD Tarım Bakanı Earl Butz, 1974 yılında Roma’da düzenlenen Dünya Gıda Konferansı sırasında gıdanın aslında bir silah olduğunu söylemiş ve gıdayı “pazarlık sandıklarındaki en önemli araçlardan biri” olarak tanımlamıştı. 1957 yılına dönüp bakarsak, ABD Başkan Yardımcısı Hubert Humphrey Amerikan halkına “insanların size güvenip dayanmalarının, size bağımlı olmalarının ve bu şekilde sizinle işbirliği yapmalarının yolunu arıyorsanız, onları gıdaya bağımlı hale getirmek bana kalırsa mükemmel bir yöntem,” demişti.12

Biyoteknoloji ABD için gerçekten de dünya ekonomi ve politikasındaki egemenliğini güçlendirip genişletmeye yarayan bir silah. Dolayısıyla hiç kimse Amerika’nın bu teknolojinin güvenilirliği konusunda sağlam gerekçelere dayanan herhangi bir kuşku üzerinde tartışmaya bu kadar inatla karşı çıkmasına şaşırmamalı.

Amerika’nın biyogüvenlik protokolü görüşmeleri sırasındaki tutumunu ele alın. ABD, Biyolojik Çeşitlilik Anlaşmasını onaylama zahmetinde bulunmadığı için, oy verme hakkı da yoktu. Yine de Şubat 1999’daki Cartagena Biyogüvenlik Protokolü görüşmelerini baltalamayı başardı çünkü Dışişleri Bakan Yardımcısı Rafe Pomerance’nin deyişiyle, “hiç kimsenin Amerika Birleşik Devletleri’nde yılda 68 milyar dolarlık bir endüstriye zarar verebilecek bir şey yapmasına izin vermeye niyetleri yoktu.”13

ABD’nin Okyanuslar, Uluslararası ve Bilimsel İşlerden Sorumlu Bakan Yardımcısı David Sandoval, nihayet geçen Ocak ayında Montreal’de imzalanan biyogüvenlik protokolü hakkında coşkuyla şunları yazıyor: “Protokolün önsözü ‘tasarruflar hükmü’ diye adlandırılan ve anlaşmanın Dünya Ticaret Örgütü’nün (WTO) ve diğer uluslararası anlaşmaların kurallarına uymakla yükümlü olan hükümetlerin hak ve yükümlülüklerini tamamen muhafaza ettiğini açıkça ortaya seren son derece önemli bir koşulu içermektedir. (…) Diğer bir deyişle, ABD ihracatçıları WTO kapsamındaki haksız rekabet uygulamalarıyla mücadele etme hakkına halen sahip bulunmaklar.”14

Genetiği değiştirilmiş organizmaları (GDO’lar) içeren ticari faaliyetler cephesinde durum, yaşanan şaşırtıcı gelişmeler ve ABD hükümetinin tam desteğine rağmen tam da istendiği gibi değildir. Yatırımcılar geçen sene tarımsal biyoteknoloji firmalarının hisse fiyatını aşağı çektiler. Wall Street Journal 7 Ocak 2000 tarihinde şöyle yazdı: “Tüm dünyaya yayılan genetiği değiştirilmiş besinler konusundaki anlaşmazlığa ve tarımsal biyoteknoloji şirketlerinin hisse senetlerindeki düşüşe bakılırsa, bu şirketleri uzun vadede bile iyi birer yatırım olarak görmek zor.”15

“Gen Devleri” çareyi, endüstrinin bir kez daha önemli ölçüde yeniden yapılanmasına yol açan olağandışı önlemler almakta buldular. Novartis ve AstraZeneca birleşerek, tohum ve tarım kimyasalları bölümlerini Syngenta adlı yeni bir yan kuruluşa devrettiler. Monsanto geçen Aralık ayında Pharmacia & Upjohn ile birleşme planlarını kamuoyuna duyurdu.16 DuPont ise piyasaya, biyoteknoloji bölümünün izinden gidecek yeni bir hisse senedi sürmeyi düşünmekle birlikte, bu yeni sürümü 2000 yılı başlarına ertelemeye karar verdi.17

Birçok gözlemci bu büyük ve ani değişikliği, biyoteknoloji şirketlerinin halkla ilişkiler savaşını kaybetmeleri anlamına geldiği şeklinde yorumluyor. Fakat bu, gerçeğin yalnızca bir kısmı. Yakın zamanda gerçekleşen bu yeni gelişmeleri kapsamlı ve eksiksiz olarak inceleyebilmek için, “genetik emperyalizmin” her şeyden önce emperyalizm olduğunu unutmamalıyız. Buna bağlı olarak, genetik emperyalizm de aynı kusurlardan muzdarip: İtici gücünü, aşırı üretimin yarattığı küresel krizden alıyor ve emperyalist güçler arasında kıyasıya bir rekabeti teşvik ediyor.

Her ne kadar tiksindirici olsa da, dünyamızda yaşanan gıda krizi, tarımsal ürünlerde üretim fazlasıyla nitelendiriliyor. Bu korkutucu gözlem yine de şaşırtıcı sayılmaz. Küresel kapitalizm 18. yüzyılın ikinci yarısından beri bütün ekonomik sektörlerde konjonktürel krizlerle karşılaştı.

Küresel kriz 1980’li yıllarda derinleştiği sırada, gitgide artan rekabet ve tarımsal ürünlerdeki üretim fazlası, ABD ve Avrupa Birliği arasında şiddetini artıran ticari ihtilaflara neden oluyordu. Ayrıca, tarım sektörlerini desteklemeye yönelik sübvansiyonlu programların yüksek maliyeti sanayileşmiş ülkelerin bütçeleri üzerinde ağır bir yük haline geldi. Her ikisi de köşeye sıkışan ABD ve AB, GATT (Genel Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Anlaşması) kapsamında gerçekleştirilen Uruguay Raundu görüşmeleri sırasında,  Tarım Anlaşması (AoA) ve Dünya Ticaret Örgütü (WTO) ile sonuçlanan geçici bir ittifak oluşturdular.

Tarım Anlaşması’nın, gerek AB gerekse ABD’nin kronik aşırı üretim sorununu, korumacı ticaret engellerinin çoğunu olduğu gibi korurken diğer yandan pazarlarını genişletmek suretiyle çözeceği varsayılmıştı. AB ve ABD’nin tarım sektörleri gerçekten de geçici bir rahatlama yaşadılar çünkü Üçüncü Dünya ülkelerindeki tarımsal faaliyetler Kuzey’den gelen sübvansiyonlu ithal ürünler nedeniyle boğuldu.

Tahmin edileceği gibi, Tarım Anlaşması tarım ürünlerindeki üretim fazlası sorununa kalıcı bir çözüm getirmiyordu. Aksine, gitgide şiddetlenerek 1997’de Asya kaplanlarını kasıp kavuran kriz yüzünden küresel gıda piyasası 1998 ve 99 yıllarında küçüldü. Küresel talep azaldığı halde dünya üretiminin ısrarlı bir şekilde artması, tarım ürünü fiyatlarının feci sayılabilecek düzeylere düşmesine ve Amerikalı birçok çiftçinin işlerinin bozulmasına yol açtı.18 ABD Tarım Bakanlığı’nın durumun yakın gelecekte değişeceği yönünde pek fazla umudu yok. Buğday, mısır ve soya fasulyesi fiyatları, bu ürünlerdeki ihtiyaç fazlasına rağmen düşük düzeyde kalmayı sürdürecek.19

Halkları bütünüyle açlığa terk etmeye aldırmayan bir ülkeden başka bir şey olmayan ABD o kadar ümitsiz durumda ki, besin maddelerini İran, Libya ve Sudan’a yönelik tek taraflı ambargolarından muaf tutmak zorunda kaldı. Buna ek olarak, Üçüncü Dünya’ya yönelik “yardım paketi” kisvesi altındaki damping uygulamalarını da hızlandırmak zorunda kalacak çünkü ABD Tarım Bakanı Glickman’ın ifade ettiği gibi, “Burada tarım ürünlerinde bolluk yaşıyoruz ve tek başımıza tüketebileceğimizden çok daha fazla yiyeceğe sahibiz… Aslında elimizdeki miktar, çiftçilerimizin yurt dışındaki müşterilere geleneksel yöntemlerle satabileceğinden bile fazla.”20

Bu bağlamda, ABD’nin genetiği değiştirilmiş besinleri dünyanın geri kalanının boğazından aşağı tıkmaya neden bu kadar hevesli olduğunu anlamak hiç de zor değil. Kendi tarım sanayiinin hayatta kalmasını sağlamak için tek yapması gereken, genetik mühendisliği alanındaki lider konumundan çıkar sağlamak.

ABD’nin önündeki en büyük engel, Avrupa’nın genetiği değiştirilmiş ürünleri kabul etme konusundaki isteksizliği. Maliye Bakan Yardımcısı Stuart Eizenstat bu durumu “karşı karşıya kaldığımız tek ve en büyük tehdit” olarak nitelendirmişti.21 Gerçekten de, Avrupa kamuoyunun GDO’lara karşı gösterdiği direnç, ABD ile AB arasında süregelen ticari savaşta rol oynayan en önemli etmen.

Avrupa halkının haklı ve samimi endişelerinin göz ardı edilmemesi gerekmekle birlikte, Avrupa’daki hükümetler GDO sorunundan, en büyük emperyalist bloklar arasındaki rekabette kullanılacak yeni bir silah olarak yararlanıyor olabilirler. Örneğin, AB biyogüvenlik protokolüne ilişkin görüşmeler sırasında çok açık bir tavırla tamamen kendi gündemini gerçekleştirmeye çalışıyordu ve ABD, Kanada, Avustralya, Arjantin, Şili ve Uruguay’dan oluşan GDO yanlısı Miami Grubu’nun manipülasyonuna karşı koyan Üçüncü Dünya ülkelerine son derece gönülsüz bir destek vermekten başka bir şey yapmadı.22

Avrupa’da GDO’lara yönelik muhalefetin, genel kamuoyunda olduğu kadar iş dünyasında da aynı yoğunluğu taşıması önem taşıyor. Örneğin, Avrupa’nın en büyük bankası olan Deutsche Bank geçen sene büyük kurumsal yatırımcılarına, tarımsal biyoteknoloji şirketlerini bırakmaları yönünde tavsiyede bulunan iki etkili rapor yayınladı. Deutsche Bank’a göre, “öyle görünüyor ki, gıda şirketleri, perakendeciler, tahıl işleyen şirketler ve hükümetler, tohum üreticilerine GDO’lara henüz hazır olmadığımızı gösteren bir işaret göndermektedir.”23

Bu ifade Avrupa’daki ticari çevrelerin, GDO’ların tarım ve insan sağlığı üzerindeki etkileri gibi daha temel sorunlardan çok, ABD’nin biyoteknolojideki liderliğinden rahatsız olduklarını ileri sürüyor. Aslında Avrupa, kendi sanayisi biyoteknoloji ürünlerini dünyanın geri kalan kısmına salıvermeye hazır oluncaya dek zaman kazanmaya çalışıyorsa, bu kimseyi şaşırtmamalı. En büyük beş “Gen Devi”nin Avrupalı olduğunu aklınızdan çıkarmayın.

Avrupa ABD’nin GDO hamlesine karşı koymaya devam ederken, Üçüncü Dünya ülkeleri ana hedef haline gelmiş durumda. Delta & Pine Land Şirketi, sahip olduğu “Terminatör” teknolojisinin, patent yasaları zayıf olan veya hiç bulunmayan güney ülkelerini hedef aldığını açıkça itiraf ediyor. Aynı şeyi, “Terminatör” ün patent ortaklarından olan ABD Tarım Bakanlığı da söylüyor. ABD Tarım Bakanlığı sözcüsü Willard Phelps bu teknolojinin amacının “ABD’de yerleşik tohum firmalarının sahip olduğu ticari mülkiyet haklarının değerini artırmak ve İkinci ve Üçüncü Dünya ülkelerinde yeni pazarlar açmak” olduğunu ifşa etti.24

Tohum endüstrisinin devleri Güney’deki başlıca tohum piyasalarında stratejik şirket alımları gerçekleştiriyorlar. Örneğin, Kuzey Amerika pamuk tohumu pazarının tahminen yüzde 71’ini elinde tutan Delta & Pine Asya’da hızla genişliyor.25 “Gen devleri” diğer ülkelerde de yerel toprak sahipleri ve yabancı firmalar lehine çalışan yerli acentelerle stratejik anlaşmalar yapıyorlar. Cargill’in Filipinler’deki Ayala konsorsiyumuyla yaptığı ittifak buna iyi bir örnek. GDO’lar Üçüncü Dünya ülkelerinin çoğuna “saha tetkikleri” kisvesi altında ve genellikle hükümetler ve uluslararası tarım araştırma kurumlarıyla suç ortaklığı yapmak suretiyle etkili bir şekilde çoktan girdiler bile.

Biyoteknoloji şirketleri en zayıf noktaya hedef alıyorlar: Üçüncü Dünya’daki küçük ve topraksız köylüleri. Hiç kuşkusuz, “biyo-serflik” ve “genetik emperyalizmin” etkileri onlara oldukça aşina gelecek çünkü söz konusu etkiler emperyalist ve feodal sömürünün cephaneliğindeki yeni bir silahtan başka bir şey değil.

4) Emperyalizm ve Feodalizme Karşı Geniş Birlik Oluşturmak

Tarımsal biyoteknoloji endüstrisinin, dünyayı beslemek için onların ürünlerine ihtiyaç duyulduğu şeklindeki iddiaları en az yetiştirdikleri ürünler kadar mide bulandırıcı. Dünyada bugün nüfusu oluşturan her bir kişi başına gerekenden çok daha fazla yiyecek üretiliyor. Yine de yaklaşık 800 milyon insanın yeterli yiyeceği hâlâ yok.26

Açlığın gerçek nedenleri yoksulluk, eşitsizlik ve gıda ve toprak elde etme sorunu. Çok sayıda insan mevcut besin maddelerini alamayacak kadar yoksul ya da bu maddeleri kendileri yetiştirmek için gerekli toprağa sahip değil. Fidel Castro 1996’da Roma’da yapılan Dünya Gıda Zirvesi sırasında şöyle demişti: “Açlık, bu dünyadaki zenginlik ve haksızlıkların adaletsiz dağılımının yavrusudur. Dünyada bu kadar çok kişinin ölmesine neden olan, kapitalizm ve yeni liberalizmdir.”27

Küba, kendi “Yeşil Devrim” teknolojisi deneyiminden hatırı sayılır dersleri bizzat çıkardı. 1990’lı yıllar boyunca, büyük çiftlikleri parsellere ayırıp, küçük çiftçilere teşvik sağlayıp, organik çiftçilik uygulamalarını özendirmek suretiyle tarımını yeniden yapılandırdı.28 Küba’nın tarımsal biyoteknoloji alanındaki araştırmaları da bir hayli ileri olmakla birlikte, yalnızca insanların esenliği için kullanılmakta ve halkın tüketimine yönelik bir uygulama söz konusu değil.29 Küba deneyimi bize, emperyalizmi şiddetle reddedip sosyalizmi benimseyen bir toplumda çiftçilerin feodalizm ve emperyalizmin zincirlerinden kurtulmasının ve bilgi ve becerilerini halkın hizmetine sunmasının mümkün olabileceğini öğretiyor.

Bundan dolayı, burada Filipinler’de bulunan bizler, insanların çıkarı için ulusal ve demokratik bir mücadele veriyoruz. Gerçek bir toprak reformu mücadelemizin ana içeriğini oluşturuyor çünkü böyle bir reform halkımızın büyük bölümünü oluşturan çiftçilerin acil ihtiyaçlarını karşılayacak. Aynı zamanda köylüler de işçi sınıfıyla aralarındaki temel ittifak yoluyla ulusal sanayileşme için mücadele veriyorlar. Tarım ve sanayinin karşılıklı etkileşimi bu koşullar altında gerçek bir gelişmeyi sağlayabilir.

Çok sayıda kişi şu anda tarımsal biyoteknolojinin tehlikelerine karşı çeşitli nedenlerle ayaklanmış durumda. Deneysel transgenik ürünler bazı Asya ülkelerinde olduğu gibi Avrupa’da da kökünden söküldü. “Gen Devlerinin” ofisleri öfkeli çiftçi ve çevreciler tarafından baskına uğradı. Çiftlikte elde edilip muhafaza edilen tohumları savunmaya yönelik girişimler tüm dünyada başlatıldı ve elde edilen deneyimler İnternet aracılığıyla paylaşıldı. İlerleyen aylarda Çokuluslu Tarım Kimyasalları Şirketlerine Karşı Uluslararası İttifak gerçekleştirilecek.

Geçtiğimiz Aralık ayında Seattle’da toplanan Uluslararası Halk Kongresi, halkların emperyalizm karşıtı ve demokratik mücadelelerini ileriye taşıma kararıyla sonuçlandı ve kongrede ayrıca, insanların GDO içermeyen güvenli gıda tüketme hakları konusuna özellikle önem verildiği vurgulandı.

Halkların Uluslararası Mücadele Ligi (ILPS), Aralık 16 ve 17 tarihlerinde Almanya’da kurulacak. ILPS, işçilerin ve ezilen insanların emperyalizm karşıtı demokratik mücadelelerini destekleyen bütün kuruluşları birleştirmeyi amaçlıyor. ILPS ele aldığı en başta gelen konulardan biri olarak, insanların genetik yapısıyla oynanmamış sağlıklı gıda tüketme hakkına dikkat çekmiş olması nedeniyle, “genetik emperyalizm” ve “biyo-serfliğe” karşı verilen savaşı halk mücadelesinin geniş kapsamıyla birleştirmeye olanak sağlayan emsalsiz bir platform sağlıyor.

Emperyalizm krizi kendi içindeki tutarsızlıkları ve temel kusurlarını artık ortaya sermeye başladığına göre, bu mücadeleyi kitlelerin feodalizm ve emperyalizme karşı verdiği kahramanca savaşın daha kapsamlı bağlamına taşımak için koşullar elverişli durumda. Yalnızca, ilerleyen kitlelerin baskı ve sömürü amaçlı bu kötücül güçler karşısında kazanacağı zafer gerekli beslenme koşullarını, gerçek gelişmeyi ve her bireyin genel esenliğini elde etmeye yarayabilir.

Çeviri: Çiğdem Aksoy Fromm

________________________

1) “World Seed Conference: Shrinking Club of Industry Giants for Wake or Pep Rally?” RAFI News Release, 3 Eylül 1999

2) “The Green Giants: Update on Consolidation in the Life Industry” RAFI Communiqué, 30 Mart 1999

3) “Seed Industry Consolidation: Who Owns Whom? RAFI’s Seed Industry Consolidation Chart” RAFI Communiqué, 30 Temmuz 1998

4) “Seed Industry Consolidation: Who Owns Whom? RAFI’s Seed Industry Consolidation Chart” RAFI Communiqué, 30 Temmuz 1998

5) “Expanding the Biotech Frontier – Seminis Vegetable Seeds” Global Pesticide Campaigner, Aralık 1999

6) Brian Halweil, “Portrait of an Industry in Trouble” World Watch News Brief, 17 Şubat 2000

7) “Seed Industry Consolidation: Who Owns Whom? RAFI’s Seed Industry Consolidation Chart” RAFI Communiqué, 30 Temmuz 1998

8) “Sustainability and Ag Biotech” Rachel’s Environment & Health Weekly #686, 10 Şubat 2000

9) “Seed Industry Consolidation: Who Owns Whom? RAFI’s Seed Industry Consolidation Chart” RAFI Communiqué, 30 Temmuz 1998

10) “The Gene Giants: Update on Consolidation in the Life Industry” RAFI Communiqué, 30 Mart 1999

11) “The Bad Seed” Rachel’s Environment & Health Weekly #666, 2 Eylül 1999
12) “Trait Sanctions? Seedless in Seattle – Terminator Tech Trumps trade Talks” RAFI News Release, 26 Kasım 1999

13) “Resurrecting the Ugly American” Rachel’s Environment & Health Weekly #655, 17 Haziran 1999

14) David B. Sandalow “The Biosafety Protocol: What It Does and Does Not Do”
15) Christina Cheddar “Tales of the Tape: Seed Co. May Yet Reap What They Sow” Wall Street Journal, 7 Ocak 2000; “Trouble In The Garden” Rachel’s Environment & Health Weekly #685, 3 Şubat 2000 alıntı olarak kullanılmıştır..
 
16) “The Economist Survey of Agriculture and Technology” The Economist, 25 Mart 2000

17) Brian Halweil, “Portrait of an Industry in Trouble” World Watch News Brief, 17 Şubat 2000

18) Willard W. Cochrane “A Food and Agricultural Policy for the 21st Century” 16 Kasım 1999

19) “Remarks As Prepared For Delivery Of Secretary Of Agriculture Dan Glickman At the World Agricultural Congress St. Louis, Missouri” USDA Press Release No. 0229.99, 24 Mayıs 1999

20) “Remarks As Prepared For Delivery Of Secretary Of Agriculture Dan Glickman At the World Agricultural Congress St. Louis, Missouri” USDA Press Release No. 0229.99, 24 Mayıs 1999

21)     Phil Bereano and Florian Kraus “The Politics of Genetically Engineered Foods: The United States versus Europe” University of Washington, Seattle, Washington, ABD, Kasım 1999

22) Örnek için bakınız: Gurdial Singh Nijar “EU – The South’s Unreliable Ally At Cartagena” Third World Resurgence No. 104/105, Nisan/Mayıs 1999 ve “European Union Fails To Sufficiently Support Developing Countries In World GMO safety Talks” Friends of the Earth UN Biosafety Protocol Update, 25 ocak 2000
23) Paul Brown and John Vidal, “GM Investors Told to Sell Their Shares” The Guardian 25 Ağustos 1999; “The Bad Seed” Rachel’s Environment & Health Weekly #666, 2 Eylül 1999 sayısında alıntı olarak kullanılmıştır

24) “Terminator Technology – A Threat to Farmers, Biodiversity and Food Security” Third World Resurgence No. 97, Eylül 1998

25) “Terminator 2 Years Later: Suicide Seeds on the Fast Track” RAFI Communiqué Issue #64, Şubat/Mart 2000

26) “The State of Food Insecurity in the World 1999” FAO, 1999

27) Peter Rosset, Joseph Collins ve Frances Moore Lappé “Lessons From the Green Revolution. Do We Need New Technology to End Hunger?” Tikkun Magazine, Vol. 15 No. 2, Mart/Nisan 2000

28) Rebecka Milestad “Monsanto in a Cuban Perspective” Monsanto Monitor, Mart 1999

“GENETİK EMPERYALİZM” VE “BİYO-SERFLİK”
Rafael V. Mariano

Ekoloji Kolektifi tarafından yayına hazırlanan
Ekolojik Politika Kitaplığı 1
Kırda Yoksulluk ve Direniş’te Yayınlanmıştır.

http://www.ekolojistler.org/genetik-emperyalizm-ve-biyo-serflik-cev-cigdem-aksoy-fromm.html

Sol Neden Hayvan Haklarını Desteklemeli? (Çev.: Elçin GEN)

 Hayvanlara mal muamelesi yapılabilir mi?

19. yüzyılda hayvanlarla ilgili kaygılar büyük ölçüde Bentham ve Mill gibi liberallerce, Shaw, Henry Salt, ve Edward Carpenter gibi sosyalistlerce dile getirildi. Bu insanların hepsi de hayvanların sömürülmesine karşı çıktı ve başka toplumsal davalarda da etkin olarak yer aldılar. Örneğin, hayvanların sömürülmesine karşı çıkan Frances Cobbe, kadınlar ile çocuklara yönelik şiddete ve pornografiye de yılmadan karşı çıkıyordu. Vejetaryen ve hayvan deneyi karşıtı olan Charlotte Despard, Kadınların Toplumsal ve Siyasal Birliği’nin genel sekreteriydi ve genel oy hakkı hareketini destekleyen etkinlikleri nedeniyle hapse girmişti. 1907’de Londra’da sendikacılar feministlerle ve hayvan deneyi karşıtlarıyla güçlerini birleştirip hayvan deneylerine karşı çıktılar. (…) Carol Lansbury, bu olaya ilişkin tarihsel incelemesi The Old Brown Dog’da, kadınların da işçilerin de tıbba kuşkuyla baktığını ve hayvanlar üzerinde yapılan deneylerde, kendileri üzerinde uygulanan baskının simgelerini gördüklerini anlatır. “Üzerinde deney yapı lmak üzere canlı halde kesilip biçilen hayvan, kesilip biçilen kadını temsil ediyordu: Jinekoloğun masasına yatırılan kadını, zamanın pornografi edebiyatında teşhir edilen kadını.” (…)

İŞÇİLER HAYVAN DENEYLERİNE KARŞI

İşçilerin, hayvanların deneylerde kullanılmasına karşı çıkma nedeni, “o hayvanlarda kendi suretlerini görmeleri”ydi. Çoğunluğun çıkarları uğruna azınlığın acı çekmesini meşru sayma yaklaşımı burada da kendini gösteriyor, işçi sınıfı ve işsizler kendi rızaları olmaksızın “deney nesneleri” haline getiriliyor, yoksul insanların cesetleri çoğunlukla anatomi uzmanlarının teşrih odasında son buluyordu. Mezbaha işçileri bile öldürülecek hayvanlara işkence edilmesine karşı çıkıyordu. Mezbaha işçileri sendikasından bir yetkilinin 10 Haziran 1990’da Washington D.C.’deki Hayvanlar İçin Yürüyüş’te yaptığı konuşma, mezbaha işçilerinin bu konudaki duyarlılığının günümüzde de devam ettiğini gösterir.

Sendika yetkilisinin hayvanlar adına yaptığı ateşli konuşma, işçilerin de hayvanların da sömürülmekte olduğu gerçeğini gördüğüne, sendikasının bu hayvanlar için duydu ğu kaygıya işaret eder. Son dönemde yaşanan bir trajedi, bu noktayı bir kez daha gözler önüne serdi. Mart 1992’de, çoğu siyah kadınlardan oluşan yirmi beş kişi North Carolina’daki bir tavuk işleme fabrikasında çıkan yangında hayatını kaybetti. Fabrikanın sahipleri, işçiler tavuk çalmasın diye yangın çıkışlarını kapatmıştı. İşçiler de hayvanlar da, fabrika sahipleri onları gözden çıkarılabilir birer meta olarak gördüğü için öldü. Bu nedenle işçi sınıfının hayvanların içinde bulunduğu kötü durumla ilgilenmesine şaşmamak gerek. (…)

HAYVAN REFAHI MEŞRU

Birçok ilerici, hayvan refahı yaklaşımını meşru görür ve hayvanlara olabildiğince “nazik” davranmamız gerektiğini savunur. Gelgelelim, hayvanların herhangi bir hakkı olduğu fikrini reddederler. Belli koşullar altında, hayvanları çeşitli şekillerde sömürmenin meşru olduğunu düşünürler. Ama buradaki sorun şu: Hayvan hakları anlayışına karşılık hayvan refahı anlayışı, hayvanların içinde bulundu ğu durumu iyileştirmede, hatta çektikleri acıları azaltmada bile asla işe yaramaz. İnsanlardan farklı olarak hayvanları n herhangi bir hakka sahip olamayacağı savunulur. İngiliz Uluslar Topluluğu ülkeleri ile ABD’nin mevcut hukuk sisteminde ve hemen hemen bütün Avrupa ülkelerinin medenî kanunlarında, hayvanlar insanların malı olarak görülür: Sadece birer “nesne”dir onlar.

Kuşkusuz, hayvanların mülk statüsünü değiştirme ve hayvanlara hak tanıma yolunda görünürde bazı değişiklikler içeren, en azından insanlara hayvanları dolaysız olarak ilgilendiren bazı sorumluluklar yükleyen birçok yasanın çıkarıldığını inkâr etmiyoruz. Ama bu yasalar hayvan refahı yaklaşımını temel alıyor. Bu da, hayvanların insanların malı olduğunu kabul eden, “insanca” yollarla ve “gerekli” olduğu sürece sömürülmelerinde sakınca görmeyen bir yaklaşım.

Hukuk sisteminde hayvanların mülk olarak değerlendirilmesinin nedeni ortada: Kapitalist toplumumuzda hayvanların sömürülmesi işlevsel açıdan vazgeçilmez. Gıdadan savunmaya, kozmetikten tekstile, ilaç sektörüne kadar neredeyse bütün sanayi kollarında hayvanlar ya da hayvan ürünleri kullanılıyor.

Hayvanların mülk statüsü, kölelere sahiplerinin, kadınlara eşlerinin ya da babalarının malı olarak muamele edilmesinden hiç de farklı değil.

Hissetme yetisine sahip varlıkların köle ya da mal statüsüne indirgendiği hiçbir durumda, “sahip”leriyle aralarında çıkan çıkar çatışmasında kazanan taraf onlar olmayacaktır. “Parmak hesabı” ifadesi, erkeklerin eşlerini başparmaklarını geçecek kalınlıkta bir sopayla dövmesini yasaklayan bir kanuna dayanır. Bu, kocalarının malı olarak görülen ama ahlakî muameleyi de hak ettikleri düşünülen kadınları korumak amacıyla tasarlanmış “refah temelli” bir yasaydı.

Sol şu soruyla asla yüzleşmedi: İnsandışı hayvanlara, hukukî statülerini belirlemek amacıyla, mal muamelesi etmek ahlakî açıdan kabul edilebilir mi? Sol bu soruyla hesaplaşmadığı için, hayvan refahı kuramını destekleyip hayvan hakları kuramını göz ardı etti…

Yazarlar:

Sue Coe New York’ta yaşayan bir sanatçı.

Gary L. Francione Rutgers Hukuk Fakültesi’nde hukuk profesörü.

Rutgers Hayvan Hakları Hukuk Merkezi’nin yöneticisi.

Anna E. Charlton Rutgers Hukuk Fakültesi’nde ve Rutgers Hayvan Hakları Hukuk Merkezi’nin yönetici yardımcısı

Çeviren: ELÇİN GEN

—–

Sol neden ‘hayvan hakları’nı desteklemeli? (2)

İnsan dışı hayvanlara hukuki statü

Sol, şu soruyla asla yüzleşmedi: İnsandışı hayvanlara, hukukî statülerini belirlemek amacıyla, mal muamelesi etmek ahlakî açıdan kabul edilebilir mi? Sol bu soruyla hesaplaşmadığı için, hayvan refahı kuramını destekleyip hayvan hakları kuramını göz ardı etti.

Ama böyle yapmakla, hayvan hakları hareketinin temelinde yatan güçlü bir doktrini de görmezden geldi.

Bu doktrin, “türcülüğün”, yani tür ayrımcılığının reddidir. Türcülük, bir varlığın ahlakî cemaate dahil olup olamayacağına hangi türün üyesi olduğuna bakarak karar vermektir. Ama türün ahlakî açıdan belirleyicilik mertebesine yükseltilmesi, ırkın ya da cinsiyetin böyle bir mertebeye yükseltilmesinden farklı değil. Tür ayrımcılığını reddetmek, farklı türler arasında ahlakî değerlendirme bağlamında önemli olacak bazı farklılıklar bulunabileceğini reddetmek ve bütün türlere aynı muameleyi göstermek anlamına gelmez. Sadece, farklı muamelenin tek gerekçesi olarak türü gösteremeyeceğimiz anlamına gelir.

HAK KAVRAMI

“Hak” kavramını hayvanları da içine alacak şekilde genişletmeyi savunan Tom Regan, algılama, hatırlama, arzulama, kendinin farkında olma, gelecek duygusu taşıma ve hissetme yetilerine sahip olan bütün hayvanları “bir hayatın öznesi” olarak adlandırır ve biyolojik anlamda canlı olmanın yanı sıra psikolojik bir kimlik duygusuna da sahip olduklarını savunur. Bir hayatın öznesinin hayatı, başkaları o hayata ne değer biçerse biçsin, kendi içinde değerlidir. Regan kendi içinde değer taşıyan canlılara zarar verilmemesi gerektiğini savunur.

Kuşkusuz, hayvanların hak sahibi olduğunu kabul ettikten sonra, ne gibi haklara sahip olduklarını da belirlememiz gerekir. Herhangi bir hak sahibine en başta tanınması gereken hak, mal yerine konmama hakkıdır. Bir hayvanın mal yerine konmama hakkına sahip olduğu kabul edilirse, hayvanların deneylerde veya gıda sağlamak ya da eğlendirmek amacıyla kullanılmasını meşrulaştırmak zor, hatta belki de imkânsız hale gelir.

Hayvan haklarıyla ilgili tartışmada, hakları hayvanları da içine alacak şekilde genişletmek zorunda olmadığımızı, çünkü hayvanların ahlaken hak sahibi olamayacaklarını iddia edenler oldu. Bu teze göre haklar insanlar tarafından yaratılmıştır ve sadece insanların hak talebinde bulunması uygundur.

TARİHSEL AÇIDAN HAKLAR

Tarihsel açıdan haklar kökenleri itibariyle ayrıcalıklı bir elitin ürünüydü. Magna Carta’nın imzalanmasında işçi sınıfının payı yoktu. Hak kavramı giderek daha geniş kesimleri içine alacak şekilde genişletildi, yoksa hak kavramının başından beri bütün insanları ve yalnızca insanları kapsaması düşünülmemişti. Bugün hukuk, ne hak kavramının oluşturulmasında rol oynaması ne de herhangi bir yükümlülük taşıması söz konusu olabilecek çocuklara ve zihinsel özürlülere de haklar tanıyor. Hayvan hakları söz konusu olduğunda çetin soruların gündeme gelmesi kaçınılmaz, ama aynı durum insan hakları için de geçerli.

HAYVAN ÖZGÜRLEŞMESİ, İNSAN ÖZGÜRLEŞMESİDİR

Türcülüğün reddi, diğer önyargı biçimlerinin de reddedilmesi gereğini içerdiği için güçlüdür. Hayvan hakları savunucuları hayvanların sömürülmesine ahlaken yanlış olduğu için karşı çıkarlar. Çünkü hayvanların sömürülmesi, ahlakî cemaate ait olma kriterinin keyfî ve ahlakla ilgisiz bir biçimde belirlenmesine dayanır – tıpkı ırkçılık, cinsiyetçilik ya da homofobi gibi.

Türcülük insan dışı hayvanların iktisadî çıkar adına sömürülmesine göz yumar, tıpkı iktisadî adaletsizliğin işçi sınıfının sömürülmesine yol açması gibi. Hayvan haklarının tanınması yoksulların çıkarlarına ters düşmez; bilakis, onların yararınadır. Hayvancılık sadece ekolojiyi tahrip etmekle kalmıyor, yeryüzünün bütün sakinlerini besleyecek kadar gıda üretilmesini de engelliyor. Hayvan hakları savunucusu bütün hayvanlar için adalet talep eder – insan ya da insan dışı. Türcülüğe karşı çıkmak, kapitalizmde bütün ezilenlerin sömürülmesine karşı çıkmayı gerektirir; insan hayvanların ezilmesine karşı çıkan bütün solcular, kendilerine şu soruyu sormalı: Neden haklar söz konusu olduğunda, yeryüzünü paylaştığımız, hissetme yetisine sahip diğer canlıları dışarıda bırakıyorlar? Buna karşılık, hayvan hakları hareketi içerisindeki insanların da şunu anlaması gerek: Tutarlı  bir hayvan hakları hareketi, bütün canlılar için adalet talebinde bulunmalı. Aksi halde hareketimizin insanları umursamadığı eleştirisini haklı çıkarırız.

ABD’nin son dönemdeki askerî faaliyetleri ve gizli soğuk savaş taktikleri sonucu dünya çapında demokrasinin yayıldığı iddialarına rağmen, dünya ekonomisi büyük bir tehdit altında. Giderek daha çok sayıda iktisatçı kapitalist sistemin dağılmakta olduğunu ve yerine başka bir sistemin getirilmesi gerektiğini kabul ediyor. O başka sistemin neye benzeyeceği, özgürleşme için yola çıkan bütün kardeşlerimizi kucaklamak konusundaki kararlılığımıza ve istekliliğimize bağlı.

YAZANLAR:

– Sue Coe-New York’ta yaşayan bir sanatçı,

– Gary L. Francione -Rutgers Hukuk Fakültesi’nde hukuk profesörü, Rutgers Hayvan Hakları Hukuk Merkezi’nin yöneticisi,

– Anna E. Charlton – Rutgers Hukuk Fakültesi’nde ve Rutgers Hayvan Hakları Hukuk Merkezi’nin yönetici yardımcısı,

( Birikim dergisinin Temmuz 2005 tarihli 195. sayısında yayımlanmıştır. Çeviren: ELÇİN GEN )

http://www.ekolojistler.org/sol-neden-hayvan-haklari-ni-desteklemeli-cev.-elcin-gen.html

Topluluk Mikroekolojisi – John Clark

Köktenci toplum kuramının son kuşak üyeleri, topluluk mikroekolojisinden çok “iktidarın mikrofiziği”nden dem vurdular. Bu ikinci yaklaşımın rağbet görmesi, bence, yapısalcılık sonrası kavramların içkin üstünlüğünün bir yansıması değildir; daha çok günümüzde karşıt kültürün savunmacı doğasının belirtisidir. İktidar sisteminin “fiziği”ne bu kadar yüklenmek ve toplumsal eylemi, büyük oranda bu sisteme tepki olarak biçimlendirilmiş türlü “stratejiler” ve “taktikler” şeklinde betimlemek, baskın bir mekanik, metalaştırıcı sisteme bir dereceye kadar boyun eğildiğini ele veriyor. Yalnız yapısalcılık sonrası kuramcılar arasında değil, siyasi eylemciler arasında da gayet yaygın bir varsayım var: Muhalefetin tarihi kaderi, aslen iktidar sistemine karşı sürekli mücadeleyle dolu bir gelecektir. (Devrimci umut bir yana, iyimser bir havayı savunan herkese karşı “mücadele” mesajları imzalayan belki bir düzine arkadaşım var.) Çoğu kimsenin gözünde, karşıt kültürün en büyük hedefleri, temelde yerinden oynatılamaz bir sistem içinde taktiklere dayalı ufak kazanımlar ve bu devasa iktidar labirenti içinde ancak mücadele sonucunda elde edilebilecek zevk ve yaratıcılık biçimlerinden ibaret görünmektedir.

Sürekli mücadele ideolojisi, baskıya karşı yaratıcı kaynaklarımız hakkında bazı önemli gerçeklere parmak basıyor; ama bu gerçekler daha geniş, daha olumlayıcı bir çerçeve içine yerleştirilmedikçe, kolayca bir düş kırıklığı ve hiççilik reçetesine dönüşebilir. Böyle daha kapsamlı bir çerçeve, benim topluluk mikroekolojisi dediğim şeyi vurgular. Bu yaklaşım, doğayı ve toplumun en temel düzeyinde ne gibi toplulukların oluşabileceğini özenle irdelemeye soyunur ve umudumuzu insan topluluğunu yenileme tasarısına, ve bu tasarıya kendimizi adayarak insanın yaratıcı güçlerini özgürleştirmeye yöneltir. Çıkış noktası olan varsayım da, ne kadar mekanikleşmiş ve metalaşmış olsa da, insan toplumunun doğal dünyayla etkileşim içindeki insani yaratıcı eylemin bir ürünü olarak, daima organik, dinamik, diyalektik gelişme gösteren bir bütün olarak kaldığıdır. Toplum insan düşüncesinin, düş gücünün ve dönüştürücü etkinliğinin ürünüdür; özellikle de insanların birbirleriyle girmeyi seçtikleri temel ilişki türlerinin ürünüdür. Toplum ve kültürün üretildiği süreçlerin (hele mikrosüreçlerin) üstüne düşünmek, insanın kendini genelleşmiş toplumsal nesne, toplumsal sistemin yalnızca eleştirel gözlemcisi olmaktan çıkarıp toplumu üretmeye, toplumsal ayrışmaya, toplumsal yaratıma ve toplumsal yenilenmeye türlü katkılarda bulunarak dünyayı biçimlendiren etkin bir katılımcı olmak yönünde değişmesine yardımcı olabilir.

Daha önce yazdığım bir yazıda, eğer sol yeniden umudunu kazanacaksa ve özgürleştirici toplumsal dönüşüme ve ekolojik yenilenmeye doğru yol almaya başlayacaksa, güçlü ve canlı özgürleştirici topluluklar yaratmanın en acil kaygımız olması gerektiğini öne sürdüm.[i] Ayrıca bu gibi toplulukların ortaya çıkışı için sadece köktenci ve devrimci hareketlerin uzun ve çeşitliliklerle dolu tarihinin kimi gölgede kalmış dönemlerinden değil, dünyanın dört bir yanındaki halka yakın, cemaat temelli toplumsal yapılanmaların çağdaş örneklerinden de esinlenebileceğimizi savunuyordum. Örneğin, topluluğun ve çevrenin değerlerini koruma amacını adalet ve özgürleşme mücadelesiyle birleştiren, milyonlarca insanı seferber etmiş ve binlerce bölgeyi (örneğin Bolivya’dakilerin belki de beşte birini) yeniden örgütlemiş çeşitli kıtalardaki yerli halk hareketlerinden neler öğrenebileceğimizi düşünebiliriz. Ya da Seylan’da bütün ülkedeki köylerin yarısından fazlasında yerel halkın kendine yeterek yaşamasını sağlayan programlarla dört milyon kişiyi (nüfusun beşte birini) harekete geçirmeyi başarmış katılımcı ve taşra temelli Sarvodaya Shramadana Hareketi’ni düşünebiliriz. Ya da işyerlerinin işgal edilmesi gibi bir olgunun ortaya çıkışını ve daha genel olarak, işçilerin özyönetim hareketini düşünebilir ve işyeri örgütlenmelerinin potansiyellerini sadece topluluğun mücadelelerine eklemlenme bakımından değil, topluluğun özgürleşmesi yolunda önemli bir ifade aracı haline gelmeleri bakımından da değerlendirebiliriz. Ya da siyasi çekim grupları (affinity groups) ve dini çekirdek cemaatler (base communities) gibi küçük grup örgütlenmelerindeki kapsamlı deneylere bakabiliriz, zaten bunları aşağıda tartışacağız.

Daha önceki tartışmada da söylendiği üzere, gerici hareketlerin (özellikle de dinci sağınkilerin) başarıları, büyük oranda topluluk oluşturmadaki, halka yakın örgütlenmedeki becerilerinden ve temel toplumsal gereksinimleri karşılayan örgütsel biçimleri yaratabilmelerinden kaynaklandı. Bu hareketler, ideolojik ve baskıcı doğalarına karşın, net bir şekilde ortaya konmuş bir değerler, fikirler, inançlar, imgeler, simgeler, âdetler ve pratikler dizisini ete kemiğe büründüren küçük topluluklar yaratmakta başarılı oldu. Böyle niteliklere sahip her mikrotopluluğun bir “toplumsal yoğunlaşma” sürecini örneklediği söylenebilir. Bu, genelde büyük oranda bilinçdışında kalan toplumsal ideoloji ve toplumsal imgelem öğelerini hem görünür, hem de somutlaşmaya hazır hale getirerek, bu önemli, ama çoğu zaman gelişmemiş ve atıl kalan toplumsal güçlerin kuvvetini ve etkisini yoğunlaştırır. Bu güçler, somut bir örgütlenme biçiminde ve hayali bir toplumsal nesnede gerçekleşir. Küçük topluluk, belli bir dereceye kadar toplumsal nesnelliğe ulaşarak, toplumsal yarara yönelik yeni kanallar ve üyeleri için yeni kendini dönüştürme olanakları açar; ama hep katılaştırma ve metalaştırma (Sartre’ın da dediği gibi, grup içindeki karşılıklı ilişkilerin yozlaşıp robotlaşmaya yüz tutması) riskini de barındırır. Bu gibi toplulukların sahip olduğu potansiyel gücü göz önünde tutarsak, solun giderek daha bariz hale gelen örgütlenme kördüğümü bağlamında, özgürleştirici temel grupların, özgürleşmenin çekirdek topluluklarının yaratılması olanaklarının (yalnızca kuramsal olarak değil, deneme ve deneyim yoluyla da) araştırılması acil bir gereksinim olup çıkmıştır.

Bu makalede, öncelikle merkezsiz toplulukçu (communitarian) kuramı inceleyip küçük grup örgütlenmelerinin en kapsamlı iki denemesini (çekim grupları ve çekirdek cemaatler) ele alacağız. Ardından, köktenci toplulukçuluğun başka boyutlarını irdeleyerek yerel toplulukların deneyimlerine, özyönetim projelerinin toplulukçu potansiyeline ve toplumsal dönüşüme yönelik türlü cemaat temelli hareketlere değineceğiz.

1. Bir Topluluklar Topluluğuna Doğru

Sol toplulukçu siyasete en büyük katkılardan birini Martin Buber yapmıştır; bu düşünürün öngörüleri geçtiğimiz yarım yüzyılda baskın sol anlayışı savunanlar tarafından genelde görmezden gelinmiştir. Buber’in siyasi felsefesi en çok “bütüncül kooperatif” (full cooperative) kavramıyla tanınır; bu kavram ilk kibutzların kuruluşunda da etkili olmuştur.[ii] Günümüzde “kooperatif” terimi, neredeyse daima tüketici kooperatifi anlamında kullanılıyor. Buber haklı olarak, türlü biçimlerin arasında bu kooperatif türünün katılımcıları ve toplumun bütününü en az dönüştüreni olduğuna, ama yine de daha geniş bir toplumsal kooperatifin oluşması yönünde yararlı bir adım olabileceğine dikkat çekmişti. Tüketici kooperatifleri bazı toplumsal bağlar yaratsa ve ortak yönetimle ilgili öğretici olsa da, tüketim doğası gereği, üretimden çok daha edilgen bir işbirliğini öngörür. Üretici kooperatifleri ise, hem geniş bir insan becerileri yelpazesini topluluğun yararına kullanır, hem de toplu yaratıma somut ifade olanağı sağlar. O halde, demokratik bir şekilde örgütlenmiş üretici kooperatifi, tam bir işbirliği ve dayanışma içindeki bir topluma doğru çok daha anlamlı bir adımdır. Ama Buber’e bakılırsa, kooperatifin toplumu dönüştürdüğü en önemli biçim, üretimi, tüketimi ve gündelik yaşamı, onun görüşü uyarınca en ideal durumda, bir ziraat topluluğu içinde birleştiren “bütüncül kooperatif”tir. Böyle bir kooperatif, rekabetçi, sömürüye dayalı büyük sisteme uyum gösterme eğilimini diğerleri kadar göstermez ve temelinde, katılımcıların hayatını ve değerlerini yeniden biçimlendirmek için daha uygundur. Buber’in anlayışına göre, kooperatifleşmeyi savunan toplulukçu hareket, toprağa dayalı ve “yeni bir organik bütün”[iii] yaratmak üzere birbirleriyle federasyonlar oluşturan bir sürü farklı bütüncül kooperatif topluluğunun kurulmasıyla hedefine ulaşmış olacaktır.

Buber böyle bir organik toplumu giderek dünyayı hükmü altına almış olan gayri insani, mekanik sistemin karşıtı olarak görür. Toplumun öznellik, toplumsallık ve insan ruhuyla ilgili derin ve eşi görülmemiş boyutta “bir bunalımın göbeğinde” olduğunu iddia eder. Onun görüşüne göre, “polis sistemi ve bürokrasisiyle devlet”, “organik, işlevsellik bakımından örgütlenmiş toplum”a[iv] baskın çıktığı için toplum mekanikleşmiştir. İnsanlar giderek bireysel sorumluluklarını üstlenmekten vazgeçmiş, geleneksel topluluklarına olan inançlarını yitirmiş ve kaderlerini kitlesel topluma terk etmişlerdir. Yoğunlaştırılmış ekonomik iktidarı ve hiyerarşik siyasi iktidarı öngören küresel bir sistemin yükselişi sonucunda, insanlık tarihteki en büyük tehlikeyle yüz yüze kalmıştır: “iktidarın devasa bir sistem içinde merkezileşmesiyle bütün gezegeni kaplaması ve bütün özgür toplulukları yutması.”[v]

Buber’e göre, yenilenmiş, özgür bir toplum “topluluklar topluluğu”nu oluşturan “organik bir birlik” olmalıdır.[vi] Böyle bir birlik “ortaklaşa idare”yle, yani toplulukçu sosyalizmin katılımcı, merkezsiz bir biçimiyle düzenlenecektir. Her ne kadar Buber bildiğim kadarıyla ekososyalist olarak anılmasa da, topluluğun hem insanlığı, hem de doğayı kucaklaması gerektiğini açıkça vurguladığı unutulmamalıdır. Buber “bütün yaratıklarla ittifaka giren”[vii] Aziz Francis’in imgesine gönderme yapar. Gerçekten de, Buber’in “organik birlik”i gerek iç yapısındaki çeşitlilik aracılığıyla birliği savunmasıyla, gerek toprakla yakın ilişkisi dolayısıyla, pek çok bakımdan ekolojik bir topluluktur. Dahası, eğer geniş çaplı özgür toplum “topluluklar topluluğu” olarak tasarlanıyorsa, bu hedefe ancak daha geniş kapsamlı doğa topluluğunun içindeki insan topluluğu olarak ulaşabilir.

Büyük oranda yabancılaşmış ve sömürüye dayanan bir toplumun bir “topluluklar topluluğu”na dönüşmesinin oldukça soylu bir ideal olduğunu varsaysak da, bu hedefe ulaşmak için işe nereden başlayabileceğimiz sorusu ortada kalıyor. “Eğitmenleri kim eğitecek?” sorusu eski bir sorudur. Bunu genişletebiliriz: “Sosyalistleri kim sosyalistleştirecek? Toplulukçuları kim toplulukçulaştıracak? Hatta ütopyacıları kim ütopyacılaştıracak?” Ekonomik, politik ve teknolojik egemenlik sistemlerinin, o sistemlerin değerlerini barındıran ve onların egemenliğini pekiştiren kültürler, duyarlılıklar ve öznellikler yarattığı diyalektik egemenlik döngüsünü nasıl kırabiliriz? Buber’in toplum düşüncesi, gerçek anlamda dönüşüme yönelik bir toplumsal değişimin olması için, en somut toplumsal pratik düzeyinde, halihazırdaki toplumsal düzenden doğrudan ve kökten bir kopuş olması gerektiği varsayımına dayanır. İnsan, yaşamının büyük kısmını gayri insani, metalaştırıcı sistemin kurumsal yapıları içinde sürdürmeye devam ettiği müddetçe, o sistemin derinlemesine dönüşümünü hayal etmek de, bunu gerçekleştirmek de zor olacaktır.

Buber’in yaklaşımının aslını inkar etmeyen ütopyacılığı, çoğu kişinin bunu gerçekçi bulmayıp göz ardı etmesine yol açabilir; ama aslında uzun vadede, görünüşte daha pragmatik siyasi tavırlardan daha gerçekçi olduğu da savunulabilir. Buber, adına sosyalizm, komünizm, anarşizm ya da kooperatif, ne denirse densin, “ortak idare”nin toplumsal tabanda derinlemesine kök salmamış olduğu sürece, gerçekleşmesinin mümkün olmadığını öne sürer. Gerek sadece varolan toplumsal yapıların reformu aracılığıyla, gerek merkezi iktidarın ele geçirilmesiyle, hatta toplumsal değişimi hedefleyen kitlesel örgütlenmelerle, eğer tepeden inmeci bir yaklaşım benimsenirse, getirilen düzen illa ki yıkılacaktır. Çeşitli şekillerde “revizyonculuk”, “döneklik”, “yozlaşma” vs. gibi değerlendirilen şey, doğasında demokratik olmayan, otoriter, mekanikleştirici ya da dalavereye elveren araçlarla demokratik, toplulukçu, organik dönüşümü yaratma çabalarının kaçınılmaz ve doğal sonucundan başka bir şey değildir.

Buber açık, iki tarafı da gözeten “Ben-Sen” ilişkisiyle yabancılaştırıcı, metalaştırıcı “Ben-Bu” ilişkisini ayırt ederek felsefe tarihine damgasını vurmuştur. Ona kalırsa, bu ayrımın derin siyasi çıkarımları vardır. “Kişisel olan siyasidir” görüşünün popüler bir slogana dönüşmesinden çok önce, Buber karmaşık, yaşayan, gelişmekte olan kişi ile kişiler arasındaki temel ilişkileri “toplumsal sorun”un merkezine yerleştirmiştir. Aslında, hep birlikte sahici anlamda egemenlik ilişkilerinden uzak, kooperatifleşmiş bir topluluğu ve nihayetinde böyle topluluklardan oluşan bütüncül bir toplumu oluşturabilecek kişiler olarak kendimizi nasıl yeniden biçimlendirebileceğimiz sorusunu sorar.

Buna verdiği cevap şudur: Hakiki topluluk ilişkileri daha büyük çaplı toplum düzeyinde ortaya çıkacaksa, öncelikle daha temel bir düzeyde, onun tabiriyle “Sen”in alanında, kişinin, en somut kişisel ilişkilerin ve hem insan, hem de doğa gerçeklikleriyle en doğrudan deneyimin alanında ortaya çıkmalıdır. Bu ilişkiler ve deneyimler, önemli ölçüde, Buber’in savunduğu, kooperatifleşme hedefi güden topluluklar ya da demokratik özyönetime dayanan işçi kooperatifleri gibi belki birkaç yüz üyeden oluşan görece küçük boyutlu örgütlerin gelişmesiyle desteklenebilir.[viii] Ama eğer Buber dönüşümün en temel kişisel ilişki ve etkileşimler düzeyinde gerçekleşmesi gerektiği görüşünde haklıysa, dikkatimizi öncelikle toplumun en alt, en kişisel düzeyindeki daha bile küçük temel grupların potansiyellerine yöneltmeliyiz.

2. Çekim Gruplarının Dirilişi

Süngüsü büyük oranda düşmüş, önünü pek göremeyen çağdaş solun bugünkü haline bakınca pek ihtimal verilmese de, böylesi dönüştürücü grupların ortaya çıkabiliyor olduğuna işaret eden pek çok gösterge var. Örneğin, son yıllarda muhalif siyaset içindeki en çok umut vaat eden gelişmelerden birine, hızla büyüyen ve çoğu zaman ödün vermez şekilde radikal küresel adalet hareketine bakabiliriz. It has created a strong oppositional culture Hareketin başarıları, büyük oranda, henüz çekirdek halindeki karşı-kurumlarıyla güçlü bir karşıt kültür yaratmış olmasından ve küçük grup örgütlenmesine dayanmasından kaynaklandı. Belki de bu hareketi en iyi belgeleyen yapıt olan We Are Everywhere: The Irresistible Rise of Global Anticapitalism‘de (Her Yerde Varız: Küresel Anti-Kapitalizmin Önlenemez Yükselişi)[ix], editörler hareketin “vahşi özerklik” adını verdikleri kültürel ortamının farklı yönlerini ortaya koyuyor. Bunlar eğitim ve sağlık projelerinden yiyecek ve barınmaya yönelik kooperatiflere, halk merkezlerinden alternatif medyaya, ulaşım için geliştirilen çözümlerden bağımsız medya, sanat ve yayın projelerine kadar geniş bir yelpazeyi kapsıyor. Bu etkinliklerin hepsi bir arada “alternatif toplumsal ilişkilerin kurulmasına adanmış, kendi içinde örgütlü bir ağ oluşturuyor”.[x] Bu “ağ”ın gelişmesinde merkezi önem taşıyan da, en temel düzeydeki kendi kendine örgütlenme sistemleri, yani belki de hareketin en ayırt edici yanı olan çekim gruplarıdır. Özgül bir örgütlenme biçimi olarak çekim gruplarının kökleri İspanyol anarşist hareketine dayanır, ama türlü küçük dini cemaatleri (özellikle köktenci ve muhalif mezheplerinkini), pek çok küçük, amaç doğrultulu topluluk oluşturma denemesini ve XIX. yüzyılın siyasal “çevrelerini” kapsayan uzun bir geleneğin parçasıdır aslında. Çekim grupları, bir oluşum olarak 1960’lar ve 1970’lerin nükleer karşıtı hareketinde yeniden canlandı. Feminizm, eşcinsel özgürleşme hareketi ve ekoloji hareketi gibi yakın geçmişteki başka toplumsal akımlarda da rol oynadı ve küresel adalet hareketiyle doruk noktasına ulaştı.

Küresel adalet hareketini katılımcı-gözlemci olarak inceleyen siyaset bilimci Francis Dupuis-Déri, çekim grupları üstüne en önemli somut araştırmaları yapmış kişidir. Bu tür bir grubu “5 ila 20 kişi tarafından, birlikte siyasi eylemler yapmak amacıyla, ortak bir çekim alanı temelinde oluşturulmuş özerk bir eylemci birimi”[xi] olarak tanımlar. Grupların temelinin ilgi alanı olması, üyelerin “gruplarına kimleri alıp kimleri almayacaklarının ölçütlerine kendilerinin karar verdiği”ni ve grubun “oluşturulması ve işlevleri”nin “büyük oranda arkadaşlık bağlarıyla belirlendiği”ni gösterir.[xii] Dupuis-Déri, üyeleri tanımlamak için parlak ve diyalektik bir kavram olan “amilitant(e)s” tabirini uydurur. Bu tabir bir yandan, bunların “militants”, yani eylemci olduğu, ama “a-militants” oldukları, yani geleneksel, katı, hiyerarşik anlamda militan olmadıkları anlamına gelir; bir yandan da “ami-litants” olduklarını, yani dost (“amis”) olduklarını ve eylemciliklerinin dostluğa (“amitié”) dayandığını gösterir. Grup, herhangi daha büyük bir örgütün yönetiminde olmamak anlamında “özerk”tir, daha çok üyelerin ilgi alanları ve bağlılıkları uyarınca yönlendirilir. Temelinde bir arkadaş grubudurlar, ama üyelerinin ortak değerlere bağlılığı, pek çok başka grubun üyelerine göre çok daha güçlüdür. Dupuis-Déri’nin kelimeleriyle, grubun üyeleri “savunulacak ve ön plana çıkarılacak davaların, öncelikli hedeflerin, uygulanacak eylem biçimlerinin ve bunların nasıl yapılacağının, ne dereceye kadar risk alacaklarının vs. seçimiyle ilgili olarak benzer bir duyarlılığı paylaşırlar”.[xiii] Bütün gözlemciler, bu gruplarda ağır basan tipik tavırların eşitlikçilik, hiyerarşi karşıtlığı, katılımcılık ve grubun yararını gözetmek olduğunu vurguluyor. Dupuis-Déri, çekim grubunun içsel demokratik doğası sayesinde, burada siyasi fikirleri yansıtma ve karar alma mekanizmalarının, genelde demokrasiyle ilişkilendirilen hiyerarşik ve sözde temsil edici kurumlardakinden çok daha sağlıklı işlediğinin altını çiziyor.

Dupuis-Déri küresel adalet hareketindeki çekim gruplarının büyük çoğunluğunun şimdiye kadar kelimenin güçlü anlamında “karşılıklı çekim” temeline oturmadığını kabul eder, çünkü bunlar belli bir protesto ya da siyasi eylem için bir araya gelmeden önce birbirini tanımayan katılımcılar tarafından oluşturulmuştur. Pek çok grup daha önceden tanışmayan, ama belli bir amaç çevresinde birleşen ve ortak değer ve duyarlılıklara sahip olduklarını keşfeden eylemcilerce oluşturulmuştur. Kimi gruplarsa yıllar boyunca ortak siyasi işlere imza atmanın sonucunda, önceden varolan uzun vadeli kişisel ilişkilerden doğmuştur. Bazı gruplar sadece belli bir eylem ya da proje süresince birlikteliklerini korur. Kimileriyse üyelerin toplu geleceklerini bilinçli olarak planladığı sürekli birlikler haline gelir. Dupuis-Déri’ye göre, üyeler ilgi alanlarının paylaşıldığı yakın ilişkilerin gelişmesini grup içinde ulaşılması gereken bir hedef olarak görmekte ve grubun bu hedefe ulaşıldıkça daha sağlıklı ve etkili işlediğini düşünmektedirler.

Çekim grubunu etkili bir toplumsal aktör yapan niteliklerden biri de, üyelerin hem grubun, hem de destek verilen daha büyük hareketin güçlenmesine yardımcı olan geniş bir işlevler yelpazesini yerine getirdiği bir iç işbölümüdür. Üyelerin işlevleri arasında kısa vadeli grup desteği (yiyeceklerin tedarik edilmesinden “nabız yoklama”ya kadar), uzun vadeli grup desteği (çocuk bakımından mali destek sağlamaya kadar), hukuki gözlem ve tutuklananlara destek, polis istihbarat etkinliği ve “polis nöbeti tutma”, basın ve halkla ilişkiler, tıbbi yardım, trafik kontrolü, eğlence ve hem gösterilere, hem de diğer siyasi eylemlere (hem “tutuklanabilir”, hem de “tutuklanamaz” katılımcılar olarak) doğrudan katılım sayılabilir. Ayrıca, gruplar da bir bütün olarak daha büyük hareket kapsamında çeşitli roller oynuyor olabilir. Örneğin, gruplar ağı içinde karar alma süreçlerini kolaylaştırabilirler, eğitim grupları olarak işlev görüyor olabilirler, ya da hareket veya daha büyük topluluk adına belli hizmetleri yerine getiriyor olabilirler. Böylece çekim grupları, Buber’in topluluğun çeşitli düzeylerdeki gereksinimleriyle bağlantılı olarak “organik” ve “işlevsel” örgütlenme şeklinde betimlediği düzeni oluşturmayı hem içte, hem de dışta hedeflemektedir.

Barbara Epstein, birkaç yıl önce yazdığı aydınlatıcı bir makalede, günümüzde solun en canlı, hareketli, gelişme gösteren kanadının, küresel adalet hareketini oluşturan ve merkezsizlik, uzlaşmayla karar alma, eşitlikçilik, hiyerarşi karşıtlığı, otorite karşıtlığı, devlet karşıtlığı gibi değerler etrafında örgütlenen ve bireysel yaşamı, kendini dönüştürmeyi vurgulayan bu genç radikaller arasında var olduğunu ortaya koydu.[xiv] Epstein hareketin ideolojik bakımdan katı olmaktan uzak olduğunu ve çoğu zaman Marksist ekonomik analizle anarşist siyasetin öğelerinin, halk hareketlerine ve kendiliğinden doğan mücadelelere verilen önemle birleştirildiğini söyler.[xv] Hareketin barındırdığı kimi olası zayıflıkları da sıralar: İlkelere aşırı bağlılık, bazen eylemin pratik sonuçlarının derinlemesine incelenmemesine yol açabilir; kökten eşitlikçiliğe dayanan bir örgütü sürdürüp geliştirmek zorluklara gebedir ve hareketin önderlik karşıtı ideolojisi, gizli iktidar ilişkilerini örtebilir. Yine de, daha geleneksel eğilimler için gayet cesaret kırıcı bir dönemde, sol kanatta en hızlı büyüyen ve canlılığını koruyan damar bu hareket oldu. Bu canlılık, büyük oranda, hareketin yalnızca siyasi bir dava değil, siyasileşmiş, radikalleşmiş bir kültür ve yaşam biçimi de sunmasından kaynaklanıyor. Çekim grubuna katılım, siyasetle gündelik yaşamın bu bireşiminin vazgeçilmez bir parçasıdır.

Burada asıl sorun şu: Acaba böyle küçük özgürleşmeci topluluklar çağdaş toplumun da içinde daha genel olarak gelişip radikal yaklaşımlarını yitirmeksizin daha az marjinal hale gelmeyi başarabilir mi? Alanlarını daha genişletip bir yandan karşıt gençlik kültürünün güçlü bir yansıması olarak kalıp bir yandan da yeni, adil, ekolojik bir toplum özleminin daha genelleşmiş bir ifadesi haline gelebilirler mi? Farklı yaş gruplarını, etnik kökenleri ve sınıfsal kökenleri başarıyla bünyelerinde birleştirebilirler mi? Neyse ki, hem bu temel toplulukların çağdaş toplum için daha genel anlamda da bir cazibe odağı oluşturduğuna, hem de toplumu özgürleştirme yolunda önemli bir rol oynayacak büyük potansiyellere sahip olduklarına dair epey bir gösterge var.

3. Çekirdek Cemaatler Deneyimi

Toplumu dönüştürücü küçük gruplar arasında en bildik örnek, 1960’larda ve 1970’lerde ortaya çıkmaya başlayıp sonunda 100.000 grup ve milyonlarca katılımcıdan oluşan uluslararası bir harekete dönüşen Latin Amerika’daki çekirdek cemaatlerdir. Özgürlükçü ilahiyattan etkilenen bu gruplar, Güney ve Orta Amerika’da pek çok toplumsal adalet ve devrim mücadelesinde önemli roller oynadı. Bu cemaatler genel olarak Hıristiyanların sevgiyi vurgulayan imanı, İbrani peygamberlerinin adalet tutkusu ve Marksizmin sınıf analizinin bir bileşimi olarak görülebilir. Bu değerler, Hıristiyanlığın ilk zamanlarındaki eşitlikçi toplulukçuluğu, eleştirel toplumsal düşünce ve Paulo Freire’nin ortaya attığı “bilinçlenme” süreçleriyle birleştiren bir grup yapısı içinde hayat bulur.

Çekirdek cemaatler neredeyse daima Latin Amerika’yla özdeşleşmiştir ve Kuzey Amerikan toplumunun her nedense böylesi eğilimlere bağışıklığı olduğu varsayılmıştır. Amerika Birleşik Devletleri’nde, Latin Amerika’nın çekirdek cemaatlerinin solcu ve devrimci hareketlere kitlesel katılımına benzer bir durum olmadığı gerçekten de doğrudur. Ama bu, böyle cemaatlerin Kuzey Amerika’da olmamasından kaynaklanmaz, aslında bunların sayısı çoktur. Burada ana etken, bu cemaatlerin destekleyebilecekleri geniş, tutarlı bir şekilde örgütlenmiş bir solun olmamasıdır. Bölük pörçük, dağınık bir Amerikan solu, toplumsal adaletle ilgili konulara (savaş karşıtlığı, hapishane reformları, dünyada açlık, devletten yardım alma hakkı, vs.) yoğunlaşmış ilgi odaklı siyasette boy gösterdikçe, bu cemaatlerin üyeleri de olasılıkla çok önemli bir rol oynamıştır, ama bu grupların toplumsal eylemciliğiyle ilgili kapsamlı incelemeler yapılmamıştır.

Bununla birlikte, cemaatlerin önemli bir bölümü hakkında, Roma Katolik Kilisesi’yle bağlantılı olanlar hakkında önemli incelemeler yapılmıştır. Sonuçlar şaşırtıcı ve bilgilendiricidir. Bernard Lee’nin yaptığı bir araştırma, ABD’deki Katoliklerin bir milyona yakınının 37.000’den fazla, hatta belki de 50.000 kadar küçük dini cemaate katıldığını ortaya çıkarmıştır.[xvi] Tipik cemaatler 13 ila 17 yetişkinden –ki bunların yüzde 60’tan fazlası kadındır, ve çocuklar da oluşur. Büyük çoğunluğu her hafta ya da iki haftada bir, genelde üyelerin evlerinde toplanır. Lee bu grupların üyelerinin, daha geleneksel dini kurumlarda olanlardakinden daha derin bir cemaat dayanışması ve tinsel deneyim arayışında olduğunu görmüştür. Bu insanlar, dinsel pratiğin daha katılımcı bir biçimini ve dinsel inançlarının daha bireysel ve deneysel bir ifadesini bulmuşlardır. Latin Amerika’daki çekirdek cemaatlerle karşılaştırılınca, Kuzey Amerikan cemaatlerinin üyeleri daha çok orta sınıf kökenlidir, ama İspanyol kökenlilerin ve diğer etnik azınlık üyelerinin cemaatleri söz konusu olunca, bu pek geçerli değildir. Küçük cemaatler elbette Latin Amerika’daki benzerleri gibi köktenci bir siyasi rol oynamamış olsalar da, bunların beşte birinin cemaat hayatlarının merkezine toplumsal adaleti ve toplumsal dönüşümü oturtmuş olması da manidardır. Bu da demektir ki, ABD’deki bu küçük cemaatlerin belki 10.000’i toplumsal adalet için çalışmaya açıkça gönüllüdür. Solun yeniden güçlenmesiyle ilgilenenlerimiz için şu da aydınlatıcı olacaktır: Bu küçük cemaatler, çağdaş Amerikan Katolikliğinin bunalıma girdiği ve inanç ve katılım bakımından ciddi bir düşüşe geçtiği bir dönemde, bu kurum için büyük bir canlılık kaynağı olmuştur.

Hem siyasi çekim gruplarının, hem de küçük dini cemaatlerin yakın tarihi, küçük toplulukların toplumsal etkililiğinin bir varsayımdan ibaret olmadığını, yakın tarihte bir gerçekliğe işaret ettiğini gösteriyor. Bu toplulukların uzun vadeli toplumsal dönüşüm için ne dereceye kadar temel oluşturabileceği bilinemez; yine de (Kuzey Amerika’daki milyonlar dahil) milyonlarca insanın yaşamında önemli gereksinimleri karşıladıkları ve bazı ülkelerde yakın geçmişteki toplumsal değişim hareketlerinde önemli bir rol oynadıkları açıktır.

4. Ekotopluluk mu, Barbarlık mı?

Böyle temel topluluklara dayalı daha büyük bir topluluktan oluşan yeni bir toplumun yaratılması, belki de Buber’in dediği ve başkalarının da bu nedenle göz ardı edeceği gibi, bir “ütopya yolu”dur. Ama böyle bir toplumun bütün öğelerinin o veya bu şekilde günümüz grupları ve topluluklarında varolduğu da unutulmamalıdır. Bu yolun üstündeki engeller hiç kuşkusuz maddi değil, daha çok ideolojik, hayali, kültürel ve psikolojiktir. Baskın siyasi durum, Bunuel’in filmi Yok Edici Melek‘te mahsur kalan parti davetlilerini anımsatıyor. İnsanlar gitmeye hazır oldukları halde, kendi kendilerine dayattıkları ataletin içinde hapsolup kalırlar: Büyük, ama sonuçta saçma bir irade zayıflığı.

Ara sıra, özellikle de pek çok ekolojik köktencinin ağzından duyuyoruz; halkın beyni yıkanmış ve gerçeklerle yüzleşmekten kaçan kesimlerinin bile egemen sistemin temelinde çok ciddi bir hata olduğu sonucuna varmasını sağlayacak denli büyük bir toplumsal ve ekolojik felaketin, toplumun geniş kapsamlı dönüşümü için yegane umudumuz olduğunu söylüyorlar. Bu bakış açısına göre, belki de tarihin şu andaki gidişatından memnun olmalıyız; ne de olsa benzeri görülmemiş, küresel bir toplumsal ve ekolojik krize doğru gidiyoruz ve bu hiç kuşkusuz, ciddi bir toplumsal değişimin şart olduğunu apaçık ortaya koyacak. Gelgelelim, bence maalesef böylesi bir Mesihvari felaket tellallığı, özgür bir toplumdan çok faşizme giden yolun önünü açar. İnsanlığın ve doğanın özgürleşmesini hedefleyen güçlü ve umut dolu bir hareket ortaya çıkmazsa, ciddi kriz ancak korku, tepkisellik ve çaresizce otoriter çözümlere sarılma sonucunu doğurur ve baskıcı hükümet bu sefer de yeşilin tonlarına bürünmüş olarak çıkabilir karşımıza. İnsanlığın ve doğanın özgürleşmesini amaçlayan güçlü bir karşıt kültürün bünyesinde güçlü özgürleşmeci toplulukların gelişmesi, ağırlaşan krize ve bunun besleyeceği otoriter eğilimlere karşı tek çözüm olabilir.

Varolan düzenin barındırdığı çelişkilerin giderek daha çok bilincine varılması, hâlâ iyimserliğimizi korumak için bir neden olabilir; ama bu bilinçliliği derhal gerçek anlamda dönüştürücü örgütlenme biçimlerine yönlendirmeye başlamalıyız. Bu bilinç (ya da en azından farkındalığın gelişmesi için varolan nesnel potansiyel), sistem içindeki başlıca çelişkiler gelişmelerini sürdürdükçe mecburen artma yolundadır. Dünyada egemen sistemin ekolojik yıkıma doğru gidişi, kapitalizmin ikinci çelişkisini yansıtıyorsa, insan ruhunun ve topluluk dayanışmasının yıkımına doğru olan gidiş de kapitalizmin giderek daha barizleşen üçüncü bir temel çelişkisini sergiliyor.[xvii] Bu çelişkiler tarih içinde sergilenirken, doğaya ve topluluklara kendiliğinden yönelen, ama sürekli bastırılan güdülerimiz de zamanla devrimci güçlere dönüşüyor. Belki de E.O. Wilson’un tezinde doğruluk payı vardır; belki doğayla yakın ilişki içinde evrildiğimiz için, içimizde derin bir “doğa sevgisi” vardır ve doğayı korumak için buna başvurabiliriz. Yine de, binyıllarca toplu halde varolmamızın, içimizde çok daha güçlü ve hatta çok daha acımasızca bastırılmış bir “toplum sevgisi” (ya da modası geçmiş ve gözden düşmüş bir tabirle, “insan sevgisi”) yaratmış olması ve bunun toplulukların yararına yönlendirilmesinin daha fazla umut vaat ediyor olması daha bile olası görünüyor.

Küçük topluluklara yönelik arayışın ne dereceye kadar devrimci potansiyel barındırdığı denenip de görülecek bir şey ve bu gerçekten denemeye değer. Bizi özgür ekolojik topluma götürecek uzun yola girmek için, doğru yönde bir adım atmak gerekiyor. En çok umut vaat eden, yolda daha fazla ilerlememizi en çok sağlayabilecek ilk adım da, küçük, özgürlükçü toplulukların yaratılmasıdır.

Çeviren: Nermin Saatçioğlu

---

[i] Sosyalizm, anarşizm, ütopyacılık gibi özgül akımlar bir yana, köktenci siyasetin geneline gönderme yaparken, şu aralar rağbette olan ve anlamı yumuşatan “ilerici” tabiri yerine, biraz modası geçmiş “özgürleşme” söylemini kullanıyorum. Ben bu ayrımı çok önemsiyorum. “Kadınların özgürleşmesi”, “siyahların özgürleşmesi”, “eşcinsellerin özgürleşmesi” gibi tabirlerin terk edilmesiyle, bir zamanlar “özgürlük hareketleri” denen şeylerden arta kalanların marjinalleşmesi ve bu davaların egemen siyasi güçlerin bünyesine alınması aynı zamana denk geldi. Gerçekten de “özgürlük” söylemi büyük oranda muhafazakarlara ve sağ kanat “liberalizmine” terk edildi ve bunun acıklı sonuçları oldu. “Rahat bırakılmak” anlamında olumsuz, bireyci bir özgürlük kavramı hakim olarak at koştururken; toplumun potansiyellerini gerçekleştirmesine katılmak anlamındaki olumlu, toplumsal özgürlük kavramı pek ender göz önünde bulunduruluyor.

[ii] Buber’in ütopyacı sosyalizminden esinlenmek, bu düşünürün İsrail’deki toplumsal baskı sistemini savunarak, tavrından ne kadar ödün verdiği gerçeğini görmezden gelmeyi gerektirmez. Örneğin bkz. Uri Davis, “Martin Buber’s Paths in Utopia: The Kibbutz: An Experiment that Didn’t Fail?” (“Martin Buber’in Ütopya Yolları: Kibutz: Başarısızlığa Uğramayan Bir Deneme mi?”), Peace News, 2446, Mart-Haziran 2002. Kendini “Buber’in eleştirel bir öğrencisi” olarak tanımlayan Davis, Martin Buber’in 1948 sonrasında etnik temizlik sürecini kabullenip buna bilfiil katılmasındaki kuramsal ve pratik yetersizlikleri tartışır. Ayrıca (Buber’in “başarısızlığa uğramayan bir deneme” olarak betimlediği) kibutzların sömürgecilik ve baskı aracı olarak kullanılmasını da inceler.

[iii] Martin Buber, Paths in Utopia (Ütopya Yolları) (Boston: Beacon Press, 1958), s. 79.

[iv] Agy., s. 131.

[v] Agy., s. 132.

[vi] Agy., s. 136.

[vii] Agy., s. 135.

[viii] Mondragon işçi kooperatifleri federasyonu, demokratik karar alma süreçlerini güvenceye almak için, bunların her birinin üye sayısını 500’le sınırlandırmayı düşündü. Bir kibutzun da ortalama büyüklüğü 500 üyenin biraz altındadır ve 1000’den fazla üyesi olanlar azdır.

[ix] Notes From Nowhere, We Are Everywhere: The Irresistible Rise of Global Anticapitalism (Londra ve New York: Verso, 2003).

[x] Agy., s. 113.

[xi] Francis Dupuis-Déri, “Manifestations, altermondialisation et ‘groupes d’affinité’. Anarchisme et psychologie des foules rationnelles”(“Gösteriler, ‘Başka Dünyacılar’ ve ‘Çekim Grupları’. Anarşizm ve Ussal Kalabalıkların Psikolojisi”) “Başka Bir Dünya İçin Seferber Olmak” üzerine uluslararası konferansta yapılan sunum, Ulusal Siyasi Bilimler Vakfı, Paris, 3-5 Aralık 2003, s. 3. Dupuis-Déri’nin metninden yapılan alıntıların çevirisi bana aittir. Çekim gruplarının, küresel adalet hareketinin ya da altermondialiste (başka bir dünyayı savunan) hareketin içinden yapılmış başka tanımları için bkz. Starhawk, “Affinity Groups” (“Çekim Grupları”) ; Rise Up/Direct Action Network Los Angeles, “Affinity Group Information and Resources” (“Çekim Grubuyla İlgili Bilgiler ve Kaynaklar”) ; ve Freedom Rising Affinity Group, “What is an Affinity Group?” (“Çekim Grubu Nedir?”) ; ve We Are Everywhere, agy., s.88.

[xii] Dupuis-Déri, agy., s. 3.

[xiii] Agy.

[xiv] Barbara Epstein, “Anarchism and the Anti-Globalization Movement” (“Anarşizm ve Küresel Karşıtı Hareket”), Monthly Review, 53, 4, Eylül 2001. Barındırdıkları en katı ve sekter eğilimlerin çöküşünün ardından, Marksist ve anarşist geleneklerin önemli öğelerinin birbirine yaklaşması konusunu da ileride bir yazıda ele alacağız.

[xv] Bu eklektik yaklaşım ve pratiğin ağırlıkla vurgulanması, bir dereceye kadar kuramsal tutarsızlığa yol açabilir; ama bu hiç şüphesiz hareketin, Birinci Enternasyonal’den günümüzdeki Yeşil Harekete kadar neredeyse her sol eğilime bulaşan ve yıkıcı etkileri olan sekter dogmatizmden sakınmasını da sağlamıştır. 

[xvi] Bernard J. Lee ve başka yazarlar, The Catholic Experience of Small Christian Communities (Küçük Hıristiyan Cemaatlerinin Katoliklik Deneyimi) (New York: Paulist Press, 2000). Ayrıca bkz. Arthur Jones, “Small Communities Bear Big Gifts, Study Shows” (“İncelemelere Göre, Küçük Cemaatlerde İş Var”), National Catholic Reporter, 28 Mayıs 1999, ; ve Gary MacEoin, “Communities Offer Hope For Church, Society” (“Cemaatler Hem Kilise, Hem de Toplum Adına Umut Vaat Ediyor”), National Catholic Reporter, 20 Eylül 2002, . 

[xvii] İlk çelişki üretim güçleriyle ilişkileri arasındayken, ikincisi üretim güçleri ve ilişkileriyle üretim koşulları arasındadır. Bu üçüncü çelişki, üretim güçleri ve ilişkileriyle yalnızca “bilinç türleri” değil, ama insan toplumunun oluşumunda vazgeçilmez önem taşıyan yaşam türleri arasındaki çelişki olarak görülebilir. Bu savın ne kadar akla yakın olduğu, ileride bir başka yazının konusu olacaktır.

http://www.anarkotopya.com/yazi/topluluk-mikroekolojisi—john-clark

KENTSEL ALANDA ANTROPOSENTRİZM VE ATAERKİLLİK

KENTSEL ALANDA ANTROPOSENTRİZM[1] VE ATAERKİLLİK

1.      Giriş

Ekolojik yıkımın küresel problem olarak tanımlanması Kadın Çalışmaları da dahil olmak üzere pek çok alanda doğanın analiz birimi olarak bu çalışmalarda yer almasını sağlamıştır. 1980’lerden sonra Batı’daki Kadın Çalışmalarında ayrı bir dal olarak gelişen Ekofeminizm farklı feminist ve çevre yaklaşımlarını birleştirmiştir. Ekofeminizmin temel varsayımı, ataerkilliğin kadına ve doğayı birlikte hükmetmesidir. Kadının özgürleşmesi doğayı da özgürleştirecektir. (Birkeland, 1993; Merchant, 1995; Ruether, 1992; Warren, 1996)

İnsan-Doğa ilişkisini tanımlayan antroposentrik ve ekosantrik[1] bakış açılarına ciddi eleştiriler getiren Ekofeministlere göre, erkek egemenliğindeki üretim tarzlarında androsentrik (erkek-merkezci) ve antroposentrik yaklaşımların, kadının cinselliğini kontrol edilmesi ve artık-ürün üretimi ile ikili kriz yaratmaktadır: Aşırı nüfus ve çevresel yıkım (D’Euabonne, 1980- Mellor, 1996’nın içinde). Ancak bu yaklaşım kır-kent ayırımı yapmadan bütün mekanlarda kadına ve doğaya hükmedildiğini varsayar. Oysaki mekansal farklılıklar, kadını doğayla birlikte hükmedilen değil, aynı zamanda doğaya hükmeden konumuna da getirir. Kentsel alanda antroposentrizm ve ataerkilliğin, ev içi iş bölümü vasıtasıyla  kadını nasıl doğayla birlikte hükmedilen ve aynı zamanda doğaya hükmeden konumuna getirdiği bu çalışmanın konusunu oluşturmaktadır.

2.      Kentsel Alanda Antroposentrizm

Kadının ve Doğanın ikili sömürüsü, Batı Felsefesindeki dualizmden kaynaklanmaktadır (King, 1990: 106-7; Plumwood, 1993:2). Batı Felsefesi ve teknoloji insan/doğa, kültür/doğa, erkek/kadın, düzen/kaos, akıl/duygu, ölüm/yaşam karşıtlıklarına göre formüle edilmişlerdir. Kent bu karşıtlıkların doğa üzerine yansıtıldığı bir mekan olarak gelişmiştir. Kentsel alanda doğa, hükmedilecek, dönüştürülecek, kısıtlanacak ve düzenlenecek bir ‘şey’ olarak tanımlanır. Kültürün alanına dahil olan kent, kendisini doğanın karşıtı olarak tanımlar. Kent, doğayı binalar, yollar, kanalizasyon sistemleri, alış-veriş mekanları, parklar ve diğer düzenlemelerle insan-yapımı çevreye dönüştürür. Doğa, artık toplumsal kategorilerin etkileşime girdikleri insan-yapımı düzenlenmiş bir çevredir.

Dönüştürme süreci, insan ve insan-olmayan unsurların ayrılmasını içerir. Doğa parçalara ayrılarak, dönüştürürlememiş doğa parçalarının kapladığı alan sınırlandırılır. Son olarak kent, insan-yapımı çevrenin ve toprak, hayvanlar, vahşi bitkiler gibi bölünmüş doğa parçalarının varoluş şartlarını düzenler. Kent, el değmemiş doğa ile kendisi arasındaki ilişkiyi, kenti çevreleyen kısmi olarak  düzenlenmiş doğa parçaları olan tarım arazileri vasıtasıyla sağlar. Tarım arazileri kentlerle dokunulmamış doğa arasında koridor oluştururlar.

Modern kent, kentin kendisinden daha farklı bir alan olsada kentin temel karşıtlıklarını bünyesinde barındırır ve bu karşıtlıklara bir yenisi ekler: kent/kır karşıtlığı. Bu karşıtlık doğrultusunda modern kentlerde doğanın nasıl tanımlandığını anlayabilmek için kentsel alanın doğa üzerindeki işleyişini yansıtan kentsel problemlerin nasıl tanımlandığına bakmak gerekir.

Modern kentlerdeki kentsel problemler hane, topluluk, kent ve yerel/ulusal düzeyde farklı tanımlanırlar (Srinivas, 1999:37). Hane bazında kentsel problemler hane ve insan sağlığı ile ilgilidir: Ev atıklarının toplanması, hava-su-gürültü kirliliği ve salgın hastalıklar. Topluluk bazında kentsel problemler, toplanan atıkların depolanması, toprak kirliliği, yetersiz ve uygun olmayan teknolojinin kullanımı ve sel, fırtına gibi doğal afetlerdir. Kent bazında kentsel problemler, trafik yoğunluğu, tarihi mirasın kayboluşu, bina değerlerinin ve mülkiyetinin kısıtlanması, yetersiz vergi gelirleri, yeterli hukuki düzenlemelerin olmayışı, aşırı kalabalık, yanlış ve yetersiz kent yönetimi uygulamaları, elektrik tüketiminde kayıplar, hava-su-toprak ve gürültü kirliliği, tarım alanlarının yok olması ve çölleşmesi, zehirli atıkların depolanması, sel, su basması, kazalar ve diğer felaketlerdir. Bölgesel/Ulusal bazda kentsel problemler, deniz kirliliği, bitki örtüsünün kaybı, bioçeşitliliğin kaybı ve bazı türlerin neslinin tükenmesi, toprak erozyonu, artan tuzluluk, asit yağmurları, toprak temizleme ve orman kayıplarıyla küresel ısınma ve iklim değişiklikleri olarak tanımlanırlar. Kentsel problemlerin yukarıdaki tanımlarına bakarak doğanın bir felaketler ve ölüm alanı olarak tanımlandığını söyleyebiliriz.

Kentsel alanda yaşam/ölüm karşıtlığı sağlık/ölüm karşıtlığına dönüşür. Doğrudan insan aktivitelerinin sonucu olarak atıkların yarattıkları felaketler ve doğanın kendi hareketleri olan sel, fırtına,  depremler dışında, doğanın unsurları olan çamur, sinekler, bakteriler ve hayvanlarla doğrudan temas felaket ve hastalık nedenleri olarak kabul edilir. Yaşamın kalitesi, kentsel yönetimin doğa üzerindeki etkinliğinin bir ölçüsü olan sağlığın kalitesi ile ölçülür.

Vahşi bitkilerin ve hayvanların homojenleştirilmesi ve yok edilmesi kent yaşamının başlıca özelliğidir. Örneğin, sokaktaki sahipsiz kedi ve köpeklerin itlafı, böceklerin yok edilmesi için ilaçlamalar yerel yönetimleri tarafından sunulan hizmetlerdir ve modern kent yönetiminin gelişmesi ile ortaya çıkmıştır.

Modern kent yönetiminin gelişmesi ile kentlerden doğa parçalarının yok edilmesi ve kentin tamamen insan-yapımı bir çevreye dönüştürülmesinin örneğini İstanbul’da görebiliriz. 1608 yılında İstanbul’da vahşi hayvanlar ve insanlar farklı mekanlarda yer alsalarda, şehrin içindeki bir kilisede vahşi hayvanların korunması ve bakımı yapılıyordu. Ayrıca kediler, köpekler ve kuşlar sokaklarda günün belli saatlerinde bu işle görevlendirilmiş kişiler tarafından her gün besleniyorlardı (Andreasyan, 1964: 7, 14). Yalnızca 200 yıl sonra, modern kent yönetiminin gelişmesiyle, İstanbul’un 7.ci belediye başkanı Server Paşa’nın yönetiminde (7 Mart 1868-6 Temmuz 1870) ilk defa Batı tarzı parklar ve bahçeler düzenlendi. İstanbul’un 32.ci belediye başkanı Suphi Bey (25 Mayıs 1910-26 Temmuz 1911) ise ilk defa olarak bina çevrelerinin ağaçlandırılması ve sokaklardaki sahipsiz hayvanların itlafını belediye hizmeti olarak sundu (Ziyaoğlu, 1971:95-98, 108-182).

Kentin karşıtı olarak tanımlanan kırda problem olarak tanımlanmayan sinekler, çamur ve diğer hayvanların yok edilmesi modern kentlerde temel belediye hizmetlerinden sayılmaktadır. Asfalt yolların yapımı ve bataklıkların kurutulması yalnızca ulaşım sağlamak için değildir. Aynı zamanda bu doğa unsurlarının da yok edilmesini amaçlar. Ancak bunlar yalnızca ‘görünebilen’ parçalarının yok edilmesidir. ‘Görünmeyen’ unsurların yok edilmesi ise hanede gerçekleştirilir. Kadınların kentsel alandaki doğa unsurlarının yok edilmesinde hemşehri olarak ve ev içi işbölümünde pisliklerin temizlenmesinden sorumlu kişi olarak önemli bir rolü vardır. Hijyen bu ‘görünmeyen’ doğa unsurlarının yok edilmesini içerir.

Modern bilimin bir kavramı olan hijyenin insan sağlığı için çok önemli olduğu varsayılır. Evde hijyen kadının ev içi emeği ile sağlanır. ‘Görünebilen’ doğa parçalarının yok edilmesi ise belediye hizmetlerinin içinde yer alır ve erkekler tarafından gerçekleştirilir. Belediye hizmetlerinin yetersizliği durumunda kadınların evlerinin önünü veya sokakları süpürmeleri III.Dünya ülkelerinde çarpık kentleşmenin göstergesi olarak kabul edilen gecekondu bölgelerinde ve az nüfuslu şehirlerde görülür.

Modern kent, kültür, düzen, refah ve sağlık alanı olarak kendi parçalarını da yerel ve uluslararası düzeyde tanımlar, dönüştürür, kısıtlar ve düzenler. Örneğin, gecekondu bölgeleri kent kültürü ile kaynaşmanın gerçekleşitirilemediği, belediye hizmetlerinin yetersizliğinin, yoksulluğun, doğal unsurların temizlenememesi nedeniyle salgın hastalıkların, ölümün, kısacası kaosun alanı olarak tanımlanır. Gecekondu bölgesi, kent yönetiminin yeterli kontrolü sağlayabilecek düzenlemeyi gerçekleştiremediği bir alandır. Oysaki kentin sınırları içinde kalan tüm toprak, su, hava ve bitkiler yönetim sistemi tarafından birbirleriyle kaynaştırılmalı ve kontrol edilebilmelidir.

“Modern kentlerle birlikte yüzyüze gelinen sorunlar çevresel yıkım, yoksulluk, yetersiz barınma, içme suyunun kalitesinin düşüklüğü, kanalizasyon sisteminin yetersizliği, eğitim ve ulaşım imkanlarının kısıtlılığıdır. Kentsel yönetim için yeterli bir yönetimin geliştirilmesi ihtiyacı ve parasal kaynaklar çok önemlidir.”(Desai, 1999:236)

Bu bakış açısına göre, yaşamın sürdürülebilmesi için kentsel alanın düzendışı kullanımı, bu bölgelerin ve buralarda yaşayan yoksulların kentsel yöntem için çözülmesi gereken birer sorun olarak formüle edilmesini gerektirir.

“Belediyenin bakış açısından, yoksulluk en önemli problemdir. İlk olarak, yoksulluk geleneksel kent yönetiminin olanaklarını kısıtlar çünkü kamu kaynakları üzerinde sürekli bir gedik oluşturur; Kent planlamasını ve düzenlemesini zorlaştırır; Kısa vadeli hedeflerle ihtiyaçların giderilmesini içerir; Tanı koymaya yönelik yöntemler, doğrudan sonuçlara ulaşacak öneriler üretmeyebilirler ve kökleri yerel kontrolün ötesinde yer alır. İkincisi, yoksulluk ve bölgedeki etkilerinin, çocuk ölümleri ve işsizlik oranının yüksekliği, yetersiz belediye hizmetlerinin sunumu gibi kritik göstergelerin yokedilmesi ya da azaltılmasını hedefleyen belirli önlemlerin yönetim tarafından acilen uygulamaya konulmasını gerektirebilir. Üçüncüsü, yerel yönetim, fakirlerin kendilerine yeterli olma çabalarını kaynak olarak kullanıp…yerel yönetim araçlarına duyulan ihtiyacın azalmasına yol açabilir……Bu problemdeki dördüncü boyut, yoksul bölgelerin kamu sektöründe ve bölge üzerinde ağır bir yük oluşturmasıdır çünkü çevresel yıkım, insanların yaşamlarını oluşturmak ve sürdürmek için asgari giderleri dahi karşılayabilecek kapasiteye sahip olmamasının sonucudur.” (Simioni, 1999:133)

Özetle kent, insana, erkeğe, kültüre, düzene, refaha ait olandır. Böyle bir alanda kadın ve insan-olmayan doğaya birlikte hükmedilir. Ancak ev içi işbölümü ile kadına ait alanda, kadın-doğa ilişkisi farklı bir biçimde oluşmaktadır.

3.      Kentsel Alanda Ev içi İşbölümüde Antroposentrizm ve Ataerkillik

Gelişmekte olan ülkelerin kırsal kesimlerinde kadınlar ev içi işbölümü doğrultusunda hanenin yiyecek, yakacak, giyecek ve barınma ihtiyacını doğrudan doğa ile ilişkiye girerek sağlarlar (Shiva, 1994; Agarwal, 1992). Aynı zamanda bitkilerden elde ettikleri ilaçlarla tedavi görevini üstlenirler. Kadını emeği vasıtasıyla doğrudan doğa ile ilişkiye girmesini sağlayan bütün bu aktiviteler kentsel alanda, kentin yeniden tanımladığı ve homojenleştirdiği doğaya göre dönüştürülürler. Kentte kadınlar ev içi işbölümüyle insan-olmayan doğaya hükmedenler haline gelirler.

Kırsal kesimde hayvanlar ve bitkilerle kurulan ilişki besin ve giyecek sağlamaya, onların güçlerinden yararlanmaya yöneliktir. Ancak kentlerde hayvanlar ve bitkilerin yeni bir sınıflandırılması yapılır. Hayvanlar, dokunulabilen, sevgi gösterilebilen, yenilebilen ve kullanılabilen hayvanlarla, insan sağlığına zararlı ve vahşi olanlar olarak ayrılırlar. Bitkilerse estetik olanlar ve yenilebilenler olarak kentlerde kadının insan-olmayan varlıklarla kurduğu ilişkiyi oluştururlar.

Dokunulabilen ve sevgi gösterilebilen hayvanlar ev hayvanları olarak, yenilemeyen bazı bitkilerse estetik oluşlarından dolayı evcilleştirilirler. Bu evcilleştirme ve kategorileştirme kültürel olarak belirlenir. Örneğin, Çin ve Kore’de köpek yenilebilir hayvanlar sınıflandırmasında yer alırken, Batı’da ve pek çok gelişmekte olan ülkede ev hayvanı olarak kullanılır. At ve deve gibi bazı hayvanlar da, bir kısım ülkelerde yenilebilen ve kas gücünden yararlanılan hayvanlar olarak kabul edilirler. Bunların dışında kalan hayvan ve bitkiler, insan sağlığı için zararlı olarak sınıflandırılırlar.

Ataerkil ideolojinin tanımladığı kadın psikolojisinde kadının biyolojik yapısında bulunduğu varsayılan ‘şefkat’, yalnızca modern bilimin hijyen kurallarına göre yaşam alanları sınırlandırılan ve belirli kurallara bağlanan bu homojenleştirilmiş ve evcilleştirilmiş doğa parçalarına yönlendirilir.

Evcil hayvan kategorisi genel olarak insanın insan-olmayan üzerindeki üstünülüğünü, özel olarak da doğanın sınırlandırılması ve homojenleştirilmesini yansıtır. Ev hayvanı besleme veya çiçek yetiştirme, kentlerde doğa ile doğrudan ilişki kurmada izin verilen tek aktivitedir. Ev hayvanı olarak beslenecek türlerin seçiminde kullanılan kriterler bile insanın insan-olmayan üzerindeki üstünlüğünü yansıtır. Bir ev hayvanının tercih edilmesinde, besleme ve bakım maliyetinin düşüklüğü, çiftleşme ve üremesinin kontrol edilebilirliği, hareketlilik derecesi, doğrudan temasta hastalık nedeni olan bakteri ve virüsleri taşıma riskinin azlığı, insan hareketliliğini kısıtlama derecesi, insan davranışlarına tepki verme seviyesinin düşüklüğü kullanılan belli başlı kriterlerdir.

Bu kriterler ev hayvanı olarak sınıflandırılan hayvanlar arasında da tercih edililirlik derecelerini belirler. Örneğin, yukarıdaki kriterlere göre kuşlar ve balıklar, kedi ve köpeklere oranla ev havyanı olarak daha fazla tercih edilen türlerdir. Buna karşılık süs bitkileri ev hayvanlarından daha fazla rağbet görür. Kent insanı açısından bir süs bitkisi ile ev hayvanı arasındaki en büyük fark, süs bitkilerinin hareket edememesi ve sadece suya gereksinim duymalarıdır. Ev hayvanları arasında ise, insan davranışlarına benzer tepkileri  daha az olanlar daha fazla tercih sebebidir. Diğer hayvanların tamamı ya ölü ve yiyecek olarak kullanılırlar ya da görünmez ve zararlı olduklarından çözülmesi gereken bir problem olarak tanımlanırlar.

Estetik değerler atfedilen doğa sevgisi akla ve ideolojiye aittir. Uygulamada ise doğa sevgisi, boş zamanları değerlendirme aktivitesi olan doğa yürüyüşlerine çıkma, doğayı sanat çalışmalarının nesnesi haline getirme ve ev hayvanları beslemeye dönüştürülür. Bu uygulamaların çevre bilinci olarak belirmesi tanımlanmış bu parçalara ‘zarar vermeme’ olarak algılanır.

Kırsal alanda doğa ile doğrudan kurulan ilişki vasıtasıyla yiyecek sağlama ve yiyecek üretme aktiviteleri kentsel alanda mutfakta yemek pişirme ile sınırlandırılır. Ev içi işbölümünde kadının yiyecek sağlayıcı rolü nedeniyle, kentte hem kadınlar hem de hayvanlar yiyecek hazırlama ve yiyecek olarak hazırlanmak üzere evcilleştirilirler (Gruen, 1993: 72).

İnsan bedeninin yalnızca hayvanlardan elde edilen bir tür proteine ihtiyaç duyduğu iddiası modern bilimin bir varsayımıdır. Dişil proteinler-süt ve süt ürünleri ile yumurta- ve  hayvan eti bu tür proteinin kaynağıdır.

Ekofeminist yazarlara göre et yeme ve hayvanları ‘et’e indirgeme ne doğal ne de tarafsızdır. Öncelikle et yeme mutfakta erkek egemenliğini ortaya koyar. Adams’a göre (1987:51-55, Gruen, 1993: 72 içinde), beslenme alışkanlıkları, sınıf farklılıkları ile ataerkil farklılıkların bir göstergesidir. Ataerkil kültürlerde kadınlar ve ikinci sınıf insanlar, ikinci sınıf yiyecekler olarak kabul edilen sebze, meyve ve tahılla beslenirler. Et yemedeki cinsiyetçiliğin sınıf farklılıkları ile birleşmesi, etin eril bir yiyecek olduğu ve et yemenin erkekçe bir iş olduğu mitinde özetlenir.

Et yeme, kadınların ve hayvanların tüketilebilecek nesneler olduğu düşüncesine dayanan inanç sistemine göre oluşan tüketim hiyerarşisinde erkeklerin en üst noktadaki yerlerini almalarını sağlarlar. Gruen’a göre (1993:74) kıtlık zamanlarında kadınlar açlık çekerken ya da yetersiz beslenirken, et erkekler tarafından yenilir. Farklı kültürlerde kadının beslenme alışkanlıkları ile ilgili tabular, güç ilişkilerinin neyin tüketileceği ve kim tarafından tüketileceğini belirlemesinin bir göstergesidir.

İkinci olarak et yeme ne doğal ne de tarafsızdır. Adams (1993:200), insanın da diğer hayvanlar gibi yırtıcı olduğu düşüncesinin siyasetin doğallaştırılmasının bir örneği olduğunu söyler. Bu iddia hayvanların birbirlerini yemeleri ile insanın hayvan yemesi arasındaki farkı göz ardı etmektedir : insanın yırtıcı olması gerekmez. Et üretme çiftlikleri gibi insanlık dışı yapıların doğada hayvanlar arasında karşılığı yoktur.

Üçüncü olarak, et yeme kişisel bir tercih olarak tanımlanamaz. Eti satın almak, yiyecek olarak hazırlamak ve tüketmek ev içi aktivitelerine dahil olsa bile, ölü hayvanların pazarlanması ve satın alınması, doğrudan pazarın taleplerine göre fabrika çiftlikler kurarak hayvanların ucuz maliyetle üretimini de kapsar (Adams, 1993: 199).

Gelişmiş ülkelerdeki fabrika çiftlikler, diğer hayvan türlerinin yok edilerek yalnızca yiyecek olarak pazarlanabilecek bir kaç türün çoğalmasına izin verir. Hayvan çiftliklerinde yetiştirilen hayvanların etlerinin pazarlarda alınıp satılması bu hayvanların acılarını gözlerden saklar, görünmez kılar. Öldürme işlemi sırasında insanla hayvan arasındaki ilişki kesilir. Kadın psikolojisinde var olduğu iddia edilen şefkatin, bu görünmezlik nedeniyle marketlerde et olarak paketlenmiş hayvanları da içine almasına izin vermez.

Çocukların hastalık nedeni sayılan unsurlardan arındırılmış bir ortamda büyüyebilmeleri için gerçekleştirilen hijyen, doğanın kadın eliyle yok edilmesinin bir başka örneğidir. Hijyen ve temizlik farklı kavramlar olsalarda sağlık kavramı ile ilişkilendirilirler. Hijyen sağlama, insan yaşamından bütün doğal elementlerin yok edilmesi ile sağlığın elde edilmesidir. Bu noktada hijyenle temizliği birbirinden ayırmak gerekir. Temizlik bir nesneyi kullanım veya yeniden kullanım için hazır hale getirmektir. Hijyen ise temizlik sırasında bütün görünmeyen elementlerin yok edilmesini öngörür.

İnsanların yaşam beklentilerini uzatmak ve hastalıklardan arındırılmış bir yaşam sağlamak bütün ülkelerin en temel amaçlarından biridir. Bu amaç sağlıklı olmanın normal, hasta olmanın anormal bir durum olduğu varsayımına dayanır. Kamu sağlığın güçlendirme çabaları ile iş gücü kaybını önleme arasında bir ilişki olsada, hijyen vasıtasıyla sağlıklı bir ortam yaratma düşüncesinin kökleri modern bilimin gelişmesinde yatar.

Kırsal topluluklarda kadının geleneksel bilgiye dayanarak bitkilerden elde ettiği ilaçlarla tedavi kentsel alanda sağlık kurumlarına devredilir. Sağlık kurumlarının dışında bu hizmet evde kadın eliyle görünmeyen doğa elementlerinin yok edilerek hijyen sağlanmasıyla devam eder. Çünkü hijyen temizlik işinin bir parçası olarak tanımlanır.

Kırsal kesimde insanlarla hayvanların yaşam alanları kesin sınırlarla belirlenmemiştir. Hayvanlar yiyecek, giyecek, yük taşıma ve yakacak elde etme araçları olarak yaşamın bir parçasıdır. Sağlıklı ortam hijyenle ölçülmez. Hijyen vasıtasıyla doğal elementlerin bedenden, yaşanılan yerden ve ortak mekanlardan yok edilmesi kentte olduğu görüldüğü gibi problem olarak tanımlanmaz. Hayvanlarla birlikte yaşamak ve doğa ile doğrudan temas temizliği insan sağlığı için önemli hale getirse de bu temizlik bütün doğal unsurların yok edilmesini kapsamaz. Özetle, hijyen modern kent yaşamının ortaya çıkardığı bir kavramdır. İnsan/doğa ayırımına ve insanın doğa üzerindeki üstünlüğü düşüncesine dayanan modern bilimin bir ürünüdür.

Modern bilim aynı zamanda hayvanları birer makina olarak kabul eder ve insan sağlığını güçlendirme adına hayvanlar üzerindeki deneyleri onaylar. Aslında hayvanlar üzerinde yapılan deneyler büyük bir iş kolu oluşturmaktadır. Büyük şirketler inanılmaz kârlarla özel araçlar, elektrikli kafesler, ameliyat aletleri satarlar. Hayvanların kendileri de büyük şirketler tarafından üretilerek pazarda özel alıcıların tüketimine sunulurlar. (Gruen, 1993: 65-66)

Hijyen yalnızca insan sağlığını güçlendirmek için temizlik ürünlerinin kullanılmasıyla sınırlı kalmaz. Kadın bedenindeki kirlerin ve doğal kokuların yok edilmesini de içerir.  Hijyen sağlayan temizlik ve kozmetik ürünler ise çevreye zarar verirler ve satışa sunulmadan önce hayvanlar üzerinde test edildiklerinden milyonlarcasının ölümüne ya da sakat kalmasına neden olurlar. (Gruen, 1993:69-70)

Modern bilim kadın bedenini de hayvan bedeni gibi denek olarak kullanır. Kadın bedeni ve hayvan bedeni erkekler tarafından kontrol edilen ilaç şirketlerinde gebelikten korunma araçları araştırmalarında riske atılırlar. Dünyadaki nüfus artışının problem olarak tanımlanması, III.Dünya ülkelerindeki kadınların gerçek deneylerle ve üreme seçimleri yönledirilerek acı çekmelerine neden olur. Yeni üreme teknolojilerinden az sayıda doğurgan olmayan orta sınıftan kadınlar yararlanırken, bu teknolojilerin üretilmesinde denek olarak kullanılan kadınlar acı çekerler, sakatlanırlar (Diamond, 1990: 206; Gruen, 1993: 66-68). Kadının doğurganlığının gebelik önleyici araçlarla düzenlenmesi ve sınırlandırılması, doğanın hayvanlar ve vahşi bitkiler yoluyla yaşam üretme yeteneğinin sınırlandırılması ve düzenlenmesi ile benzerlik taşır.

4.      Sonuç

Batı dualizminin mekanda somutlaşması olarak kent, doğayı insan yapımı-çevreye dönüştürür. Bu süreç insan ve doğa unsurlarının ayrılması, insan-olmayana ait alanların sınırlandırılmasını kapsar. Kentlerin doğa üzerindeki üstünlüğünün göstergesi olarak gelişen modern kent yönetimi, doğal unsurların yalnızca sınırlandırılması ile kalmaz, görünmeyenlerde dahil olmak üzere tamamen yok edilmesini hedefler. Gecekondu bölgeleri gibi dönüştüremediği ve düzenleyemediği kent alanlarını ise doğanın unsurları olarak tanımlayıp sınırlandırması ve yok edilmesi gereken sorun olarak tanımlar.  İnsan/doğa, kültür/doğa ve erkek/kadın karşıtlıklarında kent, insana, kültüre ve erkeğe ait olandır. Bu ortamda kadın ve insan-olmayanlara birlikte hükmedilir.

Ancak kent ortamında, ataerkil ideolojiye göre belirlenen ev içi iş bölümü vasıtasıyla, yiyecek sağlayan, temizlik yapan, çocuk büyüten ve biyolojisine içkin olduğu varsayılan şefkati ev hayvanları beslemeye yönelten kadın aynı zamanda doğa unsurlarına hükmeden ve onları yok eden konumuna gelir. Bu konum onun erkek tarafından hükmedilen konumu ortadan kaldırmaz, yalnızca iki hükmedilen kategori (kadınlar ve insan-olmayan doğa) arasında hükmeden ve hükmedilen olarak ayrılmalarına neden olur.

Kaynakça

Adams, C.J (1993). “ The Feminist Traffic in Animals”, Ecofeminism: Women, Animals, Nature. Yayına hazırlayan: G. Gaard, Temple University Press: Philadelphia, Sf. 195-218

Agarwal, B (1992), “The Gender and Environment Debate: Lessons from India”, Feminist Studies, c.18., s.1, Sf.119-158

Andreasyan, H.D (1964). Polonyalı Simeon’un Seyyahatnamesi: 1609-1619,Istanbul Unv. Yay. No: 1073, Baha Matbaası: İstanbul

Birkeland, J (1993). “Ecofeminism: Linking Theory and Practice”, Ecofeminism:

Women, Animals, Nature. Yayına hazırlayan: G. Gaard, Ed.b G.Gaard, Temple University Press: Philadelphia, Sf.13-59

D’Eaubonne, F (1980). New French Feminisms: An Anthology, Ed.by E.Marks and 1.de Courtivron, University of Massachusettes Press: Amherst, Sf.64-67

Desai, N (1999).” Cultivating an urban eco-society: The United Nations response”, Cities and the Environment, Yayına hazırlayan: T.Inoguchi, E.Newman, G.Paoletto, United Nations University Press: Tokyo, N.York, Paris, Sf.233-255

Diamond, I (1990). “Babies, Heroic Experts, and a Poisoned Earth”, Reweaving The World: The Emergence of Ecofeminism, Yayına hazırlayan: I. Diamond & G. F. Orenstein, Sierra Club Books: San Francisco, Sf. 201-210

Gruen, L (1993). “Dismantling Oppression: An Analysis of the Connection Between Women and Animals”, Ecofeminism: Women, Animals, Nature. Yayına hazırlayan: G. Gaard, Temple University Press: Philadephia, Sf.60-90

King, Y (1990). “Healing the Wounds: Feminism, Ecology, and the Nature/Culture Dualism”, Reweaving The World: The Emergence of Ecofeminism, Yayına hazırlayan: I.Diamond& G.F. Orenstein, Sierra Club Books: San Francisco, Sf. 106-121

Mellor, M (1996).”The Politics of Women and Nature: Affinity, Contingency or Material relations?”, Journal of Political Ideologies, c.1, s.2, Sf.147-164

Merchant, C (1992). Radical Ecology, Routledge: New York, London

Merchant, C (1995). Earthcare: Women and the Environment, Routledge:New York

Plumwood, V (1993). Feminism and the Mastery of Nature, Routledge: London, New York 

Ruether, R.R (1992). Gaia & God, Harper Collins Publishers Ltd: New York

Shiva, V (1994). Staying Alive, Zed Books Ltd:London, New York

Simioni, D (1999). “An institutional capacity-building approach to urban environmental governance in medium-sized cities in Latin America and the Carabbean”, Cities and the Environment, Yayına hazırlayan: T.Inoguchi, E.Newman, G.Paoletto,United Nations University Press: Tokyo, N.York, Paris, Sf.127-139

Srinivas, H (1999). “Urban Environmental Management: A partnership continuum”, Cities and the Environment, Yayına hazırlayan: T.Inoguchi, E.Newman, G.Paoletto, United Nations University Press: Tokyo, N.York, Paris, Sf.30-47

Warren, K.J (1996). “Ecological Feminist Philosophies: An Overview of the Issues”, Ecological Feminist Philosophies, Yayına hazırlayan: K.J. Warren, Indiana University Press: Bloominton, Indianapolis, Sf.ix-xxvi

Ziyaoğlu, R (1971). İstanbul Kadıları, Şehreminleri, Belediye Reisleri ve Partiler Tarihi, İsmail Akgün Hak Kitabevi: İstanbul 

---

1] Antroposentrizm: İnsan-olmayan dünyanın insanlar tarafından kullanılmak için olduğu varsayımına dayanan dünya görüşüdür. İnsanların ne doğaya ne de diğer insan-olmayan canlılara saygı göstermek gibi bir sorumluluğu yoktur. İnsan-olmayan dünyaya duyulan saygı, bu dünyanın diğer insan kullanıcılarının haklarına duyulan saygı ile sınırlıdır. Doğanın bir makina olduğunu ve insanların diğer canlıların tümünden daha üstün yetenekleri olduğunu savunur. Tek tanrılı dinlerdeki Yaradılış hikayesi ve Varlıklar Hiyerarşisi’nde insan-olmayan doğanın bu hiyerarşinin en altında yer alması insanın doğaya hükmetmesini meşru kılar. (bkz. Merchant, 1992:70-74)

[2 Ekosentrizm: Evreni tanımlayan bütüncül dünya görüşü. Doğadaki canlı ya da cansız bütün varlıkların yalnızca var olmalarından dolayı ‘öz’ değerleri vardır. Bu bütüncül metafizik, her şeyin birbiri ile bağlantılı olduğu varsayımına dayanır: Bütün, parçalarının toplamından daha büyüktür; Bilgi bağlamsaldır; İnsanın ve İnsan-olmayan doğanın birliğini öngörür (bkz. Merchant, 1992: 74:80). Ekosentrizmin kökleri Hristiyan Kozmolojisi’ne dayanır. 18-19 yüzyılda, Avrupa ve Amerika’daki endüstriyel gelişmelere karşı olarak doğan Romantik ve Transandantal akımlarla birlikte yeniden doğmuştur.

http://www.sav.org.tr/yazialmanak.asp?curyazi=D_Cevre_04_O_Beklan.htm

http://www.lilithkolektifi.com/makale_detay.asp?haber_id=1849

DERİN EKOLOJİ HAREKETİ VE ÇEVRE ETİĞİ

Yrd. Doç. Dr Oya BEKLAN ÇETİN – Anadolu Üniversitesi Edebiyat Fakültesi

GİRİŞ

II. Dünya savaşı sonrası çevresel yıkıma karşı oluşturulan tepkiler, sorunun ve sorumluların tanımlanması ve çözüm önerileri açısından çeşitlilik göstermektedir. Başlıca akımlar olarak tanımlanabilecek Derin Ekoloji hareketi, Toplumsal Ekoloji ve Ekofeminizm, ekolojik problemlere radikal çözüm önerileri sunan ve toplumsal, ekonomik, siyasal yapıda köklü dönüşümlerin gerekliliğini savunan yaklaşımlar olarak, Türkiye’de fazlaca tanınmamaktadır. Son yıllarda, Toplumsal Ekoloji yaklaşımını tanıtıcı Türkçe yayınların artması, savlarını diğer yaklaşımların eleştirisi üzerine kuran ekolojik düşünce içinde temel akımların tanınmasını gerektirmektedir. Bu nedenle, bu çalışmanın amacı Derin Ekoloji hareketinin ilkeleri konusunda özel bilgi sunmaktır.

DERİN EKOLOJİ HAREKETİNİN DÜŞÜNSEL KÖKENİ

Derin Ekoloji hareketi çağdaş bir hareket olmasına rağmen, düşünsel kökleri 18 ve 19.yüzyıl Avrupa Romantizmi ve Amerikan Aşkıncılığına dayanır. Romantizm akımı, edebiyat, müzik, resim ve drama alanlarında artistik ve entelektüel bir hareket olarak tanımlanabilir. Avrupa’da bu dönemde, toplumsal yapıda meydana gelen maddi değişimlere tepki olarak doğmuştur. Maddi dönüşüm sırasında kentlerde nüfus yoğunlaşması, romantikler tarafından kırsal kesimin ürünlerinin fütursuzca tüketilmesi olarak değerlendirildi. Kentler yoksulluk, sefalet ve yıkım bölgeleri olarak betimlendi. Eski toprak aristokrasisinin yerini yeni burjuva sınıfı aldı. Tepki olarak, eski toprak aristokratları endüstrileşme karşıtı romantiklerle bağ oluşturdu. Aristokratlar tarafından yeni burjuva toplum düzenine başkaldırı, bu yeni düzenin temsil ettiği bütün değerlerin reddi haline dönüştü. Materyalizmin, Akılcılığın, Aydınlanmanın, bilimsel mantığa dayalı davranış, düzen ve otoritenin antitezi olarak sunuldu. Romantiklere göre duygusal, içgüdüsel, sezgisel bilgi insanoğlunun en dikkate değer yönüydü.

Diğer taraftan, Amerikan Aşkıncılığı, Yeni Dünyanın fethi ve imarıyla yakından bağlantılıydı. Yeryüzünde Cennet Bahçesinin restorasyonu adına vahşi doğanın tahrip edilmesine karşı çıkıyordu. Kendilerini Avrupa Romantiklerine yakın buluyorlardı. Bu bağlamda, İngiltere’de Selborn’un Doğa Tarihi’ni yazan Gilbert White, Amerika’dan Burrough, Muir, Thoreau, Emerson insan-doğa ilişkisinin romantik-aşkıncı kavramsallaştırılmasının öncüleridir (Pepper, 1988: 76-81; Worster, 1990:6-17)

Doğa’nın romantik kavramsallaştırmasını içeren Ekosentrik Etik, Derin Ekoloji hareketinin temelini ve Çevre Etiği içindeki tartışmaların önemli bir bölümünü oluşturur. Derin Ekoloji hareketi ile Çevre Etiği arasındaki bağlantının ortaya konabilmesi için öncelikle, Çevre Etiği içindeki Ekosentrik Etik ve diğer temel tartışmalara kısaca göz atmak gerekir.

ÇEVRE ETİĞİ

Çevre Etiği, Aldo Leopold’un çalışmalarından esinlenerek, ekolojik krize Etik biliminin ilkelerinin uyarlanmasıyla oluşmuştur. Temel tartışmalar insan-doğa ilişkisinde doğanın araçsal ve öz-değerleri etrafında gelişir. Geleneksel Etik sisteminde, insanlar merkezde yer alır. İnsanoğlunun çevreye saygı duyma sorumluluğu yoktur. Diğer taraftan Çevre Etiğinde, çevre araçsal değerden daha fazlasına sahiptir ve insanlık doğal çevresiyle çok yakından bağlantılıdır. Çevre Etiği doğanın, insanoğlunun tanımladığından başka bir anlamı ve değeri olup olmadığını tartışır.

Çalışmalarıyla Çevre Etiğini etkileyen Leopold’e göre (1983: 6-7), Etiğin çevreyi de içine alabilecek şekilde genişlemesi, ekolojik evrimde içinde bir süreci ifade eder. Bu süreç içinde ilk aşamada Etik bireyler arasındaki ilişkilerle ilgiliydi. Musa’nın 10 Emir’deki ilkeleri bireyler arasındaki ilişkilerin düzenlenmesine yönelik ilk aşama Etiğinin en güzel örneklerinden biridir. İkinci aşama, demokraside olduğu gibi toplumsal organizasyonla bireylerin bütünleşmesine yönelik olarak, bireylerle toplum arasındaki ilişkilerle ilgileniyordu. Son aşama olan Toprak Etiği, insan evriminin bir parçası olarak topluluk sınırlarının genişlemesiyle karşımıza çıkar. İnsanın toprak ve toprağın diğer sakinleri üzerindeki fatih rolünü, toprağın vatandaşlarına dönüştürür. Bu durum topluluğun bütün üyelerine saygıyı ve varoluş mücadelesinde hareket özgürlüğüne getirilen bir kısıtlamayı ifade eder.

İnsan-olmayan varlıkların da saygı duyulmaya ve korunmaya hakları var mıdır? Ahlak filozofu Singer (Rodman, 1977:85-89 içinde), hayvanlara saygı duyulmasının gerekliliğini savunur. Buna göre, ahlakın temel ilkesi olan fiziksel acının kötü olduğu ve bu nedenle acının en aza indirilmesinin herkesin görevi olduğu ilkesinin çiftlik ve deney hayvanlarını da içerecek şekilde genişletilmesi gerekir. Bu hayvanların yaşadıkları acı, insanlığın bundan elde ettiği yararla kıyaslandığında gereksizdir ve telafi edilemez.

İnsanlar arasında yeni doğanlar, deliler ve bunakların acıdan korunmalarını sağlayacak hukuki hakları bulunmaktadır. Bu grupların zevk ve acı hissetme kapasiteleri hukuki haklarının temelini oluşturur. Dolayısıyla, bu haklar bütün zevk ve acı hissetme kapasitesine sahip varlıkları da kapsamalıdır. Bitkilerin zevk ve acı hissetme kapasiteleri konusunda güvenilir bulgular mevcut olmadığından, acıdan koruma ilkesi yalnızca çiftlik ve laboratuvar hayvanları ile sınırlı kalmaktadır.

Diğer taraftan Stone (Rodman, 1977:92 içinde), acının önlemesi konusundaki hakların yalnızca hayvanları değil, ağaçlar, taşlar ve nehirler gibi tüm doğa nesnelerini de kapsaması gerektiğini savunur. Acı ve zevk kapasitesi ile bilincin öznelliğinin, hayvanlar olduğu kadar, bitkiler, atomlar ve hareketli moleküllerde de bulunma olasılığının olması, acıdan koruma ilkesinin tüm doğa varlıklarına genişletilmesini gerektirir. Stone’un bu yaklaşımı dünyaya alternatif bir bakış açısı oluşturur.

Çevre Etiği içindeki tartışmaların diğer ucunda, acı hissetme kapasitesine sahip varlıkların öz-değerlerinin varlığının reddi ya da öz-değerin kabul edilebilirliğine karşın, insanın üstünlüğünün sürdürülmesine ilişkin tartışmalar yer alır. Örneğin, Goodpaster (1983:35), acı çekme kapasitesine sahip tüm varlıkların öz-değerleri nedeniyle insan saygısını hak ettiği düşüncesine karşı çıkar. Murdy (1983:15-20) ise her türün öz-değeri olduğunu kabul eder ve insanlar da dahil olmak üzere varoluş mücadelesinde her birinin kendi yararını gözettiğini belirtir. Bu nedenle, insanın çıkarı diğer türlerin çıkarları ile çatıştığında insanın kendi çıkarlarını kollaması gerektiğini savunur. Ayrıca, insanın dünya üzerindeki üstünlüğünün kültürel bağlamda sonraki kuşaklara bilgi aktarımına dayanan bir evrim olduğunu belirtir. Sagoff (1983:25), Murdy’i destekleyerek, çevrenin değerinin doğada estetik değerler keşfetme kapasitesine sahip insanoğlundan kaynaklandığını belirtir.

Derin Ekoloji hareketi bütüncül bir yaklaşım sergileyerek Çevre Etiği içindeki tartışmalarda karşı durduğu yaklaşımlar olsa da, Her iki alan içindeki Ekosentrik bakış açısı ortak noktayı oluşturur. Derin Ekoloji hareketi toplumsal sistemi eleştirerek, bugünkü ekolojik krizin nedenini, gelişmiş endüstriyel toplumlardaki tinsel krize bağlar.

DERİN EKOLOJİ HAREKETİNİN İLKELERİ VE EKOSENTRİK ETİK

Çevre problemlerinin çözümünü için önerilen alternatif yaklaşımlardan biri Derin Ekoloji hareketidir. Bu ekosentrik yaklaşım, ekolojik denge ve tüm türlerinin yaşamının insan toplumundaki ekonomi ve ideolojiden daha önemli olduğunu savunur.

Derin Ekoloji hareketi, çevre problemlerini mevcut sosyo-ekonomik ve politik sistemleri eleştirmeden çözülebilecek teknik problemler olarak gören çevreciliğe alternatif bir yaklaşımdır. Arne Naess’in (1973:95) “Gölge Ekoloji” olarak adlandırdığı çevreciliğin aksine temel amacı gelişmiş ülkelerdeki insanların sağlığı ve refahı değildir. İnsan toplumundaki sosyo-ekonomik ve politik yapılarda ‘kökten’ değişimle ilgilenir.

Naess (1973:95-99), Derin Ekolojinin İlkelerini üç tanesi insan ve doğa ilişkisine ilişkin, diğer beşi oluşturulan ilkelerin insan toplumlarına uygulanmasına yönelik olarak belirler. Bu ilkeler:

1. İnsan Ve Çevresi İle İlgili İlişkisel, Bütüncül Bir İmaj Yaratmak: İnsanlar doğal çevrelerinden bağımsız ve ayrı organizmalar değil, bu çevrelerin birer parçasıdır. Bütün organizmaların ‘öz-ilişkileri’ vardır. Bu ilişki organizmaların özdeşleşmesinde temeldir. Öz-ilişki olmadan organizmalar daha önce oldukları şeyle aynı şey değildir. Bu ilişki, insan da dahil olmak üzere tüm organizmaları içine alan ‘toplam-alan’ oluşturur.

2. Biyosferik Eşitlik: İlişkisel, bütüncül yaşamda bütün organizmalar ve yaşam formları insanlarla eşit öneme sahiptir. Yaşama ve kendini-gerçekleştirme bütün türlerin hakkıdır. Buna öz-değer adı verilir.

3. Farklılık ve Ortak-yaşam: Bu iki ilke insanların diğer yaşam formlarına karşı tutumlarına temel olan anlayışı değiştirmeyi gerektirir. Doğadaki diğer ilişki türü desteklenmelidir. Yaşam için mücadele ve güçlünün varolması yerine, doğada zaten var olan ortak-yaşam ve ortak-varoluş insan ve diğer yaşam formları arasında oluşturulmalıdır. İnsan-doğa ilişkisindeki sözü edilen bu üç temel ilke insan toplumları arasında da oluşturulmalıdır.

4. Sınıfsız Toplum: İnsan toplumunda biyosferik eşitliğin oluşturulması için, gelişmiş ve gelişmekte olan toplumlar ya da bir toplumdaki ekonomik sınıflar gibi sınıflandırmaların ortadan kalkması gerekir.

5. Kirlilik ve Kaynakların Tükenmesine Karşı Mücadele: Kirlilik ve kaynakların tükenmesine karşı mücadele önemlidir ancak bu hedeflere çok fazla yönelme, kirlilik ve kaynak tükenmesini yaratan politikaların neden olduğu diğer problemleri de gizlemektedir. Mevcut teknoloji ve enerji kaynaklarını değiştirmeden kirlilik önleyici araçların kullanılması yalnızca yaşamın maliyetini arttırır. Yaşam maliyetinin artması ise sınıfsal farklılıkları derinleştirir.

6. Karmaşık ve Zor Karşıtlığı: Doğadaki tüm yaşam formları karmaşıktır. Bu ilkenin insan toplumuna uygulanması işin parçalanmasının yerini iş bölümünün almasını gerektirir. Karmaşık ekonomilerden, kültürel ve teknolojik çeşitlilikten ve bunların bütünleşmesinden yana olunmalıdır.

7. Yerel Otorite ve Desentralizasyon: Doğada ve toplumsal yaşamdaki karmaşık yapıyı koruyabilmek için toplumlarda yerel otorite, desentralizasyon ve kendine-yeterlilik gerekir. Temel kurallar uygulanmaya devam edilmeli ancak yerel çıkarlar da korunmalıdır.

8. Bilgi ve Bilim: Derin Ekolojinin ekolojik bilgisi sezgisel bilgiye dayalıdır. Normatiftir. Ekolojik Denge ve Uyum felsefesi olan Ekosofi-T,* ekolojik bilginin temelini oluşturur.

Derin Ekoloji hareketi genellikle Arne Naess’in Ekosofi-T ile özdeşleştirilse de, Uzak-doğu dinleri, Panteizm ve New Age felsefesi gibi kaynaklardan da beslenir. Derin Ekoloji hareketi dört noktada eleştirilir: Ekosentrik etiğin uygulanabilirliği, ekolojik toplum modeli için verilen örneğin teknolojik olarak gelişmemiş ya da tarih öncesi topluluklardan seçilmesi, ekolojik krizin nedeni olarak tüm insanlık gösterilerek, insanlar arasında bu krize neden olan grupları ve kurumları gözardı etmesi, ve toplumsal cinsiyet körü olmasıdır. Ekosentrik Etiğin uygulanabilirliğine dair tartışmalar Çevre Etiği içindeki tartışmalara yerleştirilebilir. Ekolojik toplum modeli olarak kullanılan örnekler çevreciler tarafından eleştirilirken, ekolojik krize neden olan grupların, tüm insanlık sorumlu gibi gösterilerek gözardı edilmesi toplumsal ekolojistlerin eleştirilerinin hedefini oluşturmaktadır. Ekofeministler ise ataerkillik ve ekolojik kriz arasındaki bağlantının önemini vurgulayarak, derin ekolojistleri toplumsal cinsiyet körü olmakla eleştirirler.

SONUÇ

Ekolojik krize alternatif bir yaklaşım olarak ortaya çıkan Derin Ekoloji hareketi antroposentrik bakış açısının yerine ekosentrik bakış açısını koyar. İnsan-doğa ilişkisinin romantik-aşkıncı kavramsallaştırılması, öz-değer, biosferik eşitlik ve kendini gerçekleştirme ilkeleri, bu yaklaşımın toplumsal ve politik sonuçları gözönüne alındığında ekofaşizme varan bir aşırılığa zemin oluşturabilir.

KAYNAKÇA

Goodpaster, K.E (1983). “On Being Morally Considerable”, Ethics and the Environment, Yay. Haz. D. Scherer ve T.Attig Prentice-Hall, INC., : New Jersey, sf.30-40

Leopold, A (1983). “The Land Ethic”, Ethics and the Environment, Yay. Haz. D. Scherer ve T.Attig, Prentice-Hall, INC., : New Jersey, sf.6-9

Murdy, W.H. (1983). “Anthropocentrism: A Modern Version”, Ethics and the Environment, Yay. Haz. D. Scherer ve T.Attig Prentice-Hall, INC., : New Jersey, sf.12-20

Naess, A (1973). “The Shallow and the Deep, Long-Range Ecology Movement: A Summary”, Inquiry, s.16, sf.95-100

Pepper, D (1988). The Roots of Modern Environmentalism, Routledge: London, New York

Rodman, J (1977). “The Liberation of Nature?”, Inquiry, 20:83-145

Sagoff, M (1983). “On Preserving the Natural Environment”, Ethics and the Environment, Yay. Haz. D. Scherer ve T.Attig Prentice-Hall, INC., : New Jersey, sf.21-29

Worster, D (1990). Nature’s Economy: A History of Ecological Ideas, Cambridge University Press: Cambridge, New York, Melbourne

Zimmerman, M.E (1994). Contesting Earth’s Future, University of California Press: Berkeley, Los Angeles, London

——————————————————————————–

* Arne Naess’in Ekosofi-T’sinin temeli kendini gerçekleştirmedir. Bütün varlıklar yüce Benlik Atman’ın tezahürleridir. Her şey birbiriyle bağlantılıdır ve bütün varlıkların kendini gerçekleştirme hakkı vardır. Tüm varlıklarla daha geniş ölçekte bütünleşme ile sağlanan Birlik, kendini gerçekleştirmede vazgeçilemez bir adımdır. Naess, zaman, mekan, fiziksel ve toplumsal gerçeklikte yer alan mutlakçılık, kibirlilik ve eternalizmi yok etmek ister (Zimmerman, 1994:21-37)

http://www.sav.org.tr/yazialmanak.asp?curyazi=CEVRE_2003_1_OB_CETIN.htm

Ataerkil Toplum Düzeninde Eko-Feminizmin Yansimalari

HAZIRLAYAN: Natalia SMYCHKOVA
Akdeniz Üniversitesi, IIBF,
Kamu Yönetimi IV.

ATAERKIL TOPLUM DÜZENINDE EKO-FEMINIZMIN YANSIMALARI

‘Dünyada hayat çesitliginden sadece bitkileri ekmek ve onlarin ürünleri toplamak, siir ve müzik yazmak, adalet ve gerçegi aramak, çocuga okumayi ve yazmayi ögretmek , hatta gülmek ve aglamak olanaklara sahibiz. Olagan disi yeteneklerimiz ile hayal gücümüze dayanarak yeni gerçekleri düsünmek ve onlari teknolojilerimizi kullanarak hayata geçirerek biz kendi evremizin gelisimine katilmaktayiz. Fakat , öyle görünüyor ki, bu olagan disi yeteneklerimiz sadece kendi gelisimi sonlandirmak degil , ekolojik ya da nükleer felaketiyle tehdit ederek , dünyanin tüm hayatlarina da son verecektir’ .

Eko-feminizm nedir ? Radikal ekoloji ve feminist hareketlerin bilesimidir. Bu hareket, ideolojik hareket olarak 1970’lerin basinda önce Fransa’da daha sonra da Amerika’da baslamistir. Bu hareketin ana temasi; dogayi kullanma, tüketim anlayisi ve kadinlarin sömürülmesi birbirine siki siki bagli oldugudur. Cinsiyetçilik ve doganin bozulmasi bati merkezli hiyerarsik ataerkil toplum düzenin üzerinde insa edilmistir. Bu hiyerarsik sistem her seyi ikiye bölerek; ya akil , mantik, bilimsel metot, teknoloji, kontrol ya da doga, vücut, flora, fauna, üreme, içgüdü, mutlaka bir tarafa ait oldugunu saptamaktadir. Bu ikilciligin mantigi ise ekolojik felaketlerin nedeni olarak görülmektedir.

‘Ikicilikler sadece yüzer gezen fikir sistemleri degildir; tahakküm ve birikimle yakindan baglantili olup bunlarin en önemli kültürel ifadeleri ve gerekçeleridir.

Bati Düsüncenin ikici yapinin ögeleri:

Kültür Doga
Akil Doga
Erkek Kadin
Zihin Beden
Efendi Köle
Akil Madde
Rasyonalite Hayvanlik (doga)
Akil duygu (doga)
Zihin, tin Doga
Özgürlük Zorunluluk
Evrensel Tekel
Insan Doga (insandisi)
Medeni Ilkel (doga)
Üretim Üreme (doga)
Kamusal Özel
Özne Nesne
Benlik Öteki’

Her ikicilikte biri digerinden daha iyi ve insan zekasina tabi olup, üstün ve uygar oldugunu, insana (erkek) atfedildigini görüyoruz. Bu ikicilikler iktidar tarafindan olusturulmakta ve kurumsallastirilmaktadir. Her bir insani (eril) özellige karsi ilkel, dogal ya da disi olan özelligi vardir. Eril toplumda efendi-erkek kisilik nitelikleri tasir, ve karsi olan nitellikleri geleneksel olarak erkek ideallerinden dislayarak, kadinlari ve dogayi, yani dislamayla tanimlanan cinse yakistirilan özellikleri verir.
Ekofeminist görüsleri savunarak, ataerkil toplumun ikilci yapinin oldugunu ve problemlerin kilit noktasi asagidaki belirlenen üç temanin üzerinde barinmaktadir;

1. Kadin = Doga varsayim; erkek = akil varsayimi
2. Doganin asagi, akil ise üst oldugu varsayimi
3. Kadin ve doga/ insan ve kültür ikici varsayim.

Bu üç tema Bati felsefesinin temellerinde yatmakta, Aristoteles ve Platon felsefelerine dayanmaktadir. Aristoteles’e göre insanin hedefi iyi devlet kurmak, devleti yöneten elit erkeklerin rasyonel ve akilci davranmasi gerekmektedir. Ideal devlet modeli kurmak akilli erkeklerin elindedir, kadinlar, köleler ve dogal kaynaklar bu yücel hedefe ulasmak için gereken araçlar ya da objelerdir. Obje ise düsünmez ve hissedemez, konusamaz. Obje sadece digerlerin yarari için yaratilmistir.

1974’te Fransiz arastirmaci Françoise d’Eaubonne yeryüzünde hayat kurtarma adina tüm kadinlara ekolojik devrime katilmaya çagirmistir. Üretim ve kadin cinselligi üzerinde kurulan eril kontrol sonucunda ikili kriz olusacagini kanitlamaya çalismisti. Bu krizin nedenleri marjinal karli üretimi gerçekleserek dogal kaynaklarin yok edilmesi ve dogum süreci üzerinde yapay manipulasyon kullanarak demografik krizin olusmasidir.
Eko-feminizm bir akim olarak Yesiller’den ve feministlerden bazi temel görüsleri birlestirmektedir; Yesiller’in insanin eylem ve islem sonucunda doga üzerinde olusan etkisinden korumayi, feministlerden ise asimetrik toplumsal cinsiyetin elestirilmesidir. Derin Ekoloji akimindan ise ekolojik problemleri çözümü insanligin ve dolayisiyla her bireyin kültür, ahlak ve erdem anlayisi kökten degisimi ile olabilecegini eko-feminizm ile ortak noktasidir.

Eko-feminist teorinin dört temel görüsü ise

• Kadinlarin ve doganin tahakkümleri arasinda bir baga vardir;
• Dogayi anlayabilmek için bu bagi anlamak gerekmektedir
• Feminist teori mutlaka ekolojik perspektifi içermelidir
• Ekolojik sorunlarin çözümü mutlaka feminist perspektifleri içermelidir
Bu görüsleri anlayabilmemiz için tarihsel sürece ve bu süreçten çikan sonuçlari degerlendirip analiz etmemiz gerekmektedir. Tarihsel süreçte Anaerkillik ve Ataerkillik kavramin üzerinde incelemeye yapmaya tercih ettim.

ANAERKIL TOPLUM DÜZENI

Antropoloji ve tarih bilimlerinde kullanilan Anaerkillik ya da Matriarchy terimi ne anlama gelmektedir? Kaynaklara göre 19. yüzyilda kullanilmaya baslayan ve toplum düzenini anlatan bu terim kadinlarin yönettigi toplumu anlatmaktadir ve ataerkilligin karsiti olarak üretilmistir. Bugünlerde ise bu kavram daha dar bir anlama indirilmistir yani aile iliskilerinde anne ailenin basidir ve soyun devam etmesi anne tarafinda gerçeklesmektedir.
Incilde Tanri-erkek, kadinin erkegin hizmetçisi olacagina karar verinceye dek kadin, erkek ve doga üçlüsü güzel bahçede anlayisli bir sekilde birlikte yasadigini yazmaktadir. Çin Dao-De-Tzin kitabinda ana hikmeti en saygin yol göstergesi olarak sayildigini ve erkegin kadinin üzerinde egemen olmadigi zamandan bahsedilmektedir. Eski Yunan sairi Gesiod’e göre Savas tanrisi tarafindan ‘asagilik’ neslin getirilmesinden önce ‘rahat ve temiz ruhla’ tarimla ugrasan‘altin nesli’ anlatmaktadir. Bilim adamlari, bu kitaplarin çogu tarihi olaylar üzerine yazildigini kabul etseler de, genelde bu tarz hikayeler hayal dünyasina ait oldugu düsünülmektedir

Anaerkil toplum düzeninin tarihte olup olmadigi sorusunu sormaya gerek olmadigi düsünüldügünde ve bu mantikla antropoloji kitaplarina bakildiginda; kesin bir bilgi bulunmadigi ve anaerkilligin daha çok ana soyluluk kavrami üzerinden anlatildigini görülür.(Lewis H.Morgan,1989;George P.Murdock,1949). Erken Neolitik dönemden ( M.Ö. 4000 yil önce) bugünlere çok az sey kalmistir, oysa antropologlar özellikle bu dönemde kadinlarin üstün ya da en azindan erkeklerle esit role sahip oldugunu ve ana soylulugun var oldugunu düsünmüslerdir, yani toplumsal cinsiyetin bu dönemde olmadigini düsünebiliriz, bunun kanitlari bulmak zor ama hayat geçimine bakacak olursak; o dönemlerde insan avcilik ve toplayicilik ile hayat sürdürdükleri için farkli bir sosyal yapi içinde yasadiklarini tahmin edebiliriz.
Ilkel toplumlarda cins-yas siniflandirilmasi olgun erkek ve kadin arasinda esitsizlik yaratmamaktaydi. Cinslerin ikisi de , farkli alanlarda olsa bile, önem derecesi ayirt etmeden topluma yararli emek faaliyetlerde bulunmaktaydilar, bundan dolayi bir cinsin digerin üzerinde egemenligi kurma olanaksizdi.
Arastirmalara göre eski topluluklarin besin maddeleri %20 avcilikla ve %80 toplayicilikla saglamaktaydi, bundan çikarilabilecek sonuç ise toplayici çogunlukla kadin olan toplum üyeleri daha etken role sahip olmakta, erkekler ise av ile ugrasmakta ve kadinlar ile birlikte (kadin üst durumda olmasa bile kabul edersek) kararlar vermekteydi.

‘Peggy Sanday (1974) toplumsal cinsiyet tabakalasma üzerinde yaptigi arastirmalarda av ile geçim saglayan tabakalasma fazla oldugunu, toplayici toplumlarda ise da esit durum var oldugunu saptanmistir. Özel ve kamusal alanlarin ayrimi keskin olmadigi durumlarda da esitlik söz konusudur.’
Anaerkil toplumunun kültürüne bakildiginda cinsellik baskisiz ve dogal bir olgu olarak algilanmaktadir, ahlaki kurallar dogal olanlar ile ilgilidir, bulunan resimler ve figürler o dönemlerde cinselligin bastirilmasi ile ilgili hiçbir kanit bulamiyoruz, eserlerde vücut çiplakligi ve cinsel organlarin yansitilmasi dönemin cinsel özgürlükten ibarettir. Anaerkil düzen degismesi ile birlikte cinsellik bastirilmasi sonucunda psikolojik bozusmalar, dolayisiyla da genel toplumun düsüncelere etkileyen bir unsur oldugunu düsünebiliriz. Erich Fromm’un ‘Anaerkil Toplum ve Kadin Haklari’ kitabinda baba merkezli toplumda kisilik tiplerinden bahsetmektedir. Bu anlamda da insanlar ana merkezli düzende büyüyen oral kisilik, baba merkezli düzende ise anal kisilige sahip oldugunu düsünmektedir, bundan yola çikarak yasadigimiz ataerkil toplum düzeninde anal toplumda yasamaktayiz. Anal toplum ise kapitalizm toplumdur, yani doyum bilmeyen, hirsli, rasyonel, etnosentrist, bireysel ve gelecege pek düsünmeyen, erkegi yücelten ve ayni anda da ayrimciliga çok yatkin olan toplumdur.

Kadinlarin avcilikla ugrasip ugrasmadigini ile ilgili gene kesin cevap olmasa bile tahminen cevap bulabiliriz; fiziksel özellikleri, yani dogurganlik ve emzirme, kadinin av ile ugrasmasini engellemekteydi, kadin uzun süre için evden ayrilamazdi, hamile oldugu zaman ise hizli hareket edemezdi v.s , bundan dolayi kadinin avcilikla rolü ya hiç yoktu ya da yok denilecek kadar azdi. Burada Monica Witting’in düsüncelerine bakmak faydali olacaktir, çünkü yukarda sayilan özellikler, Monica Witting’e göre kadin-erkek sinif ayrimi yapmaya elverisli olan ögelerdir ve bunlarin aslinda dogada olmadigini, ya da çok önemli olmadigini savunmaktadir, bunlari bize Heteroseksüel düzeni, yani iki cinsli toplum düzeni( Monica Witting özellikle bundan bahsetmektedir) saglamak ve devam ettirebilmek için kabul ettirilmistir. Cins Kategorisi makalesinde; ‘Aslinda cins yoktur. Sadece bastiran ve bastirilan cins vardir. Bastirma cins yaratmaktadir, tersi degildir.’

Eski topluluklarda sosyal rollerin ne derecede siniflandirildigi konusunda kesin ve net cevap bulmak zor oldugu halde tahmin edilemeyecek bir durumda da degildir. Toplumsal cinsiyet olusumunda önemli olan üretim tarzi, ekonomik güç, din ya da normlar ve aile düzenidir. Buna dayanarak eski toplumda üretimde cinslerin ikisi de etken olmakta, ekonomik açidan da pazar ve arti ürün henüz olusmadigina göre ekonomik kar olmadigi gibi ekonomik çikarlarin da olmadigindan dolayi iliski daha çok dayanismanin üzerinde insa edilmekteydi, inançlar ve normlar doga ile özdeslesmekte idi, bundan dolayi da kadin daha saygin durumu almaktaydi, üreme konusunda bilgilerin eksikliginden dolayi analik kavrami önemliydi yani ana soyluluk geçerliydi.

Bugünkü hayatimizda doga anlayisi olarak adlandirdigimiz insan-doga iliskisi eski toplumda hiç bulunmamaktaydi, çünkü doga ta hayatin kendisidir ve insan bu hayatin içinde yasamaktadir. Doga, insandan dislanmamakta, tam tersine insan dogadan dislanmasindan korkmaktaydi ve dengenin bozulmamasina yönelik çaba harcamaktaydi. Ilkel insanin hayatta canli kalmasi doganin elindeydi, simdi ise tam tersi görünmektedir. Kadin ise tanriça olarak algilanmaktaydi, bu tanriça doganin ve insanin bir parçasiydi, yani insan ve doga arasinda kutsal bir bagdir, ayni toprak gibi hayat veren ve besin maddesi üreten yücel bir varlikti, bunun için kadinin degeri doganin degeri kadar kiymetliydi.

Ileride öne sürülecek düsünceler her hangi bir kanit bulunmayan, sadece dikkatimizi çeken ve bundan dolayi bagi kurulmaya çalisilmistir.

Bu resim klasik Rus matroska’nin resimidir; figürlerin tombul halleri bereket, süslemeler bitkiler özellikle çiçekler kadinin güzelligi ve doga ile denge, figürlerin bir birinden çikan çok sayida diger ayni matroska’lar ana soylulugu simgeledigi düsünülebilir. Ve bu güzel oyuncakta yukarida anlatilmak istenilen toprak-doga-kadin dengesidir; dogurganlik, bereket, toprak, devamlilik, doga ile bütünlesme-her sey bu oyuncakta toplanmaktadir.

ATAERKIL TOPLUM DÜZENI.

Ataerkillik ya da Patriarchy erkeklerin yönetimini simgeleyen, ya da yasadigimiz Heteroseksüel toplum düzeninde insanlarin iliskisine yön veren ve erkeklerin etken durumunu hakli kilan sosyal durumdur. ‘Ataerkil toplumda yasiyoruz’ denildiginde aslinda yeni bir sey söylenmemektedir; bu bilinen ve uzun zamanlardan beri kabul edilen bir gerçektir. Hatta bu düzeni sorgulamak çogu insanin aklina bile gelmemesi normal bir durum olarak algilanabilir, çünkü bunun alternatif düzeni olmadigini ya da olmamacasina sunuldugu ve insanlik tarihinin bu düzeninin uygar oldugu, ondan önceki düzenin ilkel ve barbar oldugu bize ögretilmistir. Bu düzenine baska adi da koyabiliriz, Raine Eisler bu düzene Hakimiyet ya da simgesel Kiliç Namlusu adini koyar. Yani yasadigimiz düzen esitlikten uzak, zorba yönetime dayali ve erkeklerin hakimiyet sürdürdügü sosyal bir düzendir. Neden hayatimiz bu sekilde uzun yillardir sürüyor? Neden kadinlar eski zamanlardaki saygin durumunu kaybetti ve neden edilgen duruma geldi, neden nükleer savas tehdidi yaninda ekolojik savaslar da bas gösterdi, neden uygar ve bilgili insanlar oldugumuz halde hala vahsice; insanlar, topraklar ve hayvanlar yok edilmektedir? Bu ve bunlara benzeyen sorulara cevap bulmak için ataerkil düzenin ortaya çikis nedenleri ve bu düzenin köklesmesinin nedenleri arastirmamiz gerekmektedir.

Arkeolojik bulgulara dayanarak, insanlarin tarihindeki ciddi degisiklikler neolitik döneme denk gelmektedir. Bu kanitlar genelde paleolitik ve neolitik dönemlere ait olan bulgulardir(Magara resimleri, ev aletleri v.s). I.Ö 6500-5700 yillarinda Çatal Höyük’te çok miktarda Tanriça figürleri vardir, savas anlatan sahnelere hiç rastlanmamaktadir, bu bulgular bize insanlarin tarimcilik ve hayvancilik ile hayatlarini sürdürdügünü anlatmakta, mezarliklar ise kadin ve erkek arasinda esitlik oldugunu, kurban olayinin olmadigini, resimlerde silah ve zorba araçlarin bulunmamasi, askerlerin grotesk zafer sahnelerin de olmamasi, savunma araçlarin da bulunmamasi bu dönemin barisçil oldugunu saptanabilir. Ayrica resimlerde bol miktarlarda bitkilerin bulunmasi bize o topluluklarin dogaya önem ve saygi gösterdigini anlatmaktadir.
Süphesiz anaerkil dönemden sonra gerçeklesen degisim bir anda ya da kisa sürede ortaya çikmis gelismeler degildir. Kadinin saygin durumunu kaybetmesi hangi nedenlere baglanabilir? Bu sorunun cevabi birkaç nedende yatmaktadir. Bu nedenlerden birkaç tanesi ve kanimca en önemli olanlari sunlardir:
– Degisen hava kosullari ve buna bagli olarak göç ( olusan kurak bölgeler)
– Özel mülkiyetin olusmasi ve ata soylu aile tipine geçis
– Daha geç dönemlerde tek tanrili dine geçis

Degisen hava kosullari ve göç :
Ataerkillik düzenine geçis ya da kadinlarin saygin durumun kaybetmesi ve barisçil bolluk içinde bir yasam yerine siddete dayali ve savasi yücelten dönem yaklasik MÖ. 4000-3500 yillarinda baslamistir. Bu yeni anlayisin cografik olarak nereden basladigini dikkat ve önem çekicidir. Son zamanlarda bilimin ileri gidisi ile bunun tespitin mümkün kilmistir.
‘ Eski Dünya bölgelerinde ( özellikle Kuzey Afrika, Yakin Dogu ve Orta Asya) büyük çevresel yeniden olusumlarla, özellikle yagisli kosullardan kurak çöl kosullarina geçisle, uyum içinde oldugudur. Daha sonralari, yeniden olusumlar, çöllesmis bölgelerin terk edilmesi ve daha sonraki yagisli çevre bölgelerinin isgal edilmesi ile iliskili olarak, genellikle yeni- olusan çöllerin disinda gerçeklesti. Kuraklik ve çöllesmenin tipki sert ve aci-verici kurumlar gibi ana-çocuk ve kadin-erkek bagini bozma potansiyeli oldugunu gösteren diger kanitlarla birlikte ele alindiginda, bu ‘zamanli’ çevresel ve kültürel geçislerin varolmasi çok önemliydi.’
Demek oluyor ki zorlasan hava kosullari hayatta kalma mücadelesini pekistirip zorlastirmaktadir. Artik erkekler evden uzaklasarak yiyecek bulmak zorundalar, toplumdaki kadinlar çocuklar ile birlikte kalip, onlarin bakimi üstlenmektedir. Bununla ilgili Eisler’in yorumlari da vardir, ve kitabinda özellikle Girit kültürün üzerinde arastirmalar sürmekte, fakat Avrupa ülkeler ile ilgili da bilgi vermektedir. Ataerkilige geçis ile ilgili bilgiler James DeMeo ile örtüsmektedir, çünkü Avrupa’ya göç, Avrasya’nin kuzey-dogu bölgelerinden baslamistir, Filistin topragina göç (bugünkü Yahudiler) ise güney çöl bölgesinden gelmistir, bu halklar ise Eski Dünya bölgelerinden gelen halklardir. Dendro-kronik metotlara göre tespit edilen Avrupa’ya göç olaylarin tarihleri söyledir,
1. dalga; MÖ 4300-4200
2. dalga; MÖ 3200
3. dalga MÖ 3000-2800

Kuraklik, çöllesme ve açlik toplumsal ve kültürel bozusmaya yol açmistir; erkeklerin uzaklasmasi, annelerin besin maddelerin bulunmamasindan dolayi çocuklari terk edilmesi, çocuklarin tek basina kalma zorunlulugu gerekli duygusal bagin yok olusu sonucunu dogurmasi gibi. Ayrica yeterli miktarda protein-kalorinin besin maddelerinde bulunmamasi fiziksel ve psikolojik travmalara da yol açmistir.
‘…Ana-çocuk baginin ve kadin-erkek baginin bir birine takip eden süreçlerde, nesiller boyunca süren bozulmasi sonucunda, daha sonraki ataerkil davranislarda ve kurumlarda bir artma yasanmistir. Ve bunlar yavas yavas anaerkil olanlarin yerini almistir. Kurak çöl kosullari nasil ö bölge yapisina hakim olmus ise, ataerkillik de, o insanlarin kisilik yapisinda hakim olmustur. Ve bir defa kisilik yapisina yerlestikten sonra, sosyal kurumlarin davranisi degistiren, kendi tekrar eden, çogaltan yapisi dikkate alindiginda, sonraki hayat sartlarina, yiyecek kosullarina bagli olmaksizin devam etmistir. Ataerkillik, daha sonralari, komsu çöl bölgelerinden gelen insanlarin göç ve savaslari ile, daha yagisli bölgelerde de ortay çikmistir’ .
Hava kosullarin getirdigi zorluklari insanin hayat ve davranis biçimlerini etkilemistir. Yokluk siddetin nedeni olmustur, siddet ile birlikte isgalci savaslar da bas göstermistir. Daha verimli topraklara gidip yerlesmek için savasmak gerekmistir, bunun için silahlar ve zorba aletleri üretilmeye baslamistir. Ve artik kadin- tanriçanin yerini erkek-asker yer almistir.

Evet, belki o zamanlarda baska topraklara gidip kendi yönetimini kurmak, o topraklarda yerlestirmek hayati bir meseleydi. Kendi ve çocuklarin hayati kurtarmak için ancak bu sekilde çözüm bulunabilirdi. Fakat bugünlerde hala devam eden savaslar artik baska nitelik kazanmistir; güçlü olan güçsüz olanlari sömürmek, kendi yönetimini kurmak, daha da zenginlesmek için kendi sinirlari genislemek, ucuz ham madde ve is gücü elde ederek sermaye piyasasinda en güçlü duruma gelmek amaçlanmaktadir. Savas insanlara verdigi zararin yani sira doganin tahribati da unutmamamiz gerekmektedir. Savas –insanlik disi oldugu gibi dogaya ve tüm dünyaya yapilan korkunç bir haksizliktir.

Ata soylu aile düzenine geçis, özel mülkiyet ve evlilik kurami.
Anaerkil toplum düzeninde aileler komün halinde yasamakta, ana soylu ve ana yerlilik söz konusuydu. Fakat hemen ve kisa sürede olmasa da ataerkil ve atasoylu toplum düzenine geçis nasil gerçeklesti? Özel mülkiyet olusum ile ataerkil düzenine geçim için ön kosullar hazirlandi. Özel mülkiyet olustugunda babalik fizyolojik ya da genetik olarak bilinmiyordu ve daha uzun zaman bilinmeyecektir, fakat gene de baba v e evlilik olgusu özellikle bu dönemde gelismektedir.
‘Baba kavrami – ilk önce toplumsal olarak ortaya çikmistir. Biyolojik bilgisine dayanarak degil. Baba ilk önce üreme islemiyle degil, kisisel mülk islemleriyle peyda etmistir.’
Özel mülkiyetin gelismesi hayvan evcillestirme ile ortaya çikmistir. Ilk satin-alim meta olarak evcil hayvanlar kullanilmaktadir. Evcil hayvanlara sahip olan Afrika, Asya ve Avrupa insanlarda satin alma yoluyla evlilik de yer almaktaydi, tam tersine Avustralya, Melanezya, Polinezya ya da Amerika’da çiftlik hayvanlarin bulunmamasi gibi satin alma evlilik de bulunmamaktaydi. Hayvanlar, kadin esler almak üzere takas edilecek ilk tasinabilir mülklerdir.r. Pazarliklar ve velilik kadin istegi yerine geçmis, artik kadin serbest seçim yapamiyor, onun yerine pazarlik eden iki taraf bunu belirlenmektedir.
Savas ve ticaret, besin üreticilerinde, kadin ile erkek arasinda ki statü esitsizligini pekistiren iki kamusal alandir.

Erkek karisinin çocuguna sahip olabilmesi için hayvanlar ile takas edilmektedir ve bu takasla çocuk sahibi olmaktadir, böylece kadinin üstün durumundan kurtarabilmektedir. Ilginç taraf su ki – gerçek babasi olup olmadigi o zamanlarda hiçbir önem tasimamaktadir, kari ve koca iliskisi sadece mülkiyet anlasmasi üzerine kurulmaktaydi, cinsel iliski hala serbest olmaktaydi, fakat tüm dogan çocuklar ödemis oldugu ‘baslik parasi’ sayesinde adama aittir. Önemli olan erkegin kadin klanindan bagimsiz olarak var olmak ve kendi mülkiyetini kendine ait tarafina birakilmasini saglamaktir. Ayni anda özel mülkiyetin olusmasi ile birlikte arti deger yaratilmasi da ortaya çikmaktadir, erkek artik sadece avda degil toplumda da degerler yaratmakta ve toplumsal hayatta önemli rol almaktaydi, ayni zamanda ise kadin git gide daha çok ev islerle ugrasmaya ve çocuk yetistirmek üzere toplumsal hayattan uzaklasarak özel hayatina kapatilmistir.
Köleligin ortaya çikmasi, kadinlarin düsüsü isini tamamladi. Üretici ve toplumsal yasamindan koparilan kadinlar, bireysel evlere kapandilar. Gerçi çiftliklerde ve evde el isleri yaparak üretimde bulunmayi sürdürdüler, ama bunlar artik toplumsal degil, ailesel islevlerdi. Zengin kadinlar, üretici etkinliklerden daha da uzaklasmis, erkeklerin mülküne yasal kalitçilar yetistirmekten baska ise yaramaz olmuslardir.
Engels’in açikladigi üzere ataerkil sinifli toplum, aile, özel mülkiyet ve devlet temelleri üzerine kurulmustur. Aileyle, ondan sonra gelen özel mülkiyet arasinda bir birine kenetlenmis bir iliski vardir. Tek –baba- ailesini gerçeklestirmek ve bölünmüs ana-ailesini ortadan kaldirmak yönünde duyulan siddetli gereksinme, özel mülkiyete giden yolu açmistir. Buna karsilik özel mülkiyet, eski toplumsal düzeni birakmayan tüm zincirleri koparmada ve yeni, ataerkil , sinif temeline dayanan toplumu gerçeklestirmede kaçinilmaz bir araç olmustur. Daha sonra ortaya çikan devlet, hem özel mülkiyeti, hem de soy çizgisi, kalit hakki, mal ve unvanlarin babalardan ogullara geçmesi kurallariyla baba-ailesi saglamlastirmis ve yasal hale gelmistir.
Bu çekisme sürecinde ana tarafli rakiplerin kazanmasini önlemek için kiz çocuklarin öldürmesine gidilmistir. Fakat bu olay uzun zaman sürmemistir, çünkü kizlarin ‘baslik parasi’ kazandiracak metalara dönüstürülmüstür, dolayisiyla kizlarin evlilik konusu artik serbest ve istege dayali degil ticaret haline dönmüstür, bu da tabi ki kadinin edilgen durumunu daha da yogunlasmistir ve erkegin hegemonyasi altina alinmistir.
‘Kadin kendisi için baslik parasi ve ayni zamanda çocuklari için çocuk parasi ödemis olan kocanin egemenligi altina giderek daha çok girdi. Böylece, baba sigir olarak yapilan ödemelerle sahipligi ele almis bulunuyordu;ananin erkek kardesi, artik kiz kardesinin çocuklari üzerindeki tüm haklarini birakmak zorundaydi. Erkek kardeslerle dayilar safdisi birakildiktan sonra kocalar ve babalar karilari ve çocuklari üzerinde ‘özel’ aileleri olarak üstünlük kurabilirlerdi.’

‘Anaerkil toplumda görülmeyen cinsel kiskançlik, özel mülkiyet ve ataerkil aileyele kosut olarak gelisti. Özellikle çokesligin ya da tek esligin kural oldugu haklarda, kiskançligin etkilerine ve kadini bir mülk olarak egiliminin agir bastigina tanik oluyoruz…..Özel milkiyetle ataerkil ailenin tam anlamiyla gelismesi sonunda, kadinlar, kendi yasamlari, gelecekleri hatta bedenleri üzerindeki denetimi yitirmis oldular. Evlenen kadinlar, kocalarin eline bakan birer iktisadi yüke indirgendiler. Bosanma giderek daha güç hale getirildi, sonunda kadinin bosanma hakki tümüyle elinden alindi. Kadinlarin boynundaki evlilik ilmigi küçüldükçe, kocalarin evlerinde, onlarin kesin egemenligi altina girdiler.’
Daha sonra ahlak kurallari bunun üzerinde insa edilmistir (bekaret, iffet v.s) bu kurallar erkekler tarafindan kadinlara kabul ettirilmistir. Aile kurami, güç ve iktidar barindirarak, önem ve güç kazanmistir.
Aile tanimi: ‘Famulus ‘evcil köle’ anlamina gelir, familia ise tek bireye ait kölelerin toplamini belirler. Gaius zamaninda bile, familia, id est patrimonium ( familia ,yani miras) vasiyete göre bir baskasina geçiyordu. Deyis, Romalilar tarafindan yeni bir toplumsal isleyisi betimlemek için ortaya atildi. Buna göre, kadin, çocuklar ve kölelerden olusan birimin basi, Roma babalik yasalarinin kendisine verdigi yetkiyle, bu kisilerin tümünü öldürme ya da hakkini elinde bulunduruyordu.

Ilkel toplumlardan en önemli farkimiz gelismislik düzeyi ve bilgi birikimidir. Hem kadinin hem de erkegin üreme fonksiyonun önemli oldugunu biliyoruz ve tek cinsle nesil devam ettirmenin olanaksiz oldugunu biliyoruz. Buna ragmen aile kuraminda kadinin hala ticari meta olarak, edilgen ve denetim altinda tutulan bir obje olarak görülmesini anlamak güçtür. Baska sorun da özel mülkiyet ve ticaret ile getirilen doyumsuzluk ve sahip olma hirsi gitgide insanlarin bilincinde köklesmesinden dolayi gelecegi düsünmeden asiri zenginlesmek, gereksiz mallari tüketmek (dolayisiyla da daha da çok gereksiz mallari üretmek) ve ‘kaliteli’ yasamak aslinda gelecekteki yasayacak insanlarin ve tüm canlilarin yasam hakkini yenmek anlamina gelmektedir.

Din: Din ile ilgili degisimler diger toplumsal olaylarla ile birlikte ortaya çikmistir. Ünlü tanriçalar tarihten silinmeye baslamistir. Tanriça yerine zafer ve güç simgeleyen tanrilar yer almistir. Uzun zaman çok tanrili dinler geçerli olmustur: fakat burada da tanriçalarin rolleri küçümsenmeye baslanmistir. Bununla ilgili Eski Yunan edebiyatindan bir örnek verecek olursak;
Orestea – Eshil tarafindan yazilan ve sik oynanan dramatik tiyatro eserlerinden biridir. Orest üzerinde, öz annesi öldürme suçuyla yapilan yargilama sirasinda Appolon annelik rolünü sadece verilen tohumun tasimakta ve bakmakla yükümlü oldugu, asil çocugu doguran olan erkek oldugunu, dolayisiyla Orest’in suçu olmadigi söylemektedir. Annelik fonksiyonu sadece erkegin verdigi degersiz armagani tasimaktadir, doguran ise babadir. Bununla ilgili kanit olarak Athena Palada’yi sunmaktadir. Mitosa göre Athena, Zeus’un kafasindan dogmaktadir. Athena babasinin sözlere güçlülük ve kanitlilik kazanmak için babasinin kizi oldugunu, erkeksi olanlar ona daha yakin oldugunu, evlilige hiç hos bakmadigini, evin reisi erkek oldugunu , dolayisiyla öldüren kadina üzülmedigini söyler.

Niçin Eshil böyle bir oyun yazilmaya ihtiyaç duymustur? Bu oyun çok sik oynanmis ve Atinali tüm üyelere ( köleler ve kadinlar dahil) sikça gösterilmistir. Bununla ilgili olarak tüm trajediye bakmamiz gerekir, ama kisacasi bu oyunda anaerkil ve ataerkilin birlestigi noktada ataerkil lehine çözümlenmesine dogru yönlendirilmistir. Esitlikçi ve paylasimci toplum yerine erkek egemenligi yer almistir. Bu oyunun topluma izletilmesi kültür ve norm yeniden olusturma çabasi olarak nitelendirebiliriz.
Tek tanrili dine geçis gene kadin için hayirli olmamistir, tarih yeniden yazilip biçimlendirilmistir. Eski kaynaklar yakilmistir, tanriçalar ile ilgili kaynaklar yok edilmistir. Belki de bundan dolayi bize ulasan yazili kaynaklarda kadinin erkek ile esit durumunda, ya da en az erkek kadar saygin durumunda oldugunu kanitlayacak bulgular yok denilecek kadar azdir. Ruhban sinifindan kadinlar uzaklastirarak din yönetimini de kendi ele geçiren erkek bir daha bu güçlü yönetim aracini asla elinden birakmayacaktir. Erkek din adamlari artik kendi yücelten ve kadin-tanriçasi tamamen yok edilen din yaratiyorlar.

Ataerkil çag, alti bin yil kadar önce açildi. Tevrat’a göre , Ibrahim Peygamber, ilk ‘ata’ydi. Bu peygambere, tek dinliginin, tek baba-ailesiyle çok yakindan iliskili olan tektanrili dinin ‘baba’si da denilmektedir. Ibrahim peygamber öyküsü, ogul kurban etmenin artik son buldugunu , onun yerine hayvanlarin kurban edilecegini anlatir. Öykü ayrica , ata’nin ‘babalar ve ogullar soyunu’ da belirler: Ibrahim, Sara’dan Isak’i peyda etti. Isak, Rebeka’dan Yakup’u, Yakup da Re-sel’den Joseph’i peyda etti.’
Islam ya da Hiristiyanlik olsun, dünyada en büyük iki dinde tanri erkek ile özdeslestigi, kadin ise günahkar ve bundan dolayi ‘cezalandirilmis’ ve erkegin tahakküm altinda bulunan, insanoglunun devamini saglayan bir araçtir, insana hizmet etmek için yaratilmis bir varlik, ama asla erkek ile esit degildir. Talmud’da dünya yaratilis ile ilgili ilgi kadinin, erkegin kaburga kemiginden yaratildigi ve Adem (insan yani erkek) sikilmasin ve yalniz kalmasin diye yaratilmistir. Ama aslinda Adem kendi otoritesi altinda girmek istemeyen ve bundan dolayi Adem’i terk eden Lilith’i geri dönmesini isterdi, fakat Lilith geri dönmeyince tanri Havva’yi yaratmis. Demek ki dogadaki ilk kadin ayrimcilik ve esitsizlik kabul etmeyen kadindi. Havva’yi ve Adem’i cennetten kovulmasinin sebebi de Lilith’tin Havva’ya yasaklanmis meyveyi vermesidir. Incillerde ise ayni hikayenin degistigini görüyoruz. Son tek tanrili dinin kitabinda ise bununla ilgili hiçbir seye rastlanmamaktadir, Kuran artik ataerkilligin tartismasiz yazili kanun hali alir.

Michalengelo, Bastan Çikarma ve Düsüs, Sistine Kilisesi tavan rölyefi, Vatikan-Roma

Sadece eril tarihini degistirerek ve ‘kötü’ mitoslari ‘iyi’ mitoslarla dönüstürerek toplumsal cinsiyeti ve doganin tüketmesine son verilmeyecektir. Kadin ve Doga üzerindeki tahakküm toplumda olustugu gibi, toplumda çözülmesi de gerekiyor. Bugün yasadigimiz toplumun azinlik ve kadin haklarinin yani sira doganin sürdürülebilirliginin önemi gitgide artmaktadir, insan ve doga arasindaki iliskiyi gözden geçirmemiz zorunludur. Doganin homojenlestirilmesi, araçsallastirilmasi ve eril merkezciligin hakimiyetinin sürdügü Rasyonel Ekonomi sonucunda yok olmamiz tehlikesi yüksektir. Ahlak ve erdem eril akilin biçimlendirdigi ve kabul edildigi durumda kaldiginda ve sorgusuzca bunlara uyuldugunda kültürümüz ve hayat biçimimiz degistirmeyi ve iyilestirmeyi çalismak bosa kürek çekmekten baska bir sey degildir.

Bugün hayatta kalabilmek için eski toplumdaki dogaya saygi ve her farkliligin haklarin olmasinin kabul anlayisi kazanmamiz ve hayat sürecimizin hiçbir varligi dislanmadan ve asagi olarak görmeden dengeli bir senteze ulasmamiz gerekiyor. Anaerkilligi anlatirken kesinlikle anaerkil en iyi toplum düzeni olarak savunmuyorum. Hatta öyle bir düzen – yani kadin yönetimi düzeni- gerçekten olup olmadigini bilmiyorum ve açikçasi bir cinsin üzerinde hakimiyet kurulmasinin karsi çiktigim için , kadinlarin tahakküm sürdügüne de inanmak istemiyorum, ve arkeolojik buluslari zaten de bunu kanitlamaktadir ki bence anaerkil adlandirdigimiz düzen aslinda esitlikçi toplumun ilkel modeli olarak algilanmamiz daha dogrudur. Her seye isim koymak ve mutlaka ereklerin olmasi gerektigini düsünmek köklesen aliskanligimizdan kaynaklanan dolayi bu 40000 yil süren ilkel hayat biçimine anaerkil isim koyuldu. Zaman geri çevirmesi mümkün olmadigi gibi tarihte kalan evrim dönemleri geri getirilmesi mümkün degildir, gerek de yoktur. Bugünlerde problemimiz tarihi karismaktan ötürü gelecege ilgili karar vermemiz gerekmektedir. Artik öyle bir noktaya geldik ki ne tür problem olursa olsun- siyasal, toplumsal, ekonomik ya da kisisel- ekolojik açidan da düsünmek zorundayiz. Dogayi sadece kullanabilen ve insan çikari için kullanilan madde olarak degil, hayatimizin ta kendisi oldugunu, insan da bu hayatin (doganin) çesitliliginin bir parçasi oldugunu benimsememiz gerekir. Ideolojik degisimler genel olarak hayat kalitesinin yeniden degerlendirilmesinde ve kavramsallasmasinda yatmaktadir, bu anlamda gereksiz tüketim ve gerçek ihtiyaç arasinda denge kurulmasi ve yeniden degerlendirilmesi gerekmektedir.

Dogada her varligin bir yeri vardir, ve her varlik evrenin kendiligince önem tasimaktadir. Insanin akil gücü diger varliklardan ayirt eden en önemli ve belirgin özelligidir, fakat bu akil-doga ikiciligi demek degildir. Insanin evrimdeki rolü önemli hatta belirleyicidir, fakat insan kendi türünde denge kurulamadigi zaman, kendini yok eden, siniflara ayirtan, siddet kullanan, savasan, zorba araçlari ve silahlari üreten bir varlik olarak hayat sürdürdügünde dogaya nasil etkilebilmektedir? Bu sorunun cevabini hepimiz biliyoruz…Ama mesele bu düzeni suçlamak degil bunu nasil degistirebilecegimizi düsünmektir. Mesele ikiciligin ve sömürgeci mantigin yerine demokratik kültür ve doga anlayisi tüm varliklari ile zenginlestirip birlikte yeni etik temelinin olusturulmasidir. Bu süreçte kadina karsi toplumsal anlayisinin degistirilmesi, sadece üreme fonksiyonunda önemini oldugunu stereotipini kiran anlayisi yayginlasmasi gerekmektedir. Kadinin çogu zamanda özel alanda basari ile üstlendigi idareci, egitimci, düzenleyici, destekleyici, bakici ve diger sayisizca görevlerin kamuda da basari ile üstlenebilecegini düsünerek toplumsal hayata geçirmek gerekmektedir. Erkeginin rasiyonelite yaninda kadinin sevgi, sefkat ve saygi göstermek kabiliyetini siyasal alanda da önemli bakis açisi olusturacagina ve gelecek nesiller için iyisini seçmek ve kitli kaynaklarin idareci kullanmak, hayatin sürdürülebilirligi açisindan önemli rol oynayacagina eminim. Bu baglaminda ekolojik devlet ikicilik mantigi bulundurmayan, dogayi, kadinlari, azinliklari, irklari dislanmayan, radikal demokrasi, isbirligi ve dayanisma ilkeler üzerinde kurulan devlet modelidir.
Sunumumu Kheel’in kitabindaki yazilan bir bölümle bitirmek istiyorum.
‘…hayal gücümü gelecege uzatiyorum ve yeni hikaye baslatiyorum. Çok çok seneler geçince ben ablamin kiz torunu ile sömine önünde oturuyorum. Bir anda çocuk bana döner ve önceden düzen nasil oldugunu sorar. Ben de anlatmaya baslarim;

Bir zamanlarda ki biz bu zamani Ihanet Çagi diyoruz. Erkekler dogadan korkmaya ve bizimki gibi doga ile barisçi yasayan anaerkil toplumlara karsi isyana kalkmaya için gelmislerdir. Senin anlaman zor olacak çok kötü seyler olmustur; kadinlar tecavüz edilmistir, toprak zehirlenmistir, savaslar siradan bir olay olmustur.
…Simdi katliam edilen hayvanlara önceden tapindigini unutan erkekler artik Tanriya tapinmaktaydi, ve Tanri onlarin tüm yer yüzündeki varliklardan özel ve üstün bir varlik oldugunu söylemistir. Erkekler bu fikri çok begenmis ve kendi yolunu zalimce devam etmisler.
…Evet, fakat artik bu sadece tarihte kalmistir, kötü bir rüya gibi. Sonunda biz yeryüzündeki tüm varliklarla baris ve dengede yasayabiliriz. Ihanet Çagi bitmistir.’

KAYNAKÇA
• Borodina & Borodin, Матриархат: Опыт рассмотрения Исторической Утопии в Феминистской Перспективе. (ed. V.I.Uspenskaya) Женщины, История, Общество (Kadinlar, Tarih, Toplum),Tver,2002

• Bookchin, Muray, Ekolojik Bir Topluma Dogru, Ayrinti Yayinlari, Istanbul, 1996

• d’Eaubonee, Françoize,What could an Eco-Feminist Society Be?
http://www.lancs.ac.uk/staff/twine/ecofem/deaubonne.pdf (26.02.05)

• De Meo, James, Ataerkilligin Saharasya’da Ortaya Çikmasi ve Yayilmasi, 4000’ler: Insan Davranisi’nin, Iklim Baglantili olarak Dünya Çapinda Degisimini Gösteren Bulgular, http://www.geocities.com/rdurust/23.01.05

• Eisler, Raine , The Chalice and The Blade’, 1991

• Engels, Friederich, Ailenim, Özel Mülkiyetin ve Devletin Kökeni, Sol Yayinlari, Ankara, 2002

• Fromm, Erich, Anaerkil Toplum ve Kadin Haklari, Aritan Yayinevi, Istanbul, 1998

• Kheel, Marti, “From Heroic to Holistic Ethics: The Ecofeminist Challenge,” in Greta Gaard ( Ed.). Ecofeminism: Women, Animals, Nature. Philadelphia: Temple University Press, 1993

• Kottak, Conrad Philip, Antropoloji; Insan Çesitliligine Bir Bakis, Ütopya Yayinlari, Ankara, 2001

• Manion, H.K, ‘Ecofeminism within Gender and Development’, 2002, http://www.lancs.ac.uk/staff/twine/ecofem/manion.pdf, (21.11.2004).

• Marina, Lynda, ‘Woman&The Land’, http://www.lancs.ac.uk/staff/twine/ecofem/ecofemreadings.htm, (21.11.2004)

• Michel, Andree, Feminizm, Iletisim yayinlari:Presses Universitaires de France, Cep Üniversitesi.

• Morgan, Lewis Henry, Eski Toplum II, Payel Yayinlari, Istanbul, 1998

• Plumwood, Val, Feminizm ve Dogaya Hükmetmek, Metis Yayinlari, Istanbul, 2004

• Reed, Evelyn, Kadinin Evrimi; Anaerkil Klandan Ataerkil Aileye II, Payel Yayinlari, Istanbul, 1995

• Witting, Monica, Прямое Мышление (Düz Düsünce), Idea-Press, Moskova, 2002

Siyahlı Kadınlar

Dünyanın dört bir yanında binlerce üyesi olan “siyahlı kadınlar”, yerel olarak ve kendi kurallarını koyarak çalışan bir savaş karşıtı ağ. İlki 6 Ocak 1998’de birinci intifada sırasında Kudüs’te, israil askerlerinin işgal edilmiş topraklardaki vahşetine karşı olan İsrailli kadınlarca başlatılan Siyahlı Kadınlar hareketi, genellikle suskunluğu temsil eden siyahlar giyinmiş bedenleriyle savaş karşıtı mesaj vermeyi amaçlayan kadınların, belli zaman ve mekanlarda sessiz nöbetler tutmasından oluşuyor. Kadınlar şiddet kurbanları için yas tutarken, ellerinde şiddete karşı dövizler tutuyorlar. Arjantin’deki Mayıs Meydanı Annelerinin esinlediği Siyahlı Kadınlar Hareketi, 1991’de ilk grubun Miloşeviç uygulamarına karşı Yugoslavyayı ziyaretlerinden sonra her yerde yerel Siyahlı Kadınlar’ın oluşmasıyla yaygınlık kazandı.

Irak savaşına karşı ABD’de mühimmat taşıyan trenlerinönüne yatarak dikkat çekmiş, Türkiye dahil Avusturalyadan Japonyaya, Hindistandan Belçikaya, Mısırdan Tunusa, otuzdan fazla ülkede çeşitli çatışmalara karşı gösteriler yapmış, çatışan tarafların kadınlarını barış hedefi etrafında bir araya getirmiş, barış hareketine katılanlara hukuk ve bilgi desteği sağlamıştır.

Florida’dan bir grup siyahlı kadın, eylemlerine başlamadan şu bildiriyi okuyorlar:

“ Kendi adlarına konuşamayan susturulmuşlar: kadınlar, çocuklar, anneler, babalar, kız kardeşler, erkek kardeşler, teyzeler, yeğenler… ‘Yeter artık! Yeter!’ deme hakları ellerinden alınmış bütün insanlar..
Sessizliğimiz kuşlara, çekirgelere, sincaplara ve kertenkelelere kendilerini ifade etmek için bir şans veriyor, onların sesini ve barışın müziğini duymamızı sağlıyor. Sessizliğimiz sayesinde, bizlerin hergün mahvettiği çevremizdeki güzelliği bize gösterme fırsatı buluyorlar.

Sessizliğimiz toprağın kendi başına yankılanmasına izin veriyor –insanlar olarak yarattığımız gürültünün, zihnimizi çelip açgözlü yıkıcı eylemlerimizi gözlerden gizlediğinin farkına varmamızı sağlıyor. Herkesi kurbanlaştıran bir çeliş bu. Unutulanları ihmal etmemize yol açan bir zihin çelişi.
Sessizliğimizi bu gezegenin yoldan çıkmış tüm önderlerine karşı yüksek bir ses olarak koruyoruz.”

Metis Yayınlarının 2008 Yaratıcı Direniş Ajandasından alıntılanmıştır./ lilith kollektifi

http://www.lilithkolektifi.com/makale_detay.asp?haber_id=1899

http://www.womeninblack.org/

Eko-feminizm – KAREN J. WARREN

Karen J. Warren St Paul Minnesota’daki Macalaster College’da felsefe doçentidir. Temel felsefi ilgi alanları ahlak, feminizm (özellikle ekolojik feminizm) ve kritik düşüncedir. Felsede, çevresel ahlak ve kritik düşünme hakkında K-12, kolej ve üniversite düzeyindeki katılımcılara, hapishanelerdeki insanlara ve halk ve vatandaşlık gruplarına eğitimler vermiş ve seminerler düzenlemiştir. Hypatia konusu üzerine misafir yayıncı olmuştur. A Feminism Journal of Philosophy on “Ecological Feminism” (Spring 1991, vol. 6, no. 1) ve American Philosophical Association Newsletter on Feminism and Philosophy’ de üç özel konu ve ‘Ecofeminism’ for Environmental Philosophy de yardımcı yayıncılık. From Animal Rights to Radical Ecology (Michael Zimmerman, genel editör, Englewood Cliffs, NJ, Prentice Hall, 1993). Routledge için olan özel sayıya ek olarak, halen Ecofeminism.- Multi-disciplinary Perspectives for Indiana University Press başlıklı antolojisi üzerine çalışmaktadır, ve o ve Jim Cheney, Ecological Feminism: A Philosophical Perspective on What It Is and Why It Matters (Denver, CO, Westview, yakında) başlıklı bir kitabı birlikte yazmaktadırlar.

Warren, Karen 1996 Ecological Feminist Philosophies,
Indiana Univ. Pr., Bloomington 137 ISBN 0-253-21029-1

Ekolojik Feminizmin Gücü ve Vaat Ettikleri

KAREN J. WARREN

GİRİŞ

Ekolojik feminizm (ekofeminizm), alternatif bir feminizm ve çevresel ahlak anlayışı olarak son zamanlarda hak ettiği miktarda dikkati çekmeyi başardı. Francoise d’Eaubonne’un ekofeminizm kavramını 1974’te kadınların ekolojik bir devrim yapabilme potansiyelini gündeme getirdiğinde açıklamasından bu yana, bu terim bir çok şekilde kullanılmıştır. Benim bu terimi bu yazıda kullandığım üzere, ekolojik feminizm kadın hakimiyeti ve doğa hakimiyeti arasında bulunan önemli tarihsel, deneysel, sembolik, teorik bağlantıların mevcudiyeti ve hem feminizm hem de çevresel ahlak açısından hangisinin daha kritik olduğunun anlaşılmasıdır. Ekolojik feminizmin gücü ve vaat ettiklerinin hem feminizmin yeniden kavranması açısından hem de kadın hakimiyeti ve doğa hakimiyeti arasında önemli bağlantılar sağlayan çevresel bir ahlak anlayışı geliştirmekte kendine özgü bir rejim oluşturmak olduğu düşüncesini savunuyorum. Bunu feminist ahlakın doğasını ve ekofeminizmin sağladığı feminist ve çevresel ahlak yollarını tartışarak yapıyorum. Kadının ve doğanın arasındaki birbirine eş ve onları birbirine bağlayan hakimiyeti ciddiye almak konusunda başarısız olan tüm feminist teoriler ve çevresel ahkal anlayışlarının en iyi ihtimalle tamamlanamamış ve en kötü ihtimalle basitçe yetersiz olduğu sonucuna varıyorum.

FEMİNİZM, EKOLOJİK FEMİNİZM VE KAVRAMSAL REJİMLER

Diğer oldukları bir yana, feminizm en azından seksist hakimiyeti sona erdirmek için bir harekettir. Sistematik ve devam eden kadın itaati ya da hakimiyetine katkıda bulunan herhangi bir faktörü ya da tüm faktörleri berteraf etmekle ilgilidir. Feministler kadın itaatinin çözümleri ve doğası hakkında hemfikir olmasalar da tüm feministler seksist hakimiyetin varlığı, bunun yanlış oluşu ve ortadan kaldırılması gerekliliği konusunda hemfikirdirler. “Feminist Konu” kadın hakimiyetinin anlaşılmasına herhangi bir şekilde katkıda bulunan konulardır. Eşit haklar, karşılaştırılabilir işiler için karşılaştırılabilir ücretler ve yemek üretimi devam eden kadın boyun eğmesinin ve istismarının anlaşılmasına katkıda bulunduklarının anlaşılması sebebiyle her nerede ve ne zaman olursa olsun feminist konulardır. Su taşıma, odun arama gibi işler, bu tür görevlerin kadınların birincil sorumluluğu oluşu sebebiyle erkekler tarafından gerçekleştirilen karar verme, gelir üretme ya da daha yüksek pozisyonlara katılımlarının eksikliğine katkıda bulunması sebebiyle her nerede ve ne zaman olursa olsun feminist konulardır. O halde, feminist konu olarak kabul edilen şeyler, ağırlıklı olarak şartlar ve çevreye, kısmen de kadınların hayatlarındaki tarihsel ve maddesel durumlara bağlıdır. Çevresel bozulma ve istismar feminist konulardır çünkü onların anlaşılması kadınlar üzerindeki hakimiyetin anlaşılmasına katlıda bulunur. Örneğin, Hindistanda, ticari üretimde kullanılması amacıyla tek kültür ağaç türleri (ör: okaliptüs) üretimi için hem ağaçlandırma hem de ormanı yok etmenin kullanılması femisit konulardır çünkü yerli ormanlar ve çoklu ağaç türleri kırsal kesimdeki Hindistanlı kadınların ev halkını geçindirmesi konusundaki yeteneklerini büyük ölçüde etkilemektedir. Yerli ormanlar yemek, yakacak, yem, ev haklının kap kacak ihtiyacı, boyalar, ilaçlar ve gelir üretici kullanım amacıyla birçok ağaç sağlarken tek kültür- türünde ormanlar sağlamazlar. Bu iddia ile ilgili burada tartışmayacak olsam da, çevresel bozulmanın kadınların hayatlarına olan global etkisine bakmamız çevresel bozulmanın feminist bir konu oluşunu destekleyecek önemli bağlar ortaya koymaktadır. Feminist felsefeciler en önemli feminist konuların kavramsal olanlar olduğunu iddia etmektedirler: bu konular bir kişinin bu dayanak noktası konumundaki nosyonları neden ve rasyonellik, ahlak ve insan olmanın ne olduğu ile ilgili olarak nasıl kavramlaştırdığı ile alakalıdır. Ekofeministler bu feminist felsefik ilgilerini doğa ile genişletmektedirler. Onlar, eninde sonunda, kadın hakimiyeti ve doğa hakimiyeti arasındaki bazı önemli ilişkilerin kavramsal olduğunu düşünmektedirler. Bunu görebilmek için, kavramsal rejimleri dikkate almaktadırlar.Bir kavramsal rejim, bir kişinin kendisini ve kendi dünyasının yansıtıp şekillendirmesinde kullandığı temel inançlar, değerler, eğilimler ve varsayımların kümesidir. Sosyal olarak kendimizi ve diğerlerini algılamamız için bir lens olarak inşa edilmiştir. Cinsiyet, ırk, sınıf, yaş, oryantasyon etkileşimi, ulus ve dini geçmiş gibi faktörlerden etkilenir. Bazı kavramsal rejimler ezicidir. Ezici kavramsal rejimler hakimiyet ve itaat arasındaki ilişkileri açıklar, haklı çıkartır ve gösterir. Ezici bir kavramsal rejim ataerkil olduğunda, kadınların erkeklere itaatini açıklar, ortaya koyar ve gösterir. Başka bir yerde ezici kavramsal rejimlerin üç türü olduğu konusundan bahsetmiştim: (1) değer-hiyerarşik düşünme, ör, “yukarı” olanlar için “aşağı” olanlara nazaran daha yüksek değer, rol ya da prestij tayin edilen “yukarı-aşağı” düşünce: (2) değer düalizmi, ör, alternatiflerin karşıt (bütünler olmaktansa) ve zümreye özgü (her şeyi kapsayan olmaktansa), ve bir alternatife diğerine nazaran daha fazla değer tayin edici (durum prestij) olarak görüldüğü münferit çiftler (ör, tarihsel olarak ”zihin” “sebep” ve “erkek” olarak tanımlanan şeylere “vucut” “duygu” ve “kadın” olarak tanımlananlara nazaran daha fazla değer ya da rol veren düalizmler): ve (3) hakimiyetin mantığı, ör, boyun eğmeye makbul bir mazeret bulmaya yönelen bir yargılama yapısı. Ezici kavramsal rejimlerin üçüncü özelliği en belirgin olanıdır. Hakimiyetin mantığı sadece mantıksal bir yapı değildir. Ayrıca bağlı olanın “sadece” itaat etmesine izin vermek ya da tasvip etmek için bağımsız bir değer sistemini tabi kılar. Bu gerçekçeleme tipik olarak bağlı olanın (ör kadın) sahip olmadığı ancak baskın kişinin (ör erkek) sahip olduğu sözüm ona karakteristikler çerçevesinde gerçekleştirilmektedir.Birçok feminist ve ekofeministin söylediği ya da iddia ettiğinin tersine, “hiyerarşik düşünme” hatta “değer-hiyerarşik düşünme” konusunda şartlar ve çevre bağlamında diğer baskılara nazaran niteliği nedeniyle problematik hiç bir şey olmayabilir. Hiyerarşik düşünme günlük hayatta verileri sınıflandırmak, bilgileri karşılaştırmak ve materyalleri organize etmek açısından önemlidir. Sınıflandırmalar (ör, bitki sınıflandırmaları) ve biyolojik adlandırmalar “hiyerarşik düşünme”nin bir kısım formlarına ihtiyaç duymaktadırlar. Hatta “ değer-hiyerarşik düşünme” bile bu bağlamda kabul edilebilir olabilir. (Baskıcı olmayan bağlamlarda “değer düalizmi” için de aynı şeyler söylenebilir.) Örneğin, farz edin ki insanlar konusunda eşsiz olanların, Murray Bookchin’in dediği gibi, bizim sosyal çevremizi (ya da “toplumumuzu”) radikal olarak yeniden biçimlendirmek için kullandığımız bilinç kapasitemiz olduğu doğru olsun. O halde, insanların kayalar ve bitkilere nazaran çevrelerini radikal olarak yeniden şekillendirmek için “değer-hiyerarşik” konuşma yolu ile uygun hale getirmekte daha iyi oldukları haklılıkla söylenebilir. Değer düalizmi ve değer-hiyerarşik düşünmenin kullanımı konusundaki problem, her birinin ezici kavramsal rejimlerde aşağılık tesis etmek ve itaati haklı çıkarmak için kullanımı sebebiyle o kadar basit değildir. İtaati “haklı çıkaran” hakimiyetin mantığı, değer-hiyerarşik düşünme ve değer düalizmi ile çift olmaktadır. Temelde açıklayıcı ve daha sonra da ezici kavramsal rejimlerin doğası ile ilgili olan şey hakimiyetin mantığıdır.Açıkça hakimiyetin bir mantığı olan ekofeminizm için, temel en az üç sebeple önemlidir. Birincisi, hakimiyet mantığı olmadan, benzerliklerin ve farklılıkların tanımlarının sadece benzerlik ve farklılıkların tanımlarından ibaret olması. Şu iddiayı dikkate alın “İnsanlar bitki ve kayalardan, insanlar bilinçli ve radiakl bir şekilde yaladıkları cemiyetleri yeniden şekillendirebildikleri (bitkiler ve kayalar yapamıyorken) için farklıdır: insanlar bitki ve kayalarla aynı ekolojik cemiyetin üyesi oldukları zaman birbirlerine benzerler” İnsanlar, bitkiler ve kayalardan, insanların cemiyetleri radikal olarak değiştirebilme bilincine sahip olmaları sebebiyle “daha iyi” olsalar bile, kimse bu durumdan insanlar ve insan olmayanlar arasında, ahlaken, ilintili bir fark ya da bitki ve hayvanlara insanların hakimiyeti için bir argüman çıkaramayacaktır. Bu sonuçları elde etmek için birisinin örneğin aşağıdaki A argümanındaki (A2) ve (A4) gibi en az iki güçlü varsayım eklemesi gerekmektedir.

(Al) İnsanların yaşadıkları cemiyeti radikal ve bilinçli bir şekide değiştirme kapasitesi vardır ancak bitki ve kayaların yoktur.

(A2) Ahlaken bilinçli ve radikal bir şekilde yaşadığı cemiyeti değiştirme kapasitesine sahip olanlar bu kapasiteye sahip olmayanlardan üstündür.

(A3) Bu nedenle, insanlar ahlaken bitki ve kayalardan daha üstündür.

(A4) Herhangi bir X ve Y için, eğer X ahlaken Y’den üstünse, o halde X ahlaken Y’ye hakimiyet kurmakta haklıdır.

(A5) Bu nedenle insanlar kayalar ve bitkileri emirlerine tabi kılmakta haklıdırlar.

İnsanların insan olmayanlara göre (en azından bir kısmına) ahlaken üstün olmaları, (A2) , ve üstünlüğün emre tabi kılmayı haklı çıkardığı, (A4), iki varsayım olmaksızın, bir kişinin bir kişinin tüm sahip olduğu insanlar ve insan olmayanlar arasındaki bazı farklılıklardır. Bu durum sadece bu farklılık üstünlüğe dayandırılarak verildiğinde doğru olabilir. Bu yüzden, bu ekofeministlerin baskı tartışmalarında taban çizgiyi oluşturan isimlendirmenin (A4) mantığıdır. İkinci olarak, ekofeministler, en azından Batılı toplumlarda, kadın ve doğanın ikili hakimiyetini onaylayan ve ezici kavramsal rejimlerin tüm bu üç özelliği ile karakterize olan bir ataerkil ezici kavramsal rejim olduğunu tartışmaktadırlar. Birçok ekofeminist, tarihsel olarak, en azından Balıtı kültürlerde baskın olmak suretiyle, ataerkil bir kavramsal rejimin aşağıdaki B argümanını onayladığını iddia etmektedirler:

(BI) Kadınlar doğa ile ve fizikselin krallığı ile tanımlanırlar, erkekler “insan” ile ve zihinselin krallığı ile tanımlanırlar.

(B2) Doğa ve fizikselin krallık ile tanımlanan her ne ise (“aşağı”) “insan” ve zihnin krallığı ile tanımlananlara (“yukarı”) nazaran daha düşüktür: ya da tam tersine, sonuncusu ilkine nazaran daha üstündür (“yukarı”).

(B3) Bu nedenle, kadınlar (“aşağı”) erkeklerden düşüktür; ya da, tam tersine, erkekler (“yukarı”) kadınlardan üstündür.

(B4) Herhangi bir X ve Y için, eğer X, Y’den üstünse, X Y’ye hakimiyet kurma hakkına sahiptir.

(B5) Bu nedenle, erkekler kadınlara hakimiyet kurma hakkına sahiptir.

Eğer B argümanı göründüğü gibi ataerkilliği onaylıyorsa, ör: (B5)’te verilen sonuç olan erkeklerin kadınlara sistematik hakimiyeti haklı çıkarılıyordur. Ancak ekofeministlere göre, (B5) sadece daha önceden tanımlanmış bir ezici kavramsal rejimim üç özelliği tarafından haklı çıkartılmaktadır: değer-hiyerarşik düşünme, (B2)’deki varsayım: değer düalizimleri, (B1)’deki zihinsel ve fiziksel düalizm varsayımı ve (B2)’deki varsayıma göre fizikselin zihinselle karşı karşıya ikenki düşüklüğü ve hakimiyetin mantığı, (B4)’teki varsayım, bir önceki önermenin aynısıdır (A4). Bu yüzden, ekofeministlere göre, kadın ve doğanın ikiz hakimiyetini teyit etmek için (argüman B), tarihsel olarak (en azından Batılı kültürlerde) fonskiyon gösteren bir ezici kavramsal rejim, hem argüman B hem de ataerkil kavramsal rejim, nereden geliyorsa gelsin elden geldiğince reddedilmelidir.Elbette bu örnekler B önermelerinin hangilerinin yanlış olduğunu tanımlamıyor. (B1) ve (B2) önermelerinin durumu nedir? Hepsi olmasa da çoğu feminist (B1)’in ve çoğu ekofeminist (B1) ve (B2)’nin baskın Batılı felsefik ve entellektüel gelenekler çerçevesinde varsayıldığını ya da iddia edildiğini savunmaktadırlar.Bu anlamda, bu feministler, işin tarihsel açıdan doğrusunun, baskın Batılı felsefik geleneğin (B1) ve (B2)’yi doğru olarak varsaydıklarını iddia ederler. Ekofeministler, yine de, ne (B2)’yi reddederler ne de (B2)’yi onaylarlar. Buna ilaveten, bazı ekofeministler kadının doğa ile ilgili herhangi bir tanımlamasını reddetmek konusunda endişeli olduklarından ötürü, bazı ekofeministler (B1) ataerkil bir kültürde doğru olabileceği varsayılan ya da iddia edilen, ancak tarihsel bir katılığın dışında kalan herhangi bir iddiayı desteklemek için kullanıldığında (B1)’i reddeder, ör: (B1) kadınların uygun şekilde,doğanın krallığı ve fisiksel olan ile tanımlanmasını iddia etmek amacıyla kullanılıyorsa. Bu nedenle, ekofeminist bir perspektiften, (B1) ve (B2) tarihsel olarak problematik kabul edilen bir açıdan incelenmişlerdir: ataerkil kavramsal rejimlerdeki tarihsel fonksiyonları ve kadın ile doğanın hakimiyetini tasvip eden değer yargıları sebebiyle kesinlikle problematiktiktirler. Tüm ekofeministlerin aynı fikirde oldukları konu, o vakit, kadın ve doğanın ikiz hakimiyetini haklı çıkarmak ve destek olmak için hakimiyetin mantığının ataerkillik içerisinde tarihsel olarak işlemesidir.Tüm feministler (sadece ekofeministler değil) ataerkilliğe, (B5)’te verilen sonuca karşı olduklarından, tüm feministler (ekofeministler de dahil) en azından hakimiyetin mantığına, (B4) önermesinin de bulunduğu argüman B’de bulunan – doğru olan – ataerkil bir bağlamın dışında kalan (B1) ve (B2)’nin değer durumuna karşı çıkmalıdırlar.Tüm feministler B’nin en önyargısız ve hoşgörülü, en derin kritiğini gösteren hakimiyetin mantığına karşı çıkmalıdırlar: bu sadece doğa ve kadının hakimiyeti için argümanın üç varsayımı yani (B1), (B2) ve (B4) varsayımları üzerine bir kritik değildir; ayrıca genel olarak ataerkil kavramsal rejimler ile ilgili bir kritiktir; ör: erkekleri “yukarı” ve kadınları “aşağı” koyan, kadınların bir şekilde erkeklerden aşağıda olduğunu iddia eden ve bu farklılık iddiasını erkeklerin kadınlara hakimiyetini haklı çıkarmak için kullanan ezici kavramsal rejimler.

Bu nedenle,ekofeminizm tüm feminist ataerkil kritikler için gereklidir ve bu yüzden feminizm için gereklidir (daha sonra tekrar tartışacağım bir konu). Üçüncü olarak, ekofeminizm neden hakimiyetin mantığının ve ona kuvvet veren tüm kavramsal rejimlerin, hem hakimiyeti beslemeyen olası anlamlı bir farklılık nosyonu oluşturmak hem de feminizmin primer olarak paylaşılmış deneyimlere dayanan bir “destek” hareketi olmasını önlemek için ortadan kaldırılması gerektiğini açıklar. Çağdaş toplumlarda, “kadının sesi” olan birisi yoktur, hiçbir kadın (ya da insan) daha basit değildir, her kadın (ya da insan) hangi ırktan, sınıftan, yaştan, etkileşim oryantasyonundan, medeni halden, bölgesel ya da nasyonel geçmişten vesaire olursa olsun kadındır (ya da insandır). Çünkü tüm kadınların paylaştığı “yekpare deneyimler” yoktur, feminizm paylaşılan deneyimler ve paylaşılan kurban oluşa dayalı “aynılığın ittifakı” hareketine dayalı olmaktansa paylaşılan inançlar ve ilgiler doğrultusunda “birlik hareketi” olmalıdır.Maria Lugones’in şu sözlerinde “İttifakın –birlik ile karıştırılmamalıdır- kavramsal olarak hakimiyete bağlı olduğu anlaşılmaktadır.” Ekofeministler, insanların hakimiyetini cinsiyer, ırksal ya da ektik ya da sınıfsal duruma göre haklı göstermek amacıyla kullanılan tüm hakimiyet mantığının aynı zamanda doğanın hakimiyetini haklı göstermek için de kullanıldığı konusunda ısrar etmektedirler. Çünkü hakimiyetin mantığını yok etmek bir feminist kritiğinin – ataerkil kritik, beyaz üstünlük yanlısı ya da emperyalizm kritği- bir parçası olduğundan ötürü ekofeministler naturizmin, seksist baskı ve hakimiyetin mantığını içeren kavramsal temelleri yok etmek üzere ortaya çıkmış tüm feminist birlik hareketlerinin integral bir parçası olarak görülmesi konusunda ıstrar etmektedir.Tartışma şimdiye kadar ataerkilliğin bazı ezici kavramsal özelliklerine odaklanmıştır. Kullanmış olduğum “geleneksel feminizm mantığı” ibaresi, en azından Batılı çevrelerde, seksist baskının kavramsal köklerinin hakimiyetin mantığı ile karakterize edilen ezivi kavramsal rejimlerde konumlandığı yere işaret etmektedir. Diğer baskı sistemleri de (ör ırkçılık, sınıf ayrımı, yaş ayrımcılığı, heteroseksizm) kavramsal olarak hakimiyetin mantığı ile sürdürüldüğünden ötürü, geleneksel feminizim mantığının eninde sonunda sahip olduğu karşı çıkış hakimiyetin mantığı içerisindeki tüm baskı sistemleri arasındaki kavramsal bağlantıların temelini oluşturur.Bu vesileyle seksist baskının yok edilmesi için neden diğer baskı formlarının da yok edilmesi gerektiği kavramsal bir düzeyde açıklanmıştır. Feminizmin tüm baskı türlerini durdurmak için bir hareket olduğunun anlaşılmasının sağlanması, seksist baskının yok edilmesi için bir hareketin – geleneksel olarak feminist teori ve pratiğe özel olarak sahip çıkanlar- baskı sistemleri arasındaki kavramsal bağlantılarının açıklanması ile olacaktır. Farz edin ki, bir kişi geleneksel feminizmin mantığının diğer sosyal hakimiyet sistemlerini de (ör: ırkçılık ve sınıf ayrımı) içine alabilmek için feminizmin genişlemesi gerektiğini kabul ediyor olsun. Bu “sosyal hakimiyet sistemlerinin” içine doğanın da ekleneceğini garantisi nedir? Neden geleneksel feminizmin mantığı feminizmin yüzyüze getirildiği tüm “izm”ler arasından “natürizmin” (ör:insan olmayan doğa tarafından hakimiyet ya da baskı) yok edilmesini içermelidir?Ekofeminizmin dahil edilebilmesi için feminizmin genişletilmesinin kavramsal gerekçeleri çifttir. Bir temel gerekçe çoktan önerilmiştir: Kadın ve doğanın çifte hakimiyeti arasındaki kavramsal bağlantıların ezici ve, en azından Batılı kültürlerde, ataerkil kavramsal rejim tarafından karakterize edilmiş hakimiyetin mantığında yer aldığını göstererek ekofeminizmin nasıl ve niçin seksist baskıyı sonlandırmak üzere bir hareket olduğu, genişletilmesi gerekliliğinin anlaşılması ve ayrıca “naturizmi” sonlandırmak için bir hareket olduğunun tekrar anlaşılmasının sağlanması. Aşağıdaki C argümanında bu açık seçik olarak belirtilmiştir:

(CI) Feminizm seksizme son vermek üzere ortaya çıkmış bir harekettir.

(C2) Ancak seksizm kavramsal olarak naturizm ( hakimiyetnın mantığı ile kategorize edilen ezici bir kavramsal rejim aracılığıyla) ile bağlantılıdır.

(C3) Bu sebeple, feminizm (ayrıca) naturizme son vermek için bir harekettir.

Çünkü eninde sonunda, seksizm ve naturizm arasındaki bu bağlantılar kavramsal olarak, ezici bir kavramsal rejimin-ekolojik feminizmin kabulüne öncü olan geleneksel feminizm mantığının içine gömülmüştür. Ekofeminizmin dahil edilebilmesi için feminizmin genişletilmesinin yeniden anlaşılmasının sağlanması yönündeki bir diğer gerekçe bunu cinsiyet ve doğa kavramları ile, sanki cinsiyet kavramı sosyal olarak doğa kavramı gibi tertip edilmiş gibi yapmaktır.Elbette, kadın ve doğanın, asli insanlar ve asli ağaçlar,nehirler ve bitkilerin varlığıyla sosyal yapılar olduğu iddiasının kimse tarafından reddedilmesine gerek yoktur. Bu durum, basitçe kadın ve doğanın tarihsel ve sosyal gerçekliğin bir sorunu olduğuna inandırıldığını ima etmektedir. Bu görüşler çapraz kültürlere göre ve tarihsel zaman periyotlarına göre değişiklik göstermektedir. Sonuç olarak, bu “doğanın hakimiyeti ya da baskısı” konusundaki herhangi bir tartışma tarihsel olarak insan olmayan doğanın insanlara kurduğu sosyal hakimiyetin özel oluşumlarına tıpkı “kadın hakimiyeti”nin tarihsel olarak kadınlara erkekler tarafından kurulmuş olan hakimiyetin özel oluşumlarına atıfta bulunduğu gibi atıflarda bulunmaktadır. Her ne kadar bununla ilgili olarak, buradakiyle aynı fikirde olmasam da, kadın ve doğanın hakimiyeti arasındaki tarihsel bağlantılara ilişkin ekofeminist savunma, argüman B’deki (B1) ve (B2)’nin ataerkillik içerisinde doğanın feminizasyonununun ve kadınların naturalizasyonunun, her ikisinin tarihsel süreçde ciddi anlamda başarılı itaatleri ile bağlantılı olduğunu gösterdiğini iddia etmektedirler. Eğer ekofeminizm, geleneksel feminizmin uygulama yollarının naturizmi meşru bir feminist konu olarak içerdiğinin anlaşılmasını sağlamayı taahüt ediyorsa, ekofeminizm ayrıca çevresel aklakın hangi uygulama yollarının feminist olduğunun da yeniden anlaşılmasını sağlamayı taahüt ediyor mudur? Bence öyledir. Bu yazının geri kalanında işlenen konu budur.

EKOFEMİNİZMDEN ÇEVRESEL AHLAKA DOĞRU TIRMANIŞ

Birçok feminist ve bazı çevresel ahlakçılar, birinci sahsıların anlatımlarını, genellikle hafife alınmış veya kaybedilmiş felsefi yükselişe ilişkin konularla ilgili etikleri araştırmaya başlamanın bir yolu olarak kullandılar. Neden bu böyle oldu? Feminizm ve çevresel ahlakın teorisi ve pratiği için anlatıyı önemli kaynak kılan şey nedir? Kişisel ve sosyal tarihi belgelemek adına birinci şahsın anlatımı, tarif edilemez bir deneyimi veya muşru bir sosyal bilim metodolojisini tanımlamada yararlı bir edebi beceri olsa bile, teoriyi oluşturma ve ahlaki karar almada birinci şahsın anlatımı değerli bir tartişma aracı nasıl olur? Bu sorulara cevap vermenin başarılı bir yöntemi, onlardan belirli bir birinci şahıs anlatımı istemektir. İlerleyen bölümdeki kaya tırmanışı ile ilgili birinci şahıs anlatımını dikkate alınız:

Ilk kaya tırmanışı tecrübemde, bir şekilde diğer dağcılardan ve seyircilerden uzakta özel bir yer seçmistim. “The chimney”i çalıştıktan sonra, tüm enerjimi zirveye doğru çıkmaya odakladım. Azimle tırmandım, tüm gücümü ve becerilerimi kullanarak ne olursa olsun bu zorlu olayı başarmak zorundaydım. Ortalara doğru tükenmiştim ve endişeliydim. Bir sonraki adımda ne yapmam gerektiğini – ellerimi ve ayaklarimi nereye koymam gerektigini göremiyordum. Yorgunluğum daha da artarken kayaya zorlukla tutundum. Hamlemi yaptım. İşe yaramadi. Düştüm. Kayanın üstündeki zeminde asılı olarak duruyordum, çok korkmuştum fakat beni tutan halat sayesinde inanilmaz bir biçimde rahatlamıştım. Güvende olduğumu biliyordum. Tırmandığım yere kalan kısma söyle bir baktım. Zirveye tırmanmaya kararlıydim. Yenilenmiş güvenim ve konsantrasyonumla zirveye tırmandım. Tırmanışımın ikinci gününde, su seviyesinin yaklasik bir feet altindaki Superior Gölündeki Palisades’in zirvesinden yaklasik 200 feet asağı yuvarlandım.

Hiç kimseyi göremiyordum ne halatçılarımı ne de diğer dağcıları, hiç kimseyi. Halattan çengeli yavasça çıkardım ve rahatlamak için derin bir nefes aldım. Çevreme baktım, gerçekten de baktım ve dinledim. Kuşlarin seslerinin yarattığı kakafoniyi, önümdeki kayaya çarpan su damlamalarını, alttaki kayalara çarparak şıpırdayan dalgaları duydum. Gözlerimi kapadım ve kayayı hissetmeye başladım, yarıkları ve çatlakları ila, kabarmış liken ve yosunları ile, ve tırmanmaya başladığım anda hemen hemen hiç hissedilmeyen parmaklarım ve ayak parmaklarım için dinlenme yeri sağlamış yumrular ile. O anda sükunet ile yıkanmıştım. Nerdeyse hiç duyulamayacak bir şekilde kayayla konuşmaya başladım, çocuksu bir şekilde,sanki kaya arkadaşımmış gibi.Bunun bana sağlamış olduklarına karşı konulamaz minnet duygusunu hissettim- kendimi ve kayayı farklı olarak bilebilmek şansı kayanın yüzeyindeki en ince çatlaklarda büyümüş olan incecik çiçekler gibi umulmadık mucizelere şükran duyma ve doğal çevre ile ilişkide bulunuyor olma duygusunun nasıl bir şey olduğunu bilebilmek Ben ve kaya sanki uzun süreli bir arkadaşlığın sessiz, konuşmaya hazır iki ortağı idik.Sonradan benden çok farklı, hareketsiz ve güçlü, bağımsız ve varlığımı umursamayan bu uçurumu önemsediğimin farkına vardım. Tırmandığım kaya ile olmak istiyordum. Azimle kayayı yenmek için gitmistim, güçlükle de olsa arzumu ona kabul ettirebilmek için, sadece tırmandığım kaya üzerinde saygıyla çalışmayı istiyordum. Ve tırmandıkça, hissettiğim buydu. Kendimi bu kayayı önemserken bulmuştum ve bana bu tırmanışta onu ve kendimi tanıyabilme fırsatı sağladığı için ona şükran duyuyordum.Birinci şahsın anlatımının kullanımının feminizm ve çevresel ahlak açısımdan önemili oluşunun en az 4 sebep vardir. İlki, bu tür bir anlatımın geleneksel analitik etik dışavurumlarda sıkça bulunmayan duyarlılık hissini, yani, birinin insan olmayan çevre de dahil olmak üzere diğerleriyle olan ilişkisini gerçekten anlayabilmeyi dile getiriyor oluşudur.Bu ilişkileri kendi içerisinde ciddiye alan bir modeldir. Böylece ilişkileri anlatıcıların ya da bu ilişkiler içerisindeki kişilerin doğaları sebebiyle tek ve temel olacak bir şekilde ciddiye alan ve kati bir şekilde azaltan bir modele karşıtlık yaratır. (Örnegin ahlaki vekiller olarak anlaşılan anlatıcılar, hak sahipleri, hisseciler veya farkinda olanlar)

Yukarıdaki kaya tırmanışı hikayesinde, özel anlama sahip olan şey, ahlaki durumu ya da kendisinin, kayanın ya da ilişkinin diğer kişilerinin dikkate alınabilen ahlaki durumlarının yanı sıra tırmanıcının tırmandığı kaya ile olan ilişkisidir –ki kendisi bir değer yeridir-.İkinci olarak, bu tür bir birinci şahıs anlatımı, temel Batılı ahlakta, birçok gözden kaçan ya da hafife alınan davranışa ve ahlak tutumuna ifade katar. Örneğin; birisi “zirveye çıkarken” ve birisinin tırmandığı kayayı “arkadaşı” veya “önemsediği biri” gibi olarak düşündüğünde kayaya karşı davranış ve tutumlarındaki farklar.

Bu farklı tutumlar ve davranışlar, insanların ve dağcıların kayaya karşı olan iki farklı davranış tipine ilişkin zıtlığı etik bir biçimde ortaya koyar. Fethetmeye zorlayan ilişki ve anlık insancıl ilişki.Bu zıtlık, büyümekte ve hissedilene, yaşanılan tecrübeye sadık olmaktadır.

Birinci şahsın anlatımının neden feminizm ve etik çevrelerce önemli olduğunu gösteren üçüncü bir sebepse fethedici ilişki ile doğal çevreye karşı tutum ve davranışlar arasındaki farklılıktır: bu, ahlakın ve hususi durumların ahlaki aracılarının bu duruma zorla düşürülmektense, kendilerini bu durumun içinde bulmalarından (Örneğin; türetilmiş veya örneklenmiş önceden belirlenmiş soyut prensip ya da kurallar) doğan ahlaki anlamların anlaşılmasını sağlar.Anlatımın bu anlık özelliği sesin önemini merkezileştir. Farklı kültürlerden gelen seslerin çok çeşitliliği merkezileştiğinde, anlatım, tutumlarına, değerlerine, inançalarına ve dikkate alınmayan veya empoze edilen ahlaki anlam ve teoriyle susturulmuş davranışlarına ifade katabilir.

Hissedilen ve yaşanan tecrübelerin bir yansıması olarak aklakta anlatımın kullanımı, tarihe, maddiyata ve ahlaklı kişilerin kendilerini içinde bulabileceği sosyal gerçekliklere dayanılarak yapılan etik söylevlerden bir duruş çıkarılmasını sağlar. Son olarak, ve muhtemelen amaçlarımız için en önemlisi olarak, anlatımın kullanımı tartışmacı bir anlamlılık taşır. Jim Cheney iddiasında anlatımın bu özellğine dikkat çeker.”Ahlaki düşünceyi bağlamsallaştırmak için bir şekilde, bir anlatı ya da öykü sağlanması, ahlaki ikilemden uygun sonucun doğmasına yardımcı olur.”Anlatının, ahlaki bir duruma uygun bir sonuç olarak hesaba kattığı şeyi ortaya koyarak tartışmaya açık bir gücü vardır.Kaya tırmanışı anlatısı ile ortaya konulan bir ahlaki sonuç, dağlara ve kayalara olan saygı ve önem (neye katılınıyorsa veya gerektiriyorsa) tavrı, hakimiyetin ve zaferin değil etik tavrın bir sonucu olarak hesaba katılmaktadır.”In and Out of Harm’s Way: Arrogance and Love” adlı bir denemede feminist filozof Marilyn Frye “küstahlık” ile “sevme” anlayışını, önemseme ve zaferin ahlaki tutumlarındaki farklılığın kavranılmasının bir yolu olarak ayırt etmektedir. Frye şöyle der: Seven gözü küstah gözün tersidir.Sevenin gözü diğerinin özgürlüğünü tanır. Doğayı farksız olarak bilen kahinin gözüdür.Görüleni bilmeyi, kendi iradesi, ilgilendikleri, istekler,korkuları ve hayalgücünden çok diğer bazı şeylere danışmanlık etmeyi bilen birinin gözüdür. Bir kişi bir şeye bakmalıdır. Ona bakmalı,onu dinlemeli ve kontrol etmeli ve soru sormalıdır. Sevenin gözü gerektiği kadar dikkat edendir. Bu dikkat bir özveri olmasa da bir disiplin gerektirebilir.Disiplin birinin kendini tanıması, kendi sınırını ve amacını bilmesidir. Özellikle, bir kişinin, nerede durduğu ve bir diğerinin nerede başladığını bilerek, diğerlerinde kendi ilgi duyduğu şeyleri söyleyebilmesiyle ilgili bir meseledir. Sevenin gözü anlayışın nernesini yenilebilir bir şeye döndürmez,onu asimile etmeye çalışmaz kahinin tutkusunun, korku ve hayal gücünün boyutunu küçültmeye çalışmaz ve bu yüzden de basitleştirmek zorunda kalmaz.Daima bilinecek olan yeni şeylerin varoluşu ile diğerlerinin karmaşıklığını bilir. Sevenin gözünün marifeti Gerçeğin Karmaşa Teorisini [Gerçeğin Sadelik Teorisine zıt olarak] tercih eder ve Evrenin Sonsuz İlginçliğine dayanır.Frye’e göre, sevenin gözü girişimsel,diğerlerini kendine katan zorlayıcı bir göz değildir fakat ” Daima bilinecek olan yeni şeylerin varoluşu ile diğerlerinin karmaşıklığını bilen” biridir. Birisi kayaya bir zafer için tırmandığında, küstah bir gözle tırmanır. Birisi sevenin gözüyle tırmanırsa, daima “bakmalı, dinlemeli,kontrol etmeli ve soru sormalıdır.” Birisi kayayı çok farklı bir şey, belki de kendi varlığından tamamen farksız olan bir şey olarak yaklaşıp bu farklılığı kutlama için keyifli bir vesile olarak bulabilir. Kişi dağcı bırakığ kaya başladığında, “kendi sınırının” ve “Ben” in sınırının nerede olduğunu bilir. İkisi tek parça olarak birleşmez, halen ilişki içindeyken ancak sevenin gözünün hissedip ona , karşılık veriyor, farkında oluyor, katılıyor olduğunda ayrı, farklı, özgür olarak kabul edilen iki mevcudiyetin bir tamamlayıcısı olabilir. Hem kadınlar hem de insan ile ilgili ekofeminist bir bakış açısı, insan olmayan dünyadaki “küstah anlayış” tan “seven anlayışa” olan bu tavır değişikliği ile ilgilenmektedir.İnsan olmayan varlıklara karşı insanlar tarafından uygulanan küstahlık anlayışı, ahlaki açıdan anlamlı bir şekide insanlara benziyor olduğu düşünülenler (gibi olmaki benzemek ya da aynı olmak) sayesinde ahlaki toplumun bu benzerliğin sayesinde bir şekilde genişlemesini sürdürür ve öngörür.Küstahlık anlayışına dayalı herhangi bir çevresel hareket ya da ahlak, varlıklar için bir ahlaki hiyerarşi inşa eder ve benzer varlıkların benzer davranışı ya da ahlaki dikkate alışı hak ediyor olması ya da benzemeyen varlıkların hak etmiyor olmasını fazilet sayan bazı ahlaki değerleri ortak payda olarak varsayar. Bu tür çevresel ahlaklar, “tekdüzelikte birleşirler” ya da bunu üretirler, Buna karşılık, “seven anlayışı” -kendisi ve diğeri arasındaki, insan ve en azından bazı insan olmayan varlıkların arasındaki ayrımın- diğerinin diğerine karşı anlayışı,başından beri özgür, benzemeyen, farklı bir biçim olarak birisine ya da bir şeye karşı sevgi ifadesinin sürdürülmesidir. Maria Lugones’un dediği gibi sevme anlayışında,”Aşk farklılığın erimesi ve silinmesi olarak görünmez fakat onlarla biribirine uymazlar.”

“Tekdüzelikte birlik” salt olarak farklılığın silinmesidir. İnsan olmayan doğal dünyanın “Sevme anlayışı” insan olmayan dünyayı, bağımsız, farklı ve hatta belki de insanlara karşı kaygısız olduğu kabul edilen bir dünyayı önemsemekten insanların ne anladığı ile ilgili bir girişimdir. İnsanlar bir çok durumda, her ikisi de birşekilde ekolojik toplumun üyesi olsalar da kayalardan önemli ölçüde farklıdır.Kayayla veya bir bütün olarak doğal çevreyle ilişki halindeki kendini sevme anlayışını temel alan bir ahlaki toplum, var olan “kumarı” ne olursa olsun kabul eder ve farklılığa saygı gösterir

Sevme anlayışının limitleri, birinin (örneğin; bir insanin, bir toplulugun) diğer insanlara veya insan olmayan dünyaya ve onun elementlerine sevgiyle karsilik verebilmesinin limitleri (veya layıkıyla önemsemesine, güvenmesine veya arkadaşlığıyla) ile elde edilebilir.Eğer şu zaman kadar söylediklerim doğruysa, o halde bir dağa tırmamanın ve birinin ahlaki olarak tırmanış deneyimini aktarmasının çok farklı yolları vardır. Eğer birisi “küstahlık anlayışı” ile “zafer ve kontrol” tavrıyla tırmanıyorsa, hakimiyet mantığını ve ezici kavramsal bir rejimi nitelendiren çok çeşitli düşünceleri korur. Ataerkil olan doğanın hakimiyetini tasvip eden ezici kavramsal rejimden beri, ayrıca bu yolla astemeyerek de olsa taerkil kavramsal bir rejim olarak kendini bozulmadan sürdürür. Çünkü ataerkil kavramsal rejimlerin yıkılması, tıpkı bir kişinin dağcılık deneyimini nasıl hikayelendirdiğinin -veya hikayeyi nasıl anlattığının-bir feminizm konusu olması gibi feminist bir konudur. Bu şekilde,ekofeminizm, kavramsal bir düzeyde, çevresel ahlakın neden feminist bir konu olduğunu görünür kılar. Şimdi özellikle feminist ve çevresel bir ahlak olarak ekofeminizm düşüncesine dönüyorum.

FEMİNİST VE ÇEVRESEL BİR AHLAK OLARAK EKOFEMİNİZM

Feminist ahlak, ahlak içerisinde erkek önyargısını ne zaman olursa olsun eleştirmek ve erkek önyargısı içermeyen bir ahlak anlayışı oluşturmak gibi ikili bir sorumluluğa sahiptir. Bu bazen temel ahlak içerisinde kaybolmuş ya da gözden düşmüş olan değerlerin kaynaşması (ör: umursama değerleri, uygun şekilde güvenmek, akrabalık ve arkadaşlık) ile ilintilidir. Bazen de yeni yönelişlere öncülük ederek teori yaradılışını ya da cinsiyete duyarlı eski teorileri yenilemeyi angaje etmek ile ilintilidir.

Eski teorilerin eleştirilerini ya da yenilerinin kavramsallığını “feminist” yapan şey, onların cinsiyete dayalı analizler dolayısıyla su yüzüne çıkmış olmaları ve bu analizlerin cinsiyetle ilgili deneyimler ve cinsiyetle ilgili sosyal gerçeklikler ile ilgili açığa çıkarttıklarını yansıtıyor olmalarıdır. Anladığım kadarıyla feminist öncesi zamandaki feminist ahlak, gerekli ve elverişli koşullarda ahlaki teorinin anlaşılması için girişimleri reddeder çünkü feminist ahlakın bir ruhu (bazı tarihi, evrensel, mutlak soyutlamalar olarak anlaşılabilir) olmadığını varsaymaktadır. Feminist ahlakın gerekli ve elverişli koşullarını birleştirmek için formülasyon girişimleri verimsiz olmuş olsa da her şeye rağmen benim feminist ahlakın “sınır koşulları” demeyi tercih ettiğim bazı gerekli koşullar bulunmaktadır. Bu sınır koşullar, feminist aklakın bazı minimal koşullarını, feminist ahlakın tarihi olmayan ruha sahip olduğunu iddia etmeden tanımlamaktadır. Bir yorganın ya da kolajın sınırları gibidirler. Parçanın sahasını, içeriğini, dizaynını, parçanın gerçek paterninin nasıl göründüğünü dikte etmeden sınırlandırırlar. Çümkü yorganın gerçek dizaynı çok kültürlü bir kapsamdaki kadınların seslerinin çeşitliliğinden doğmakta ve dizayn zamanla değişmektedir. Statik olan bir şey değildir. Femnist ahlakın bazı sınırlayıcı durumları nelerdir? İlk olarak, seksizmi, ırkçılıpı, sınıf ayırımcılığını ya da sosyal baskı içerisindeki herhangi bir “izm”i yücelten hiç bir şey feminist ahlakın bir parçası –yorganın bir parçası- olamaz. Elbette, insanlar seksist davranışın, ırkçı tavırın ya da sınıfçı davranış olarak sayılabileceklerin ne olduğu konusunda hemfikir olmayabilirler. Seksizm, ırkçılık, sınıf ayrımcılığı olarak kabul edilen çekler kültürlere göre değişiklik gösterebilir. Halen, feminist ahlak seksizm ve seksist yanlılığı yok etmeyi amaçladığı için ve (önceden de bahsettiğim gibi) seksizm, ırkçılık, sınıf ayrımcılığı ve naturiamin pratiğine ve kavramsallaşmasına yakından bağlantılı olduğundan ötürü, feminist ahlak seksizm karşıtı, ırkçılık karşıtı, sınıf ayrımcılığı karşıtı ve naturizm karşıtı ve hakimiyetin mantığını ileriye taşıyan ya da gerekliliğine inanan tüm “izm”lere karşı olmalıdır.İkinci olarak, feminist ahlak bağlamsal bir ahlaktır. Bağlamsal ahlak, bir kişinin değişik tarihi koşullarda yer alan insanların sesleri sayesinde ortaya çıkan paratiği ve etik söylevi görebiliyor olmasıdır. Bağlamsal ahlak tam olarak bir kolaj ya da bir mozaik gibi, hissedilen deneyimlerden doğan seslerden oluşan bir kilim gibi görülebilir. Tüm diğer kolaj ya da mozaikler gibi, seslerin bütünlüğüne dayalı bir resim yerine değişik koşullardaki insanların birbirinden değişik seslerinden oluşan paternlere dayalıdır. Bağlamsal bir ahkal feminist ise, merkezinde kadınların sesine yer verir. Üçüncü olarak, feminist bir ahlak anlamlılığının merkezine kadın seslerinin çeşitliliğini oturttuğundan ötürü, feminist ahlak yapısal olarak bütünleşik ya da kısıtlayıcı olmak yerine çoğulcu olmalıdır. Değerlendirilebilecek olan etik değerler, inanışlar, tavırlar ve hareketler açısından “tek bir ses” olduğu varsayımını reddeder. Dördüncü olarak, feminist ahlak etik teoriyi, zamana göre udeğişebilecek olan bir teori olarak yeniden anlamaktadır. Tüm diğer teoriler gibi, feminist ahlak bazı genellemelere dayandırılmıştır. Yine de, bununla ilgili genellemeler, anlam sahibi ahlaki durumların alternatif ve somut tanımlamalarından doğan farklı sesler içerisindeki seslerin paternleri ile ilintilidir. Anlaşılmış olan feminist teorinin tutarlılığı tarihsel ve kavramsal bir bağlam içerisinde verilmiştir, ör: tarihsel ve sosyoekonomik koşulların bir kümesi olarak (ırk, sınıf, yaş ve etkileşimli oryantasyon koşulları dahil) ve temel inanışlar,değerşer, tavurlar ve dünya hakkındaki varsayımların bir kümesi olarak. Beşinci olarak, feminist ahlak bağlamsal, yapısal olarak çoğulcu ve “işlem içerisinde” olduğundan ötürü, feminist ahlakın iddialarını değerlendirmenin bir yolu da onları kapsamlarına göre değerlendirmektir: Ahlak ve bilgi kuramına dayanarak tarafı tutulan ( tercih edilen, daha iyi, daha az kısmi olan, daha az önyargılı olan) bu iddialar (sesler, seslerin paternleri) hissedilen deneyimler ve ezilen kişilerin perspektiflerini daha çok kapsamına almaktadır. Kapsama durumu kadın seslerinin çeşitliliğinin (ezilen kişiler olarak) etik teori kurulumunda meşrulaştırılacağından emin olmaktadır. Bu yolla ampirik önyargıyı minimize etmeye yardımcı olacaktır, ör: klişeleştirmeye dayalı yanlış ya da hatalı genellemelerden doğan önyargılar, çok küçük örneklem büyüklüğü ya da çarpıtılmış örneklem. Bunu da ahlak ve aklaki karar vermeyi içeren –hakikaten kaynaşan- her şey ile ilgili yapılan genellemelerin kadınların seslerinin paternleri ile gerçekleştirildiğinden emin olarak yapmaktadır. Altıncı olarak, feminist ahlak “objektif” bir bakış açısına sahip olmak için girişimlerde bulunmaz çünkü çağdaş kültürlerde gerçekten bu tür bir bakış açısının varolmadığını varsaymaktadır. Bu sıfatla, “tarafsız değerli” ya da “objektif” olarak “önyargısız” olabilme iddiasında değildir. Ancak, ezilen kişilerin seslerinin etik olarak merkezileştirilmesinden doğan önyargının, bunun daha kapsamlı ve dolayısıyla bu sesleri göz ardı edenlere nazaran daha az kısmı olması sebebiyle tüm diğer önyargılara nazaran daha iyi bir önyargı olduğunu varsaymaktadır. Yedinci olarak, feminist ahlak, geleneksel ahlak içerisinde tipik olarak dikkat edilmemiş, hafife alınmış ya da yanlış anlaşılmış değerler için merkezi bir yer oluşturur ör: önemseme, aşk, arkadaşlık ya da güven değerleri gibi.Yine, bunu hakların, kuralların ya da faydaların dikkate alınmasının göz ardı edilmesi olarak gerçekleştirmesine gerek yoktur.Hakların ya da faydaların konuşulmasının işe yarar ya da uygun olabileceği kapsamlar da olabilir. Örneğin, kontratlarda ya da hak ilişkilerinde, hakların konuşulması işe yarar ve uygundur. Bir çok insan için neyin maliyet açısından etkili ya da avantajlı olacağına karar vermekte, faydaların konuşulması işe yarar ve uygundur. Feminist nitelikli balamsal ahlakta, bu tün konuşmaların işe yarar ya da uygun olup olmadığı bağlama göre değişir, diğer değerler (ör: önemseme, güven ya da arkadaşlık değerleri) sadece bu tür konşmalara dayanarak azaltılabilir ya da zaptedilebilir görülmemektedir. Sekizinci olarak, feminist ahlak ayrıca inan olmanın ne demek olduğunun ve insanlar için ahlaki açıdan karar vermenin angaje edilmesinin ne demek olduğunun yeniden anlaşılmasını sağlamak ile ilgilenir çünkü ne anlamsız olan ne de hali hazırda savunulamaz olan, tüm cinsiyetsiz ya da cinsiyet yanlılığı olmayan insan, ahlak ve ahlaki karar verme tanımlarını reddetmektedir.Böylece Alison Jaggar’ın şu dediklerini de reddetmektedir: “soyut bireyselleştirme” ör: herhangi bir kısmi tarihi kapsamdan baımsız olan bir insanın ruhunu ya da insanın doğasını tanımlayabilmek durumu. İnsanlar ve insan ahlakının işleyişi, esasen (kazara olmuş olmayan) tarihi ve somut ilişkilerin ağları ya da şebekeleri dolayısıyla olarak anlaşılmaktadır.Artık ekofeminizmin ayırıcı bir şekilde feminist ve çevresel ahlak için bir rejim oluşturduğunu görebilmemiz için tüm destekleyiciler ortaya çıkarılmış durumda. Bu erkek önyargısını ahlakta nerede olursa olsun (çevresel ahlak da dahil) eleştiren bir feminizmdir ve erkek önyargısı olmayan-feminist ahlakın öncü sınır şartlarını bir şekilde tatmin edebilen bir ahlak (çevrese ahlak da dahil) oluşturmayı hedefler. İlk olarak, ekofeminist özünde anti naturisttir. Onun anti naturizmi, hakimiyet tavrı ya de değerleri ve mantığını yansıtan insan olmayan doğa üzerinden hareket edenleri ya da bunun hakkındaki tüm düşünceleri reddetmekten oluşur. Onun naturizm karşıtı, seksizm karşıtı, ırkçılık karşıtı ve sınıf ayrımcılığı karşıtı ( ve tüm sosyal egemenlik içerisindeki “izm”ler) tutumları yorganın dış sınırını oluşturur: yorganın üzerine naturist, seksist, ırkçı, sınıfçı ya da benzeri hiçbir şey geçemez. İkinci olarak, ekofeminizm bağlamsal bir ahlaktır. Ahlak kavramında, ahlaki duruş mücadelesindeki rakipler olarak görülen varlıkların spesifik vakalarında uygulanan, önceden elde edilmiş prensipler, kurallar ya da hakların, primer olarak Jim Cheney’in “ilişkileri tanımlama” olarak adlandırdığı bir ahlak kavramına doğru bir değişiklik gerçekleştirmesi ile ilşntilidir ör: bir kişinin kim olduğunu bir şekilde tanımlamak olarak anlaşılan ilişkiler. Bağlamsal bir aklak olarak, anlamlı ya da önemli olan şey bu haklar, kurallar ya da prensipler değildir. Açıkça bunlar kati kapsamlardadır ve kati amaçlar içindir.Onları anlamlı ya da önemli yapan şey, uygulandıkları kişilerin diğerleri ile ilişkide bulunan varlıklar olmalarıdır. Ekofeminizm ayrıca insanlar ile kimi benzerlikler(ör: rasyonellik, ilgiler, ahlaki etkenler, duygusallık, hak sahipliği durumu) taşıdıkları alanlarda insan olmayanları da kapsayan bir ahlaki anlayışın kabul edilmesinden bir insanın ne olduğu ve aklaki açıdan konuşulduğunda insan olmayan dünyanın insanlar için ne olabileceğin, açıkça görebilmek için oldukça bağlamsal bir dikkate alışa doğru bir değişiklik yapmakla ilgilenmektedir.Bir ekofeminist için, bir diğeri ile ilişkide olan bir ahlaki etkenin anlamsal olarak nasıl merkezileştiği, ahkali bir etken ahlaki bir etken olduğu için ya da haklar, görevler, faziletler ya da doğru bir şekilde davranabilmeye yardımcı oluşa bağlı olduğundan ötürü o kadar basit değildir. Üçüncü olarak, ekofeminizm yapısal olarak çoğulcudur çünkü insanlar ve en azından insan olmayan doğanın bazı elementleri arasındaki farkların yanı sıra insanlar arasındaki farkları da elde eder ve öngörür. Böylece, ekofeminizm doğa/kültür bileşimini reddederken, insanların ekolojik bir toplumun (bazı konularda) üyeleri olduğu ve ondan farklı olduğunu (bazı konularda) kabul eder. Ekofeminizmin ilişkilere ve topluma karşı dikkat ettiği şey, bu nedenle, farklılıkların saygılı bir kabulleniş ile silinmesidir. Dördüncü olarak, ekofeminizm teoriyi, işleyen teori olarak yeniden anlatır.Anlayışın ortaya çıkan paternleri üzerine, örneğin, kadın ve doğanın ikiz hakimyetinden acı çeken kadınların (ve diğerlerinin) öykü anlatımı ve birinci şahıs anlatımları üzerine odaklanır. Anlatımın kullanımı ahlakın içeriğinin –yorganın paterninin- kadınların hayatlarındaki tarihi ve maddi gerçekliklerin değişmesinden ötürü zamanla değişebileceğinden ve kadın-doğa arasındaki bağlantıların öğrenilmesi ile insan olmayan dünyanın yok edilmesinden emin olunması için bir yoldur.Beşinci olarak, ekofeminisim dahil edicidir. Doğanın zarar verci hakimiyetini yaşamış olan ve bu hakimiyetin kadınlık olarak hakimiyetlerini birbirine bağladığı kadınların sesinden doğar.

Kendi arazilerinden sürülen ve karşılıklı olarak paylaşımcılık ve akrabalık gibi Hindu kültürü ile karakterize olan değerlerini yok etmeye çalışan bit tutuma tanık olan Kızılderiler gibi yerli halkın seslerini dinlemekten doğar. Nathan Hare gibi, çevresel ahlaka beyaz ve burjuvalar gibi yaklaşan ve kentsel alanlarda ve şehir içlerinde “ekoloji” ve “siyah ekoloji”ye ulaşmakta yeterli olamaması durumlarını geleneksel olarak eleştiren insanların seslerinin dinlenmesinden doğar.Ekonomik olarak hayatta kalabilmek için kendi kabiliyetleriyle yakından ilgili olarak toprağın, arazinin ve suyun yıkımını gören Chipko kadınlarının seslerinden de doğar. Kapsamı ve farklılığındaki önemiyle, ekofeminizm ekolojik olarak tanınması için ve genellikle konunun içeriği ile ilgili olarak gerek insan gerek insan olmayan çevrelere uygun davranışlarla ilgili bir rejim sağlamaktadır.Altıncı olarak, bir feminizm olarak, ekofeminizmin “tarafsız” bir bakış açısı sağlamak için hiçbir girişimde bulunmamıştır.Sosyal bir ekolojidir. Kadınların ve doğanın ikiz hakimiyetini gerek çok somut, tarihi, sosyoekonomik durumlarda gerek bu durumları sürdüren ve tasvip eden ezici ataerkil kavramsal rejimlerde sosyal problemler olarak kabul eder. Yedinci olarak, ekofeminizm, önemin, aşkın, arkadaşlığın, doğruluğun ve kim olduğumuzu anlamamızı sağlayan diğerleriyle olan ilişkimize bir öngörü sağlayan değerler için merkezi bir konum oluşturur. Böylece, bir dağa tırmanmada, biri “diğeri” ile birşey yaptığı için ilişki içerisinde olan, birine ilgi gösteren ve saygılı davranan “diğeri” nin duyarlılığına ses verir. Son olarak,bir ekofeminist ahlak, insan olmanın ne demek olduğunun ve insanın ahlaki davranışının neyi içerdiğinin yeniden anlaşılmasını gerektirir. Ekofeminizm soyut bireyselleşmeyi reddeder.Olduğumuz insanlar, tarihsel ve sosyal içeriklerde ve içinde bulunduğumuz insan olmayan doğa ile ilişkilerimiz de dahil olmak üzere ilişkilerimizdeki erdemlerimizdir. İlişkiler olduğumuzun dışında kalan şeyler değildir, ,nsan doğasına herhangi bir “eklenti” değildir, insan olmanın ne olduğunun şekillenmesinde önemli bir rol oynarlar.Doğa ve kadın arasındaki bağlantıların görünür kılınmasıyla, ekofeminizim her ikisinin de feminist konular olduğunu ve her ikisinin de aşikar bir şekilde kabulünün hayatını devam ettirebilmesi için sorumluluğun çevresel ahlakta olduğunu gösterir. Feminizm eğer kadın hakimiyetini sona erdirmek istiyorsa ekolojik feminizmi sarmalamalıdır çünkü kadın hakimiyeti kavramsal ve tarihsel olarak birbirine bağlıdır.Sorumlu çevresel ahlak da ayırca feminizmi sarmalamalıdır. Aksi takdirde, en devrimci, en liberal ve en bütünsel ekolojik ahlak bile, insan olmayan doğanın sömürüsünü kabul eden kavramsal rejimin ve tarihsel mirasın çok büyük bir parçası olan ve birbirine bağlı olan kadın ve doğa hakimiyetinin ciddiye alınmasında başarısız olur.Bu birbiriyle bağlanlı ikiz hakimiyet olgusunun ortaya koyulmamasından (masaya yatırılmaması, açıkça irdelenmemesi) dolayı olusan zafiyet, en azından baskın Bati külturleri tarafindan birbiriyle yakından ilişkilendirilen suistimal olgusu, yani kadının ve insan hayatındaki gerçeklikleri tam olarak yansıtabilecek bir derinlikten mahrum, çevresel ahlak yargıları üreten ki bu yargilarin dogasi geregi bunca zaman nasil baski altinda oldugunu ve suistimal edildigini ve hala ayni sekilde baskı altında tutulmaya devam ettiğini anlatmak adına esasen cok da dogru olmayan ve yetersiz bir açıklama ile sonuçlanmaktadır.Bu tür bütünsel bir aklakın lehine söylenebilecek şey, kadın ve doğanın ikiz baskısının, bu baskının kaynağının üstesinden gelmektense bunu sürdürmek için ekofeminist anlayışın ortak paydalarını görünür kılmaktaki başarısızlıktır. Bu son konu ciddi bir dikkat gerektirmektedir.

Son karar “aynı” oldugu müddetçe – ki bu karar ezici kavramsal bir rejimden meydana gelmemiş ya da böylesi bir nosyonu desteklememiş bir cevresel ahlakin gelisimidir – ahlakin feminist olup olmamasi önemli değildir önermesi her zaman kabul gormez. Bu nedenle, uygun her çevresel ahlak feminist olmalıdır önermesi basitçe doğru değildir.

Tartıştığım şey bunun tersine, bunun önemli olduğu ve özellikle de bu üç önemli sebep nedeniyle önemli olduğu. İlk olarak, ekofeministlerin iddia ettiği, tarihsel gerçekliğin doğru bir şekilde sunulabilmesinin, doğanın tarihsel feminizasyonunun kabulünü ve kadının doğanın sömürüsünün bir parçası olarak alıştırılmasının kabulünü gerektirdiği konusudur. İkincisi, kadının hakimiyeti ve doğanın hakimiyeti arasındaki kavramsal bağlantıların ezici, ve en azından Batılı toplumlarda, ataerkil bir kavramsal rejim içerisinde yerleştirildiğini gösterdim. Böylece, bu bağlantının doğasının en iyi ihtimalle tamamlanamamış, eksik kalmış ve kavramsal olarak uygun bir çevresel ahlak için gerekenlere göre kısmi kalmış olduğuna dikkati çekmekteki başarısızlığı gösterdim.Üçüncü olarak, çağdaş kültürlerde, bir kişinin feminist olmayan uygun bir çevresel ahlaka sahip olabilmesi varsayımı, çağdan kültürlerde, feminist etiketinin çevresel ahlakın tanımına ve doğanın ciddiyetine herhangi bir şey katmıyor olduğu iddiasıdır. Ben en azından çağdaş kültürlerde, feminist kelimesinin halen doğanın hakimiyetinin nasıl ataerkilliğe kavramsal olarak bağlı olduğunu ve dolayısıyda doğanın kurtuluşunun kavramsal olarak ataerkilliğin yok edilmesine bağlı olduğunu görmemize yardımcı olduğunu için bunun yanlış olduğunu gösterdim.Çağdaş kültürlerde bunun kritik bir önemi olduğundan ötürü, çağdaş cinsiyet, toplumsal cinsiyet, ırk, sınıf ve naturist kültür için “işaretlenmemiş” bir pozisyonda ve ayrıcalıklı fonksiyonlarını etiketlenmemiş bir pozisyon için önemli bir hatırlatıcı olarak sunar. Bu, feminist kelimesi eklenmeden, bir şeyin çevresel ahlak olarak, sadece ekofeministlerin reddettiği erkek cinsiyetine önyargı da dahil olmak üzere önyargsı yokmuş gibi sunulmasıdır: kadın ve doğanın ikiz baskısı arasındaki bağlantıların erkek-cinsiyetine önyargıdan doğduğunun farkında olmak konusunda başarısızlık.

Feminizmin amaçlarından biri tüm ezici toplumsal cinsiyet (ırka, sınıf, yaş, etkileşimsel tercihlere ilişkin) kategorilerinin imhası ve farklılığın hakimiyeti beslemediğini söyleyen 4001′in dünyasının yaratılışıdır. Eğer 4001′de “uygun çevresel ahlak” “feminist bir çevresel ahlak” ise, feminist kelimesi gereksiz ve fuzuli olabilir. Ancak, bu 4001 değildir, ve mevcut tarihsel ve kavramsal gerçeklikte kadın ve doğanın hakimiyeti kati surette birbirine bağlıdır. 1990’larda süregelen yanlış (ve imtiyazlı) bakış açısına göre “çevresel ahlak” feminist bir konu değildir, çevresel ahlaka herhangi bir eklentide bulunmamaktadır şeklindeki bağlantının görülebilmesinde ve farkında olunabilmesindeki başarısızlık.

SONUÇ

Bu yazıda ekofeminizmin, feminist ve çevresel ahlak için belirgin biçimde bir rejim sağladığını tartıştım. Ekofeminizm kadın hakimiyeti ve doğa hakimiyeti arasındaki teorize edilmiş ve hissedilmiş bağlantılardan doğar. Bağlamsal bir etik olarak, ekofeminizm doğanın ahlaki açıdan konuşulduğunda, insanlar için ne anlama gelebileceği, insanların diğer insanlarla olan ilişkilerinin yanı sıra insan olmayanlarla ilişkilerindeki tavırlarının ve insanlığın ve doğanın ne anlama geldiği ve insanların insan olmayan çevrelerine karşı sorumlulukları üzerine yeniden odaklanmaktadır. Bu yeniden odaklanmanın bir parçası kadınların ve diğer ezilen insanların sesinin bu ahlakın oluşumu için ciddiye alınmasıdır.Bir Sioux büyüğü bana oğlu hakkında bir hikaye anlatmıştı. Yedi yaşındaki oğlunu, “Hindu geleneklerini” öğrenebilmesi amacıyla dede ve ninesiyle birlikte yaşaması için bir Sioux Kızılderili arazisine göndermiş. Dede ve ninesinin çocuğa öğrettiklerinin bir parçası da ormandaki dört ayaklıları nasıl avlayacağı imiş. Duyduğum hikayeye göre , çocuğa öğretilen “kendi Hindu alanında, senin dört ayaklı kardeşlerini vurmak için onu yavaşlatmalı ancak öldürmemelisin. Daha sonra, dört ayaklının kafasını ellerinin arasına almalı ve gözlerinin içine bakmalısın. Gözler tüm acının nerede olduğunu yansıtır. Kardeşinin gözlerinin içine bak ve acıyı hisset. Daha sonra, bıçağını al ve dört ayaklıyı çenesinin altından , boynundan kes, böylece hızlı bir şekilde ölecektir. Ve bunu yaptıktan sonra, dört ayaklı kardeşinden, yaptığın şey için seni affetmesini dile. Ayrıca dört ayaklı akrabana sana bedeninin şu anda sunduğu için, giyecek ve yiyecek sağladığı için dua et. Ve dört ayaklıya, kızkardeşin olan çiçeklere ve kaydeşin geyiklere, toprağa besin olmak için, öldüğünde kendini tekrar toprağa koyacağına dair söz ver.Dört ayaklıya bu şükranı sunman ve geri kalan zamanda, dört ayaklı senin yaşaman için hayatını sana teslim ederken senin de vucudunu söz verdiğin gibi geri döndürerek sözünü tutman yakışık alır.” Bu öyküyü yansıttığımda, anlatıyı, bağlamı ve bu tür değerleri, önemseme, sevmenin idrakı ve uygun karşılık verme ve uygun olanı yapma gibi – bu uygunluk nosyonunun aşırı derecede şişirilmiş olmasına rağmen- ilişkisel tutumları ilişkisel tavırları ciddiye alma açısından çevresel ahlakın gelmiş olduğu noktanın gücü ile vurgun yemiş durumdayım.Ayrıca bir kez birisi kadın ve doğa arasındaki kavramsal ve tarihsel bağlantıları açıkladığında bir kişinin görebileceklerinin ne olduğu konusunda da vurgun yemiş durumdayım. Hem feminizmin hem de çevresel ahlakın yeniden anlaşılması ve yeniden kurgulanması, bence, ekofeminizmin gücü ve vaat ettikleridir.

Bu yazı ilk olarak Environmental Ethics 12(2), 1990: 125-46’da görülmüştür.

Warren, Karen 1994 Ecological Feminism,

Routledge, London 88 ISBN 0-415-07298-0

NOT: Bu alıntı dünyayı değiştirmek için önemli bir okuma parçasıdır. Bu kitabı sorgusuz sualsiz, olduğu gibi, önemli bir okuma materyali olarak satın almanız istenmektedir.

çeviren: gülden ortaç

alıntı ve çalıntılarda çevirmeni ve siteyi belirtiniz.

http://cyberzenarchy.wordpress.com/2009/12/01/ekolojik-feminizm-underground-poetix/

BAŞKA BİR GIDA MÜMKÜN GİRİŞİMİ

Yeşil ve Sol Çalışma Grubu olarak başlattığımız yerel, yerli ve doğal buğday tarımı ile ilgili girişimimizi GDO’ya Hayır Platformu içerisinde paylaşmamız sonucu, gelen sorular, öneriler ve katkılar hakkında derli toplu bir bilgilendirme yapmak gereği ortaya çıktı. Bu bilgilendirmeyi hazırlamak beklediğimizden uzun sürdü. Çünkü gelen öneriler ve yürütülen temaslarda ortaya çıkan düşünceler öylesine teşvik ediciydi ki, girişim kapsamında sürekli değişiklikler yapmak zorunda kaldık. Hali hazırda da, sınırları net olarak çizilmiş bir girişimden bahsedemeyiz. Katılan herkesin değişimin bir parçası olduğu bir süreç ile karşı karşıyayız. Adeta bir halk üniversitesinin öğretiminden geçiyoruz. Dileğimiz, bu metne ve sonrasındaki gelişmelere bu çerçevede bakmanız, öneri ve eleştirilerinizi paylaşmaktan çekinmemenizdir. Yeşil ve Sol Çalışma grubu olarak, gelişmeleri sürece katılmak isteyenlerle paylaşmaya devam edeceğiz.

Öncelikle belirtmek gerekiyor ki bu girişimin başkalarıyla paylaşılması, gerek tarım ile ilgili son yirmi beş yıl içerisinde gelişen süreçleri daha iyi kavramak açısından olsun, gerek duyarlı kişi ve gruplar arasındaki bağların zayıflığının farkına varmak açısından olsun, gerekse kırsal alan hakkındaki büyük tabloyu görmek açısından olsun, son derece ufuk açıcı oldu.

Paşalimanı adası, bütün olan bitenin küçük bir örneğini oluşturuyor ve bizler, süreci dönüştürmek açısından bu ölçekte iyi bir başlangıç yapabiliriz diye düşünüyoruz. Ada hakkında http://pasalimaniadasi.com.tr/ sitesinden genel bilgi edinebilirsiniz ya da sıkça yapıldığı gibi Google Earth’den adaya göz atabilirsiniz. Ama ayrıntıları ancak gelip yerinde izleyebilirsiniz. Bunu özellikle bu süreci haber yapmak isteyenlere tavsiye ederim. En azından bir zamanlar tahıl ambarı niteliğinde olan ve şimdi biri yıkık, biri konut halindeki iki yel değirmeninin bulunduğu adanın, üretkenlik anlamında dibe vuran ekonomisinin fotoğrafı çekilmiş olur. Yıkık şaraphanenin büyüklüğü de sizlere geçmiş hakkında bir fikir verebilir.

Şimdi paylaşım sırasında yöneltilen sorulara biraz açıklık getirelim. Ekolojik duyarlılığımızın ötesinde neden böyle bir girişim başlatıyoruz, neden buğday tarımı ve neden Paşalimanı adası?

Bu soruların yanıtı hem oldukça basit; elimizde şimdiye kadar kendi ölçeğinde bir şeyler yapmaya çalışmış insanların bizlerle paylaştığı ve bizim de başkalarıyla paylaşarak çoğaltabileceğimiz yerli buğday tohumu var, bu tohumu değerlendirebileceğimiz uzun zamandır ekilmemiş tarlalara sahip ekolojik açıdan uygun bir alan var ve bizler ekmeğimizi kendi tahıl üretimimizden elde etmek istiyoruz.

Hem de oldukça karışık; politik olarak düşüncemiz bu ve fikrimiz ile zikrimizin bir olduğunu göstermek istiyoruz.

Gerek GDO’ya Hayır Platformu içerisinde olsun, gerekse genel olarak ekoloji hareketi içerisinde olsun, yerel birlikteliklerin önemine işaret ediyoruz ve her yerel grubun kendi önceliklerine ve sorumluluklarına göre hareket etmesinin doğru olduğunu savunuyoruz.

Bu anlamda kırsal alanda yaşayanlar olarak, ekolojik tarım uygulamalarını bizim öncelik ve sorumluluğumuz olarak görüyoruz. Kentlerde yaşayanlar da doğal olarak tüketici örgütlenmesini öncelik ve sorumlulukları olarak görebilirler. Ve birlikte hareket ederek kendi tercihlerimize dayalı bir üretim ve tüketim birlikteliğini kurabiliriz.

Bu girişim için şu bir aylık süre içerisinde yaşadığım diyaloglar, bana bolca çocukluk anılarımı hatırlattı. Annemin köyündeki evlerini, oradaki kuru günebakan saplarıyla işletilen fırını, fırın etrafında sosyalleşen çocukluğumu, ekmeğin kokusunu, tereyağı sürülüp tuz biber ekilen dilimleri ve daha birçok şey. Bu da benim kişisel “neden”imdir.

Yeşil ve Sol Çalışma Grubu olarak, bu girişim genişlemese de, kendi ölçeğimizde bu tarımı ve ekmek üretimini destekleyecek finansmanı sağlayabilecek güce sahibiz. Ancak bu gücün genel anlamda Türkiye ve dünya tarımı üzerinde tek başına bir anlamı olmadığını görecek kadar da bilinçliyiz.

Önemli olan bu gücü, aynı ekolojik ve sosyal duyarlılığa sahip başka yerel güçlerle birleştirip, ülkenin ve dünyanın geleceği hakkında karar süreçlerine etki edecek bir güce kavuşturmaktır. Bu çerçevede üretici ve tüketicilerin yer alacağı yerel oluşumların bir araya gelerek bir ağ oluşturmasını öneriyoruz. Bu ağ, kimsenin tekelinde olmadığı gibi bizim tekelimizde de olmayacak. Paylaşarak genişleyecek, üreterek çoğalacak bir ağ.

Anadolu’nun toplumsal farklılıklarının da temelinde yatan iklim ve coğrafi farklılıkları, her yerde üretimi yapılabilecek bir buğday çeşidini benimsemediği gibi, her yerde uygulanmak üzere idealize edilmiş politik düşünceleri de benimsemiyor. Bu anlamda her kentsel alan, bölgesindeki kırsal alan ile doğrudan temaslar kurarak bu yerel oluşumları ortaya çıkarabilir ve geliştirebilir diye öngörüyoruz. Bu öngörünün doğal sonucu olarak, onların bize göre kültürel ve sosyal yönden farklı olacaklarını da baştan kabul ediyoruz.

Biz Yeşil ve Sol Çalışma Grubunun işlevini bir örnek oluşturmak ve gerektiğinde “arabanın tekeri yuvarlanana kadar” diğer girişimleri desteklemek ile sınırlı görüyoruz. Bu çerçevede dayanışma ilkemiz çerçevesinde farklı yerleşimlerdeki grup üyelerinin kendi yerel girişimlerini oluşturmalarını teşvik edeceğiz.

Örneğimizde yirmi bin nüfuslu Erdek ilçe merkezi ile beş yüz nüfuslu Paşalimanı adası arasında ekmek üretimi ve tüketimine dayanan yerel düzeyde bir kır-kent birlikteliğinin kurulması planlanıyor. Aynı şekilde, herhangi bir kentsel yerleşim, hemen etrafındaki kır ile ekmek çerçevesinde bir birlikteliği başlatabilir düşüncesindeyiz.

Şu anda Erdek’te ekmek üretimi tamamen kapitalistlerin elinde ve endüstriyel bir biçimde gerçekleştiriliyor. Kişi başına günlük 250 gram ve 50 kuruş üzerinden hesaplandığında Erdek çapında günlük 5 ton ve 10 bin TL, yıllık 1825 ton ve 3 milyon 650 bin TL’lik bir tüketim hacminin, olabildiğince ekolojik ve demokratik üretim süreçleri ile karşılanmasını hedefliyoruz.

Tabii ki işin sağlıklı beslenme boyutu da var ki, ekmek tüketiminin miktarının azaltılmasını ve niteliğinin artırılmasını içeriyor. Bu şekilde dört kişilik bir aile için tüketimin yıllık 365 kilodan, 200 kiloya düşürülmesini öngörüyoruz.

Bu girişimin bir hobi faaliyetinin ötesine geçebilmesi için, katılanların maliyet açısından en azından önceki süreçten daha fazla bir yük ile karşı karşıya kalmamaları gerekiyor. Bu nedenle 100 aile için yaklaşık 75 bin TL’lik bir tüketim hacmini, ekolojik ve demokratik üretimle karşılayacak bir örgütlenme gerçekleştirmemiz gerekiyor.

Bu para, şu anda market sahiplerinden petrol şirketlerine, un fabrikatörlerinden elektrik şirketlerine, toprak ağasından tohum, ilaç ve gübre şirketlerine, sermayedarların ceplerine giderken, çok azı üreticinin eline geçiyor. Amacımız, bu paranın olabildiğince çiftçinin, köylünün, kadınların, kooperatifin elinde ve Paşalimanı adasında kalması, gelirin daha adil dağılımı.

Öte yandan büyük tarlalarda, yoğun ilaç ve gübre kullanarak, tamamen mekanize biçimde buğday üretimine dayanan endüstriyel tarım yerine, küçük tarlarda, ilaç ve gübre kullanmadan, gerektiği kadar mekanize bir buğday üretimine dayanan ekolojik tarımı destekleyerek, kırsal alanda istihdama da destek olunacak. Keza ekmek olana kadar, yoğun enerji tüketen taşıma, öğütme ve pişirme işlemleri de, yerel ölçekte ve yenilenebilir kaynaklardan gerçekleştirilerek, petrole ve merkezi enerji sistemlerine bağımlılık ortadan kaldırılacak.

Arzumuz, benzer yerel birlikteliklerin olabilecek tüm yerleşimler ve onların kırsallarında hayata geçirilmesi. Büyük kentlerde yaşayanların ise bölgesel olarak birliktelikler kurması gerekecektir. Yine de örneğin Bakırköy ile Silivri – Çatalca kırsalı arasında da bu birliktelikler kurulabilir. Hatta örneğin Çatalca’daki Nesin Vakfının yerleşkesi bu birlikteliği kolaylaştırabilir. Terkos gölü su toplama havzası olduğu için ilaçsız ve gübresiz tarım açısından da özel bir konuma sahip.

Kaldı ki, bu tarımın ve beraberindeki hayvancılığın genişlemesi ile birlikte, bir sonraki ekonomik girişim olarak, rüzgâr ve biyogaz öncelikli olmak üzere, küçük, yerli ve yerel yenilenebilir enerji üretimiyle ekolojik tarımın birbirini desteklemesini savunuyoruz.

Yine örnek olarak Paşalimanı adasının buğday öğütmek için gereksinim duyacağı enerji üretimini, tüm adalıların ortak olduğu bir kooperatif tarafından, birbiriyle bağlantılandırılmış rüzgar ve biyogaz santrali ile sağlanmasını hedefliyoruz.

Benzer bir girişim diğer örnek olarak Çatalca için, hatta bütün Marmara bölgesi kırsalı için de söz konusu olabilir. Hedefimiz elektrik gitmedik köy kalmayacak anlayışından, elektrik üretilmedik köy kalmayacak anlayışına geçilmesi.

Bu aynı zamanda, kentleşme-metropolleşme sürecini tersine çevirmeye yönelik olarak, kırsal alanda ekolojik ve sosyal gelişme için, olabilecek son ürüne kadar kırsalda üretim ve yerinde üretim-yerinde tüketim anlayışımızın gereksinim duyacağı yerel enerji temini için bir zorunluluktur.

Açarsak, tarlaya buğday ekiminden son ürün ekmeğe kadar bütün işlemler köyde gerçekleştirilecekse, ya da domates salçaya, sebzeler konserveye, meyveler reçellere köyde dönüştürülecekse, doğal olarak köyde daha fazla enerji gereksinimi olacaktır.

Keza, ekmeklerin pişirileceği tuğla fırınların gereksinim duyacağı yakıtın da, budamadan arta kalan kuru zeytin dalları ve günebakan saplarından elde edilmesi planlanıyor.

Tüm bu ekonomik faaliyetlerin ötesinde, yerel düzeyde kurulacak ekonomik birlikteliklerin, küresel kapitalist sisteme ve sistemin merkezlerine olan bağımlılığı azaltacağını, emeğin kapitalist ve endüstriyel tutsaklıktan kurtularak kendini özgür ve ekolojik biçimde yeniden örgütleyeceğini, kendine yeter hale gelen birey ve toplumun ortaya çıkışı ile, ancak bu şekilde, şu sıralar üzerine açılımlar yapılan demokrasinin gelişebileceğini savunuyoruz. Bu da bir nevi bizim demokratik açılımımızdır.

Politikaya şimdilik son vererek girişimin ayrıntılarına geçecek olursak, enerji kapsamı dışarıda tutulmak koşuluyla girişimin bugüne kadar ortaya çıkan tablosu aşağıdadır.

Girişime katılmak ya da süreç hakkında sürekli haberdar olmak isteyen dostların, bizimle iletişime geçmelerini diliyoruz. 

Kadir Dadan

Yeşil ve Sol Çalışma Grubu

dadankadir@yahoo.com

505 403 88 68 

BAŞKA BİR GIDA MÜMKÜN GİRİŞİMİ 

Amaçlar:

1-    Anadolu’nun buğday açısından gen çeşitliliğini doğal süreci içerisinde korumak

2-    Yerli tohumlar kullanılarak elde edilen un ile tam buğday ekmeği ve gıdalar üretmek

3-    Tarımda ekolojik uygulamaları yaygınlaştırmak

4-    Kırsal alanda üretimi son ürün düzeyine yükselterek ve aracıları ortadan kaldırarak, çiftçi ve köylünün ekonomik girdilerini artırmak

Hedef:

Üreticilerin ve tüketicilerin, birlikte ya da tek başlarına eklemlenebileceği bir ağ kurmak

Yöntem:

Anadolu’nun kendini yenileyen yerli tohumlarını ekerek, kimyasal ilaç ve yapay gübre kullanmadan doğal yöntemlerle buğday tarımı yapmak ve elde edilen mahsulü yenilenebilir enerji kullanarak tam buğday unu olacak şekilde öğütüp, biyokütle enerjisi kullanımıyla tuğla fırınlarda ekmek ve gıda üreterek, semt pazarında tüketiciye ulaştırmak.

Eylem Planı:

Birinci yıl, deneme ekimleri yapılarak tohumun nitelikleri, verimi ve araziye uygunluğu kayda alınacak, elde edilen mahsulün bir bölümü katılımcılara aktarılarak gıda niteliğinin grup açısından benimsenip benimsenmediği tespit edilecek. Paşalimanı adasında her köyde bir tuğla fırın çalışır hale getirilecek, saplarından fırın yakıtı, başlarından tohum ve hayvan yemi elde etmek üzere sınırlı bir bölgeye ayçiçeği ekimi yapılacak. Atıl vaziyetteki Kooperatif faaliyete geçirilerek, köylü ekmeği, kuskus, erişte, mantı üretimi için çalışma başlatılacak.

İkinci yıl, genişleyen ağ ve bir önceki yıldan elde edilen tohumlar ile Erdek çapında örgütlenecek 100 ailenin ekmek gereksinimi için buğday ekimi genişletilecek. Bu sırada Paşalimanı adasında yeniden bir yel değirmeninin faaliyete geçmesi için girişimlerde bulunulacak.

Üçüncü yıl gelişmelere göre şekillendirilecek. 

Bilgiler ve Yapılacak İşler :

1-    Biga’dan alınacak tohumlar, Paşalimanı adası ve Ocaklar Beldesi’nde uzun zamandır kullanılmayan tarlalara, ekim makineleri ve kısmen serpme ile ekilecek. Beş yıldır Biga’da aynı bölgeye ekim nedeniyle verim düşüklüğü var. Bu yüzden farklı bölgelere ekilecek. Tohum ayırma işlemi teknik destek ile gerçekleştirilecek.

2-    Tohumlar yerel halk tarafından sarıbaşak ve akova olarak adlandırılıyor. Morfolojik açıdan sarıbaşak olarak adlandırılan durum, akova olarak adlandırılan ise ekmeklik buğday tohumu özellikleri gösteriyor. Endüstriyel olarak ekilmiyorlar, geçimlik olarak ekiliyorlar. Tohumların niteliği ve tür çeşitliliği üzerine ilgili kuruluşlardan teknik destek alacağız.

3-    Her hangi bir kimyasal ilaç ve yapay gübre kullanılmadan üretim yapılacak.

4-    Hasat, Paşalimanı adasında biçerdöverle, diğer yerlerde geleneksel yöntemlerle yapılacak.

5-    Paşalimanı Adasından elde edilen mahsul, gelecek yılın tohumluğu ayrıldıktan sonra, dileyene değirmende öğütülüp un olarak, dileyene ise ekmek haline getirilerek, yaşadığı yerde girişim üyelerine teslim edilecek.

6-    Ocaklar Beldesi’ndeki ekimler ayrıştırılarak tohumluk olarak gelecek seneye devredilecek.

7-    İlk yıl ekim için şimdiye kadar 100 kilo buğday tohumu bulunabildi. Bu tohumların 5-6 dönümlük bir alana ekilmesiyle 400-500 kilo mahsul alınması bekleniyor. 200 kilosu un ya da ekmek haline getirilip girişimcilere dağıtılacak. Kalanı gelecek yılın tohumluğu olacak. Ekim ayı sonuna kadar daha fazla tohum bulunabilirse, ekim alanı genişletilecek.

8-    Girişime katılım sürekli açık olacak. İlk yılın masrafları, mahsul sonunda tahsil edilmek üzere, yerel destek unsuru olarak Yeşil ve Sol Erdek grubunca karşılanacak. Yılsonundaki(Temmuz 2010) mahsul, katılımcı sayısına bölünerek paylaşılacak. Bu yılın masrafları için ürün tesliminde kilo başına 10 TL katkı alınacak.

9-    Ondan sonraki yılların katkılarının ne kadar olacağı, yapılacak masraf dökümleri sonucunda, üreticilerin önerileri ve girişim üyelerinin onaylarına göre belirlenecek. Tıpkı, ne ekileceğine, ne kadar ekileceğine, nereye ekileceğine birlikte karar verileceği gibi.

http://www.yesilvesol.org/baskabirgidamumkun.htm

Nasıl Bir Yeşil Politika ? Bildirisi – Kadir DADAN

YeşilSol – Politik Görüşler

Bu yazı Türkiye Yeşillerinin 25 Kasım 2007 tarihinde İstanbul’da yapılan “Nasıl Bir Yeşil Politika?” başlıklı toplantısında bildiri olarak sunulmuştur.

Giriş

Hiç şüpheniz olmasın ki, kendi tercihlerinizle sürdürülecek bir yaşamı olanaklı kılmak için mücadele etmek her geçen dakika giderek zorlaşıyor. Çünkü dünya üzerindeki değişimler, devasa bir gücün yönlendirilmesiyle tek bir yönde, o da şirketlerin çıkarları yönünde ilerliyor. İki bloklu dünyanın yıkılışından sonra önünde hiçbir engel kalmayan, inanılmaz bir hızla gittikçe büyüyen ve büyüdüğü ölçüde dünya üzerindeki eşitsizlikleri derinleştiren küresel sermayenin, yeni ve açık hedefi; tüm dünya. Onun karşısında özgür ve adil bir yaşam için verilen mücadelenin, ulusal iktidarlar üzerinden yürütülmesinin de artık hiçbir anlamı kalmadı. Öyle görülüyor ki, daha fazla tüketim kapasitesi temelindeki “zenginlik” anlayışı yıkılmadıkça, temsili demokrasi ancak şirketlere hizmet edebilir. Açıkça ortada ki, 21. yüzyılda ulusal hükümetler, artık hemen tamamen şirketlerin taleplerine yanıt verebilmek üzerinden var olabiliyorlar. “İktidar” oyununun oynandığı tiyatronun bilinen repliklerinden olan uygun dozda milliyetçilik ve din, gündemi işgal etmeyi ve küresel sermayenin derinden ilerleyen yayılmasını örtmeyi sürdürüyor. 

Bütün bu karşı koyulmaz ilerleyişine rağmen, küresel sermayenin temel bir sorunu var; sınırlı bir sistemde(yerküre) sınırsız bir büyüme olanaksızdır. 1970’lerde bu açmaz ilk kez dile getirildiğinden bu yana, giderek daha fark edilir olan büyümenin sınırları, insan eliyle oluşturulan küresel ısınma ve iklim değişikliği gerçeği ile artık iyice su yüzüne çıktı; İnsanlık, varlığını sürdürebilmek için, kaçınılmaz olarak yaşam biçimini değiştirmek durumunda. Ama şirketler zaman kazanmak adına buna karşı da bir formül ürettiler; ne sihirdir ne keramet, el çabukluğu marifet, al sana  sürdürülebilir kalkınma.

Öte yandan şirket taleplerinin karşılanabilmesi uğruna, insan hakları ihlalleri ve hukukun üstünlüğünün hiçe sayılması da giderek yaygınlaşmaktadır. Kışkırtılan güvenlik kaygıları, ordunun ve idarenin özgür bir yaşam üstündeki tahakkümüne “akılcı” gerekçeler sunarken, barış içinde bir yaşam, insanların ömürlerine sığacak bir hedef olmaktan çıkarılmaktadır. Daha da acısı başta çevre hakkında olmak üzere insanlık değerleri, binlerce yıllık mücadele geleneğinden koparılarak, ticarileştirilip pazarlanır hale getirilmektedir ki, bu değerlerin mücadelesini vermesi beklenen sivil toplum kuruluşları, adeta post modern günah çıkarma odalarına dönüşmektedir.

Dünyanın neresinde olursa olsun, Yeşiller için birbirine bağlı bu süreçler, mücadele verilecek üç temel politika alanını oluşturuyor; küresel sermayenin sınırlandırılması, insanlık değerleri çerçevesinde özgürleşme mücadelesi ve sürdürülebilirlik ilkesi ışığında yaşam biçimi değişikliği.

Türkiye’de de Yeşillerin hem varlık nedeni olarak, hem de kendisini geliştirmek üzere temel destek noktaları olarak, bu üç alana ilişkin politik açılımları ortaya koyması ve açılımların peşinden koşması gereklidir.

“Türkiye’de nasıl bir Yeşil Politika?” sorusunun cevabı da bu noktada kısaca şöyle tanımlanabilir; YeşilSol Bir Politika… 

Küresel Sermayenin Sınırlandırılması

Büyümeye Karşı Alan Savunması

Yeşiller, insanların kendi tercihlerine göre bir yaşamı kurmalarına olanak tanıyabilmek için, başta temizlik, yemek, kişisel güvenlik ve eğlence olmak üzere, gündelik yaşama ilişkin mal ve hizmet üretimlerinin şirketlerin eline geçmesine karşı mücadele vermelidir. Bu alanlar küresel sermayenin son dönemde atak yaptığı genişleme alanları olup, Yeşiller için küçük, ortak ve yerel ekonomik yapılara dayalı yeni bir yaşamı örgütleyebilmek adına yaşamsal önem taşımaktadır. Öte yandan tüketimi denetim altına alabilmek için boykot uygulamaları ile de alan savunması desteklenmelidir.

Ekoloji Mücadeleleri

Yeşiller, yaşamı ve doğayı yok sayan büyük endüstriyel yatırımlara karşı verilen mücadelelerin, ne önünde ne arkasında ama daima yanında olmalıdır. Özünde sermaye karşıtı olan bu mücadelelerin, yerel dinamiğini bozmadan, birlikte politika yapılabilecek bir biçimde yerelden küresele dayanışmasına olanak sağlayacak bir yapıya kavuşması için çaba göstermelidir. 

Kamu Kuruluşlarının Özelleştirilmesine karşı Sosyalleştirme

Yeşiller, Türkiye’de 1980 sonrasında halk arasında “özelleştirme” olarak ifade edilen, kamu işletmelerinin özel sektöre devrine karşı, “sosyalleştirme”’yi savunmalıdır. Temelde işletmelerin idaresinin özerkleştirilerek, yerel ölçekte çalışan ve hizmet alanlara devrini içerecek olan “sosyalleştirme”, gerek mal, gerekse hizmet üretimini de içermelidir. Özellikle eğitim ve sağlık alanındaki tüm kamu kuruluşları, hizmete ve idareye katılım sağlanarak, toplumun yaşayan bir parçası haline getirilmelidir. Böylece özelleştirmeye karşı toplumda da bir zemin yaratılabilir.

Emek Mücadelesi

Yeşiller, sermayeye karşı emeğin yanında yer almalıdır. Emek mücadelesinin yalnızca ücret mücadelesinden çıkarılıp, çalışma saatlerinin azaltılması, ortam koşullarının iyileştirilmesi ve iş güvenliği ve işçi sağlığı uygulamalarının geliştirilmesini de içerecek bir yapıda yürütülebilmesi için çaba harcamalıdır. Emek mücadelesinin toplumla birlikte yürütülmesi adına yerel ölçekte diyalog zemini ve birlikteliklerin geliştirilmesi için uğraş verilmelidir. Bir örnek olarak arıtma tesisi olmadan çalışan bir fabrikanın işçileri ile bu durumdan tarlaları etkilenen köylülerin diyalogu yada sağlık hakkı için çalışanlarla hizmet alanların birlikte hareketi.

Tekelleşmeye Karşı Mücadele

Yeşiller, hangi sektörde olursa olsun, denetimsiz güç üreten yapısı nedeniyle sermayenin tekelleşmesine karşı da mücadele vermelidir. Bu özellikle tarım ve tohum konusu söz konusu olduğunda, AB ile entegrasyon politikalarına soyunan Türkiye için çok önemlidir. Yeşiller için de kırsal bölgede yaşayanlar ile temas sağlanabilmesi için ciddi bir fırsattır. Ekolojik gıda üretiminin şirketler eliyle yürütülmesi de ciddi bir tekelleşme nedeni olarak mücadele edilmesi gereken bir konudur. Tarım alanında çiftçi örgütlenmeleri, sivil toplum kuruluşları, kooperatifler, meslek odaları ve akademisyenler ile birlikte, şirketlerden bağımsız bir tarım ekonomisinin oluşturulması için çaba harcanmalıdır.

İnsanlık Değerleri Çerçevesinde Özgürleşme Mücadelesi

Barışın Örgütlenmesi

Yeşiller, barışa giden uzun yolun ilk adımı olarak şiddetin reddedilmesi ve diyalog zeminlerinin oluşturulması ve geliştirilmesini savunmalıdır. İktidarların ve sınırları savunanların hiçbir zaman kalıcı barıştan yana olmayacağının bilinciyle, barışı tabandan yükseltecek bir örgütlenme için çaba harcamalıdır. Öte yandan savaşın kaynaklarının kurutulması için silahsızlanma hedefini her zaman en önde tutmalıdır.

Yönetimde Yerellik, Seçilmişlik, Değişebilirlik ve Şeffaflık

Yeşiller, her ne düzeyde olursa olsun, kamusal niteliği olan tüm yönetsel birimlerde yerellik, seçilmişlik, değişebilirlik ve şeffaflık ilkelerinin geçerli olmasını, atanmışlar yerine seçilmişlerin, kişiler yerine kurulların yönetsel birimlerde yer almasını savunmalıdır. Yeşiller, ilgili kararların etkilenen kişilerin katılımıyla alınması için gerekli düzenlemelerin yapılması için çaba göstermelidir.

Pozitif Ayrımcılık ve Yaşamın Her Alanında Kota

Yeşiller, Türkiye koşullarında kadının özgürleşme mücadelesinde pozitif ayrımcılığı savunmalı ve bu mücadeleyi yürütenlerle birliktelik kurmalıdır. Cinsiyet Kotasını, sadece siyasette değil, başta kamu idaresi olmak üzere istihdamda da savunmalıdır.

İfade Özgürlüğü İçin Mücadele

Yeşiller, özgür düşüncenin özgürce ifadesinin, sivil toplumun, hukukun üstünlüğü ilkesinin ve doğrudan demokrasinin temel güvencesi ve ön koşulu olarak görmelidir. Bu anlamda gerek yasal, gerek ekonomik, gerekse toplumsal alanda ifade özgürlüğünü kısıtlayan uygulamalara karşı mücadele vermelidir.

Zoraki değil, Gönüllü Olarak Farklılıkların Birlikteliği

Yeşiller, kültürel çeşitliliği bir zenginlik olarak ifade etmeli ve bu zenginliği oluşturan birlikteliğin, otorite baskısıyla değil, özgür iradelerin gönüllü kararlılığı ile var olmasına çabalamalıdır. Kültürler arası diyalogun geliştirilebilmesi için, kamusal alanların geliştirilmesi ve genişletilmesiyle farklı özelliklere sahip toplumların temas yüzeylerinin artırılmasına çalışılmalıdır.

Evrensellik ve Uluslararası Dayanışma

Yeşiller, insanlık değerlerini evrensel olarak görür ki, bu değerlerin mücadelesinde, diğer ülkelerdeki Yeşiller ve demokratik yapılarla uluslararası dayanışma için çaba harcamalıdır. Bu dayanışmada kendi öznel değerlerini korumalı ve diğerlerinin öznel değerlerine de saygı göstermelidir.

 

Sürdürülebilirlik İlkesi Işığında Yaşam Biçimi Değişikliği

Küçük, Yerel ve Yerli ekonomiler

Yeşiller, değişim dinamiğinin temel yapıları olarak, ortaklık yapısında küçük, yerli ve yerel ekonomilerin kurulması ve geliştirilmesi için mücadele vermelidir. Bu yapılar katılımcılarının  yüz yüze iletişimini olanaklı kılacak düzeyde tabanda yer alan ve bu düzeyin üstünde büyümeyen nitelikte olup, ağ yapısı oluşturarak tabandan genişlemeyi hedeflemelidir.

Ağ, küresel sermayenin dışında bir ortak alan oluşturmayı ve bu alanı genişletmeyi de hedeflemelidir. Bu amaçla ağın sınırı tüm dünya olmakla birlikte, ağın her bir üyesinin önceliği en yakınındaki yerleşim yeri olmalıdır.

Gereksinildiği kadar tüketim ilkesinin bir gereği olarak, ekonomilerin önceliği tüketime yönelmeli, örgütlendiği ölçüde üretim süreçlerine doğru yayılmalıdır. Bu anlamda örgütlenmede kentler öncelik taşımakla birlikte, kent ile kırsal alan ekonomileri arasındaki bağların geliştirilmesi de bir gerekliliktir.

Bir çok sektör, bu ekonomiler için seçenek oluşturabilirse de, gıda sektörü taban ağlarının kurulmasında, en temel ve vazgeçilmez sektördür.

Üretimde Yenilenebilirlik, Yeniden Kullanılabilirlik ve Dönüştürülebilirlik

Yeşiller, yaşamın her alanında yer alan üretim süreçlerinin yenilenebilirlik, yeniden kullanılabilirlik ve dönüştürülebilirlik ilkelerine göre yeniden düzenlenmesi için uğraş vermelidir.

Bu uğraş, başta içinde yaşadığı mekan ve aileden başlayarak, çalıştığı işyerinde, oturduğu mahallesinde ve hizmet aldığı kamu kuruluşunda özellikle önemlidir. Yeşiller, değişimi tabandan başlatmalı ve yaşamın değiştirilebildiğini çevresindeki herkesin görmesini sağlamalıdır.

Tüketimde Özgürlük ile Ortaklığın, Sorumluluk ile Şenlikliliğin Uyumu

Yeşiller, bir ortaklık çerçevesinde herkesin gereksindiğini özgürce tüketebileceği, sorumluluk anlayışı içerisinde şenlikliliğini yaşabileceği bir toplum için uğraş vermelidir. Bu uğraş, modernite tarafından körüklenen tüketim tercihlerinin sorgulanması ve atomize edilen toplumun sosyalleşmesi ve siyasallaşması temelinde ilerlemelidir.

YeşilSol – Örgütsel Görüşler        

Bu yazı Türkiye Yeşillerinin 24 Kasım 2007 tarihinde İstanbul’da yapılan “Nasıl Bir Yeşil Parti?” başlıklı toplantısında bildiri olarak sunulmuştur.

Giriş

Yeniden Yeşiller Partisi girişimi ile başlayan süreç, yaklaşık 7 yıllık uğraşlar sonunda nihayet bir Yeşil Parti ile sonlanmanın arifesine kadar geldi. Bu yedi yılda “Nasıl bir Yeşil Parti?” sorusuna yanıt vermek üzere bir çok tartışma yaşandı. 2004’ün sonunda benimsenen örgütsel model, yaklaşık üç yıl boyunca hem tartışıldı, hem de uygulanmaya çalışıldı.

Ancak partinin ete kemiğe bürüneceği düşünülen görünür bir iskelet hala ortada yok. Sorun da tam burada. Yeşiller Partisi, son model teknoloji tezgahlarında ortaya çıkarılan ama yeni bir model çıktığında çöplüğe atılacak olan ve günümüze hitap eden bir “makine” değil, yılların birikimi ve deneyimi ile hafızasına yerleştirdiği ilkeleri uygulayarak yaşayan, bu arada sürekli olarak kendini yenileyerek, yeni durumlara uyum sağlayabilen, neslinin devamını sağlamak amacıyla üreyebilen ve insanlığın geleceğine hitap eden bir “canlı” olmalı aslında.  

Bugün yanıtlanacak soru da aslında bu “canlı”nın genetiğinde var olan kodların neler olduğu? Bu kodların ne zaman, nerede, kiminle, nasıl kullanılacağı zaman içinde bireylerin katılımıyla yanıtını bulacak bir soru.

Bu kod tanımlamasını yaparken, olabilecek en geniş anlamda bir yapıyı öngörmek gerekiyor ki, “canlı”mız büyüdükçe bu yapılar yaşama geçirilebilsin. 

İlkeler

Açıklık – Kapalılık – Katılım

Türkiye’de hemen tüm siyasi partilerin dayandığı/yaslandığı bir toplumsal grup yada kurum(Sermaye, sınıf, din, mezhep, etnisite, ordu)  bulunmaktadır. Her parti bu yaslandığı grup yada kurum ile var olmaktadır. Yeşiller ise herhangi bir grup yada kurum üzerinden değil, bireyler ve evrensel değerler üzerinden var olmayı ilke edinmiş bir politik hareket olarak, Türkiye’nin siyasi tarihinde gerçekten zor bir işe soyunmuştur. Ancak aksi yönde davranmak, Yeşillerin özüne aykırıdır. Bu nedenlerledir ki, Yeşillerin yapısı, bireylerin katılımına olabildiği kadar açık, grupların tahakkümüne ise olabildiği kadar kapalı olmalıdır.

Yeşiller, tüm politik etkinliklerini kamuoyuna açık yapmalıdır. Örgütsel etkinlikler ise, tanımlı katılımcılar ile önceden duyurularak ve kamuoyunun bilgisi dahilinde gerçekleştirilmelidir.

Yeşiller içerisindeki tartışmalar üye olan herkesin erişebileceği şekilde açık olarak yapılmalı ve kararlar kadar, öneriler, eleştiriler ve itirazlar da kayıt altına alınmalıdır. 

Seçilebilirlik – Değişebilirlik – Pozitif Ayrımcılık

Yeşiller, seçimi ancak doğrudan demokrasinin uygulanamadığı boyutlarda öngörmeli, mutlaka süreli, eşli, yedekli, kotalı ve dönüşümlü bir uygulamayı benimsemelidir.

Seçilmişlerin yetkileri işlerin yürütülmesinden ve kısa vadeli kararlardan ibaret olmalı, uzun vadeli kararlar seçenler tarafından alınmalıdır. Buna ek olarak seçilmişlerin izleyeceği yol önceden tartışılmış ve kararlaştırılmış olmalıdır.

Sorumluluk ve Özgürlük

Yeşiller içerisinde özgürlük kadar sorumluluk da herkesindir. Seçilmişlerin varlığı, bireylerin özgürlüklerini ve sorumluluklarını sınırlamamalıdır. Herkesin, tanımlı olduğunda sorumluluklardan muaf tutulması olanaklı olduğu gibi, gereksinim duyulduğunda da işin bir ucundan tutması beklenir.

Ortaklık ve Şenliklilik

Yeşillerde katılım bireye dayalı olsa da, etkinlikler ortak olmalıdır. Bu ortaklığı sağlamada kullanılabilecek en güzel ilke ise şenlikliliktir. Yeşiller içerisinde bireysel çabalar, ancak özellikli durumlarda ve bu duruma ilişkin ortak bir karar alındığında sınırlı bir süre için olanaklı olmalıdır.

Merkezsizlik – Yerellik

Yeşiller, coğrafi tanımlamalar dışında merkezsiz ağ tipi bir örgütlenme yapısını benimsemeli, kaynakların oluşturulması ve kullanımı, temelde yerel yapılarda gerçekleştirilmeli ve ancak gereksinim sınırları ölçüsünde üst yapılara aktarılmalıdır.

Yerel yapıların büyüklüğü, yüz yüze iletişimi olanaklı kılacak şekilde mahalle/köy sınırları içerisinde kalmalıdır. Bu durum aynı zamanda bir yerel yapının diğer bir yerel yapı üzerinde güç ve tahakküm oluşturmasını engelleme amacını da güder.

Diğer yandan Yeşillerin merkezsiz ağ tipi örgütlenme ilkesi, örneklerine sık rastlandığı üzere partinin tavandan tabana doğru değil, tabandan tavana doğru kurulmasını zorunlu kılmaktadır. Kanımca bu ilke Yeşillerin asla vazgeçmemesi gereken bir ilkedir. 

Yapı

Bir Yeşil Partinin yapısı, içinden geldiği hareketin yapısından ayrı tanımlanmamalıdır. Bu, hem partinin kamuoyu tarafından doğru büyüklükte algılanışı, hem de işleyişte dikkat edilmesi gereken konuların önceden ortaya konulabilmesi için bir gerekliliktir.

Yapı, hareketin temel etkinlik alanlarına ilişkin kapsayıcı olmalı, herkesin kendisini tanımlamasına olanak sağlamalı, yapının bileşenlerinden herhangi birisinin bir diğerini örtmesini engelleyecek şekilde tanımlanmalıdır.

Bir “canlı” olarak insana benzetirsek, bireyler – hücreler, parti – hareket sistemi, dernek – üreme sistemi, kooperatifler – sindirim sistemi, vakıf – solunum sistemi, enstitü ise sinir sistemi olarak ifade edilebilir. Bütün bu yapıları birbirine bağlayan ağ ise dolaşım sistemine benzetilebilir ki, basın-yayın-iletişim için kurulacak ajans bu sistemin kalbidir.

Yapı Taşı – Bireyler

Yeşillerin en küçük örgütsel birimini de oluşturan bireyler, zamanla yapı içerisinde farklılaşabilir. Bununla birlikte birden fazla organ içerisinde yer alarak yapının bağlantılarını da güçlendirebilir. Yapının kendini yenileme süreçlerinde bireylerde dönüşüm sağlanarak canlılık korunmalıdır.

Siyasal Alan – Parti

Yeşiller Partisi, örgütsel olarak bir taban partisi olmalı ve temelde yerel yönetimler içerisinde yer almayı amaçlasa da, hem söylemini geniş kitlelere iletebilmek için, hem de yasal değişikliklerin yapılmasında taraf olabilmek için ulusal parlamenter sistem içerisinde temsili de hedeflemelidir.

Partinin en küçük örgütlü birimi mahalle/köy düzeyinde olmalı ve en az yedi kişinin bir araya gelmesi ile kurulmalıdır. Bu birimin biri kadın, biri erkek iki temsilcisi olmalı ve bu kişiler aynı zamanda partinin temel karar organı olan temsilciler konseyini oluşturmalıdır. Mahalle birimi, bir kooperatif ortaklığı ile ekonomik açıdan sürdürülebilir hale getirilebilir. Bu aynı zamanda uygulama fırsatları yaratacağından dolayı da ayrıca değerlendirilmelidir.

Yeşiller Partisi, tabandan yükselerek kurulmalıdır. Parti kurulacağı ilan edildikten sonra, öncelikle mahalle birimleri kurulmalı ve 6 aylık bir süre sonunda temsilcilerin katılımıyla kongre yapılarak program ve tüzük netleştirilmeli ve kuruluş başvurusu yapılmalıdır.

Partinin mali kaynakları temelde bireylerin katkılarına dayanarak mahalle birimlerinde oluşturulmalı ve büyük oranda yerinde kullanılmalıdır. Sadece genel giderler için belirli bir kaynak(en fazla tüm gelirin 1/5) sekreteryaya aktarılmalıdır.

Partinin etkinlik harcamaları genelde katılımcıları tarafından karşılanmalı, sağlanan kaynağın üretildiği anda tüketildiği bir mali politika benimsenmelidir. Bu amaçla tüm etkinlikler, gelir getirici yada maliyetleri azaltıcı bir sosyal etkinlikle bir arada yapılmalıdır. Bu aynı zamanda şenlikli bir birlikteliğin yaratılması için bir fırsattır.

Bir istisna olarak sadece seçimlere yönelik kaynaklar en az bir yıl öncesinden toplanmaya başlamalıdır. Tüm bunlar yapının hem mali olarak hem de örgütsel olarak bağımsız kalabilmesi için bir gerekliliktir.

Yeşiller Partisi, Avrupa Yeşil Parti ile olan ilişkilerini iki yönlü olarak sürdürmeli, politikaların belirlenmesinde etkin rol oynamalıdır. Bunu sağlayabilmek için Avrupa Yeşil Parti’ye asli üye olmalı ve etkinliklerine kendi olanaklarıyla katılmalıdır. Hem bu olanakların geliştirilmesine, hem de dayanışma ve işbirliğine yönelik olarak, Avrupa’daki gerek Avrupa Yeşillerinin içerisindeki gerekse dışındaki Türkiye kökenliler ile temas yüzeyleri genişletilmelidir.

http://www.yesilvesol.org/belgeler.htm

http://www.yesilvesol.org/belgeler/yesilvesolkitapcik-ekim2009.doc

Fifty ideas for actions on climate change

In May and June 2001, the Rising Tide Climate Chaos Tour visited 12 cities in Britain. Some 300 people came to the Tour. In the last session of each gig people broke into small groups and brainstormed ideas for action. This is a list taken from their ideas.

This list proves that no one can argue that there’s nothing we can do about climate change. Our only problem now is choosing what to do- and when has that ever been an excuse for not doing anything?!

1. Organise a Critical Mass with a climate chaos theme
2. Set up a climate change pirate radio station (there is a tape of material already prepared)
3. Find out the sea-level rise or flood level predictions for your area (Met Office, Environment Agency) and paint/chalk this level in blue around town, on council buildings, petrol stations, etc. Accompany with flyposters/leaflets explaining the line and forecasted impacts of extreme weather
4. Take action to reduce your own energy consumption- set yourself a target. Tell everyone about it- your family, friends, neighbours and get their support (like giving up smoking!)
5. Make an empowerment video focused on weather chaos and our responses to it and distribute it and show it.
6. Agit-crop! Planting or seed sowing to spell out a message, in council flowerbeds, railway embankments, open spaces
7. Target traffic jams with leaflets about greenhouse gas emissions
8. Produce local guide to help people buy ethical local produce
9. Declare a car share or green transport week, support with posters, leaflets, actions
10. Set up an info shop/ or a stall in a busy place
11. Produce posters, distribute them, flypost them all over town
12. Talk with your friends of neighbours about what you could do collectively, such as car share, setting personal targets, planning an action, organising school transport etc.
13. Grow at least some of your own food. Reclaim some space to do this with others, get an allotment, grow stuff in pots
14. Declare a car-free zone in your town and put up car-free road signs
15. Blockade or occupy a power station. Block plans for any new power stations.
16. Make “Wanted” posters in car parks for crimes against the biosphere with pictures of cars.
17. Find out council/local authority development plans, put in your own ideas, challenge anything that doesn’t take account of reducing emissions
18. Visit electricity/electrical goods retailers, note how much effort they put put energy efficiency. Set up an info shop outside (or inside!) for the day
19. Mobilise against incinerators, make the links about greenhouse gas emissions
20. Energy reduction – raise the issue in your workplace or school
21. Take your holidays in England.
22. Hassle everyone you know to change their lightbulbs
23. Subvertise-distort the messages on adverts for climate criminals, such as car adverts, all flights! (See http://www.subvertise.org.uk for some ideas)
24. React to events- when there the next unseasonal flooding, record drought, or unexpected storm, get out on the streets protesting and making the links for people. Prepare a local phone tree to pull people together at short notice to do this.
25. Guerilla Energy Reduction! Put a brick in the cistern, turn down heating, change heating timers to come on less, swap old lightbulbs for energy efficient ones
26. Get out there and start talking! We have detailed materials on how to structure talks and do speaker trainings. Better still, get on the road and do your own version of the Rising Tide Tour.
27. If it snows people with bad insulation have no snow on their roofs- put a leaflet through their doors about climate chaos and telling how much they can save with roof insulation (plus what grants are available)
28. Prepare materials for teachers, and do talks and activities in schools
29. Buy green electricity. For details on the best companies go to http://www.foe.co.uk
30. Start a solar water heating club
31. Shut down petrol stations and offer advice on how to kick the habit – offer alternatives to oil addiction, such as free bikes
32. Put up displays at events, public places (the library, public noticeboards), or flypost. Basic display packs from Rising Tide
33. Do a 90% for 90% action- leafleting the train.
34. Give out cartoon booklets everywhere! Photocopy and flypost them
35. Fix up some bikes (universities and stations good place to ask for leftovers) and set up a local free bike scheme, like they used to have in Amsterdam.
36. Nautical Critical Mass! Put cut-out fish in trees and on car windscreens with a message/website. (see fish in the resources section of this web site)
37. Talk with people in this country who have relatives abroad already being affected by weather chaos such as people from the Pakistan, Bangladeshi communities.
38. Create images of what future climate chaos could look like in your region/town and paste them up.
39. Paint cycle lanes, or Think Bike signs on the road.
40. Take infra-red photos of public buildings during winter and confront people with the picture of how much heat is going into the air (send photos to the newspapers)
41. Put up Climate Chaos Ahead road signs on all rush-hour approaches to town
42. Write a message on the top of your umbrella so everyone can see it when it rains
43. Hang banners from bridges over motoroways and busy roads during rush hours- thousands will see them (stay with the banner or the police will remove it and not give it back!)
44. Occupy the offices of companies not reducing emissions, or part of increasing emissions Organise benefit gigs to fund more Rising Tide resources, or to support people affected by extreme weather in the global south (survivors of last years Mozambique floods sent a donation to people whose homes were flooded in Malton, Yorkshire
45. Plough up a motorway and create a park!
46. Link up with other groups/campaigns with linked concerns – such as fuel poverty groups, local local refugee/asylum seekers support groups. Plan joint work around environmental refugees.
47. Campaign for not-for-profit public transport
48. Set hosepipes on offices of oil and airline companies and flood them!
49. Start a campaign against all air flights where people can take a train (eg England to Scotland, London to Paris)
AND…..
50. Get together with other people, work out what you want to achieve, plan your actions/campaign and DO IT!

http://www.networkforclimateaction.org.uk/toolkit/action_resources.html
http://www.seedsforchange.org.uk/free/resources

Eskimoların Çığlıkları – Dilaver Demirağ

Onları genelde İglolar içinde yaşayan, Ren geyiklerinin ya da kutup köpeklerinin çektiği binen, ellerinde mızrakları ile fok ya da balina avlayan, fok yada balina yağını yakıt olarak kullanan, balina kemiklerini iğneden çadıra kadar akla gelebilecek her alanda kullanan, kürklü giysileri olan, balık kokan, çekik gözlü insanlar olarak biliriz.

Hatta kimi fıkralarda uyanık pazarlamacıların onlara buzdolabı satmaya uğraşmaları ile de mizahi bir biçimde anılan bir halk.

Beyazların dilinde Eskimo yani “çiğ et yiyen” anlamında kullanılan bu sözcüğün gerçeklikle ilgisi mevcut değil. Çünkü bu da yerli halklar ile ilgili beyazların uydurduğu, ve kendi sömürgeciliklerini haklı çıkarmak için uydurulmuş bir küçümseme edası.

Gerçekte onlar kendilerini İnuit ya da Yupik olarak adlandırıyorlar. İlk “kişi” demek, diğeri ise “gerçek kişi”. Muhtemelen Algonikin kabilesinin dilinde bu halkın kendilerinden olmadığını, farklılıklarını ifade etmek için kullandığı bir söz olsa gerek bu. Çünkü Algonikin dilinde kullanılan ve eskimoya yakın olan bir sözcük “farklı dilde konuşan kişi” anlamına geliyor.

Vikipedia da bu halklar ile ilgili şu bilgiler veriliyor:

“Eskimolar, yaşadıkları yer Asya ile Amerikanın birbirine bağlı kara parçaları iken, son Buzul Çağı’nın bitimine doğru (günümüzden yaklaşık 12000 yıl önce), Sibirya’dan Alaska’ya geçen avcıların torunlarıdır. Bununla birlikte bazı iddialara göre de M.Ö. 3000 yıllarında Bering Boğazı üzerinden Amerika’ya geçmişlerdir.

Alaska’da çamur sıvalı dikdörtgen evlerde, Grönland’da taş, toprak ve balina kemiğinden yapılmış kubbeli evlerde, Kanada’da ise igloo denilen buzdan yapılmış kubbeli evlerde yaşarlar. Bununla birlikte modern evlerde yaşayan eskimolar da vardır. Kara ulaşımını köpeklerin çektiği kızaklarla, deniz ulaşımını “kayak” adı verilen kayıklarla ve kadınların kullandığı “umiak” adlı ağaç ve deriden yapılmış botlarla sağlarlar. Ancak günümüzde motorlu taşıtlar, motorlu kızaklar, ateşli silahlar ve modern kamp aletlerini de kullanmaktadırlar.

Eskimoların yaşadıkları geniş Tundra bölgesi, yılda sekiz – dokuz ay süren dondurucu kuzey kışından ötürü tarıma elverişli olmayan topraklarla kaplıdır. Bu yüzden Eskimo ekonomisi avcılık ve balıkçılığa (özellikle balina avcılığı) dayanmaktadır. Temel yiyecekleri balık, ren geyiği ve elktir. Su aygırı ve balina kemiğinden araç ve gereçler yaparlar.”

Kısacası Uygar olmayan bir halk İnuit ve Yupik halkı. Günümüzün uygarlık karşıtı anarşistlerinin övgüyle söz ettiği avcılık ve toplayıcılıkla geçinen ilkel halklardı. Dı ekini kullanıyorum çünkü Vikipedia da belirtildiği gibi uygarlık denen şey oralara da ulaşmış bir halde. Beyaz adamın uygarlık dediği dev makine ve onun öğüten dişlileri bu halkları da öğütüyor her geçen gün. Örneğin bugün toplam nüfusu 13 bin olan Inupiaq topluluğunun sadece 3 bin 100′ü anadilini konuşuyor, bunların çoğu 40 yaşın üzerinde. Yaygın olarak İngilizce konuşan Inupiaqların dillerini çok iyi koruyamadığı biliniyor. Nedeni ise beyaz adamın işgali.

Bu konuda bir örnek vereyim. Kutup Ekimoları olarak bilinen Thule halkı, Danimarka ve ABD’nin Gröland da Kurduğu hava üssü nedeni ile 1953 yılında sürgüne gönderilmişler ve bu sürgün esnasında hayli trajik şeyler yaşanmış. ABD üssünün genişletilemesi kararı ile, Thule bölgesi yerli halkı, onların hiçbir şekilde rızası alınmadan zorla 150 kilometre uzaklıktaki Qaanaq bölgesine nakledildi. Bu sürgün sırasında yaşamları köklü değişime uğrayan yerlilerin buraya dönüşüne izin verilmiyor.

Her neyse amacım İnuit ya da Yupik uzmanı kesilmek değil. Amacım iklim değişimini ele almak. Ancak ne medyanın yaptığı gibi felaket kumkumalığı yaparak, ne de İstanbul’da, Ankara’da evinde sabah ve akşam duşunu alamama korkusu içinde kıvrananların kaygılarına hitap ederek barajlarda tükenen su seviyesine dayanarak tartışmak niyetinde değilim. Bu olağanüstü doğa olayının insani ve insani olmayan sonuçlarını bu olayın gerçek mağdurları üzerinden tartışmak istiyorum.

Çünkü iklim değişimine ilişkin geçerli popüler yaklaşım bütünü ile insanlık ve uygarlık merkezli bir yaklaşım.Hatta öylesine ilginç ki sadece medya değil sosyalistler, liberter soyalistler ya da Anarko-Komünistler bile sorunu esas olarak insanlık ya da uygarlık ekseninde ele alıp sorunun faturasını kapitalizme kesiyor.

Oysaki sormak lazım kapitalizm insanların işine gelmese kapitalizm varolabilir mi? Ne yazık ki sosyalistlerden Anarşistlerin bir bölümü (Anarko-Komünistler, Anarko-Komünistler’in ekolojist bir türevi olan Sosyal Ekolojistler ve bilumum klasik anarşistler) Aydınlanmacı-Humaniter geleneğin izlerini takip edenler, tahakküm ve sömürüyü hep dışarıdan dayatılan, insanların talebi ile olmayan dışsal bir şey olarak görmüşlerdir. İşbirliğinin, bile bile ladesin olmadığı bir yerde ne tahakküm olur ne de sömürü. İnsanlar bazı şeyleri talep ettikleri ya da kimi şeylerinden vaz geçemedikleri için tahakküm varoldu ve tahakkümle birlikte sömürü de.

Dolayısıyla küresel ısınma olgusunda da aynı saftrik insan anlayışı ve dışsallaşmış suçlu mantığı ile parmakları salt kapitalizme ya da tahakkümcü sisteme yöneltmek asıl olguyu gözden kaçırmak, bu sürece hiçbir dahli olmayan uygar olmayan insanlar ve insan dışındaki canlıların bu felaketin asıl kurbanları olduğu gerçeğini unutmaktır. Küresel Isınma uygarlık ve uygar insan denen kansere karşı Gaia olarak gezegenin bir tepkisinden başka bir şey değildir.

Ancak ne yazık ki Gaia ana[*] biz insanlara özgü merhamet, adalet gibi ahlaki değerleri pek umursamadığından kurunun yanında yaşı da harcayarak son buzul çağı sonrası gezegene egemen olan türlerin ( uygar insan da dahil) önemli bir bölümünü harcama hazırlığında. Doğrusu insani değerler düzleminden bakarsak büyük bir bedel bu. Inuitler binlerce yıldır hücrelerine işlemiş bilgelikle bu olguya artık sessiz kalmama kararına varmış durumdalar. Yüzyıllardır sessiz sedasız yaşayıp giden Grönland sakinleri de artık tepkilerini dile getiriyorlar. ‘Dondurma’ adaları gözlerinin önünde eriyip gidiyor. Eskimo çığlığı buz kütlelerini kırıyor.

Elbette onların bu çığlıklarını ne uygarlık denen dev makine, ne de bu makinenin dişlisi olan uygar insanlar duymayacaktır. Onlar klimalarından, otomobillerinden vazgeçemezler. Doğanın kararını tartışmak bir fayda vermez elbette ama,ABD’yi Avrupa’yı daha güçlü fırtınaların vurması (özellikle de zengin bölgeleri) Sanayileşmiş kentlerin kuraklık içinde kavrulmaları ve lümpen küçük burjuvaları yahut sosyolojinin tanımı ile kentli üst orta sınıfların dünyayı kirleten tüketim kültürlerinin akamete uğraması benim gibi sistem karşıtlarını olsa olsa sevindirir.

Lütfen Gaia Ana asıl darbeni yaşadığımız tüm olumsuzlukların asıl sorumlusu olan bu salak güruha yani kentli orta sınıfa ve zenginlere vur. Şu uygarlık denen dev makineyi fırtınaların, sellerin ve sıcaklık dalgaların ile ez geç.

[*] Gaia Ana elbette bir metafor yani sembol, doğanın Gaia olup olmadığı konusunda kesin emin değiliz. Ancak Gaia hipotezi ile Prigoginin Dağılma (entropi), Capra’nın eserlerinde geniş yer verdiği sistem teorisi ortak bir noktada birleşir. Sistemlerin karmaşıklaştığı oranda entropiye olan eğilimlerindeki çoğalma, kırılganlık olgusu ile maddesel düzeyde kendini gerçekleştirmesinin bence çok güzel bir biçimde özetlendiği bir hipotez.

http://sadecehayat.blogcu.com/eskimonun-cigliklari/1903142
http://yabanil.net/?p=197

Gaia Teorisi : Yaşayan Dünya’nın Bilimi – David Orrell

Bu yazı,Gaia Teorisini ortaya atan James Lovelock, ve teorinin gelişimindeki büyük etkisi olan Lyin Margulis ve daha sonra diğerleri tarafından geliştirilen Gaia teorisine kısa bir giriş niteliğindedir. Gezegenin canlı bir sistem olduğu ve oluşan tüm doğal süreçlerin aslında bu yaşam ağının kendi mevcudiyetini sürüdürmek için yaptığı bir şey olduğunu ortaya koyması için Gaia hipotezi önemli bir modeldir. Bu hipotez anlaşıldığı takdirde gezegene olan bakışımız değişiceği gibi şu an olduğu gibi yaşam ağına müdahale etmek hatasına düşmeyiz.

 1960’lı yılların başlarında, James Lovelock , Mars’ta yaşam olduğunu ispatlamak için yapılan bir araştırmaya katılmak üzere NASA tarafından davet alır. Görevi ,  Mars’a gönderilebilecek bir uzay aracı eşliğinde, yaşamın varlığına dair belirti bulma kapasitesine sahip aletler tasarlamaktır. Mars üzerindeki herhangi bir yaşam biçimi Dünya üzerindekinden çok farklı olabileceğinden , neyin inceleneceği konusunda tam bir bilgiye sahip olmak oldukça zordur, bundan dolayı  bu amaç açık açık ifşa edilmez. 

Bu durum onları,  yaşamı neyin oluşturduğu ve bunun ne şekilde ortaya çıkarılabileceği konusunda düşünmeye götürür. Lovelock yaşamın en genel karakteristiğinin enerji ve maddeyi bünyesine alıp atık maddeleri atması olduğunu tesbit etmiştir. Ayrıca, oksijen soluyup karbon dioksit çıkardığımızın aynısı şeklinde, organizmaların çevrimsel değişim aracı olarak gezegenin atmosferini kullanıyor olabilecekleri sonucuna varmıştır. Bu sayede, yaşamın Mars atmosferi üzerinde saptanabilir kimyasal bir iz bırakmış olabileceğini var saymıştır. Belki de bu Dünya’dan  fark edilebilebiliyordur ve böylelikle bir uzay aracı göndermeye bile gerek kalmayacaktır.

Bu fikri sınamak amacıyla o ve meslektaşı Dian Hitchcock Mars’ın kimyasal terkibini analize ve bunu Dünya’nınki ile karşılaştırmaya başladılar. Sonuçlar büyük bir çelişki arz etmekteydi. Venüs gibi Mars’ın da atmosferi %95 civarında karbon dioksit, biraz oksijenden oluşmakta ve metan bulunmamaktaydı. Dünya ise %77 nitrojen, %21 oksijen ve görece büyük ölçüde metandan oluşmaktaydı.  Mars kimyasal bakımdan ölüdür; olabilecek  tüm kimyasal tepkimeler olup bitmiştir. Bunun aksine Dünya kimyasal bir denge durumundan çok uzaktır. Örnek olarak,  halen atmosferde bulunan metan ve oksijen birbirleriyle kolayca tepkimeye gireceklerdir. Lovelock gazların bir devridaim içinde bulunmaları gerektiği ve bu dolaşımın itici gücünün yaşam olduğu sonucuna vardı.

Lovelock yaşamın atmosferle olan etkileşiminin geçmişine yoğunlaşmaya başladı. Yaklaşık üç milyar yıl önce, bakterilerin ve fotosentetik deniz yosunlarının atmosferden karbon dioksit almaya ve atık madde olarak oksiyen üretmeye başladıklarına dikkat çekmiştir. Uzun zamanlar boyunca bu işlem, organizmaların oksijen zehirlenmesine uğradıkları bir noktaya varıncaya dek,  atmosferin kimyasal içeriğini değiştirmiştir.  Bu durum ancak oksijen tüketerek hayatta kalabilen organizmaların ortaya çıkışı sayesinde çözüme ulaşmıştır. 

Yaşam akışı sayısız organizmanın atmosferi idare eden birikimsel etkinliklerinden ibaretti. Dışardan bir bakışla, bütün bu süreçlerin genel sonucu Dünya’nın, özellikle de ölü komşularına kıyasla,  yaşayan bir varlık olarak göründüğüdür. Lovelock, birden Dünya’nın en uygun şekilde süper bir organizma olarak nitelendirilebileceğini idrak etti : “Gaia’nın bende kişisel olarak açığa çıkışı bir ışık çakması gibi birden oldu. Kaliforniya’daki Pasadena Jet Propulsion laboratuar binasının en üst katında küçük bir odadaydım. 1965 sonbaharıydı ve meslektaşım Dian Hitchcock ile, hazırlamakta olduğumuz bir çalışma üzerine konuşmaktaydık. O anda, birdenbire Gaia fikri aklıma geliverdi. İnsanda huşu uyandıran bir düşünceydi bana gelen. Dünya’nın atmosferi, henüz, gazların olağanüstü ve değişken bir karışımıydı.  Uzun zamanlar boyunca, her yönüyle sabit bir bileşim halinde olduğunun bilgisine vardım. Dünya’daki yaşam atmosferi meydana getirmekle kalmayıp,  onu, sabit bir bileşim ve organizmalar için elverişli seviyede tutacak şekilde  ayarlıyor da olamaz mıydı? Komşusu da olan roman yazarı William Golding ile yaptıkları bir gezinti sırasında, Lovelock bu fikrini açtı ve bunun için bir isim önermesini istedi. Golding ise Yunan yeryüzü tanrıçasına atıfta bulunarak Gaia ismini teklif etti. Böylece Gaia hipotezi doğmuş oldu.

1979’da Lovelock yeni fikirlerini geliştirdiği  “Gaia : Dünya’daki Yaşama Yeni Bir Bakış” adlı kitabını yazdı. Şöyle ifade etmiştir:

 “yeryüzünün, atmosferin ve okyanusların fiziksel ve kimyasal koşulları, bizzat yaşamın mevcudiyeti sayesinde yeterli ve uygun yapıdadır. Bu, yaşamın gezegenin şartlarına uyum sağladığını ve şartların kendi bağımsız tarzlarında evrildiğini kabul eden geleneksel bilgiye zıttır.”

Gezegenin kendikendini düzene koyar olduğuna  (öz düzenlemeye) dair gözlemi Lovelock’un hipotezini daha açık hale getirmiştir. Örnek olarak, Dünya üzerinde yaşamın vuku buluşundan beri güneşin ısısının %25 oranında arttığını, yine de sıcaklığın aşağı yukarı sabit olduğunu biliyordu. Ne var ki düzenlemenin ardında hangi mekanizmaların olduğunu kesin olarak bilmiyordu. Amerikalı mikrobiyolog Lynn Margulis ile ortak çalışmaya başladığında bütün  teori şekil aldı. Margulis yaşayan organizmaların atmosferden gaz alıp atmosfere gaz verme süreçlerini araştırıyordu. Özellikle de Dünya’da toprakta yaşayan mikropların rolünü incelemekteydi. Beraber çalışarak,  regülatör etkiler olarak hareket ediyor olması mümkün birkaç geri besleme çevrimi ortaya çıkarmayı başardılar.

Buna bir örnek ise, karbon dioksit çevrimidir. Volkanlar daimi olarak büyük miktarlarda karbon dioksit üretirler. Karbon dioksit sera etkisine sahip bir gaz olması nedeniyle gezegenin ısınmasına yol açar. Bu sınırlandırılmadığında yaşamın sürmesini olanaksız kılacak ölçüde Dünya’yı ısıtacaktır. Bitkiler ve hayvanlar çürüme, solunum ve fotosentez gibi yaşamsal işlemlerle karbon dioksit alır ve atarlar, bu işleyiş denge kalır ve gazın net miktarını etkilemezler. Bundan dolayı, başka bir mekanizma olmalıdır. Atmosferden karbon dioksitin ortadan kaldırıldığı bir süreç kayaların aşınmasıdır. Yağmur suyu ve karbon dioksit kayalarla karbonat oluşturacak şekilde bir araya gelir. Lovelock, Margulis ve diğerleri toprak bakterisinin varlığı ile bu sürecin büyük çapta ivme kazandığını fark ederler. Karbonatlar su ile okyanusun içine sürüklenirler, burada mikroskopik deniz yosunları bunları küçük kabuklar haline getirir. Deniz yosunu öldüğünde kabukları okyanusun dibine çöker ve böylece kireçtaşı çökeltileri meydana gelir. Kireçtaşı o kadar ağırdır ki kademe kademe yerkürenin litosfer ile çekirdek arasında kalan kata çöker ve burada erir. Sonuç olarak kireçtaşının içinde bulunan karbon dioksitin bir kısmı başka bir volkan vasıtasıyla atmosfere geri itilir. Toprak bakterileri yüksek ısılarda daha etkin olduklarından, gezegen sıcak olduğunda karbon dioksitin ortadan kalkışı hızlanır. Bunun gezegeni soğutucu etkisi vardır. Bu yüzden, bütün bu  kütlesel devir  bir geribesleme çevrimi oluşturur. Lovelock ve Margulis benzer şekilde işleyen birkaç geribesleme çevrimi daha teşhis etmişlerdir. Bu çevrimlerin ilginç bir özelliği de karbon dioksit deviri gibi, sıklıkla yaşayan ve yaşamayan unsurları bir araya getirmesidir. 

Gezegendeki biyolojik süreçlerin önemi, 1929 gibi erken bir zamanda, düşüncesini şu şekilde ifade eden Rus bilimadamı  Vernadsky tarafından vurgulanmıştır:

“Yaşam, gezegenimizin yüzeyinin  kimyasal “ölü-katılığının” üzerinde muazzam, kalıcı ve sürekli bir ayrıştırıcı olarak ortaya çıkar. Bu nedenledir ki yaşam yeryuvarlağı yüzeyinin dışsal ve tesadüfi gelişimi değildir. Daha ziyade, Dünya’nın kabuğunun oluşumuyla çok yakından ilgilidir, kendi mekanizmasının parçasıdır ve bu mekanizma dahilinde başlıca öneme sahip işlevlerini ,ki bunlar olmaksızın o var olamayacaktır,  yerine getirir.(1929)

Örnek olarak, Vernadsky yaşayan organizmaların güneş enerjisini kimyasal enerjiye başlıca dönüştürücü oldukları göstermiş ve biyotaşıma sistemlerinin öneminin altını çizmiştir. Biyotaşıma sistemlerine bir örnek denizden beslenen, böylelikle okyanuslardan karaya büyük miktarda maddeler aktaran kuşlardır.  Gezegenlerin nasıl işlediklerini anlamak amacıyla, aynen Lovelock ve Margulis’in dedikleri gibi, yaşamın etkisi hesaba katılmalıdır. 

Gaia hipotezi kısa zamanda oldukça ilgi çekmiştir. Dünya’nın canlı olduğu fikri daha önce birçok defa ifade edilmiştir fakat 60’lı yılların başında, Dünya’nın ilk kez olarak dışardan bütünsel bir varlık olarak görünmesini sağlayan uzay uçuşları sayesinde, yankı uyandırmıştır. Bilgisayarlar kaos teorisi için neyse bu resimler de bir şekilde Gaia fikri için aynı işlevi görmüştür; var olmakta olanı görmeye izin verdiklerinden birçok insan için konuyu ilgi çekici kılmıştır. Ayrıca entellektüel ortam da uygundu. O zamanda, kendikendini düzenleyen  sistemler üzerinde birçok çalışmalar yapılmıştır. Ilya Prirogine termal ve kimyasal olarak dengede olmayan bununla beraber yüksek derecede düzenlilik gösteren sistemleri etüt etmiştir, buna bir örnekse şaşırtıcı periyodik salınımlar meydana getiren Belousov-Zhabotinskii tepkimesidir. Dengeden uzak durumlarda  kendikendini düzenleyiş  ile sistemin lineer olmaması arasında yakın bir ilişki olduğunu kanıtlamıştır. Bu , Lovelock’un Dünya’nın kimyasal dengeden uzak olduğuna ve  karbon dioksit çevriminde olduğu gibi  geribesleme çevrimlerinin lineer olmadığına dair gözlemine bir hayli benzemektedir.  Aynı zamanda, Şilili nörobiyologlar Maturana ve Varela  yaşamın kendini yeniden üretme ve yenilenme eylemini içeren tanımını geliştirmekteydiler. Yaşamın tüm alanlarda geçerli tek bir tanımı yoktur; Öte yandan, yaşayan varlıkların  kendi yasalarına uyarak, kendi unsurları ve sınırları çerçevesinde ürediklerini vurgulayan, yaşamı , zaman ve mekan içerisinde somut bir birim olarak tayin  ve tasavvur eden  tanım (Maturana ve Varela 1987), bu konuda yapılmış en başarılı tanımlardan biridir.Bu tanımda önemli olan,  bir süreç olarak yaşamın maddi yapılanması, örgütlenme ve parçalar arasındaki bir dizi ilişki değildir. Yaşam kendikendisini hiç durmadan var eden bir ağdır. Kendini yeniden üreten en basit sistem yaşayan hücredir. Bu tanıma göre herhangi bir şeyin canlı olması için hücrenin gelişmesi, çoğalması ya da DNAya  geçmesi (kalıt olması)  gibi bir şart yoktur. Vernadski’nin incelemelerine göre Dünya üzerindeki farklı moleküllerin %99.9 ‘u  Dünya’nın yaşam sürecinde yaratılmış olduğundan, Dünya kendikendini yaratan organizma olarak nitelendirilebilir. 

Gaia hipotezi çok ilgi çektiği gibi eleştiriye de oldukça maruz kalmıştır. Lovelock  Dünya’nın kendikendini düzenliyor olduğu fikrine büyük ağırlık vermiştir. Bazıları ise bu düşünceyi Dünya’nın bir erek mevhumu çerçevesinde hareket ettiği  ve onun teleolojik bir varlık olduğunu ima ediyor şeklinde yorumlamışlardır.  Yunanca telos (amaç, erek) kelimesinden gelen teleoloji, doğanın olgularının ardında bir kurgu ya da maksat olduğunu ileri sürer. Bu, doğanın esas olarak, bir makine gibi hareket ettiğini iddia eden mekanistler ve nedensel olmayan bir yaşam gücü olduğuna inanan vitalistler arasındaki eski bir tartışmanın bir kısmıdır. Eleştirenler,  Lovelock’un gezegenin, iklimi ve buna benzerlerini kontrol eden bir yaşama gücüne sahip olduğunu söylediğini düşünmüşlerdir. Ne var ki Lovelock’un kast ettiği bu değildir. “Ne ben ne de Lynn Margulis gezegenin kendini düzenliyor olmasının bir ereğe yönelik olduğunu ifade ettik. Hala da bizim hipotezimizin teleolojik olduğuna dair bitmek tükenmek bilmeyen, hemen hemen dogmatik eleştiriler almaktayız.” (1991) demiştir. Ağırlıkla dile getirilen diğer bir itiraz ise, Gaia’nın doğal seleksiyona hiçbir gönderme yapmamış olmasıdır ki Darwinistlerce bu olanaksızdır. Dünya canlıysa Bencil Gen nerededir ve bunu kim kalıt alacaktır?

Bu eleştirilere cevap olarak  Lovelock, Andrew Watson ile beraber;  yaşamını sürdürebilme şartlarını karşılamak için sadece kendine özgü doğal işlemleri takip eden  kurgu bir gezegen, Daisyworld (Papatyadünya) modelini geliştirdi.  Bu basit model, bundan böyle Gaia hipotezi üzerindeki tartışmaların ayrılmaz bir parçası haline geldi. Daisyworld gezegeninde  beyaz papatyalar ve siyah papatyalar olmak üzere sadece iki canlı türü bulunmaktadır. Beyaz papatyalar soğutucu bir etkisi olan ışığı yansıtırlarken siyah papatyalarsa ışınımı emerler ve bu şekilde gezegeni ısıtırlar. Papatyaların çoğalması; mevcut nüfusa, doğal ölüm oranına, elde edilebilir mekana ve ısıya bağlıdır (Lovelock’un burada kullandığı denklemler gerçek papatyanın çoğalma dinamiklerine dayanmaktadır). Gezegen güneş etrafında döner ve güneşten, güneşin yaydığı ışık miktarı, gezegenin yüzeyinin ışınımı yansıtma oranı (albedo) ölçüsünde enerji emer. Gezegen ayrıca Stefan-Boltzmann Yasası’nca saptanan oranda evrene ısı yayar. 

İlginç olan, modelde, güneşin ışınımı derece derece arttıkça, beyaz ve siyah papatya nüfüsu ısıyı papatyaların büyümesi için optimal seviyede tutacak surette, tabii şekilde kendilerini ayarlarlar. Daisyworld kendikendini düzenleyen sisteme bir örnektir. Papatyalar ve gezegenin ısısı arasındaki, çoğalma oranını albedo ile ilişkilendiren denklemlerle sınırlandırılan geribesleme çevrimleri bir yolunu bularak yaşam için uygun koşulları devam ettirir.

Daisyworld modeli sadece bir tür düşünsel deneydir fakat kendikendini düzenleme mekanizmasının esasını oldukça inandırıcı şekilde göstermektedir. Söz konusu, olan kendi ısısını seleksiyon veya teleolojiye baş vurmadan ayarlayabilen, varlığını bağımsız olarak sürdürebilen bir ekosistemdir. Daisyworld modelinin beraberinde ortaya çıkan düşüncelerden birisi bir ekosistemde türlerin sadece kendi var olmaları ile ilgilenmeleri yine de eylemlerinin bir sonucu olarak,  sadece birbirlerine değil,  bütünsel olarak sisteme de katkıları bulunuyor olduğudur. Kendikendini düzenlemenin sistemin gelişmekte olan bir özelliği olduğunu söyleyebiliriz. Beyaz ve siyah papatyalar için, bir araya gelip  bir diğerinin nüfusu için pazarlık yapmaya, çoğalma oranlarını sabitlemeye ve ne kadar toprağın boş kalması gerektiğne dair çekişmeye gerek yoktur. Onlar sadece kendilerine has olanı yapmakta ve gezegen de kendini idame ettirmektedir. Gereken sadece papatyaların ısı için pozitif ve negatif geribeslemeyi sağlamalarıdır ve en konforlu oldukları belli bir ısı olduğundan gezegeni bu ısıya yakın derecede tutma eğilimindedirler. Gezegeni kendilerine uygun hale getirirler. Daisyworld, sistemleri anlamaya çalışmak için, onları en küçük unsurlarına kadar parçalamayı savunan indirgeyici (reductionist) yaklaşıma ve sistemlerin bütünsellikleri içinde anlaşılabileceklerini savunan, onları tamamlanmış varlıklar olarak gören bütüncül yaklaşıma hitap eder. Daisyworld modelinin bir sonucu da insanların dikkatini benzer sistemlere çekmiş olmasıdır. Bir örnek,  Hinkle (bkz. Bunyard,1996) tarafından ortaya atılmış olan okyanusların tuzluluğudur. Yaşayan organizmalar kabaca okyanuslarınkine eşit olan tuzluluğu korurlar. Daha önceden, doğal seleksiyonun çevreleriyle dengede olan bu organizmaları destekleme eğiliminde olduğu düşünülmüştür. Fakat soru cevaplanmış değildir : okyanus sabit bir tuzluluk seviyesini nasıl  korumayı başarabilmektedir? Okyanusun mevcut tuzluluğu %3.4 civarındadır. Bu %4 ten fazla olduğu takdirde membran gerilimini sürdürme gibi temel hücre fonksiyonları iflas edecektir. Bu da okyanus yaşamında kitlesel yok ölümlere sebep olacaktır. Son 500 milyon yılda bu şekil yok oluşlara ait bir kanıt yoktur. Bu durum oldukça ilginçtir çünkü tuz kayaların aşınması yoluyla sürekli olarak okyanuslarda depolanmasına rağmen, gene de tuzun yoğunluğu doyma seviyelerinin ancak %10 u düzeyindedir. Buna ek olarak, göktaşı etkileri, buzlanma dönemleri vs. gibi tuzluluk oranını ani olarak değiştirmesi beklenebilecek hadiseler vardır. Gerçekten kimya ve fizik yardımıyla, tuzluluk seviyesi ayarlamasını modelleme girişimleri başarısız olmuştur. O zaman okyanusları ayarlayan nedir?

Daisyworld’den yola çıkarak cevabın, okyanuslarda yaşayan organizmalar olduğuna dair kehanette bulunabiliriz. Gerçekten de, bakteriler (birçok yaşamsal süreçte olduğu gibi) okyanusların işleyişinde çok önemli rol oynar. Okyanus biyokütlesinin ancak %10-40 ını teşkil ettikleri halde, yayıldıkları alanın hacime olan oranı yüksek olduğundan, bu biyolojik olarak aktif yüzey alanının %70-90 ını oluşturdukları anlamına gelir. Ve hepsi birlikte çekerler. Probleme Gaia teorisi açısından bakılırsa, alışılagelmiş şekilde canlı ve cansız sistemler olarak gördüklerimiz arasındaki duvarlar yıkılır.

Daisyworld ve Gaia hipotezleri yaşamı neyin oluşturduğunun tanımına değindiğinden üzerlerinde tartışılabilir. Yaşamı bencil gen,yarışma en uygun olanın hayatta kalması olarak ele alırsak Dünya’nın ne olduğunu görmek zor olacaktır. Ancak, salt karmaşık bir sistem olmasından ötürü, Dünya’nın canlı olduğunu düşünmek de gereksizdir. Ve, şayet canlı olduğunu söylüyorsak, bu fikir neden bu kadar korkutucudur? Bitkilerin canlı olduklarından kimsenin kuşkusu yoktur, fakat Dünya’nın yaptığı kadar karmaşık işlevlerin, neredeyse hiçbirini yapmazlar. 

Gaia teorisinin bilim üzerinde büyük bir etkisi olmuştur ve dünyada kendi konumumuzu görme biçimimizi değiştirmiştir. Ekosisteme vermekte olduğumuz zarar konusunda bizi daha bilinçli kıldığından hayatta kalmamıza da yardımcı olabilir. Daisyworld’den çıkarılabilecek bir ders histeresis olarak bilinen etki nedeniyle, bir kere verilmiş zararı geri almanın çok zor olduğudur. Küresel ısınma tecrübemiz , bizim bunun etkilerinden rahatsız olduğumuz zaman, çok geç olabileceğinden, duramayacaktır. Bir kere bir türün nesli tükendiğinde o bir daha yerine konulamaz. Geniş bir sistemin sadece küçük bir parçasıyız ve varlığımızın devamı için bu sisteme bağımlıyız. Ona verdiğimiz zararın sorumluluğu bize aittir.

 Çeviren:Elif Erdoğan

http://sadecehayat.blogcu.com/gaia-teorisi-yasayan-dunya-nin-bilimi/1681975

Atomistik hayvanseverliği hayvan özgürlüğü mücadelesine dönüştürmek – Dilaver Demirağ

İnsanın yer ile kurduğu bağlar, bu bağlar içinde oluşturduğu toplumsal örgütlenmeler, kent denilen oluşumu biçimlendirir. Bir yer ya da coğrafya insanı pek çok doğal etki ile biçimlendirir, ama insan da eyleyişleri ile yaşadığı o coğrafyayı biçimlendirir. Bu anlamda mekanla insan arasında böylesine ekolojik ve diyalektik bir ilişki vardır.

Fakat bir yer sadece insanlardan oluşmaz, en insan odaklı yerleşim olan kentler bile başka sakinlerden oluşur. Bu manada kentler birer habitattırlar aynı zamanda. Örneğin İstanbul’un en eski sakinleri aslında güvercinlerdir, ağaçlardır. Belki uzun yıllar onlarla yaşamaktan olsa gerek, Türk toplumu modernleşmeden önce hayli organik bir hayat biçimi içindeydi ve bu son 20–30 yıla dek bir biçimde sürdü. Ancak son günlerde üst üste gelen köpek cinayetleri organik bir hayat algısına sahip Türk toplumunun yerel yönetimler eliyle bu organikliği tamamen sentetikliğe doğru evrilmekte olduğunu göstermekte.

Aslında ülkemizin çeşitli kentlerinde yaşanan ve kenti “cansızlaştırma” operasyonu olarak tanımlayacağımız birtakım örnekleri aklımıza getirdiğimizde yaşanan son soykırımların hiç de istisna olmadığı açık. Malatya’da kentin belli başlı merkezlerinden birinde yer alan ağaçlara konan sığırcıklar, kent halkının “çok gürültü oluyor” şikâyetlerine yol açınca, valilik sığırcıkların konduğu, yuva yaptığı ağaçları kestiriyor, yersiz kalan kuşlar da bunun üzerine vali konağının damını kendilerine mesken ediniyorlar. Denizli’de caminin önünü kapattığı düşünülen -aynı durum Konya’da Mevlana Türbesi için düşünülüyor- çınarlar kesildi.

Örnekler bir hayli fazla, bütün bu örnekler düşünüldüğünde kentlerin artık kuşlardan, köpeklerden, ağaçlardan kurtulmak istediği ve bir kenti sadece beton binalardan, alışveriş merkezlerinden ve otomobillerden, birörnek insanlardan oluşan bir yer olarak görmek istediğimiz anlaşılabiliyor. Eh zihniyet bu olunca, sokak köpekleri haydi haydi harcanabiliyor, ne de olsa “toplum sağlığını” tehdit söz konusu. Ancak köpekler için toplum sağlığını tehdit ediyor diyenlerin, her fırsatta “öteki”ni linç edenleri, okullarda yaşanan şiddet olaylarını görmezden geldiğine tanık olmaktayız, açık ki insan insanın kurdudur ve bu şartlarda toplum sağlığına en büyük tehdit yine bizzat insanın kendi türüdür.

Atomistik Hayvanseverlik

Hayvan sevgisi dediğimiz şey aslında modern öncesi toplumlar için bir şey ifade etmiyordu. Hayvanla insan arasında, tıpkı ağaçlar ve kentin bizzat kendisi, diğer insanlarla olan ilişkiler babında olduğu gibi organik bir bağ vardı. Ama bu bağ bugün bizim sevgi diye ifade ettiğimiz kavramla anlaşılır gibi değildi. Kuşkusuz hayvanla insan arasında bir duygusal ve anlamsal bağ vardı ama bu ilişkide işlevselcilik boyutu bir hayli ağır basardı. Örneğin kedilerin ilk kez Mısır’da evcilleştirildiğini biliriz, nedeni buğday ambarlarına dadanan farelerdi; yani Mısırlılar kediyi ne duygusal gelişim, ne sosyal ihtiyaçlar gibi soyut değerler uğruna değil, ürünlere ortak çıkan fareler için besliyordu. Elbette bunu anlamsal birtakım öğelerle de destekliyor, bu faydalı canlıya sevgisini vermeyi de ihmal etmiyordu -gerçi bu olgu daha çok üst sınıflara ait bir şeydi- ama sonuçta ilişkide fayda belirleyiciydi.

Aydınlanma sonrası burjuva aile modelinin gelişimiyle, özellikle de İngiltere’de hayvanseverlik olgusu, yani evde hayvan besleme pratiği gelişmeye başladı ve hayvanlar da yavaş yavaş evin bir bireyi haline geldiler. Yani bir anlamda onlar da burjuva aile değerlerinin bir unsuru oluverdiler. Günümüzde ise hayvanseverlik bir endüstri haline getirildi. Kapitalizm hayvanseverliği de bir tüketim öğesi kılmayı becerdi. Bugün “pet”, yani cins evcil hayvan endüstrisi bireyselleşmiş ve atomlaşmış toplumun tüketimci-şefkat değerlerini temsil eder konumda.

Sözlerim yanlış anlaşılmasın, ALF/HKC (Hayvan Kurtuluş Cephesi) ya da Peter Singer gibi düşünürler bazında temsil bulan hayvan hakları olgusunu burjuvaca bularak küçümseyenlerden değilim. Ama atomistik, yani yalıtılmış yalnızlaşmış bireyin “sevgi” ihtiyacını karşılamak için para basan endüstrileşmiş hayvanseverlik ile, hayvan hakları mücadelesini de aynı kefeye koymuyorum sadece.

Yaşar Çabuklu’nun bir yazısında değindiği gibi: “Günümüz toplumunda insanın hayvanlarla olan ilişkisi ev hayvanlarıyla (pet) sınırlı hale geliyor. ‘Hayvanlıktan çıkarılmış,’ sterilize edilmiş, insan dünyasının konforunu ve hafifliğini bozmayacak biçimde eğitilmiş bu hayvanlar ticari bir sektörün nesnelerini oluşturuyor. ‘Hayvan Hakları’ genellikle bu hayvanlara yönelik olarak algılanıyor, evcilleştirmenin kendisi sorgulanmıyor. Benzer bir biçimde avcılığa karşı çıkılırken milyonlarca hayvanın mezbahalarda kesimi görmezlikten geliniyor. Vejetaryenlik bir moda haline gelip ticarileşiyor. ‘Hayvanları koruma’ yaklaşımının hayvanların trajedisinin esas sorumlusu olan insan merkezciliği güçlendirdiği gerçeği göz ardı ediliyor.” Buradaki hayvan haklarını siz kesinkes tüketimci hayvanseverlik olarak okuyun, Çabuklu’nun eleştiri oklarının hedefi gerçek hayvan hakları değil çünkü.

Ama ne yazık ki steril hayvanseverlik geliştikçe, sokaklar ıssızlaşıyor ve sokak köpekleri sokak çocuklarının kaderini paylaşıyor. “Görünmezleşiyorlar”, aradaki ahlaki sorumluluk bağı kopuyor.

Yani bugün hayvanları bir gösteriş ve sergileme unsuruna dönüştüren, cins köpekler üzerinden yürüyen sosyetik hayvanseverlik, sorunun bir parçası.

Fakat sorunun diğer ucunda ise giderek nihilistleşen toplumsal duyarlıkların tümüne yabancılaşan yoksul kentliler de var. Ve onlar da sınıfsal hınçlarını köpeklerden çıkararak rahatlıyorlar.

Kentin Köpekleri

Aslında sokak hayvanları sorunu kentleşme sorununun ayrılmaz bir parçası. Metropollerde sokak öldükçe, kentli eğitimli orta sınıf çocukları sokaktan ve doğadan koptukça, sokak köpekleri de tıpkı bir dönem haklarında idam fermanı çıkarılan kavaklar gibi gözlerden ve gönüllerden düştüler. Kent binalardan, yollardan oluşan bir yığıntıya dönüşüp, kent sakinleri de kitle toplumunun bir unsuru oldukça, kentlerimiz insanî ve ekolojik yönden erozyon yaşar hale geldi.

Eskiden var olan mahalle birimleri, canlı komşuluk ilişkileri, yoksulu ve sokaktaki hayvanı da içine alan şefkat çemberi, metropolleşen kentlerle ölümü yaşamaya başladı. Önce yoksullar kaderlerine terk edildi, sonra köpekler. Kentlerimiz erkekleşti, dişi mimarînin oval kubbeleri, eril gökdelenlere terk etti yerlerini. Fabrikalarda çile dokurken bile hayatı ıskalamayan işçi sınıfının gecekondularının pencerelerinin pervazlarında sardunyalar, yanı başlarında ağaçlar ve kendi yoksul sofralarından artanlarla besledikleri köpekleri, sarman/tekir kedileri, kafeste öten sakaları kayboldu ve yerini demirli çirkinliklere bıraktı.

Kentin mekanı ayrışıp parçalandıkça, kentlilerin birbirlerinden kopuşu da hızlandı ve gettolaşan gecekondularda ilişkiler hoyratlaşmaya, kıyıcılaşmaya başladı. Töre cinayetleri arttıkça, kadınlar kapatıldıkça sokak köpekleri daha çok tekmelenmeye, makatlarına çomak sokulmaya, itlaf canilerince tecavüze uğrar olmaya başladılar.

Kısacası hayvanların yaşadığı acı ve sessizlik, dişi dünyanın içe çöküşü, yoksulların güç ilişkileri ile tüketim kültürünün üreticisi kentli orta sınıfın şımarık hayvanseverliği arasında kopmaz bağlar var.

Ve tüm bu girift ilişkileri dönüştürmek için, kenti dönüştürmek gerekiyor. Eğer halihazırda kendi parçalı yapısı ile kendi sorunlarına kilitlenmiş yapıları bir araya getirecek (Yeşiller gibi) üst bir çatı, hayvanseverliği hayvan özgürleştirmesine dönüştürecek daha politik ve bütünsel bir hayvan hakları mücadelesi olmadıkça, kendi katilimiz kendimiz olacağız. Çünkü şu anda çözüm hayvanları kısırlaştırmakta görülüyor, oysa bu zaten bir yandan belediyeler, diğer yanda AB normları ile süren kuşatmanın istediği sonuç, yani sokakların hayvanlardan temizlenmesi. Yapılan mitinglerin birinde göstericiler soruyordular “Katilim Kim” diye, cevap belli değil mi? Katil endüstriyel, kapitalist kentleşme. Bu kentleşme ise hem insanlığımızı, hem ruhumuzu betonlaştırıyor.

http://sadecehayat.blogcu.com/ne-kussuz-ne-kopeksiz/1705927

Libertarian Municipalism: An Overview – Murray Bookchin

Perhaps the greatest single failing of movements for social reconstruction–I refer particularly to the Left, to radical ecology groups, and to organizations that profess to speak for the oppressed–is their lack of a politics that will carry people beyond the limits established by the status quo.

Politics today means duels between top-down bureaucratic parties for electoral office, that offer vacuous programs for “social justice” to attract a nondescript “electorate.” Once in office, their programs usually turn into a bouquet of “compromises.” In this respect, many Green parties in Europe have been only marginally different from conventional parliamentary parties. Nor have socialist parties, with all their various labels, exhibited any basic differences from their capitalist counterparts. To be sure, the indifference of the Euro-American public–its “apoliticism”–is understandably depressing. Given their low expectations, when people do vote, they normally turn to established parties if only because, as centers of power, they can produce results of sorts in practical matters. If one bothers to vote, most people reason, why waste a vote on a new marginal organization that has all the characteristics of the major ones and that will eventually become corrupted if it succeeds? Witness the German Greens, whose internal and public life increasingly approximates that of other parties in the new Reich.

That this “political process” has lingered on with almost no basic alteration for decades now is due in great part to the inertia of the process itself. Time wears expectations thin, and hopes are often reduced to habits as one disappointment is followed by another. Talk of a “new politics,” of upsetting tradition, which is as old as politics itself, is becoming unconvincing. For decades, at least, the changes that have occurred in radical politics are largely changes in rhetoric rather than structure. The German Greens are only the most recent of a succession of “nonparty parties” (to use their original way of describing their organization) that have turned from an attempt to practice grassroots politics–ironically, in the Bundestag, of all places!–into a typical parliamentary party. The Social Democratic Party in Germany, the Labor Party in Britain, the New Democratic Party in Canada, the Socialist Party in France, and others, despite their original emancipatory visions, barely qualify today as even liberal parties in which a Franklin D. Roosevelt or a Harry Truman would have found a comfortable home. Whatever social ideals these parties may have had generations ago has been eclipsed by the pragmatics of gaining, holding, and extending their power in their respective parliamentary and ministerial bodies.

It is precisely such parliamentary and ministerial objectives that we call “politics” today. To the modern political imagination, “politics” is precisely a body of techniques for holding power in representative bodies–notably the legislative and executive arenas–not a moral calling based on rationality, community, and freedom.

A Civic Ethics

Libertarian municipalism represents a serious, indeed a historically fundamental project, to render politics ethical in character and grassroots in organization. It is structurally and morally different from other grassroots efforts, not merely rhetorically different. It seeks to reclaim the public sphere for the exercise of authentic citizenship while breaking away from the bleak cycle of parliamentarism and its mystification of the “party” mechanism as a means for public representation. In these respects, libertarian municipalism is not merely a “political strategy.” It is an effort to work from latent or incipient democratic possibilities toward a radically new configuration of society itself–a communitarian society oriented toward meeting human needs, responding to ecological imperatives, and developing a new ethics based on sharing and cooperation. That it involves a consistently independent form of politics is a truism. More important, it involves a redefinition of politics, a return to the word’s original Greek meaning as the management of the community or polis by means of direct face-to-face assemblies of the people in the formulation of public policy and based on an ethics of complementarity and solidarity.

In this respect, libertarian municipalism is not one of many pluralistic techniques that is intended to achieve a vague and undefined social goal. Democratic to its core and nonhierarchical in its structure, it is a kind of human destiny, not merely one of an assortment of political tools or strategies that can be adopted and discarded with the aim of achieving power. Libertarian municipalism, in effect, seeks to define the institutional contours of a new society even as it advances the practical message of a radically new politics for our day.

Means and Ends

Here, means and ends meet in a rational unity. The word politics now expresses direct popular control of society by its citizens through achieving and sustaining a true democracy in municipal assemblies–this, as distinguished from republican systems of representation that preempt the right of the citizen to formulate community and regional policies. Such politics is radically distinct from statecraft and the state–a professional body composed of bureaucrats, police, military, legislators, and the like that exists as a coercive apparatus, clearly distinct from and above the people. The libertarian municipalist approach distinguishes statecraft–which we usually characterize as “politics” today–and politics as it once existed in precapitalist democratic communities.

Moreover, libertarian municipalism also involves a clear delineation of the social realm–as well as the political realm–in the strict meaning of the term social: notably, the arena in which we live our private lives and engage in production. As such, the social realm is to be distinguished from both the political and the statist realms. Enormous mischief has been caused by the interchangeable use of these terms–social, political, and the state. Indeed, the tendency has been to identify them with one another in our thinking and in the reality of everyday life. But the state is a completely alien formation, a thorn in the side of human development, an exogenous entity that has incessantly encroached on the social and political realms. Often, in fact, the state has been an end in itself, as witness the rise of Asian empires, ancient imperial Rome, and the totalitarian state of modern times. More than this, it has steadily invaded the political domain, which, for all its past shortcomings, had empowered communities, social groupings, and individuals.

Such invasions have not gone unchallenged. Indeed, the conflict between the state on the one hand and the political and social realms on the other has been an ongoing subterranean civil war for centuries. It has often broken out into the open–in modern times in the conflict of the Castilian cities (comuneros) against the Spanish monarchy in the 1520s, in the struggle of the Parisian sections against the centralist Jacobin Convention of 1793, and in endless other clashes both before and after these encounters.

Today, with the increasing centralization and concentration of power in the nation-state, a “new politics”–one that is genuinely new–must be structured institutionally around the restoration of power by municipalities. This is not only necessary but possible even in such gigantic urban areas as New York City, Montreal, London, and Paris. Such urban agglomerations are not, strictly speaking, cities or municipalities in the traditional sense of those terms, despite being designated as such by sociologists. It is only if we think that they are cities that we become mystified by problems of size and logistics. Even before we confront the ecological imperative of physical decentralization (a necessity anticipated by Frederick Engels and Peter Kropotkin alike), we need feel no problems about decentralizing them institutionally. When Francois Mitterand tried to decentralize Paris with local city halls a few years ago, his reasons were strictly tactical (he wanted to weaken the authority of the capital’s right-wing mayor). Nonetheless, he failed not because restructuring the large metropolis was impossible but because the majority of the affluent Parisians supported the mayor.

Clearly, institutional changes do not occur in a social vacuum. Nor do they guarantee that a decentralized municipality, even if it is structurally democratic, will necessarily be humane, rational, and ecological in dealing with public affairs. Libertarian municipalism is premised on the struggle to achieve a rational and ecological society, a struggle that depends on education and organization. From the beginning, it presupposes a genuinely democratic desire by people to arrest the growing powers of the nation-state and reclaim them for their community and their region. Unless there is a movement–hopefully an effective Left Green movement–to foster these aims, decentralization can lead to local parochialism as easily as it can lead to ecological humanist communities.

But when have basic social changes ever been without risk? The case that Marx’s commitment to a centralized state and planned economy would inevitably yield bureaucratic totalitarianism could have been better made than the case that decentralized libertarian municipalities will inevitably be authoritarian and have exclusionary and parochial traits. Economic interdependence is a fact of life today, and capitalism itself has made parochial autarchies a chimera. While municipalities and regions can seek to attain a considerable measure of self-sufficiency, we have long left the era when self-sufficient communities that can indulge their prejudices are possible.

Confederalism

Equally important is the need for confederation–the interlining of communities with one another through recallable deputies mandated by municipal citizens’ assemblies and whose sole functions are coordinative and administrative. Confederation has a long history of its own that dates back to antiquity and that surfaced as a major alternative to the nation-state. From the American Revolution through the French Revolution and the Spanish Revolution of 1936, confederalism constituted a major challenge to state centralism. Nor has it disappeared in our own time, when the breakup of existing twentieth-century empires raises the issue of enforced state centralism or the relatively autonomous nation. Libertarian municipalism adds a radically democratic dimension to the contemporary discussions of confederation (as, for example, in Yugoslavia and Czechoslovakia) by calling for confederations not of nation-states but of municipalities and of the neighborhoods of giant megalopolitan areas as well as towns and villages.

In the case of libertarian municipalism, parochialism can thus be checked not only by the compelling realities of economic interdependence but by the commitment of municipal minorities to defer to the majority wishes of participating communities. Do these interdependencies and majority decisions guarantee us that a majority decision will be a correct one? Certainly not–but our chances for a rational and ecological society are much better in this approach than in those that ride on centralized entities and bureaucratic apparatuses. I cannot help but marvel that no municipal network has been emergent among the German Greens, who have hundreds of representatives in city councils around Germany but who carry on a local politics that is completely conventional and self-enclosed within particular towns and cities.

Many arguments against libertarian municipalism–even with its strong confederal emphasis–derive from a failure understand its distinction between policy-making and administration. This distinction is fundamental to libertarian municipalism and must always be kept in mind. Policy is made by a community or neighborhood assembly of free citizens; administration is performed by confederal councils composed of mandated, recallable deputies of wards, towns, and villages. If particular communities or neighborhoods–or a minority grouping of them–choose to go their own way to a point where human rights are violated or where ecological mayhem is permitted, the majority in a local or regional confederation has every right to prevent such malfeasances through its confederal council. This is not a denial of democracy but the assertion of a shared agreement by all to recognize civil rights and maintain the ecological integrity of a region. These rights and needs are not asserted so much by a confederal council as by the majority of the popular assemblies conceived as one large community that expresses its wishes through its confederal deputies. Thus policy-making still remains local, but its administration is vested in the confederal network as a whole. The confederation in effect is a Community of communities based on distinct human rights and ecological imperatives.

If libertarian municipalism is not to be totally warped of its form and divested of its meaning, it is a desideratum that must be fought for. It speaks to a time–hopefully, one that will yet come–when people feel disempowered and actively seek empowerment. Existing in growing tension with the nation-state, it is a process as well as a destiny, a struggle to be fulfilled, not a bequest granted by the summits of the state. It is a dual power that contests the legitimacy of the existing state power. Such a movement can be expected to begin slowly, perhaps sporadically, in communities here and there that initially may demand only the moral authority to alter the structuring of society before enough interlinked confederations exist to demand the outright institutional power to replace the state. The growing tension created by the emergence of municipal confederations represents a confrontation between the state and the political realms. This confrontation can be resolved only after libertarian municipalism forms the new politics of a popular movement and ultimately captures the imagination of millions.

Certain points, however, should be obvious. The people who initially enter into the duel between confederalism and statism will not be the same human beings as those who eventually achieve libertarian municipalism. The movement that tries to educate them and the struggles that give libertarian municipalist principles reality will turn them into active citizens, rather than passive “constituents.” No one who participates in a struggle for social restructuring emerges from that struggle with the prejudices, habits, and sensibilities with which he or she entered it. Hopefully, then, such prejudices–like parochialism–will increasingly be replaced by a generous sense of cooperation and a caring sense of interdependence.

Municipalizing the Economy

It remains to emphasize that libertarian municipalism is not merely an evocation of all traditional antistatist notions of politics. Just as it redefines politics to include face-to-face municipal democracies graduated to confederal levels, so it includes a municipalist and confederal approach to economics. Minimally, a libertarian municipalist economics calls for the municipalization of the economy, not its centralization into state-owned “nationalized” enterprises on the one hand or its reduction to “worker-controlled” forms of collectivistic capitalism on the other. Trade-union control of “worker-controlled” enterprises (that is, syndicalism) has had its day. This should be evident to anyone who examines the bureaucracies that even revolutionary trade unions spawned during the Spanish Civil War of 1936. Today, corporate capitalism too is increasingly eager to bring the worker into complicity with his or her own exploitation by means of “workplace democracy.” Nor was the revolution in Spain or in other countries spared the existence of competition among worker-controlled enterprises for raw materials, markets, and profits. Even more recently, many Israeli kibbutzim have been failures as examples of nonexploitative, need-oriented enterprises, despite the high ideals with which they were initially founded.

Libertarian municipalism proposes a radically different form of economy–one that is neither nationalized nor collectivized according to syndicalist precepts. It proposes that land and enterprises be placed increasingly in the custody of the community–more precisely, the custody of citizens in free assemblies and their deputies in confederal councils. How work should be planned, what technologies should be used, how goods should be distributed are questions that can only be resolved in practice. The maxim “from each according to his or her ability, to each according to his or her needs” would seem a bedrock guide for an economically rational society, provided to be sure that goods are of the highest durability and quality, that needs are guided by rational and ecological standards, and that the ancient notions of limit and balance replace the bourgeois marketplace imperative of “grow or die.”

In such a municipal economy–confederal, interdependent, and rational by ecological, not simply technological, standards–we would expect that the special interests that divide people today into workers, professionals, managers, and the like would be melded into a general interest in which people see themselves as citizens guided strictly by the needs of their community and region rather than by personal proclivities and vocational concerns. Here, citizenship would come into its own, and rational as well as ecological interpretations of the public good would supplant class and hierarchical interests.

This is the moral basis of a moral economy for moral communities. But of overarching importance is the general social interest that potentially underpins all moral communities, an interest that must ultimately cut across class, gender, ethnic, and status lines if humanity is to continue to exist as a viable species. This interest is the one created in our times by ecological catastrophe. Capitalism’s “grow or die” imperative stands radically at odds with ecology’s imperative of interdependence and limit. The two imperatives can no longer coexist with each other–nor can any society founded on the myth that they can be reconciled hope to survive. Either we will establish an ecological society, or society will go under for everyone, irrespective of his or her status.

Will this ecological society be authoritarian, or possibly even totalitarian, a hierarchical dispensation that is implicit in the image of the planet as a “spaceship”? Or will it be democratic? If history is any guide, the development of a democratic ecological society, as distinguished from a command ecological society, must follow its own logic. One cannot resolve this historical dilemma without getting to its roots. Without a searching analysis of our ecological problems and their social sources, the pernicious institutions that we now have will lead to increased centralization and further ecological catastrophe. In a democratic ecological society, those roots are literally the “grass roots” that libertarian municipalism seeks to foster.

For those who rightly call for a new technology, new sources of energy, new means of transportation, and new ecological lifeways, can a new society be anything less than a Community of communities based on confederation rather than statism? We already live in a world in which the economy is “overglobalized,” overcentralized, and overbureaucratized. Much that can be done locally and regionally is now being done–largely for profit, military needs, and imperial appetites–on a global scale with a seeming complexity that can actually be easily diminished.

If this seems too “utopian” for our time, then so must the present flood of literature that asks for radically sweeping shifts in energy policies, far-reaching reductions in air and water pollution, and the formulation of worldwide plans to arrest global warming and the destruction of the ozone layer be seen as “utopian.” Is it too much, it is fair to ask, to take such demands one step further and call for institutional and economic changes that are no less drastic and that in fact are based on traditions that are deeply sedimented in American–indeed, the world’s–noblest democratic and political traditions?

Nor are we obliged to expect these changes to occur immediately. The Left long worked with minimum and maximum programs for change, in which immediate steps that can be taken now were linked by transitional advances and intermediate areas that would eventually yield ultimate goals. Minimal steps that can be taken now include initiating Left Green municipalist movements that propose popular neighborhood and town assemblies–even if they have only moral functions at first–and electing town and city councilors that advance the cause of these assemblies and other popular institutions. These minimal steps can lead step-by-step to the formation of confederal bodies and the increasing legitimation of truly democratic bodies. Civic banks to fund municipal enterprises and land purchases; the fostering of new ecologically oriented enterprises that are owned by the community; and the creation of grassroots networks in many fields of endeavor and the public weal–all these can be developed at a pace appropriate to changes that are being made in political life.

That capital will likely “migrate” from communities and confederations that are moving toward libertarian municipalism is a problem that every community, every nation, whose political life has become radicalized has faced. Capital, in fact, normally “migrates” to areas where it can acquire high profits, irrespective of political considerations. Overwhelmed by fears of capital migration, a good case could be established for not rocking the political boat at any time. Far more to the point are that municipally owned enterprises and farms could provide new ecologically valuable and health-nourishing products to a public that is becoming increasingly aware of the low-quality goods and staples that being are foisted on it now.

Libertarian municipalism is a politics that can excite the public imagination, appropriate for a movement that is direly in need of a sense of direction and purpose. The papers that appear in this collection offer ideas, ways, and means not only to undo the present social order but to remake it drastically–expanding its residual democratic traditions into a rational and ecological society.

Addendum

This addendum seems to be necessary because some of the opponents of libertarian municipalism–and, regrettably, some of its acolytes–misunderstand what libertarian municipalism seeks to achieve–indeed, misunderstand its very nature.

For some of its instrumental acolytes, libertarian municipalism is becoming a tactical device to gain entry into so-called independent movements and new third parties that call for “grassroots politics,” such as those proposed by NOW and certain labor leaders. In the name of “libertarian municipalism,” some radical acolytes of the view are prepared to blur the tension that they should cultivate between the civic realm and the state–presumably to gain greater public attention in electoral campaigns for gubernatorial, congressional, and other state offices. These radicals regrettably warp libertarian municipalism into a mere “tactic” or “strategy” and drain it of its revolutionary content.

But those who propose to use tenets of libertarian municipalism for “tactical” reasons as a means to enter another reformist party or function as its “left wing” have little in common with the idea. Libertarian municipalism is not product of the formal logic that has such deep roots in left-wing “analyses” and “strategies” today, despite the claims of many radicals that “dialectics” is their “method.” The struggle toward creating new civic institutions out of old ones (or replacing the old ones altogether) and creating civic confederations is a self-formative one, a creative dynamic formed from the tension of social conflict. The effort to work along these lines is as much a part of the end as the process of maturing from the child to the adult–from the relatively undifferentiated to the fully differentiated–with all its difficulties. The very fight for a municipal confederation, for municipal control of “property,” and for the actual achievement of worldwide municipal confederation is directed toward achieving a new ethos of citizenship and community, not simply to gain victories in largely reformist conflicts.

Thus, libertarian municipalism is not merely an effort simply to “take over” city councils to construct a more “environmentally friendly” city government. These adherents–or opponents–of libertarian municipalism, in effect, look at the civic structures that exist before their eyes now and essentially (all rhetoric to the contrary aside) take them as they exist. Libertarian municipalism, by contrast, is an effort to transform and democratize city governments, to root them in popular assemblies, to knit them together along confederal lines, to appropriate a regional economy along confederal and municipal lines.

In fact, libertarian municipalism gains its life and its integrity precisely from the dialectical tension it proposes between the nation-state and the municipal confederation. Its “law of life,” to use an old Marxian term, consists precisely in its struggle with the state. The tension between municipal confederations and the state must be clear and uncompromising. Since these confederations would exist primarily in opposition to statecraft, they cannot be compromised by state, provincial, or national elections, much less achieved by these means. Libertarian municipalism is formed by its struggle with the state, strengthened by this struggle, indeed defined by this struggle. Divested of this dialectical tension with the state, libertarian municipalism becomes little more than “sewer socialism.”

Many heroic comrades who are prepared to do battle (one day) with the cosmic forces of capitalism find that libertarian municipalism is too thorny, irrelevant, or vague to deal with and opt for what is basically a form of political particularism. Our spray-can or “alternative cafe” radicals may choose to brush libertarian municipalism aside as “a ludicrous tactic,” but it never ceases to amaze me that well-meaning radicals who are committed to the “overthrow” of capitalism (no less!) find it too difficult to function politically–and, yes, electorally–in their own neighborhoods for a new politics based on a genuine democracy. If they cannot provide a transformative politics for their own neighborhood–a relatively modest task–or diligently work at doing so with the constancy that used to mark the more mature left movements of the past, I find it very hard to believe that they will ever do much harm to the present social system. Indeed, by creating cultural centers, parks, and good housing, they may well be improving the system by giving capitalism a human face without diminishing its underlying unfreedom as a hierarchical and class society.

A bouquet of struggles for “identity” has often fractured rising radical movements since SDS in the 1960s, ranging from foreign to domestic nationalisms. Because these identity struggles are so popular today, some of the critics of libertarian municipalism invoke “public opinion” against it. But when has it been the task of revolutionaries to surrender to “public opinion”–not even the “public opinion” of the oppressed, whose views can often be very reactionary? Truth has its own life–regardless of whether the oppressed masses perceive or agree on what is true. Nor is it “elitist” to invoke truth, in contradiction to even radical public opinion, when that opinion essentially seeks a march backward into the politics of particularism and even racism. It is very easy to drop to all fours these days, but as radicals our most important need is to stand on two feet–that is, to be as fully human as possible–and to challenge the existing society in behalf of our shared common humanity, not on the basis of gender, race, age, and the like.

Critics of libertarian municipalism even dispute the very possibility of a “general interest.” If, for such critics, the face-to-face democracy advocated by libertarian municipalism and the need to extend the premises of democracy beyond mere justice to complete freedom do not suffice as a “general interest,” it would seem to me that the need to repair our relationship with the natural world is certainly a “general interest” that is beyond dispute–and, indeed, it remains the “general interest” advanced by social ecology. It may be possible to coopt many dissatisfied elements in the present society, but nature is not cooptable. Indeed, the only politics that remains for the left is one based on the premise that there is a “general interest” in democratizing society and preserving the planet. Now that traditional forces such as the workers’ movement have ebbed from the historical scene, it can be said with almost complete certainty that without libertarian municipalism, the left will have no politics whatever.

A dialectical view of the relationship of confederalism to the nation-state, an understanding of the narrowness, introverted character, and parochialism of identity-movements, and a recognition that the workers’ movement is essentially dead–all illustrate that if a new politics is going to develop today, it must be unflinchingly public, in contrast to the alternative-cafe “politics” advanced by many radicals today. It must be electoral on a municipal basis, confederal in its vision, and revolutionary in its character.

Indeed, in my view, libertarian municipalism, with its emphasis on confederalism, is precisely the “Commune of communes” for which anarchists have fought over the past two centuries. Today, it is the “red button” that must be pushed if a radical movement is to open the door to the public sphere. To leave that red button untouched and slip back into the worst habits of the post-1968 New Left, when the notion of “power” was divested of utopian or imaginative qualities, is to reduce radicalism to yet another subculture that will probably live more on heroic memories than on the hopes of a rational future. ¤

April 3, 1991; addendum, October 1, 1991

This article was originally published as the introduction to the Social Ecology Project’s Readings in Libertarian Municipalism, a collection of writings on the subject.

http://www.social-ecology.org/1991/04/libertarian-municipalism-an-overview/

J.5.16 Are there any historical examples of collective self-help?

Yes, in all societies we see working people joining together to practice mutual aid and solidarity. These take many forms, such as trade and industrial unions, credit unions and friendly societies, co-operatives and so on, but the natural response of working class people to the injustices of capitalism was to practice collective “self-help” in order to improve their lives and protect their friends, communities and fellow workers.

Unfortunately, this “great tradition of working class self-help and mutual aid was written off, not just as irrelevant, but as an actual impediment, by the political and professional architects of the welfare state. . . The contribution that the recipients had to make to all this theoretical bounty was ignored as a mere embarrassment – apart, of course, for paying for it. . . The socialist ideal was rewritten as a world in which everyone was entitled to everything, but where nobody except the providers had any actual say about anything. We have been learning for years, in the anti-welfare backlash, what a vulnerable utopia that was.” [Colin Ward, Social Policy: an anarchist response, p. 3]

Ward terms this self-help (and self-managed) working class activity the “welfare road we failed to take.”

Indeed, anarchists would argue that self-help is the natural side effect of freedom. There is no possibility of radical social change unless people are free to decide for themselves what their problems are, where their interests lie and are free to organise for themselves what they want to do about them. Self-help is a natural expression of people taking control of their own lives and acting for themselves. Anyone who urges state action on behalf of people is no socialist and any one arguing against self-help as “bourgeois” is no anti-capitalist. It is somewhat ironic that it is the right who have monopolised the rhetoric of “self-help” and turned it into yet another ideological weapon against working class direct action and self-liberation (although, saying that, the right generally likes individualised self-help — given a strike or squatting or any other form of collective self-help movement they will be the first to denounce it):

“The political Left has, over the years, committed an enormous psychological error in allowing this king of language [“self-help”, “mutual aid”, “standing on your own two feet” and so on] to be appropriated by the political Right. If you look at the exhibitions of trade union banners from the last century, you will see slogans like Self Help embroidered all over them. It was those clever Fabians and academic Marxists who ridiculed out of existence the values by which ordinary citizens govern their own lives in favour of bureaucratic paternalising, leaving those values around to be picked up by their political opponents.” [Colin Ward, Talking Houses, p. 58]

We cannot be expected to provide an extensive list of working class collective self-help and social welfare activity here, all we can do is present an overview. For a discussion of working class self-help and co-operation through the centuries we can suggest no better source than Kropotkin’s Mutual Aid. Here we will (using other sources than Mutual Aid) indicate a few examples of collective welfare in action.

In the case of Britain, we find that the “newly created working class built up from nothing a vast network of social and economic initiatives based on self-help and mutual aid. The list is endless: friendly societies, building societies, sick clubs, coffin clubs, clothing clubs, up to enormous federated enterprises like the trade union movement and the Co-operative movement.” [Colin Ward, Social Policy: an anarchist response, p. 2]

The historian E.P. Thompson confirms this picture of a wide network of working class self-help organisations:

“Small tradesmen, artisans, labourers – all sought to insure themselves against sickness, unemployment, or funeral expenses through membership of . . . friendly societies.” These were “authentic evidence of independent working-class culture and institutions . . . out of which . . . trade unions grew, and in which trade union officers were trained.” Friendly societies “did not ‘proceed from’ an idea: both the ideas and institutions arose from a certain common experience . . . In the simple cellular structure of the friendly society, with its workaday ethos of mutual aid, we see many features which were reproduced in more sophisticated and complex form in trade unions, co-operatives, Hampden clubs, Political Unions, and Chartist lodges. . . Every kind of witness in the first half of the nineteenth century – clergymen, factory inspectors, Radical publicists – remarked upon the extent of mutual aid in the poorest districts. In times of emergency, unemployment, strikes, sickness, childbirth, then it was the poor who ‘helped every one his neighbour.'” [The Making of the English Working Class, p. 458, pp. 460-1, p. 462]

Taking the United States, Sam Dolgoff presents an excellent summary of similar self-help activities by the American working class:

“Long before the labour movement got corrupted and the state stepped in, the workers organised a network of co-operative institutions of all kinds: schools, summer camps for children and adults, homes for the aged, health and cultural centres, credit associations, fire, life, and health insurance, technical education, housing, etc.” [The American Labour Movement: A New Beginning, p. 74]

Dolgoff, like all anarchists, urges workers to “finance the establishment of independent co-operative societies of all types, which will respond adequately to their needs” and that such a movement “could constitute a realistic alternative to the horrendous abuses of the ‘establishment’ at a fraction of the cost.” [Op. Cit., p. 74, pp. 74-75]

In this way a network of self-managed, communal, welfare associations and co-operatives could be built — paid for, run by and run for working class people. Such a network could be initially build upon, and be an aspect of, the struggles of claimants, patients, tenants, and other users of the current welfare state (see last section).

The creation of such a co-operative, community-based, welfare system will not occur over night. Nor will it be easy. But it is possible, as history shows. And, of course, it will have its problems, but as Colin Ward notes, that “the standard argument against a localist and decentralised point of view, is that of universalism: an equal service to all citizens, which it is thought that central control achieves. The short answer to this is that it doesn’t!” [Colin Ward, Op. Cit., p. 6] He notes that richer areas generally get a better service from the welfare state than poorer ones, thus violating the claims of equal service. And a centralised system (be it state or private) will most likely allocate resources which reflect the interests and (lack of) knowledge of bureaucrats and experts, not on where they are best used or the needs of the users.

Anarchists are sure that a confederal network of mutual aid organisations and co-operatives, based upon local input and control, can overcome problems of localism far better than a centralised one — which, due to its lack of local input and participation will more likely encourage parochialism and indifference than a wider vision and solidarity. If you have no real say in what affects you, why should you be concerned with what affects others? Centralisation leads to disempowerment, which in turn leads to indifference, not solidarity. Rudolf Rocker reminds us of the evil effects of centralism when he writes:

“For the state centralisation is the appropriate form of organisation, since it aims at the greatest possible uniformity in social life for the maintenance of political and social equilibrium. But for a movement whose very existence depends on prompt action at any favourable moment and on the independent thought and action of its supporters, centralism could but be a curse by weakening its power of decision and systematically repressing all immediate action. If, for example, as was the case in Germany, every local strike had first to be approved by the Central, which was often hundreds of miles away and was not usually in a position to pass a correct judgement on the local conditions, one cannot wonder that the inertia of the apparatus of organisation renders a quick attack quite impossible, and there thus arises a state of affairs where the energetic and intellectually alert groups no longer serve as patterns for the less active, but are condemned by these to inactivity, inevitably bringing the whole movement to stagnation. Organisation is, after all, only a means to an end. When it becomes an end in itself, it kills the spirit and the vital initiative of its members and sets up that domination by mediocrity which is the characteristic of all bureaucracies.” [Anarcho-Syndicalism, p. 54]

And, as an example, he notes that while the highly centralised German labour movement “did not raise a finger to avert the catastrophe” of Hitler’s seizing power and “which in a few months beat their organisation completely to pieces” the exact opposite happened in Spain (“where Anarcho-Syndicalism had maintained its hold upon organised labour from the days of the First International”). There the anarcho-syndicalist C.N.T. “frustrated the criminal plans of Franco” and “by their heroic example spurred the Spanish workers and peasants to the battle.” Without the heroic resistance of the Anarcho-Syndicalist labour unions the Fascist reaction would have dominated the whole country in a matter of weeks. [Op. Cit., p. 53]

This is unsurprising, for what else is global action other than the product of thousands of local actions? Solidarity within our class is the flower that grows from the soil of our local self-activity, direct action and self-organisation. Unless we act and organise locally, any wider organisation and action will be hollow. Thus local organisation and empowerment is essential to create and maintain wider organisations and mutual aid.

To take another example of the benefits of a self-managed welfare system, we find that it “was a continual complaint of the authorities [in the late eighteenth and early nineteenth century] that friendly societies allowed members to withdraw funds when on strike.” [E.P. Thompson, Op. Cit., p. 461f] The same complaints were voiced in Britain about the welfare state allowing strikers to claim benefit will on strike. The Conservative Government of the 1980s changed that by passing a law barring those in industrial dispute to claim benefits — and so removing a potential support for those in struggle. Such a restriction would have been far harder (if not impossible) to impose on a network of self-managed mutual aid co-operatives. And such institutions would have not become the plaything of central government financial policy as the welfare state and the taxes working class people have to pay have become.

All this means that anarchists reject totally the phoney choice between private and state capitalism we are usually offered. We reject both privatisation and nationalisation, both right and left wings (of capitalism). Neither state nor private health care are user-controlled — one is subject to the requirements of politics and the other places profits before people. As we have discussed the welfare state in the last section, it is worthwhile to quickly discuss privatised welfare and why most anarchists reject this option even more than state welfare.

Firstly, all forms of private healthcare/welfare has to pay dividends to capitalists, fund advertising, reduce costs to maximise profits by standardising the “caring” process – i.e. McDonaldisation – and so on, all of which inflates prices and produces substandard service across the industry as a whole. According to Alfie Kohn, the “[m]ore hospitals and clinics are being run by for-profit corporations; many institutions, forced to battle for ‘customers,’ seem to value a skilled director of marketing more highly than a skilled caregiver. As in any other economic sector, the race for profits translates into pressure to reduce costs, and the easiest way to do it here is to cut back on services to unprofitable patients, that is, those who are more sick than rich . . .” “The result: hospital costs are actually higher in areas where there is more competition for patients.” [Alfie Kohn, No Contest, p. 240] In the UK, attempts to introduce “market forces” into the National Health Service also lead to increased costs as well as inflating the services bureaucracy.

Looking at Chile, hyped by those who desire to privatise Social Security, we find similar disappointing results (well, disappointing for the working class at least, as we will see). Seemingly, Chile’s private system has achieved impressive average returns on investment. However, once commissions are factored in, the real return for individual workers is considerably lower. For example, although the average rate of return on funds from 1982 through 1986 was 15.9 percent, the real return after commissions was a mere 0.3 percent! Between 1991 and 1995, the pre-commission return was 12.9 percent, but with commissions it fell to 2.1 percent. According to Doug Henwood, the “competing mutual funds have vast sales forces, and the portfolio managers all have their vast fees. All in all, administrative costs . . . are almost 30% of revenues, compared to well under 1% for the U.S. Social Security system.” [Wall Street, p. 305] Although market competition was supposed to lower commissions in Chile, the private pension fund market is dominated by a handful of companies. These, according to economists Peter Diamond and Salvador Valdes-Prieto, form a “monopolistic competitive market” rather than a truly competitive one. A similar process seems to be taking place in Argentina, where commissions have remained around 3.5 percent of taxable salary. As argued in section C.4, such oligopolistic tendencies are inherent in capitalism and so this development is not unexpected.

Even if commission costs were lowered (perhaps by regulation), the impressive returns on capital seen between 1982 and 1995 (when the real annual return on investment averaged 12.7 percent) are likely not to be sustained. These average returns coincided with boom years in Chile, complemented by government’s high borrowing costs. Because of the debt crisis of the 1980s, Latin governments were paying double-digit real interest rates on their bonds — the main investment vehicle of social security funds. In effect, government was subsidising the “private” system by paying astronomical rates on government bonds.

Another failing of the system is that only a little over half of Chilean workers make regular social security contributions. While many believe that a private system would reduce evasion because workers have a greater incentive to contribute to their own personal retirement accounts, 43.4 percent of those affiliated with the new system in June of 1995 did not contribute regularly (see Stephen J. Kay, “The Chile Con: Privatizing Social Security in South America,” The American Prospect no. 33, July-August 1997, pp. 48-52 for details).

All in all, privatisation seems to be beneficial only to middle-men and capitalists, if Chile is anything to go by. As Henwood argues, while the “infusion of money” resulting from privatising social security “has done wonders for the Chilean stock market” “projections are that as many as half of future retirees will draw a poverty-level pension.” [Op. Cit., pp. 304-5]

So, anarchists reject private welfare as a con (and an even bigger one than state welfare). Instead we try to create real alternatives to hierarchy, be it state or capitalist, in the here and now which reflect our ideas of a free and just society. For, when it boils down to it, freedom cannot be given, only taken and this process of self-liberation is reflected in the alternatives we build to help win the class war.

The struggle against capitalism and statism requires that we build for the future (“the urge to destroy is a creative urge” – Bakunin) and, moreover, we should remember that “he who has no confidence in the creative capacity of the masses and in their capability to revolt doesn’t belong in the revolutionary movement. He should go to a monastery and get on his knees and start praying. Because he is no revolutionist. He is a son of a bitch.” [Sam Dolgoff, quoted by Ulrike Heider, Anarchism: left, right, and green, p. 12]

http://www.infoshop.org/faq/secJ5.html#secj55

http://www.infoshop.org/faq/index.html