Communalism as Alternative – Eirik Eiglad
A Statement of the Advisory Board (1)
Widespread political confusion exists in present-day society in which it is difficult not only to single out radical alternatives to the present social condition but difficult even to discern the concrete differences between the existing political tendencies. None of the traditional ideologies seem to be able to provide the inspiration and guidelines for a principled political practice, least of all for revolutionary activism.
Rarely, if anywhere, have serious attempts been made to maintain ideological integrity. The result has been a farrago of self-contradictory positions. Today we see high-profile anarchists favoring a strong centralized state, while leading Social Democrats advocate privatization and deregulation, and even avowed Marxists drifting toward old mystical philosophies. This ideological obscurantism is not limited to certain outstanding individuals; it pervades large sectors of the radical population. Indeed, much that passes for radical movements today partly find their expression in the timely popularity of oxymoronic notions like “market socialism” or the “welfare state.”
Earlier it was possible, and often quite easy, to discern the ideological differences between various political tendencies, and particularly to distinguish radicals from defenders of the established order. But today this is no longer the case – the political climate has changed to such an extent that confusion, and not clarity, characterizes politics. If we choose to look closely at the various parties that have seats in the world’s parliaments, it is almost impossible to point out clear demarcation lines, even between traditional ideological opponents, like conservatives and social democrats, or liberals and radicals, or even communists and nationalists. Principles continually boil away into a soup of compromises, power plays, horse-trading, and careerism.
Even more disturbingly, awareness of this problem is minimal among today’s radical tendencies, who exert a low level of consciousness about their own politics and practice. When radicals today, for instance, demand that governments acquire greater control over the market economy, they are often unknowingly reinterpreting traditional demands of social democrats and liberals, even though they might in the next breath oppose social democracy and liberal reformism. (2) Social Democracy is itself a good example on the deterioration of political consistency following our times. The social democrats had a broad range of demands that were supposed to gradually introduce socialism in developed western countries. Today, in many European countries, social democrats have had long parliamentary experience, and hold many positions in government; they no longer seek a socialist future, but are content with mere improvements in the status quo. To be sure, the trajectory of Social Democracy has had some continuity from the days of August Bebel and Wilhelm Liebknecht onwards, a trajectory marked by compromises and mediocrity, but this does not conceal the fact that the ideological climate in the world of the Gotha-program was markedly different from our own, and the very “movements” following Anthony Giddens’ “Third Way” and the “Neue Mitte” are bereft all features of traditional Social Democracy, save perhaps rhetoric. (3) A similar obscurantism marks other traditional political tendencies, even as the whole political spectrum has shifted to the right.
This political obfuscation of ideas and principles is eagerly defended by certain influential academic currents, and spiced with tasteless comments that there are no “great narratives” anymore, indeed that the “age of ideologies is gone.” Today what legitimates a political viewpoint is not its principled coherence and ideological consistency but the personal taste of those who might consider supporting it. This development is particularly tragic because it removes real content from political discourse, along with the objective of creating a free and just society. After all, it is impossible to stick to principles without a clear ideological definition of these principles. Despite the fact that postmodernism is immersed in radical verbiage, it is unfortunately only the existing system that profits from beliefs that “ideology is dead.” On the same “postmodern” shelf we find such statements like “there are no truths” and “there are no standards for right or wrong”, as if the individual constitutes the beginning and the end of the universe. The current relativization of ethical judgments is intimately connected to a more deep-seated problem; namely a social system that is fostering the formation of isolated monads instead of rounded and responsible human beings – according to the former British Prime Minister Margaret Thatcher there is no such thing as society, only individuals. (4) This view is gaining ever more adherents in the western world, even in radical circles. When it becomes hard to convince people that something called society does in fact exists, that it encompasses more than the mere sum of its individual participants, and that human beings share a common history that surpasses our individual perceptions of it, then it becomes alarmingly clear that capitalism, as an amoral economic system, has fostered the near complete relativization of social life and ethics, with grave consequences for the continued development of what we properly can call society.
If we are led into believing that all ideologies are dead, we cannot create any ideological alternatives to the status quo. And if we are led to believing that there are no ideological alternatives, we have in fact already succumbed to capitalist ideology, extolling the supremacy of the existing state of affairs, and an irrational – indeed, antisocial – system. Unless we allow ourselves the possibility of developing and shaping alternatives that can challenge the prevailing ideas, then the existing social order is what we will have left. Francis Fukuyama’s claim that capitalism represents “the end of history” will thus become a self-fulfilling prophecy. Such claims, no matter how absurd, create tailor-made Orwellian discontinuities between the past, the present and the future that limit human action to mere animal adaptation, and render all cultural or political involvement beyond pure self-interest simply meaningless.
The prospect that capitalism will come to represent “the end of history,” the actual culmination of human culture, is particularly grim. The market system, driven by its incessant need to generate more profits at the expense of both people and the environment, causes problems that restlessly haunt our society. Despite the fact that the world today has an unprecedented capacity to create and sustain a society without material scarcity, carried forward by a range of extensive scientific and technological revolutions, we have yet to solve the important social problems of exploitation and oppression. Now only a tiny percentage of the world’s population is in a position to enjoy the benefits of this progress. At the same time the market has expanded into new areas, in desperate attempts to satisfy an insatiable appetite for profits – globalizing its economy and, through “privatization” schemes, eating heavily into the public sector, while commodification has reached the point where even genes can be patented, bought, and sold for money. The rich are still getting richer, and the ruling minorities are still finding new ways to manipulate their subjects into consenting to be ruled, while the destruction of our natural environment is reaching appalling proportions. Society is pitted against itself, by a multitude of hierarchical stratifications, and against the natural world. Living conditions for a large part of humanity are miserable, warfare is continual, social insecurity is growing, disempowerment is widespread, and our cities are culturally imploding; at the same time disturbances in the climate and the cyclical processes that sustain life on this planet may be calling into question the continued existence of human beings and other complex life-forms. For radicals the present dismissal of theory and ideology is therefore highly disconcerting: in a society that condemns the majority of humanity to insecurity, desperation, and disempowerment while creating grave ecological instability for the world as a whole, serious social alternatives are direly needed.
At present, unfortunately, no alternatives are visible. Not only are all the seemingly radical parties narrowly focused on feathering their own nests without even trying to provide credible alternatives, but there is no revolutionary extra-parliamentary movement that manages to seriously challenge the hegemony of corporate managers and state leaders. What is striking today is not that the general public necessarily supports the existing system, but that most people commonly withdraw in seclusion of their personal lives.
To be sure, the picture is not entirely dismal. The worldwide series of protests against the G-8, the International Monetary Fund, the Asia Pacific Economic Cooperation, the European Union and the World Trade Organization has produced a new radical awakening, revealing a degree of popular discontent with this economic system that, given a growing level of consciousness and experience, has the potential to constitute a political challenge. Increasingly since the demonstrations in Seattle, November 1999, the protesters have critiqued the very “soul” of capitalism: the expansion of the market, its profit-motive and even the existence of private property.
Still, neither a critique nor a protest movement in itself constitutes an alternative. The alternative to capitalism does not consist of people in the streets shouting slogans and carrying placards – at best these manifestations can only point to one. But in order to point to an alternative, a movement must have a practical substance: it must have organizational continuity and a conscious ideology that is able to clarify the alternative, explaining how it is possible to achieve it, and why it is worth fighting for. Far from embodying these qualities, the current resistance to “globalization” remains highly fragmented and ideologically confused, sadly pulling in many different and even contradictory directions. It mirrors the pathways of the Internet, as some have pointed out: a large network that knits together small autonomous groups, forming a movement of “hubs and spokes.” According to one of its leading figures, the author of No Logo: Taking Aim at the Brand Bullies, Naomi Klein, the movement against corporate, economic globalization deserves “the chance to see if, out of its chaotic networks of hubs and spokes, something new, something entirely its own, can emerge.” (5) Most spokespeople for the new protest movement seem to find Klein’s approach to be sound. But those who care to examine the experience of generations will know that “chaotic networks of hubs and spokes” never will get anything moving, least of all moving urgently forward. Frankly, given the centuries-long history of radical movements, it should be unnecessary to invent the wheel anew. Today’s radical movements should try to learn from and build on past ideas and experiences, not dismissing them altogether in hopes that “something entirely its own” will emerge.
The “anti-globalization” movement is not the first movement to fail to learn from history or to reject coherent theory and programmatic commitment. Certain elements in the various Green movements that emerged in the late seventies vehemently claimed they represented a new alternative because they were “neither Left nor Right, but up front.” This vacuous indifference to their place in the history of radicalism soon condemned the Greens to a repetition of most mistakes made by the Social Democrats. Equally, today’s communitarians, who argue that creating cooperative enterprises constitutes a radical alternative that is capable of challenging capitalism, naively repeat errors the cooperative movement made in the 19th century and in the end replicate its absorption into the market economy. In July 1936 the Spanish anarchists found themselves at the outbreak of the very social revolution they had been yearning for through seventy painful years and had a far better position to challenge the ruling classes of their day than today’s “anti-globalization” movement. Yet their lack of a coherent theory and program left them with no political direction at that crucial moment. Lacking directionality and torn by devastating internal conflicts they capitulated disastrously to liberal politics. This capitulation was criticized by the most conscious elements in the libertarian movement. But the anarchist and syndicalist movement as a whole was unwilling and incapable of responding to appeals for a revolutionary theory and a revolutionary program. In the event, they finally clashed with the liberal government and the Stalinists in Barcelona, during May 1937, and suffered a definitive defeat. Despite the great differences between the revolutionary workers movement in Barcelona 1936–37 and the multifaceted protest movement of Seattle and Genoa they face some alarmingly similar problems. Unsolved, these problems are mortal for any movement that seeks to challenge the established social order. Unfortunately very few in the “anti-globalization” movement have recognized this difficulty, focused as that movement is on protesting. Politically this “movement of movements” is reactive, and not creative. Participants in the demonstrations raise a wide range of demands, and no attempt is made to unify them either ideologically or organizationally. Besides, most of the demands raised by the movement are remarkably reformist, like the widely discussed demands for the so-called Tobin tax. (6) But few participants seem to be troubled by this vacuum: on the contrary, they celebrate its diversity and open-ended nature. It will be all the harder to lead humanity out of the deep-seated social and ecological problems of our time if the de facto leaders of radical movements permit and even advocate a laissez-faire attitude to questions of ideology, organization, and the need for systematic change.
What seems to justify the existing skepticism to “big narratives” is the fact that the great “isms” of the past have become irrelevant. None of the radical ideologies that once mobilized, inspired and educated large masses of workers and citizens provide a credible alternative today. All known concepts of socialism, communism, syndicalism and anarchism are drained of vitality yet haunt us like ghosts of an era far gone – the era of the old Left. The dream of a classless society has been ravished and betrayed so severely that its traditional symbols no longer seem to warrant a renewal. In the Soviet Union Stalin and his defenders made communism synonymous with some of the worst crimes against humanity, while Social Democrats, after years of parliamentary wear, have become staunch supporters of the market economy. Syndicalism has been reduced to a mere echo of its past, almost like the revolutionary working class of the last century. Anarchism, which once denoted a stateless society founded on “the brotherhood of Man,” has been drained of all its social content. Although it has experienced a revival in recent years, the anarchists themselves, who have immersed themselves in a moralizing individualism or play at innocuous communitarian projects, have reduced it to a cultural lifestyle. Does this mean that the shortcomings of earlier attempts to formulate ideological alternatives are inherent in ideology as such? In our view, the challenge is not to dismiss ideology per se, but to develop a richer and more sophisticated approach that suits the demands of our time.
Confusion and historical disappointments should not lead to desperation and apathy: distancing oneself from political struggles is the definite guarantee that nothing will be solved. Today’s movements need a radical ideology with which they can maintain their opposition to the status quo. Radicals need to have not only lofty ideals of freedom and solidarity but also a solid body of theory and practice to give reality to these ideals and even advance beyond them. Every social ideal must find its adequate political expression, and today we urgently need a political movement that can articulate in programmatic form humanity’s innermost aspirations. We must carefully select the best principles and theories that radical movements have developed, fearlessly reject those that are patently obsolete, and create a new synthesis suited for present conditions. It must be relevant to our times and the vast changes that have occurred since the day when the steam engine formed the basis of an “Industrial Revolution.” We must go beyond all traditional forms of socialism and anarchism to create a truly new Left that can theoretically inspire a vital political movement in the struggle to achieve the broader ideals of freedom, equality and solidarity. These traditional ideals are still very much present; what counts today is to create a new radical ideological synthesis that can fulfill them: a coherent set of fresh ideas that can endow new political movements with the will and ability to fight against the oppression of human beings and the destruction of the natural world. We are convinced to have found such an alternative in Communalism.
What is Communalism?
Communalism is a revolutionary political ideology, with long historical roots in progressive tendencies, ideas, and institutions. It is deeply embedded in the democratic heritage, which first emerged as a conscious political expression in the Athenian polis some 2 500 years ago, with its remarkable set of institutions of face-to-face democracy, its concept of citizenship and the conscious formation of its citizens through a lifelong civic education of paideia and the existence of everyday civic duties. This communal democratic tradition broadened its scope in the communes of the European Middle Ages, which had communal systems of resource-allocation and formed far-reaching leagues of free cities, then it played a prominent role in the revolutions that shook Europe and North America in the eighteenth century. An equally important root from which Communalism has developed is the revolutionary tradition, that constitutes a continuous legacy of freedom – forgotten by much of the Left today in its generalized state of confusion – in which popular movements have fought injustice, oppression, and exploitation of all kinds, while expanding our ideals of social and political freedom. The struggle for rights and freedoms, as well as a healthy secularism, has above all been planted and cultivated by this revolutionary tradition, while its fruits have been harvested by social development as a whole. Communalism seeks to continue this legacy of freedom by enlarging upon the revolutionary tradition’s most advanced theories and demands and creating the organizations necessary to embody them. Rooted in the Enlightenment, Communalism offers generous prospects for human education and rationality as well as for the practical achievement of historical progress.
Communalism has recently found its coherent theoretical expression, in the works of the radical thinker Murray Bookchin, whose writings on social ecology give Communalism a revolutionary practice of libertarian municipalism, as well as a historical analysis, a dialectical philosophy of nature and society, an ethics of complementarity, and a political economy. (7) Above all, Communalism is a revolutionary political ideology that aims at creating a rational society and ethical norms of production, innovation, and distribution through direct democracy.
The word Communalism first came into use around the time of the Commune of 1871, when in the wake of the Franco-Prussian War the highly centralized and bureaucratic French state all but collapsed and the citizens of Paris established a revolutionary government, boldly challenging other French communes to confederate and to form an alternative to the state. The historical importance of this challenge must not be understated: it pointed to a confederalist alternative for Europe at a time when its modern nation-states were still in the making. Ever since Karl Marx published his pamphlet, The Civil War in France, only two days after the last resistance of the communards was crushed, radicals of all sorts have tended to glorify the Commune. Friedrich Engels described the Commune as the first demonstration of the “dictatorship of the proletariat,” while anarchists have used the Commune as a symbol of the “spontaneous expression” of a “bold and outspoken negation of the state,” to use Michail Bakunin’s words. But not only did the Commune fail to immediately socialize property, its actual structure was little more than an extremely radical city council. Marxists went on to create “proletarian” states that did not even remotely resemble the revolutionary Commune of Paris, while anarchists got immersed in syndicalism, assassinations, and essentially communitarian enterprises. But in its essence, the Commune of 1871 envisioned a new political system based on municipal democracy, and if it had lived longer than its hectic two months it could have given tangible meaning to the radical demand for a “social republic” that had been raised in the Parisian revolutions of 1848, indeed transcending this demand with its call for a “Commune of communes.”
The French word commune signifies a town, a city, or even a moderately small territorial unit that has political and administrative tasks, and it is derived from the Latin adjective communis, which means “common” or “communal.” (8) It refers to a local government and local authorities, or what is usually known as a municipality in English. Commune has a richer meaning: it embodies a constellation of rich civic values, loyalties, rights, and duties. As Bookchin has pointed out, the municipality is the most immediate sphere people all enter as soon as they cross the doorstep of their homes. It is a unique public sphere in which they can communicate in a face-to-face manner. The commune gives to human community not only form, but also a new human content, based on solidarity and shared responsibilities that go beyond family life. Potentially, at least, it is a realm of reasoned secularity – of politics – that extends beyond the blood tie of the family, clan, or tribe. Communalism attempts to actualize these potentialities and nourish them by advancing the markedly progressive aspects of Western civilization – that is, a “realm of cities.” Through its libertarian municipalism it seeks to recover this sphere of real politics – the full engagement of all citizens in public affairs – as distinguished from bureaucratic forms of public life that usually marks the state. Communalism singles out the truly democratic commune as the rational form of politically organizing society.
Communalists maintain that confederations of free municipalities or communes constitute the political components of a future rational society. To really understand the uniqueness of the Communalist approach we have to recognize how fundamentally it focuses on the municipality. But, for Communalists, it implies not only a territorial administrative unit; it is also potentially a free municipality in the form of a self-conscious political community, and it is this historical goal that informs the Communalist project, whether we deal with Spanish municipios, German gemeinden or Scandinavian kommuner. This historical goal informs the Communalist understanding of the municipalities we are dealing with not only in the future but here and now. Many radicals criticize libertarian municipalism from a purely instrumental viewpoint – either complaining about the gigantic size of many cities today, or the fact that municipal councils run cities like corporations, or the fact that they in many ways are extensions and copies of the nation-state. Undoubtedly, this is true, and these problems will remain real and indeed probably worsen in the years to come. Still, they do not disqualify the Communalist approach, but merely points to challenges confronting anyone who seek to fundamentally change society. Communalists are by no means content with the municipalities as they appear today, and our ideal city does not exist, nor has it existed earlier in history. (9) Accordingly, we seek to engage ourselves fully in rooting out state-like and market-based features of present municipalities – radically expanding their communal dimension. (10)
The effort to radically democratize municipalities involves the recreation of a public sphere, where people can come together as citizens – to meet, discuss, and make civic and economic decisions – in radically new popular institutions. Today, liberal, “radical,” and bourgeois politicians alike weep crocodile tears about the loss of community and citizenship, while desperately concealing their own role in the cunningly orchestrated “political” circus that steadily erodes all popular influence on politics. In contrast to virtually all other currents on the political spectrum, Communalist demands for popular empowerment are more than rhetoric to fool an already weary public. Indeed, Communalism is founded on precisely the empowerment of ordinary citizens – it is our very raison d’être.
The Communalist commitment to popular empowerment stands in unconditional opposition to centralization and statecraft. Communalism in fact, is unwavering in its resistance to the nation-state, which it views as the instrument par excellence for spreading popular disempowerment. The nation-state reduces the whole concept of citizenship to a mockery, confining citizens to the passive role as mere taxpayers, clients, or voters. The dynamics of this structure replaces the right to policy-making by the public, by the chosen or elected minority of so-called “representatives” that govern the state. The nation-state is by definition based on the professionalized exercise of power and claims to have, with its police and armed forces, a monopoly of the use of violence in society. It has thus been a perfect tool for the ruling elites, gradually wiping out the “amateurish” characteristics of more democratic systems of government and making proud citizens into servile subjects. History has shown that states may even develop a particular interest of their own, which in modern times can be seen by bureaucratic developments in China and the former Soviet Union. This is a development that, in varying degrees, is true also for the most “democratic” of our Western nation-states.
Nonetheless, the state has unfortunately been esteemed by many radicals, particularly Marxists. Marx famously described the state as a mere instrument serving a ruling class, which meant that under capitalism all states were bourgeois states. Accordingly, in the transition from capitalist control over society to socialism, the workers’ movement had to replace the bourgeois state with a workers’ state, indeed by a proletarian dictatorship, which was to function merely as an effective instrument for the proletariat. Marx later allowed for the gradual introduction of socialism through legislation in certain European countries. Different perspectives on the socialist transition and the role of the state split the Marxist movement into several opposing tendencies by the time of World War One, in which Social Democracy and Leninism was the most influential opponents. Nevertheless, they shared a common assumption that the state was an instrument that could be used for socialist ends: one sought to gradually take over and transform the bourgeois state, while the other sought to build a new “workers’ state.” (11) Both tendencies confusedly but vigorously supported the concentration of power in a state apparatus looming over the people. Marxist theory, in fact, has been central in fostering radical acceptance of the state, with grave consequences for the revolutionary movement as a whole.
Since the days of the International Working Men’s Association various radical tendencies tried, through heated debates, to explore the practical role of the state in the coming socialist revolution. Unfortunately, the question of the state remained unresolved in crucial historical moments, even amongst the most advanced sections of the revolutionary movement, resulting in immense human tragedies: in Russia in 1917–18 the Bolsheviks, eager to take and expand state power, initiated a devastating centralizing process that rapidly vitiated the council movement; in Spain in 1936 the anarchist movement and particularly the syndicalist CNT refused to institutionalize a decentralized workers’ power and immediately eliminate the tottering Catalan state, thereby allowing the bourgeoisie to regain control and literally wipe out the workers’ movement. The issue of state power haunts us even more today when many radicals tend to regard the nation-state as the main bulwark against capitalist globalization, without the provision of any credible alternatives for popular resistance to the power of capital. At the time of the Russian and the Spanish revolutions large workers’ movements, guided by ideologies and theories, provided direction for the revolutionary masses. Today, instead of large mass movements and an ideology providing clear guidelines for radical action, we have “movements” that only act in protest and “ideologues” who refuse to present alternatives.
No, we must be absolutely clear about the true function of the nation-state, indeed of any state. Although its historical role may be more complex than Kropotkin suggested, the state now plays a highly regressive role, not only in substantiating capitalist dominance and expansion but in reducing many communities to virtually empty shells and citizens to impotent monads. With its oversized apparatus of professional politicians and bureaucrats, it represents a standing threat to the revival of a public sphere and the recovery of authentic citizenship. Not only will the state try to absorb attempts to democratize society and drain it of content, but conceding power to the nation-state is to literally assure it being taken from the citizens. As Bookchin has pointed out: if one allows power to be placed in the hands of a minority, one simultaneously accepts it being taken from the majority. For the state to exist and flourish it must colonize and control all political sublevels, such as municipalities, counties, and regions, allowing them as little power as possible. Although modern republican systems provide some leeway for municipalities and regions, this is due to popular resistance and constitutional bonds. A state needs no Robespierre, Napoleon or even Stalin to professionalize and centralize its power; it will, if it gets the chance, eradicate the independence and self-confidence of municipalities and their citizens. (12) Equally, it will sap the democratic ideals of radicals who enter the state, replacing these ideals with bureaucratic aspirations. Despite the shock the German Social Democrats caused by voting in favor of war credits in 1914, this was a completely logical act for a party who had entered the state to reform it. Attempts to make a “long march through the institutions” in order to fundamentally change them have invariably led to the fundamental change of the radicals themselves, as recently witnessed by the degeneration of Die Grünen in Germany who, as soon as they entered state offices, divested their claims to be a grassroots movement of all meaning.
Nor is the claptrap of state corruption prevented by creating new state institutions instead of taking part in the “bourgeois state” – it just sheds the underlying contempt for citizens’ control of its various disguises. When radicals aim at building a “workers’ state” or a “people’s state,” they have already sidestepped the necessity of building a genuine popular power. A state, by its very nature as a professional apparatus for wielding power, can never serve as a means for decentralization and popular empowerment, no matter how “proletarian,” “popular,” “universal,” “radical” or even “minimal” it claims to be.
The only radical current that has fostered a seemingly consistent opposition to the state in all its forms has been anarchism, which rejects the view of state as a benevolent instrument both in the present society and in a future society. Anarchists have always had distaste for the Hobbesian claims that the state brought about human progress, by freeing us from “the war of all against all.” Although usually providing a rather simplistic and ahistorical view of the state, anarchists often provided important correctives to the widespread belief that the state always is necessary for a society merely to exist.
Anarchism has however been ambiguous about other important issues, particularly organization, institutions, and power. Thus anarchists have all too often relied on “self-organization,” based on the masses’ supposed “revolutionary instincts” or, more generally, their “spontaneous creativity.” Anarchism has rarely concerned itself with the positive forms of freedom; indeed, its main preoccupation has been with a negative concept of “freedom from,” which is validly associated with liberalist thought, albeit in a sincere rejection of oppression and all forms of rule. All too often, anarchism has made political organization synonymous with party hierarchies, institutions synonymous with the state, and power synonymous with oppression, which has led to more confusion than clarification. Lacking concrete alternatives, it has offered very few tangible correctives, with the result that their “anti-authoritarianism” is vacuous as today’s volatile cries against “technocracy,” “consumerism,” and “politics.”
This political vacuity has in fact made the anarchist commitment to decentralization no less troubling than the Marxist commitment to centralization. Indeed, anarchists have advanced many varied utopian visions but very few practical organizational alternatives. Confusing state with government or even with power as such is dangerously misleading and makes anarchism a fallacious “alternative” for a radical movement today. The anarchist critique of centralized power is certainly welcome and necessary, but it cannot lead us into eschewing power as such. Still anarchists usually do refuse precisely to engage in the struggle for popular power. Generally, they seek to create “liberated spaces” and “autonomous zones” within the capitalist system and beyond the tentacles of the state. (13) Despite the fact that anarchism frequently resists definition (it has multiple and often highly contradictory forms), anarchists usually aspire to create collectives, affinity groups, and voluntary interest bodies that are guided by anti-authoritarian and mutualist principles. These kinds of groups are to gradually emerge through consciousness-raising and the force of example. In this communitarian vision, many small enterprises are expected to function independently of mass society, steadily spread out in all spheres of society, and in time multiply sufficiently to erase all forms of oppression, including the state. Many anarchists also voice the need for communes of sorts, but they have no ideas about how these communes shall be organized, or what forms its freedoms will take. (14) More generally, they do not know how to go from a society pervaded by hierarchies and classes to a fully liberated society. Hence their “anti-authoritarian” alternatives most commonly amount to changes in personal attitudes and lifestyles and when it comes to initiating a transitional period they usually have no clear strategic ideas whatsoever. As Bookchin points out, anarchism has proven utterly unable to free itself from the reverence for the individual autonomy, even though no human being ever is completely autonomous: we are all products of our adolescence and social settings, as well as the common history and cultural heritage of humanity itself.
By insisting upon autonomy, freedom from all rule and methods of consensus to reach joint decisions, anarchists feed into the present mystique surrounding the “sovereign individual.” A consistent radical focus should properly be on the social forms that make possible assertive, reasoning, and ethical individuals. The reason why communalists place our focus on the municipality is exactly because it can be restructured and communally improved. It is in democratized and socialized municipalities that we can actualize a truly humane society, and maintain socially important services as education, health care, and defense as well as production and distribution, while cultivating popular supremacy. When important public services are controlled by citizens in a public sphere, they are not likely to be perverted by a desire for profits or by a particularistic interest inherent in bureaucracies.
A Communalist Society
In today’s mystified world, with its vast and remote institutions, the need to decentralize society to the level of human scale is acute. Not only is such decentralization necessary for making possible a direct democracy, but it has become a pressing social and ecological need as well. A human scale will by necessity be a municipal scale, since it is only the municipalities, by virtue of their extent as well as their intimacy, that have the potential to embody genuine human communities. Here human beings can govern themselves without being subjected to a remote state apparatus and manage economic affairs without a capricious market. Indeed, in placing their main focus on restructuring municipalities, Communalists struggle to create genuine communities that allow our distinct human qualities to fully emerge and institutionalize themselves. These municipalities will indeed be more than the mere sum of its citizens; rather they will constitute truly politicized communities that imbue citizens with values, hope and purpose – in stark contrast to the daily trivialization of citizens by our current “political” system. In a Communalist society, all inhabitants will be encouraged to become active political participants. Far from representing a static “end of history” such a system of communal government will logically seek to continually sophisticate itself through the conscious work of its citizen’s assemblies. The most rational forms of social organization will always be the ones that express our most human features.
The need to decentralize society to a genuine human scale and to recreate a public sphere has often been ignored by radical activists who have narrower political aims. Radical currents have been severely weakened by attempts to mobilize and empower people exclusively on the basis of their particular identities, most notably on their economic (class) status but also on their biological or even their subcultural status. By perpetuating reductionist notions of biological or economic – that is, not universally human – characteristics as our defining qualities, these approaches conform to an alienated and fragmented society. (15) By criticizing identity politics, we do not mean to deny the fact that many people are systematically excluded from a decent and fulfilling life. Biological and economic factors obviously play a focal role in the oppressions that exist in today’s society, and important social struggles have to be fought out in order to make marginalized social groups fully able to participate in political life. Political empowerment and social liberation is mutually conditioned. Radicals must be actively engaged in improving the conditions for marginalized social groups, but never allow single issues to dim the sight of our common human future, laying at the roots of our biological, economic, and subcultural identities.
In contrast to present society, where individuals are raised to be self-centered and egoistical and social groups are incessantly pitted against one another, a rational society will, through its institutions and culture encourage solidarity and humaneness. It will consciously cultivate the political community through active citizenship, giving rise to the reasonable and self-confident civic being, whose partner is the caring and empathic human being. (16) Being a citizen complements and enriches being human. The ideal of citizenship transcends our various biological identities and empowers us as political beings. Indeed, it is through citizenship that the members of a given municipality can transcend parochialism and develop a common identity, a tolerance that knows no geographical borders, and a passionate dedication to the common good. (17)
The historical emergence of the city in the “urban revolution” (which may have been more fundamental than the agrarian revolution that preceded it) had far-reaching consequences for social life. The city provided a space that was open to strangers – something that did not exist in tribal societies, confined as their members were to their own ancestral lineage and confined as their outlook was to mythic cosmologies. The city increasingly defined one’s place in society according to residence and occupation, allowing a self-conscious citizenry to gradually emerge. No longer was the tribe or clan the fundamental social unit. With the city, humanity took a qualitative leap from the quasi-animalistic ties defining tribal communities to truly social institutions and cultural ties. New cultural and economic relationships pushed the importance of biological categorizations to a secondary position (without ever really abolishing them; as witnessed by the gross disproportions in power, wealth, and status that notoriously accompany gender, age and ethnicity today). Citizenship, stretched no longer along bloodlines but along clear territorial lines, made possible the unity of humanity qua human, which later was expressed through universalistic religious teachings and universalized laws. People could come together, as human beings, to collectively decide civic affairs. Citizenship is the political concretization of humanitas – the ideal of a common human identity.
In this process, the cities generated a new public sphere, which was distinctly civil and increasingly political. The public sphere now consisted of forums and arenas in which citizens met, debated and ultimately decided upon the shared issues in their communities. In this public sphere dialogue assumed a new centrality in which, hopefully, the most reasoned argument prevailed, thereby purging decision-making of its old mythical and religious elements. The creation of politics (defined as face-to-face democratic self-government, as distinct from the purely social forms of production and socialization that preceded and worked in tandem with it, and the statecraft that was later to pervert it) was the culmination of the shift toward distinctly civic communities. This process is clearly visible in the Athenian polis of the fifth century B.C.E. Here citizens took great pride in the fact that they were all capable of governing themselves through active citizenship. Despite its serious shortcomings as a democratic society in its treatment of women, slaves, and strangers, the Athenian polis and other examples still remain important sources for inspiration about the institutions and cultures that can nurture a face-to-face democracy. A Communalist society will build upon a revived public sphere, latent in all towns, cities, and neighborhoods today, and refine it by creating a confederalist political framework in which this public sphere may flourish and develop on a broad scale.
By recreating a direct democracy we seek to initiate the creation of a rational society, which is necessarily a long process. A Communalist society will be rational to the extent that it manages to institutionalize principles of humaneness and citizenship. The extent to which we actualize our human potentialities will always be the definitive standard to judge the development of social life. Although rooted in the nascent drive towards subjectivity, complexity and complementarity we discern in first nature or what properly can be defined as biological evolution we must turn to history itself to find the most fertile achievements in ethics, art, freedom and security. Ideals of communes, democracy, and solidarity are educed from the unfolding of our social history, as recurrent yet unfulfilled potentialities that point to a more humane future. (18) Communalists seek to contribute to their actualization by creating a society that nurtures our most generous human qualities.
In a rational society economic life would be guided exclusively by moral and ecological perspectives. The fundamental demand that all citizens shall contribute to the common welfare according to their own abilities and receive goods from the community according to their needs will underlie all economic development. As Marx and other socialist theorists pointed out, no pre-capitalist economy was subject to more market controls than the present one – and in a rational society there is decidedly no room for one. Questions of production and distribution will thus cease to be considered part of the “amoral” discipline of analyzing the fluctuations of the market for profitable ends and ceaseless searches for possible areas for capital expansion. Rather, economics will become a matter of ethical concern, notably, developing the productive forces for the common good – incorporating ecological concerns – in order to abolish scarcity and raise the living standard for all, and to heighten the citizens’ sensibility of collective material responsibilities, bringing humanity from an oppressive “realm of necessity” to a more expansive “realm of freedom.” To ensure this process toward an ethical economy, we must seek to politicize economic life: to place the economy under direct popular control and ultimately to municipalize all socially necessary resources and means of production.
Communalists seek to create a stable institutional framework for a confederalist democracy and an ethical economy. Still, an analysis of the practical functions of social structures does not explain their geist, any more than an autopsy is able to explain the mental state of a human being. It may be easy to think of a society merely as a set of functions or practices in a purely instrumental manner, and many radicals seem to do this when decrying the injustices of the present social order in the belief that simple mechanisms like new progressive enterprises, more referendums or increased state control over corporations will ease the damage inflicted by capitalist globalization. Entangled as they are in market society, they do not point to the fundamental ways leading out of our present material and cultural misery. A society is more than its constellation of mechanical arrangements: it must seek to bring meaning to its citizens and to the world, something that today’s society is woefully incapable of doing. A communalist society or indeed any social structure is worth no more than the values it seeks to foster amongst its citizenry and the hope it conveys to its young.
All societies, from the earliest tribal bands, to the most advanced capitalist countries, have consciously and subliminally educated new generations into their existing customs, rituals, wisdom, and values. All societies obviously socialize their members. The ancient Athenians not only created sophisticated democratic institutions such as the ekklesia, or citizens’ assembly, but also consciously formed their citizens to become competent political actors. The notion of paideia, the lifelong formative process of cultivating the public personality of Athenian citizens, was as fundamental to the Greek democracy as the agora, or public square, and the ekklesia. Public responsibility and a collective identity were further nurtured through civic festivals and religious rituals, as well as through its armed citizen detachments who formed the hoplite army and the citizen-manned navy. In a certain sense we can understand each Athenian institution as being educational. The Athenian ideal of rounded, competent, and self-confident citizens starkly contrasts with the bleak notions of constituents in modern nation-states. Any strategy for achieving true democracy today must include strategies for recreating modern equivalents of the ancient ideals of paideia. The future system of Communalist democracy will foster the participation of its citizens in all civic institutions and thereby, through democratic practices, teach them democratic ideas and mutual responsibility. Our aim is to create not merely new institutions but citizens who are fully able to populate this democracy and enhance its vitality. In a rational society citizens would be educated in democratic politics and human solidarity, in collective duties and personal integrity, as well as in an ecological sensibility that duly recognize our proper place in the natural world.
A reharmonization of society’s relationship with the natural world is a call to sanity, contrary to what some influential elements in the ecology movement seem to think. Antihumanistic tendencies often claim that human beings are merely parasites on the “natural world” and should regard themselves as humble members of a “biospheric democracy” or the “council of all beings.” Human arrogance and civilization, it is claimed, has created our dismal ecological dislocations. The solution that is proposed is that human beings should deny their distinct human qualities and accept a passive subordination to the “laws of nature.” But, as Bookchin has repeatedly pointed out, the problem is not that human beings are too civilized, but rather that they are not civilized enough. Capitalist corporations and state industries may claim to represent human interests and progress when they are destroying the biosphere, but these claims are utterly false, as are biocentrist claims that it is human beings as such (and their values) that are destroying the world. Let us not shuffle the cards: both human beings and nonhuman nature suffer severely from capitalist exploitation, yet, despite many obstacles, it is quite possible to create an ecological society. Deep ecology’s attempts to replace Promothean humanism with a rustic “ecological consciousness” and a prescribed return to the values of a primordial past is just as dangerous as contemporary attempts to legitimate predatory capitalist practices.
A rational ecological society, by contrast, would create a culture where our uniquely human qualities, like empathy, rationality, and ethics are put at the service of natural and social evolution. The potentiality for such a culture to exist is denied both by the established society and by mystical ecologists. The way to an ecological society leads forward, and Communalists will seek to bring human communities as much as possible into harmony with the natural world, advancing a balanced social ecology, ultimately to a point where the contradictions between society and the natural world are greatly alleviated by a complementary relationship between the two. In a Communalist society, confederal networks of democratized municipalities would be creatively tailored as much as is feasible to the ecology of the regions in which they are located.
No beautiful words, however, should be allowed to veil the difficulties that face the achievement of such a society. Our democratized communities will definitely not be achieved merely by persuasion and good intentions. Radicals must be prepared to engage in the struggle to empower existing municipalities so that ordinary men and women can have the power to decide the destiny of their society.
Building a Communalist Alternative
Calls for a “new politics” and for specific initiatives to expand grassroots-democracy have often suffered from lack of clarity both in their analysis and written proposals. We must emphatically clarify the structures needed for a genuine democracy to emerge and provide answers to the question of power. New democratic institutions must be consolidated by a new confederal constitution that clearly spells out the rights and responsibilities in a municipal confederation. We must consciously structure our proposed new democracy to succeed both in its educational role as well as its practical ability to function.
There are no other means by which the people can decide the course of social development than demanding that power must reside in the hands of the people as a whole. A new form of government, a collectively organized popular power, should replace the state and capitalism. And if we are to organize such a popular power we have to clarify how it is to be achieved. Many well-intentioned but naive radicals seem to believe that if we spread power widely, so that we have a so-called minimal state, small-scale market economy, and limited power distributed amongst various popular institutions, we will have created an adequate political alternative. But these new radical structures will eventually be marginalized or absorbed by the strong antidemocratic thrust of the state and the market. Any credible alternative must aim at challenging, confronting, and ultimately replacing the seemingly omnipotent capitalist system, in all its various mutations. Power must be centered somewhere, and Communalists hold resolutely that it should not be in councils, committees, collectives, or states but hold resolutely that power must remain in municipal popular assemblies, as here the most direct form of democracy is possible.
The struggle for control over social development is ongoing, and we must not allow very real, albeit often concealed, tensions to be obscured under the myth of a “pluralist” approach, placing all good intentions on an equal footing. We cannot overlook real differences in policy and practice that arise in popular assemblies. Communalists are actively engaged in political life and in social struggles, working with initiatives trying to expand popular power. Revolutionaries have done so for centuries, although not always consistently so: the Bolshevik demand for workers’ councils in the summer of 1917, for example, starkly contradicted the brutal centralizing efforts of the Bolshevik Party after gaining state power to impose its control over all grassroots institutions. Immediately after the February Revolution the tensions between Kerensky’s Provisional Government and radical efforts to organize new workers’, peasants’ and soldiers’ councils (soviets) became very sharp and was temporarily resolved when the Bolsheviks took power in October 1917. In addition, a new tension arose between the soviets and the new Bolshevik dictatorship that soon had to be confronted. Either one side or the other had to have final power. Unfortunately Russian revolutionaries were not able to defend their newly gained freedom from the corrosive encroachment of the Bolshevik Party. This tragedy may chiefly be assigned to their inability to resolve the question of power, or to clearly define which institution – the soviets or the Party – was to have political control. The soviets’ loss of power made possible the complete bureaucratization of Russia and the later Stalinist manipulations and distortions of the entire revolutionary movement into the nightmare of gulags, party despots and the NKVD. The Spanish anarchists were confronted by the same paradoxical dilemma in the exciting July days of 1936, when they first refused to take power and institutionalize workers control, and again, only a few months later, when they placed four leading cenetistas in the liberal Republican government, abandoning all their principles. (19) These tragic mistakes strangled the revolutionary movement long before the Falange of General Franco gained military control over Spain. Acting as though power somehow existed in a vacuum, and believing that simply ignoring it could dissolve it, proved disastrous as the workers were systematically deprived of the institutional means for defending their freedom. Fortunately there are lessons to be learned from history so that we will not be “condemned to repeat it,” and an important lesson is not to allow this fatal ambiguity of who shall have the power follow in the wake of a revolutionary upheaval.
We face this challenge even today, as a result of the confusion surrounding the issue of power and democracy in the new movements against “globalization”, particularly among the more anarchistic elements, who often claim that power as such is an “evil” that should be abolished. This demand is not without historical precursors in the anarchist movement. As the Spanish anarchosyndicalist CNT amazingly stated; “There is no such thing as revolutionary power, for all power is reactionary by nature.” (20) As Bookchin has emphasized: The fact must be faced that power is a social reality; it exists, it is tangible, and it is institutionalized. Power also resides somewhere, it simply cannot be centralized and decentralized at the same time – there will always be one institution with the power to effectuate political decisions.
Communalists strive to draw power down to municipalities in order to share it equally among citizens, through a politics of libertarian municipalism. The fact that today’s municipalities copy the state to the best of their ability and, even worse, try to imitate competitive business corporations does not mean that they cannot be radically transformed, democratized, and indeed rendered truly communal entities. Municipalities have a different history from the nation-state – in fact, they precede its emergence – and we must build upon their unfulfilled potentialities. Popular empowerment can only happen, we insist, through a thorough empowerment and restructuring of the communities in which people live. Only municipalities allow for direct citizen participation and control over public affairs; indeed, it is only in municipalities that people can be empowered as citizens, not as “consumers,” “voters,” “constituents,” or participants in instantaneous opinion polls. Logically, Communalist politics aims at strengthening the municipalities and turning them into direct democracies, to ensure complete citizens’ control.
Achieving communal power must by no means lead to regional isolation and parochial localism. Open cooperation must transcend local or “bioregional” boundaries, and the many policies decided by the various municipalities must be structurally coordinated. This does not mean that power must be centralized; if we develop confederal forms of cooperation, power can very well remain at the level of the municipal assemblies. Policymaking is the exclusive privilege of the municipal assemblies, while administration is easily handled by councils and committees. The confederations, which themselves have long historical roots, renders possible interregional cultural exchange, administration, coordination, and distribution of resources. A confederation by no means constitutes a state or statelike forms of organization, since a confederation lacks any apparatus of systematized violence above the people, and since amateurs will govern society at all times – confederal deputies are totally answerable to and recallable by the assemblies they represent and must bring all decisions to the popular assembly for their approval, modification, alteration, or rejection.
Logically, as Communalists are working for municipal democracy and confederal forms of government, we consistently advocate the municipalization of the economy. If the political democracy is to function and create the sufficient preconditions for equal participation, the people as a whole must control all aspects of economic production and distribution. Libertarian municipalism calls for placing factories, workshops, land, housing, and other socially important property under municipal control. Municipalization differs markedly from traditional radical notions that they should be controlled entirely by the workers in councils and committees that are located on their premises. Syndicalism is based on the idea that trade unions should overthrow the capitalist class by a general strike and take power in society. Communalists are highly critical of archaic demands for workers’ control but will fight earnestly to abolish private property, end exploitation of labor, and secure the final transition to an ethical economic system. A class struggle between wage laborers and capitalists certainly exists, but the classless society must be struggled for and won by an empowered citizenry that possesses full control over the fate of society.
The Municipalities of the Future
History is filled with exciting communal institutions that make possible this project for human emancipation. It is interesting to note that in European history, revolutionary defenders of civic freedoms have invariably been called comuñeros, communards, or communalists. During the tumultuous late Middle Age free cities dotted Europe, often allying in strong political and military leagues, contesting the contemporary centralizing efforts of Carolingian heirs, who were brutally forging the emerging European nation-states at the direct expense of municipal freedoms. These cities and towns repeatedly claimed their right to independence and confederation in bloody fights against nobles and monarchs. Even today the ideal of a “Commune of communes” remains a latent threat to modern nation-states.
To nurture this ideal and create a Communalist society a coherent set of radical ideas is indispensable. Any serious alternative to the capitalist system must also fight the ideological obscurantism that rides on the contemporary tide of cultural barbarism. As Communalists, our ideological alternative must constitute a coherent whole and always be linked to practical politics. Although changing social circumstances and new political experiences must inform ideology, this ideological alternative rests on several fundamental principles that radicals must staunchly defend in both words and practice.
A radical alternative can become a reality only if it has an underlying ideology as well as a responsible movement that is willing to militantly oppose all forms of oppression, exploitation, and violations of human rights while fighting for new structures that can give form to social freedom. In this struggle radicals must develop and advance conscious strategies for citizen empowerment, while they wholeheartedly engage in municipal politics.
Communalism, and its politics of libertarian municipalism, can bring radicals out of the reformist cul-de-sac of Realpolitik and futile communitarian efforts. We cannot change society by throwing illegal street parties, sending petitions to politicians, or holding large protest rallies. We must build a new political organization, guided by a clear set of principles and bylaws, which seek to collectively provide the spearhead of larger radical movements for democracy and social change. Our political practice must seek to heighten social consciousness and provide the most relevant solutions to our current problems. They must be presented to the public through a broad range of plans, programs, reports, campaigns, and projects. Communalists are actively engaged in popular movements, public forums, radical fronts, and citizens’ initiatives, as well as in running candidates in municipal elections – always seeking to restructure our municipalities and radically change existing society. As a result of our Communalist activities we hope to function as a political vanguard, continually seeking to attain the municipalities of the future.
Capitalism does not have the honor of being the best history can yield. On the contrary, it functions like a tumor ultimately ravaging both society and the natural world, while diluting all our humane institutions and values. The municipality offers the promise of a future in which we finally can become truly human. Capitalism has had its day; it must be replaced by an ecological, humanist and democratic alternative.
Notes
1. This article was drafted by Eirik Eiglad, based on the ideas of Murray Bookchin.
2. Despite parliamentary commitments to neo-liberalist policies, state regulations remain indispensable mechanisms for balancing the instability of the market, and social democracy may well gain a broad revival as economic crisis intensifies, something the growth of new movements like ATTAC (Association pour une Taxation des Transactions financières pour l’Aide aux Citoyens) indicate.
3. After the fall of the Berlin wall, leading European Social Democrats reformulated their political position, defining their proper place now in the center and not to the Left, as seen in the “Third Way” embodied by the politics of Britain’s Tony Blair, or in the “Neue Mitte” (The “new center”) promoted by Germany’s Gerhard Schröeder.
4. “And, you know, there is no such thing as society. There are individual men and women, and there are families.” This quote is from an interview in Woman’s Own, 3 October 1987, pp. 8-10.
5. Naomi Klein, “The Vision Thing,” in The Nation, July 10, 2000, p. 21. Emphasis added.
6. The demand for a taxation of financial transactions that, due to an editorial by Ignacio Ramonet in Le Monde Diplomatique December 1997, contributed to the formation of ATTAC.
7. For an overview of the ideas of Murray Bookchin, see The Murray Bookchin Reader, ed. Janet Biehl (London: Cassell, 1997) and Remaking Society: Pathways to a Green Future (Montreal: Black Rose Books, 1989). For the Communalist political approach, known as libertarian municipalism, readers should particularly consult Bookchin’s From Urbanization to Cities: Toward a New Politics of Citizenship (London: Cassell, 1995), and Janet Biehl’s clear exposition in The Politics of Social Ecology: Libertarian Municipalism (Montreal: Black Rose Books, 1997).
8. It must be absolutely clear that we use the word commune in the continental sense, as a municipality (and as a potentiality for a free political community); not in the sense of a cooperative or collective, a relatively small group of people sharing premises and responsibilities.
9. The Communalist ideal has never existed in history, anymore than socialism, communism, anarchosyndicalism, or, in its “pure” form, capitalism.
10. From a dialectical perspective, the purpose of revolutionary organizations is to help bring the free communes or municipalities into existence, thereby transcending their current state as limited political entities. (To use Hegelian language, the commune an sich should not to be regarded as a standard for revolutionary demands, but we have to educe its logic, recovering its true nature as a commune für sich. The commune an und für sich will be a liberated human community.)
11. The intent of Social Democracy was to base their state on a majority (unlike the Bolsheviks), in a fundamental transformation of the bourgeois state, as they believed that the workers eventually would become the majority.
12. An observation that in no way denies the fact that there are degrees of centralization and of statecraft.
13. Even at the height of the October Revolution most Russian anarchists were amazingly not engaged in practical politics. Instead they were involved in building communitarian enterprises, like the Moscow collectives (eventually stormed by the newly established secret police, the Cheka, in December 1918). This lack of political strategy actually caused many anarchists to join the Bolsheviks.
14. Anarchist notions of communes vary a great deal (the Spanish anarchosyndicalist CNT even called for economic or industrial communes), but the actual form and content of their communes have remained hopelessly undefined. Despite his admiration for medieval free cities, even Peter Kropotkin was unable to clearly define this libertarian ideal, assigning it a multitude of meanings in his writings.
15. These flaws haunt the weary adherence to traditional class analysis, with due focus on the hegemonic role of the proletariat in effecting major social change. Today only marginal sects still follow these formulas rigidly, but rather popular radical currents still seriously try to persuade us to follow strategies for empowering people qua “producers” and “consumers,” some even presenting detailed schemes for integrating “increased influence” into “humanized” market exchanges – prime examples of the deep impact that capitalist thinking has had on radical theory.
16. The adjective civic describes a connection to a city, town, or municipality, not only a distinction from military or ecclesiastical issues. See The New Oxford Dictionary of English, ed. Judy Pearsall (Oxford: Clarendon Press, 1998). Words like civic, civil, citizen, city and even civilization have a common etymological origin in the Latin concept of civitas, a “union of citizens,” again suggesting that cities – and not states – provided the real incentives for the development of politics and of citizenship.
17. Citizenship implies actualizing our human potentiality as political beings and is therefore a universal concept. Indeed, only a revitalization of citizenship makes possible a real “globalization from below,” as confederalism and cosmopolitanism are historically and logically connected to this ideal.
18. This essay does not attempt to explore the rich and fecund philosophical soil in which Communalist ideology is rooted. See Murray Bookchin, The Philosophy of Social Ecology: Essays on Dialectical Naturalism (Montreal: Black Rose Books, 1995) for a thorough introduction.
19. It must be emphasized that power was actually given to the CNT-FAI in July 1936, first by the workers who had victoriously resisted the fascist rebellion in Barcelona, looking to the anarchists for leadership, then by Lluis Companys, the head of the Catalan state, who politely offered to let the CNT-FAI establish its own government! This fact is revealed in most of the general works on the Spanish Revolution, even though anarchist authors usually downplay CNT–FAI’s refusal of Companys’ offer. For an interesting anarchist exposition, see Agustin Guillamón, The Friends of Durruti Group: 1937–1939 (Edinburgh and San Francisco: AK Press, 1996).
20. Quote used to introduce part 5, “Anarchism in Action,” in Peter Marshall, Demanding the Impossible: A History of Anarchism (London: Fontana Press, 1993), p. 429. Emphasis added.
From the previous website ISSUE # 1 OCTOBER 2002
MST – Bir Hareket Yaratmak – 9.bölüm KOOPERATİFLER (Marta Harnecker)
9. KOOPERATİFLER
Pirituba bölgedeki tek yerleşimdir, ancak geleneksel küçük çiftçilerle ilişki içerisindeyiz ve MST’ye katılmaları için onlarla hem üretimde hem de politik ve ideolojik çalışmada birlikte çalışırız, böylece mücadeleye bizimle katılacaklardır.
1) Bölgesel Kooperatif
Size anlattığım gibi, burada Pirituba’da çeşitli kooperatif biçimlerimiz vardır: kolektif bir şekilde çalışan Tarım ve Sığır Yetiştirme Üretim Kooperatifleri; kolektif ve bireysel üretimi birleştiren karma kooperatifler; ve kooperatif yolundaki gayri resmi gruplar.
Bu farklı kooperatifler ve gayri resmi gruplar bölgesel bir MST kooperatifine bağlıdır. Bu daha yüksek aşamada örgütün daha geniş yönlerini bölgesel bir seviyede değerlendirir ve işçilerin katılabileceği bir yer olmaya çalışırlar. Ekonomik amaçları pazarlamayı desteklemek ve küçük tarım ve sığır yetiştirme endüstrileri yoluyla ürünlerini geliştirmektir. Bölgesel kooperatifin görevi esas olarak ekonomiktir. Bu nedenle, yerleşik köylülerin yaşamının kültürel, sosyal, sağlık ve eğitimsel yönleri gibi, diğer yönlerine katılmak için daha geniş bir yapıya ihtiyaç duyarlar.
2) Katılımcı İş Gücü
Üretim kooperatiflerinde, çalışma birleşmiş köylüler, özellikle genç olanlar, tarafından gerçekleştirilir. Bu, gençler için yeni çalışma kaynakları açmanın bir yoludur.
Artık ürünlerin dağıtımı konusunda, başlangıçta her bir ailenin çalışma saatlerine ne kadar iştirak ettiğini hesaba katmadan bunları bütün aileler arasında bölüştürdük. Bu yöntem bizde birçok soruna yol açtı: En büyük gayreti gösteren insanları teşvik etmemekle sonuçlandı çünkü her hissedarın farklı çalışma miktarını ödüllendirmedi, daha doğrusu tam olarak üretimi arttırmaya en çok ihtiyaç duyduğumuz bir zamanda civarda aylaklık etmeyi teşvik etti. Daha sonra bu ürünleri çalışılan günlere göre ve en sonunda çalışılan saatlere göre dağıtma formülüne geçtik. Bu formül daha öncekilerden daha iyidir çünkü daha fazla çalışan insanı teşvik eder, ancak yine de mükemmel değildir çünkü her hissedarın üretkenliği aynı değildir: genç ve güçlü bir hissedar bir saatte daha yaşlı ve zayıf bir hissedarın yapabileceğinden çok daha fazla tahıl kaldırabilir. Genç insanlar bundan hoşnut değildir çünkü büyüklerinden daha fazla üretir ancak aynı miktarı alırlar. Kooperatifin her üyesinin çalışmasını ölçmek için en etkili formülü henüz bulamadık. Bu tarım ve sığır yetiştirme hizmetlerinde sanayide olduğundan çok daha güçtür.
Hareket çalışılan saatlere göre ödemenin yanında aynı zamanda çalışma için bir mistik ortaya koyması ve öykünme için farklı yollar bulmak gerektiğini düşünür.
3) Kooperatiflerdeki Sorunlar
a) Makineleşme ve iş gücü
Makineleşme hakkında konuşurken, makine yerine kullanılacak iş gücüyle ne yapılacağı üzerine önceden bir plan olmadan onları satma hatasını yaptığımızı hatırlatmak zorundayım. Bizim yerleşimde çok büyük bir alt yapıya sahibizdir: traktörlere, orak makinelerine ve kamyonlara çok yüksek yatırımlar yaptık çünkü tohumlar bizim temel üretimimizdir: Büyük ölçüde makinelere ve çok az iş gücüne dayanan tahıl, fasulyeler ve buğday.
b) Modern teknolojiye şiddetli bağımlılık
Çok somut bir sorunumuz var –bu küçük bir problem değildir, bilakis büyük bir sorundur: makinelerimiz, araçlarımız, üretim için tekniklerimiz büyük ölçüde –modern teknoloji olarak adlandırılan- özel makineler, melez tohumlar, zirai gübreler ve herbisit’den[1] oluşan geleneksel teknoloji paketine dayanır. Kendimizi bu bağımlılıktan kurtarmalıyız, fakat ilk önce bir geçiş döneminden geçeriz, çünkü üretim kooperatiflerimiz bu model üzerinde örgütlenmiştir. Bugün MST içerisinde hem yerleşimde hem de ulusal çapta bu bakış açılarını tartışıyoruz.
c) Teknolojik pakete bağlanan Krediler
Bu kolay bir hizmet değildir çünkü bize krediler ve teknik yardım bu paket etrafında tahsis edilir. Makineler, çok büyük traktörler ve toprağın büyüklüğüne göre çoğunlukla uygun olmayan araçlar satın almak zorundayız, ve üstelik, bunlar birçok iş gücünü özgür kılar.
Diğer yandan bu büyük ölçüde çok uluslu şirketlere dayanan çok pahalı bir teknolojik pakettir. Bütün işçilerin gelirini yiyip bitirmenin yanı sıra, bu ürünler çevreye ve sağlığımıza zarar verir. Bizim üretimimiz mükemmeldir, bereketlidir, miktara göre eyaletteki en iyilerden biridir, ancak hiçbir gelir getirmez çünkü pahalı bir modele dayanır.
d) Piyasanın mantığı dayanışmanın mantığına karşı
Kooperatiflerimizde daha ucuz pazarlama ve rekabetçilik için saptadığımız amaçlara kavuşamadık. Bizim sınırımız buraya kadardır, sistem buna müsaade etmez. Günümüzde, kooperatifler geliri ve yerleşimcilerin üretimini arttırmak için kendilerini elle tutulabilir küçük girişimlere adıyor. Bunlar çok farklı olabilir: Sadece bir kaçından bahsetmek gerekirse, küçük tarımsal-sanayilerden bölgesel bir halk piyasası yoluyla doğrudan tüketiciye pazarlamak bunlardan biridir.
Yapması en zor işlerden biri ekonomik olarak yapıcı olmaya çalışırken mevcut kapitalist model içerisinde etkin ve rekabetçi olmaktır. Gerek yerleşimcilerin gelirini gerekse de üretimi çeşitlendirerek, alternatif üretimi teşvik ederek, maliyetleri azaltarak, bu tarımsal-sanayi ürünleri için yerel bir piyasa yaratarak fiyat dalgalanmalarını destekleyecek koşulları geliştirmek için ihtiyacımız olan pratik alternatiflerin nedeni budur.
Bu girişimler bölgesel kooperatifler aracılığıyla desteklenebilir, fakat amaçladıkları değişimi açık bir şekilde anlamalıdırlar. Mesele mevcut model içersinde yarışmak değildir, buna rağmen somut alternatifler bulmaktır. Bugün bu MST kooperatiflerinin sorumluluğudur.
e) Burjuva yasallığı
Öte yandan, kapitalizm tarafından dayatılan yasallık aynı zamanda sınırlar koyar: kredilerimizi, teknik yardımı keserler, denetimlerle, suçlamalarla bizi taciz ederler ve pazarlamaya mâni olurlar. Bize sınırlar koydukları açıktır çünkü bugün MST hükümetin, burjuva projesinin ana düşmanıdır; çünkü biz onların modelini, esas olarak tarımsal modeli, sorguluyoruz.
Eğer hükümet ve burjuvazi kooperatifler yoluyla bizi engelleyebilirse bunun nedeni bizi yürürlükteki yasalar çerçevesinde çalışmaya zorlandığındandır. Onlar oyunun kurallarını kararlaştırır. Biz onlar istediği müddetçe ilerleyebiliriz, ancak bunu artık istemediklerinde, bize sınırlar koyarlar.
f) Kadınların ve genç insanların düşük katılımı
Örgütün kendi pratiğinden kaynaklanan bir başka sorun hem kooperatiflerde hem de topluluklarda kadınların ve genç insanların düşük katılımıdır. Genellikle, yasa kadınların katılımına müsaade etmesine rağmen, kooperatiflerde erkekler sorumlu olur. MST her iki grubun katılımını sadece kooperatiflerde değil, aynı zamanda bireysel olarak çalışan ailelerin aktif yaşamında da sağlamaya çalışıyor. Neyi nasıl üretecekleriyle ilgili olarak kararlarda kadınların katılımını istiyorlar. Önümüzde kadınların katılımının erkeklerinkiyle eşit ölçüde olduğu CPA deneyimi var. Kadın kooperatifte, aynı haklar ve görevlerle birlikte, bir hisse daha fazladır. Bu ilginç bir süreçtir, en azından bazı kooperatiflerimizde bu deneyim mevcuttur.
4) Bir Alternatif: Organik Tarım
Araçları ve üretim tekniklerini (makineleşme, araçlar, toprağın kullanımı) yeniden örgütleyerek bu kooperatifleri yeniden inşa etmek zorunda kalacağız. Kendi tohumlarımızı üretmek ve kimyasal gübrelerin ve ilaçların kullanımından kaçınmak zorunda olacağız.
Bu yeni öneriyi kurmak için halihazırda bazı küçük alternatif deneyimler bulunuyor. Ancak kuşkusuz bu süreç birkaç yıl gerektirecektir, çünkü bir şeyin uygulamaya konması farklıdır, örneğin organik tarım pahalı bir adaptasyon sürecinden geçmek zorunda kalacaktır. Sorun şudur: değişim devam ederken bu bedeli kim öder? Biz devlet sübvansiyonları ya da bunun için mücadele vermeye hazır örgütlü bir toplulukla doğrudan pazarlama yoluyla bu bedeli ödeyecek olanın toplum olmasına gerektiğine inanıyoruz. Küçük çiftçi bunu ödeyemez, sermaye birikimine sahip değildir ve bu değişim dönemi sırasında herhangi bir geliri olmayacaktır. Bir olay diğerini engeller. Bunu aç kalamayacağı için yapmaz. Bu değişim sürecinin sınırıdır.
Bu değişimi gerçekleştirmeyi umuyoruz, ancak çok az deneyim var çünkü maliyeti üstlenecek hiçbir kaynağa sahip değiliz.
a) Alternatif üretim olarak bal
MST kooperatifinin bölgesel desteğiyle şu anda Itapeya yerleşiminde var olan modele somut bir alternatif örneği bal üretimidir. Bölgede üretilen bala faydası olacak, küçük çiftçileri içine alan, küçük bir fabrika kuruyoruz ve bu üretimi de teşvik edecektir. Bu girişim, devlet ya da çok uluslu şirketlere dayanmadan, ne de onlarla yarışarak, yerleşimcilerin gelirini arttırma amacındadır. Bu avantaj balın aileler için sağlıklı bir yiyecek olmasıyla artar ve tarım için ne toksikleri ne de kredileri gerektirir, çünkü arılar kendi başlarına çalışır.
Başladığımız bir başka alternatif ağaçlar veren kerestelik orman –ve meyve- dikimini teşvik etmek için bir fidanlıktır. Bu uzun vadeli bir hizmettir ve çok ısrar ve sabır gerektirecektir, şu anda sahip olduğumuz her şey mevcut modeli takip etmektedir ve farklı bir şey inşa etmek kolay değildir. Yerleşimimizde henüz bir tarımsal-sanayi yok, fakat küçük bir domuz eti üretimi gibi, bunda çok basit olan küçük girişimlere sahibiz. Ayrıca ev yapımı tatlıların üretimine başladık. Bu faaliyet yerleşim alanlarından birindeki kadınların sorumluluğundadır. Bu çok zengin bir deneyimdir çünkü birçok kadın buna katılır.
Tarımsal-sanayinin ilerlememesinin nedenlerinden biri sahip olduğumuz üretim tarzıdır: tahıl ve fasulyeler. Bu tarz üretim için bir tarımsal-sanayinin tesisatı büyük bir yatırım gerektirir. Yeterli sermayeye sahip olmadıkları için, yerleşimciler ürünlerini bölgeden alıcılara satmak zorunda bırakılır. Güney’deki ya da burada São Paulo eyaletindeki, Pontal de Paranapanema’daki büyük tarımsal-sanayiler PROCERA’dan kaynaklarla kuruldu. Kooperatifi birçok aile meydana getirdiğinden, her şahıs kredisinin toplam miktarı büyük tarımsal-sanayilerde yatırım yapmak için yeterli paraya ulaştı. Ancak burada, küçük sayıda yerleşimcimiz olduğundan, PROCERA kredisinin miktarı, sahip olmak istediğimiz gibi, büyük bir fabrika kurmak için yeterli değildi.
Bunu yapamamanın yine de olumlu bir şey olduğunu düşünüyorum çünkü bu mevcut teknolojik modele karşı alternatif bir üretim doğrultusunda değişim fikri üzerinde çalışmamızı mümkün kılar. Eğer bir tarımsal-sanayi kurmuş olsaydık, işimiz çok daha zor olacaktı çünkü onu işletmek zorunda kalacaktık ve bunun için mevcut modele dayanırdık.
Mevcut durum küçük tarımsal-sanayileri hakkında düşünmemizi sağlıyor. Bizim büyük projemiz yoldaşların, kadınların ve genç insanların, hem bizzat işte hem de projenin idaresinde katılımlarını teşvik etmek için, bazı basit olanları da içine alan, küçük tarımsal-sanayiler kurmaktır. Bu küçük tarımsal-sanayileri burada bölgede muhtemel bir üretim için dönüştürmeyi ve hatta ürünü civarda pazarlamanın bir yolunu bulmak için bunları bir ilk adım olarak kullanmayı istiyoruz.
İlk yapmamız gereken şey köylülerin tasarıyı anlayabilmesi için bilinçlerini yükseltmektir. Bunu ancak anlarlarsa kabul edecekler. Bu uzun vadede teori ve pratikte onları eğitmek için çok çalışmayı gerektirir: köylüler somut uygulamalar görmek ister; bu onlar açısından olayları anlaşılır kılar.
5) Sosyal ve Kültürel Alanları İçermek için İşbirliğinin Kapsamını Büyütmek
Daha geniş bir işbirliği doğrultusunda ilerlemeliyiz, çünkü mücadele kooperatiflerin ekonomik bakış açısıyla bitmez. Bu işbirliği yerleşimlerin sosyal ve kültürel örgütlenmesini ileriye götürmelidir: işçilerin politik ve ideolojik bilinçliliğini arttırmalıdır. Eğer ilerlemezsek, şu anda karşı çıkmamız gereken direnişin, başımızdan geçen ve MST açısından örgütlü bir taban gerektiren bir çeşit “özel dönemin”, üstesinden gelmek çok zor olacaktır.[i] [ii] [iii]
Tabanımız bütün cephelerde, ekonomik üretimde ve sosyal ve kültürel bilinçte, örgütlü olmalıdır. Köylü kültürümüzü yeniden inşa etmeliyiz, çünkü şu anda kapitalizm tarafından dayatılan kültüre epey bağlıyız. Bu nitelik bakımından bugün elde etmemiz gereken ileriye dönük en büyük sıçramadır!
Fakat bunu başarmak için kooperatiflerin bir adım ötesine geçmeliyiz. Temel amaçları ekonomik neticeler ve pazar için mücadele olduğundan, kooperatif etrafında örgütlenen her şey özellikle üretken neticelere, tarımsal-sanayi ve pazarlamanın geliştirilmesine ve onların gelirlerini arttırabilmeleri için yerleşimcilerin ürettiğinin verimli-kazanç olmasına odaklanır.
Başlangıçta kooperatiflerin ekonomik etkinliğinden çok mutluyduk ve sosyal ve kültürel yönler ya da politik ve ideolojik yönler hakkında endişe duymadık, kooperatiflerin ekonomik imkânının tabanımızın örgütlülüğünü garantilemek için yeterli olacağını düşündük. Ancak bu biçimde olmadı, çünkü kooperatifler bile verimli kazanç kurumları olamadı.
Kendimizi eleştiriyoruz ve bizden önce olan direnişin ve yerleşimcilerin düzeni için daha geniş bir kooperatife dayalı yeni bir öneri hazırlamak gerektiğinin farkındayız. Direnişimizi garantilemek için geniş bir örgütsel sürece ihtiyacımız var. Resmi olarak kooperatiflere dahil edilmemiş olsalar bile, toplulukları örgütlemeliyiz çünkü yerleşimcilerimizin çoğunluğu üye değildir.
MST bu yerleşimcilere yaklaşmalı ve onları hareketin örgütlü tabanının parçası haline getirmelidir; eğitsel, sağlık, eğlendirici ve kültürel yönler üzerinde çalışmalıyız. Bu da ortak faaliyettir ve bu nedenle Kooperatif Sistemi bunun içerisine katılmalıdır.
4) Kooperatif
Kooperatifimiz hükümete çok borçludur. Borçlar birkaç yıllıktır, çoktan ertelenmişlerdir. Gelirimiz yaşamımızı sürdürmek için yeterlidir, fakat şu ana kadar borcu ödeyecek para rezervini toplayamadık. Bu bütün kooperatiflerin, sadece bizim değil, en büyük güçlüklerinden biridir ve bu tarımdaki krizle ilişkilidir, çünkü günümüzde örneğin tahıl, fasulye vb. ürünlerin çok düşük fiyatı var ve onların satışından elde ettiğimiz kazanç yeterli değildir.
Kooperatiflerin ailelerin kişisel ihtiyacının yanı sıra bir dizi sosyal ihtiyacı da karşıladığını hatırlatmalıyız. Kooperatifimizin orta dereceli okula kadar ki çocuklar için bütün okul malzemesini temin etmesi bunun bir örneğidir[iv]; taşıt ve sağlık vb. giderleri de karşılar.
Öte yandan, bir üye ciddi bir şekilde hasta olduğunda, kooperatif giderlerin bir kısmını öder. Sosyal güvencemiz yoktur, ancak bazı ölçütlerimiz vardır: eğer kişinin hafif bir hastalığı varsa –diş ağrısı, baş ağrısı, ishal- o günkü ücretini kaybeder. Ancak hastalığı ciddiyse, eğer hastaneye yatırılması gerekiyorsa, doktor tarafından mazur görülen çalışma günleri kendisi çalışmış gibi ödenir.
Kooperatif ilaçların ödemesine de yardımcı olur. Bir kişi sürekli tedavi olmak zorunda kaldığında, -örneğin, yüksek tansiyon- kooperatif ilacın yarı fiyatını öder.
Küba’daki CPA’dan esinlenen kooperatif halihazırda sahip olduğumuz şeye yasal bir hüviyet kazandırdı: Kolektif çalışma grubu. Sadece yasal kısım değişti. Gayri resmi bir grup olarak kalsaydık elde edeceğimizden çok daha fazla işi gerektiriyordu, ancak aynı zamanda bize sermaye ve yatırımlara göre daha fazla güvenlik sağladı. Zira geçmişte, sermaye, traktörler iki ya da üç kişinin adına kayıtlıydı ve aynısı banka hesapları, hükümet tarafından dağıtılan -köylünün vergisini ödemesi için ihtiyaç duyduğu- ürünlerin ödeme listeleri için de geçerliydi. Ve bu çok büyük bir risktir, çünkü bir gün bu insanlar tutumlarını değiştirebilir ve bütün topluluğa zarar verebilirler.
Bu yöntem yasal bir bakış açısından daha fazla güvenlik sağladı: Şu anda ortak mülk kooperatif adınadır ve eğer biri ayrılmaya karar verirse geri kalan insanlara zarar veremeyecektir. Bu bir avantajdır. Bir başka görüş muhasebe şartları ve başka birçok şeyden ötürü örgütümüzü geliştirmeye zorlandığımızdı. Önderliğimizin mantığı olan kooperatifin yaratılmasıyla değişmedik. Yönetsel bir bakış açısından daha birçok gereksinim olması dezavantajdır, bürokrasi büyür ve yasal ayrılıklar olur.
5) Bürokratikleşme
Kooperatifin uyması gereken yasalar vardır: “bunu yapabilirsin, şunu yapamazsın” ve bu her nasılsa liderlerimizi bürokrat yaptı. Birçok kitle liderinin kooperatiflerdeki işi zamanını tamamen alır ve başka şeyler için geriye çok zamanı kalmaz. Somut bir ihtiyaç var, birileri buna yanıt bulmalıdır. Bu görev için başka türlü bir kadro bulmalıyız.
Birçok insan kooperatiflerin Hareketi bürokratikleştirdiğini düşünüyor. Bunun kullanılan yöntemler, planlamanın gerçekleştirilme tarzı ve bunun gibi şeylerle çok ilgili olduğunu düşünüyorum.
Bizim örneğimizde, bugün açıktır ki, kooperatifin kurulmasından sonra, yasa uyarınca yapılacak çok daha fazla bürokratik işimiz oldu, fakat aynı zamanda bu yasal şartlar örgütümüzü geliştirmemizi zorluyor. Ve bütün bu şartlara rağmen, sorunlarımız oldu; daha fazla denetim ve bir dizi başka şeylere ihtiyacımız var.
6) Ticaret Kooperatifleri
Ticaret kooperatifleri yarattığımızda işlerin çok daha fazla değişeceğine inanıyorum. Bölgede birçok yerleşim vardı, ancak hiçbiri, bizimkiler dışında, kolektif bir tarzda üretmedi. Bunun üzerine kooperatif için bunları birleştirecek bir başka formül arama ihtiyacı hissettik, bunun sonucunda Bölgesel Ticaret Kooperatifi fikrini öne sürdük. Bunun sayesinde süt üretimindeki kooperatiflerle bu deneyimi geliştirmeye başladık. Bölgede süt ve peynir sanayisi için üç küçük ünite inşa ettik, ve sonradan, 20 Temmuz 1996’da, San Miguel do Oeste-Santa Catarina kooperatifini oluşturduk. Çoğu yerde, ilk önce kooperatif kuruldu ve daha sonra sermayeleri, üretimleri örgütlendi. Kooperatif burada farklıydı. Bölgesel kooperatif yarattığınızda sanayide önemli bir adım atıyorsunuzdur. Günümüzde hem yerleşimciler hem de küçük çiftçiler için daha büyük yatırımları gerektiren uzun ömürlü süt vardır.
Sütü bizim yerimizden aşağı yukarı 60 kilometre uzaktaki bir başka belediye bölgesindeki fabrikaya yollayan bu kooperatife satarız. Ürünün adı Terra Viva’dır[2] ve bütün eyaletin dört bir yanına dağıtılmaktadır. Fabrika bölgedeki diğer yerleşimlerin –13 tane vardır, yaklaşık olarak 500 ailedir- ve küçük çiftçilerin sütünün yanı sıra bizim sütümüzü de işler.
7) Tarım Toksikleri
Su ve bunun gibi şeyleri pisletmemek konusunda her zaman kaygılıyızdır. Başlangıçta çok hoş bir değerlendirmemiz vardı ve asla zehir kullanmamamız gerektiği, suları, ormanları korumamız gerektiği sonucuna varmıştık, ancak tütün dikmeye karar verdiğimizde –tahıl ve fasulyelerin fiyatı gerçekten düştüğü için- her şey unutuldu. Bu 1991’de oldu. Ekonomik bir sorunu çözmek zorundaydık. O zamanlar tarımsal-sanayimiz yoktu, süt için henüz sığır sahibi değildik. O zamanlar çok kazanç sağlayan tütün, para kazanmak için acil sorunumuzu çözdü.
Bu nedenle tütün üretmeye karar verdik ve zehir kullanmaya başladık. Daha sonra tütün üretmeyi bıraktık, ancak tarım için üretimimizin geri kalanında toksikler kullanmaya devam ettik. Bu çok çetrefil bir meseledir. Alternatifler arıyoruz, ama halen zehir kullanıyoruz ve şu ana kadar durabilmiş değiliz. Bu bizim en büyük çelişkimizdir.
Onların zararlı olduğunu bilsek bile, onları kullanıyoruz çünkü daha pratiktir. Daha emniyetli ya da daha ekonomik değildir, fakat iş gücünden epey tasarruf eder. Toprağı temizlemek yerine, örneğin, her şeyi kurutan zehirle dezenfekte ediyoruz, bu nedenle toprağı çapalamak gereksizdir; daha sonra ekim yapar; yabani otun büyümesini engellemek için bir başka ürünle dezenfekte ederiz. İnsanlar bundan sonra kendilerini başka faaliyetlere adayabilir; bu iş için o kadar çok insana ihtiyaç duymazsınız.
Ekonomik nedenlerden ötürü bütün bir projeyi mahvettik. Ancak en kötüsü bunun da ekonomik sorunlarımızı çözmemesiydi. Bu kooperatif hayatımız boyunca yaptığımız en büyük hataydı. İnşa etmemiz gereken bütün bir yapıdan ötürü borçlu olduğumuz için hiçbir gelir sağlamadı ve tütün bize umulan sonuçları vermedi. Çılgına döndük ve toprağı çılgına döndürdük, çünkü zehirler çok güçlüydü. Halen borçlarımız var. Bu hata için çok yüksek bir bedel ödemek zorunda kaldık.
Tarımda toksiklere ilişkin sorununun bilincindeyiz, ne var ki onları kullanmaya son vermek kolay olmayacaktır. Onlardan bir gecede tamamen kurtulamayız. Organik gübreler kullanmak için, örneğin, dört ya da beş yıla ihtiyacınız vardır. Onlar olmadan çalışabilene kadar yavaş yavaş ilerlemek zorunda kalacağız, ama bunun mümkün olduğuna inanıyoruz ve elimizden gelenin en iyisini yapıyoruz.
9) Ekolojik Bir Tarımsal Kalkınma İçin Çabalamak
MST yerleşimcilerin insani kalkınması için mücadele ederken, aynı zamanda doğayı korumaya çalışır.
MST’nin ulusal liderlerinden biri olan Gilmar Mauro şöyle diyor: “Bize göre, yerleşim insan hayatı ve doğasının yeniden doğuşudur. Ekonomik, sosyal ve insani kalkınma için çevreyi koruyan, nehir kaynaklarını toparlayan, harap edilmiş alanları yeniden eken, kimyevi ve zehirli gübrelerin kullanımından kaçınan, her çeşit meyve ve çiçekler yetiştiren, ve kuşları ve vahşi hayvanları koruyan bir politika tayin etmenin gerekli olmasının nedeni budur.”[v]
a) Çevre için Öneriler
Topraksız insanlar tarafından işgal edilen ve yerleşimlere dönüştürülen alanlarda, “bütün yerleşimciler ve içinde yaşadıkları cemaat için barınma, kültürel ve ruhsal koşulların yanı sıra, maddi yaşam koşullarında (yiyecek, sağlık, barınma, giyinme, ulaşım) daimi bir ilerleme süreci olarak” anlaşılan bütünlüklü bir kırsal kalkınma uygulamaya çalışmalıyız.[vi]
Öte yandan, MST bu bütünlüklü kırsal kalkınmada, her çeşit sömürüyü ortadan kaldırarak kırsal işçi ve ailesinin bütün sosyal ve insani kalkınmasını amaçlamanın yanı sıra, toprağın tahribatına meydan vermeyerek tarımsal reform alanlarındaki uygun doğal kaynakların akılcı kullanımını önerir. Bu mesele aşağıdaki tavsiyelerde açıklanmaktadır:
- Doğal kaynakların (toprak, su, fauna ve bitki örtüsü) yok edilme pratiklerine meydan vermeyin.
- Ormanları koruyun, yerleşimlerde bulunan orman türlerinin ve bitki örtüsünün kolektif kullanım pratiğini saptayarak, her insanın ihtiyacına göre, yerleşim içersinde yeniden ağaçlandırma için planlar tasarlayın.
- Bütün eğitimsel ve öğretimsel faaliyetlerde doğru bir çevre politikası uygulama ihtiyacının bilincini geliştirin.
- Bu konu hakkında bilgi arttırmak için çevre ile ilgili topluluklarla anlaşmaları destekleyin ve ortak programlar geliştirin.
- Devletin çevreyle ilgili koruma programlarını desteklemesi için, yeniden ağaçlandırmayı, doğal kaynakların korunması ve doğayı etkilemeyecek tarımsal ve sığır yetiştirme teknolojilerinin üretimini de içine alan, kamu politikaları geliştirmesini isteyin.
- Bütün yerli alanlarının sınırlarını ve eski quilombos’dan[vii] arta kalanı koruyun ve kültürlerine de saygı gösterin.
- Haşerelerin ve zararlı yabani otların denetimi ve üretim için alternatif teknolojiler kullanarak insanların ve doğanın yaşamına kasteden zirai toksik ürünlerin kullanımına karşı mücadele edin.
4. ÜRETİMİN ÖRGÜTLENMESİ
1) Üretim ve Kooperatif Alanında Tavsiyeler
Biriken deneyimi göz önünde bulundurarak, MST üretim alanında aşağıdaki tavsiyeleri planladı.[viii]
2) Üretim Planı
Aşağıdaki unsurları dikkate alacak bir plan kaleme alırken üretimi doğru bir şekilde planlamak gereklidir: alanın farklı topraklarının verimlilik potansiyeli, bölgenin iklimi, kamulaştırılmış malikânedeki mevcut su. Yerleşen ailelerin gereksindiği temel gıdayı da dikkate almalıdırlar: çeşitli hububatların kolektif ya da bireysel üretimini, süt, yumurta, peynir, yağ için hayvanların üremesine ve yılın mevsimlerine göre farklı meyve türlerini önceden sezinlemelidirler.
Hayatta kalmak için bu üretim yerel ve bölgesel piyasalarla uyum halinde olan bir üretimle birleştirilmelidir, böylece her ailenin ürettiği gıdanın yanı sıra ihtiyacı olan gıdayı satın alması için minimum bir geliri olacaktır. Yerel piyasanın potansiyelini incelemek bu yüzden çok önemlidir: bölgenin belediye bölgelerinde hangi ürünler satılabilir ve yerleşim koşulları daha iyi nasıl kullanılabilir. Muhtemelen birçok aracın kolektif kullanımını tartışmak zorunda kalacaklardır.
Önemli olan insanlarda kolektif bir tarzda düşünme alışkanlığını yaratmaya başlamak ve her bireysel düşü mevcut üretim potansiyeli ve ekonomik faaliyetlerin planlaması için gerçek ihtiyaca adapte etmektir.[ix] Üretim için planlama yapılırken, çevreyle ilgili yönlerde hesaba katılmalıdır.
3) Ortak Faaliyet Biçimleri
Eğer aile gruplarının birbirlerine yakın yaşamalarını sağlayabiliyorsanız, işler çok daha kolay halledilir. Bazı durumlarda ekonomik faaliyetlerinin kolektif kalkınmasına tamamen erişene kadar, hem sosyal sorunları çözmek hem de ekonomik ihtiyaçlarının bazılarını (makineleri kiralamak ya da satın almak, ürünleri pazara ulaştırmak vb.) birlikte üstlenmek için grupların arasında farklı işbirliği biçimleri kendiliğinden ortaya çıkar.
Halen kamptayken aile gruplarının kolektif bir şekilde çalışma istekliliğini göstermesi önemlidir, çünkü bu devredilecek toprağın ve kaleme alınacak üretim planlarının yöntemine dahil edilmelidir. Genç insanları ve kadınları istihdam edecek farklı kolektif çalışma faaliyetleri planlamak mümkündür – örneğin, küçük bir reçel üretimi, ekmek ve başka benzer ürünler. En basitten daha karmaşık ortak faaliyet biçimlerine gidilebilir.
Teknik Tavsiye Grubu
MST teknik tavsiye grubunun yerleşimleri düzenlemesi ve bu önerinin merak uyandırması bakımından işbirliği yapması için Hareketin önerisine ikna edilmiş olmasının çok önemli olduğuna inanır. Bu, çok disiplinli olan bir grup için ideal olan yerleşimde yaşamak ve yerleşim hayatına tam olarak katılmaktır.[x]
Kredi Kontrolü
Kamu kaynaklarının yanlış kullanımına meydan vermemek için, yerleşimlerin önceki kolektif planlamasından dolayı, yerleşimcilerin aldıkları kredileri devam etmeye karar verdikleri ekonomik ve sosyal planları uygulamaya koymak için kullanmaları çok önemlidir.[xi]
Yeni Bir Üretim Tarzı
Hareket, monokültür[3] ve tarımsal toksik ürünlerin kullanımı üzerinde yoğunlaşan, kârlara dayalı ve piyasanın yasalarınca idare edilen modelin yerine geçecek yeni bir üretim tarzını teşvik etmeye gayret eder. Yerleşik ailelerin ihtiyacını göz önünde bulunduracak ve halk kesimleri için uygun fiyatlarda ürünlerini satacağı alternatif bir halk piyasası arzu edecek, temel amacı piyasada rekabet etmek olmayacak, bununla birlikte daha ekolojik bir üretim tarzını geliştirecek yeni bir model.
5. MST ve ALTERNATİF TEKNOLOJİLER
Son zamanlarda, artan sayıda tarım bilimci, teknisyen ve çiftçi alternatif teknolojiler arıyor çünkü Brezilya tarımının modernleşmesi sürecinde uygulanan ve çokuluslu sermayenin zapt edilemez gelişini ve kimyasal ürünlere dayalı sanayileşmiş teknolojik modelin girişini gerektiren ithâl edilmiş teknolojileri reddediyorlar: gübreler, haşere ilaçları, herbisitler; genetik ürünler: melez tohumlar, ve makinede işlenen ürünler: ekin biçiciler, güçlü traktörler, başka şeyler.
Bu yeni tekniklerin ve bunların kullanımlarının ortaya konduğu temel yollar –halen yürürlükte olan- diktatörlük ve devletçe desteklenen teknik yardım aracılığıyla uygulanan kırsal krediler sistemidir. Çiftçilere verilen teknik yardımın tarzı Kuzey-Amerikan sisteminden kopya edildi ve bu sistem altında çalışmaya başlayan ilk tarım bilimcilere Rockefeller Vakfı ve Ford Vakfı doğrudan, yoksul ülkelere yardım verdikleri bahanesi altında, ödeme yaptı. Bu teknolojilerin girişi birçok soruna yol açar: Birincisi, bunlar ülkenin gerçekliklerine uygun değildir. İklimin, toprağın özelliklerinin ve tarımsal mülkiyet örgütlenmesinin Brezilya’nınkinden tamamen farklı olduğu ABD’den ve Avrupa’dan gelirler.
İkincisi, tarımın izlemesi gereken tek yol olarak genelde kimyasal gübrelerin, haşere ilaçlarının, zehirlerin ve makinelerin kullanımını desteklemek ve köylülerimizin geleneksel uygulamalarını itibardan düşürmek için bir kampanya eşliğinde gelirler.
Üçüncüsü, araştırmayı hükümetin deneysel araştırma merkezlerinde sadece çokuluslu şirketler tarafından üretilen ürünler ve girdiler için bir teste indirgerler. Küçük çiftçilerin ihtiyaçlarını karşılamak için hiçbir araştırma yoktur. Geçmişte, Brezilya’nın tarımsal teknolojisi için araştırma buluşlarını çiftçilere sunan bir kamu kuruluşu olan Embrapa[xii] tarafından gerçekleştiriliyordu. Bugün bu kuruluş iflas etti ve teknolojiler çok büyük şirketlerin kalkınma modellerini dayatmak üzere kontrol edilmektedir.[xiii]
Dördüncüsü, tarım için toksik kullanımına bağlıdırlar, bunlar ciddi şekilde çiftçilerin ve bu tarz tarımsal ürün tüketicilerinin sağlığını tehlikeye soktuklarından daha önce ülkelerinde yasaklanan girdilerdir. Bu yalnızca insanların ölümüne yol açmakla kalmadı, aynı zamanda doğaya, toprağın korunmasına ve bizzat iklime ciddi bir şekilde zarar verdi.
Bu durumdan ötürü, bu uzmanlar halihazırda toplumsal olarak kabul edilebilir, ekonomik olarak uygun, çevresel olarak sürdürülebilir ve kültürel olarak yeterli olacak alternatif teknolojiler hazırlıyor.
Bu teknolojiler, çiftçilerin geleneksel pratiklerinden ve bizim tarım bilimcilerin bilimsel bilgisinden gelir ve kalkınmanın yararı ve toplumun refahı içindirler ve birkaç tüzelkişiye para kazandırmak için değildir.[xiv] [xv]
MST yerleşimlerinin alternatif teknolojiler kullanmasını ister, böylece genel olarak küçük çiftçiler için örnek olabilirler. Çeşitli bölgelerde bilgiyi mübadele etmek için yerel girişimler vardır.
Bazı Somut Ekolojik Eylemler
a) Tarımı Çeşitlendirme
MST beslenme için yeterli miktar ve kaliteyle ürün çeşitlerini garantilemeye çalışarak monokültüre son vermeye ve tarımı çeşitlendirmeye kararlıdır.
b) Toprağı koruma ve doğal ürünlerle gübreleme
Ürünleri birleştirmek, iklimimiz ve toprağımız için daha uygun olan diğerlerini kullanmaya başlamayı ve eski çeşitleri yeniden elde etmeyi ister. Ayrıca çevreye göre makinelerin akılcı bir kullanımını –gelişi güzel değil- elde ederek yerel güç kaynaklarını kullanmalıdır.
1) Ekolojik Tohumların Üretimi
Bazı MST yerleşimlerinde tohumlar, tarımsal girdiler ve tarım için ekolojik yardım altında yiyecek üretilir. Aynı zamanda geçmişte kullanılan ve her bölge için daha uygun olan, ancak melez tohum endüstrisi tarafından kızağa alınan çeşitleri yeniden elde ederler. Bu bakış açısından, São Miguel do Oeste, Santa Catarina yerleşimlerinin ve küçük çiftçilerin deneyimi önemlidir, dokuz ürün çeşidi yeniden elde edildi ve tohumlarda kendine yeterli olmaktalar. Yerleşimciler sebzeler için ekolojik ve organik tohumlar (zehirsiz ya da kimyasal gübresiz) üretiyor ve bu meyvelerin ve sebzelerin tamamen organik ve doğal üretimi için temeldir.
Bu tohumlar Yerleşik Çiftçilerin Bölgesel Kooperatifi/RS olarak adlandırılan MST kooperatiflerinden biri tarafından Bionatur ticaret ünvanı altında satılıyor. Ekoloji taraftarı bir başka eylem yerleşimler içerisinde fidelerin, yerli ağaçların, meyve ağaçlarının ve bazen, egzotik türlerin bile üretimi için fidanlıkların oluşturulmasıdır.
2) Salgınlarla Savaşmak İçin Doğal Ürünlerle Deneyimler
Genellikle bitkilere saldıran haşereler ve hastalıklarla savaşmak için doğal ürünleri de tecrübe ederler. Geleneksel toksik ürünler kullanmak yerine, calda bordalesa[xvi] olarak bilinen mantar öldürücü ilaç, biyolojik kontrol ve doğal böcek öldürücüleri gibi doğal uygulamaları kullanıyorlar. Yakın zamanlarda, MST toprakla ve yaşamla bağlılıklarını özetleyen ve yerleşimcilerin refahının yükselmesi ve iç örgütlenmenin birliği için bir kılavuz olan 10 âhlaki buyruğu[xvii] kabul etti.
Bir: Doğanın varlıklarını ve toprağı sevin ve koruyun.
İki: Doğa ve tarım hakkında devamlı olarak bilginizi geliştirin.
Üç: İnsanlar arasında açlığa son vermek için yiyecek üretin. Monokültürden ve tarımda toksik ürünlerin kullanımından sakının.
Dört: Var olan ağaçları koruyun ve yeni alanları yeniden ağaçlandırın.
Beş: Akarsu kaynaklarını, barajları ve gölleri koruyun; suyun özelleştirilmesine karşı mücadele edin.
Altı: Çiçekler, tedavi edici şifalı otlar, sebzeler, ağaçlar vb. ekerek yerleşimleri ve toplulukları güzelleştirin.
Yedi: Artık maddeyi uygun bir şekilde işleyin ve hava kirliliği ve çevreye yönelik saldırıya yol açan bütün uygulamalarla mücadele edin.
Sekiz: Dayanışma sergileyin ve herhangi bir kişi, cemaat ya da doğaya yönelik uygulanan bütün haksızlara, saldırganlıklara ve sömürüye karşı isyan edin.
Dokuz: Herkesin bir toprak parçası, ekmek, eğitim ve özgürlük sahibi olabilmesi için Latifundium’a karşı savaşın.
On: Zapt edilen toprağı asla satmayın, çünkü toprak gelecek kuşaklar için bir mirastır.
VI. Çeşitli İşbirliği Biçimleri
Daha önce gördüğümüz gibi, 1984’de kurulduğundan beri, MST tarımsal işbirliğinin en farklı biçimlerine, bilhassa hepsinin en mükemmel işbirliğine, çok önemli bir rol biçer: üretimde elbirliği Hareket tarafından “işi örgütlemenin en üstün yolu” olarak görülür. Uzun bir zaman “kırsal bölgede sosyalleşme ve yeni insanın oluşumu” için en umut veren alternatifin Tarım ve Sığır Yetiştirme Kooperatifleri (CPA) olduğuna inandılar. Ancak zorluklar kooperatif üretiminin ekonomik ve sosyal amaçlarına yansıdığında, kitleleri işbirliğine yöneltmenin en iyi yolunun hizmet kooperatiflerine öncelik vermek olduğunu anladılar. Kredi kooperatifleri sonradan doğdu.
Dokuz merkezi ve üretim, hizmetler ve pazarlama için 81 yerel ve kredi için üç kooperatif oluşturdular: Sarandi’de Crenol; São Miguel do Oeste’de Cooperados; ve Cantagalo’da CREDİTAR. 45 tane tarımsal-sanayi birimi daha vardır.
Şimdi bütün bu yıllar boyunca kooperatifteki farklı deneyimlerden öğrenilen dersleri değerlendireceğiz.
1. Üretimde İşbirliği
1) Koşullar
MST üretimde işbirliği uygulamasının zorlanamayacağını öğrendi; ilk önce yerleşimciler arasında işbirliğini kabul edilebilir ve arzulanan bir yargı haline getirecek kültürel ve maddi koşulları yaratmak gerekliydi.
Eğer bir yerleşimde bir toplantı sırasında bir kooperatif kurulması gerektiğini emretmeye kalkışırsanız, bu girişimin başarısız olacağına hiç şüphe yoktur. Nasıl çalışmak istediklerine ve oradan geliştirilecek duruma karar vermesi gereken yerleşimcilerdir. İşbirliğinin uygulaması çok esnek olmalıdır ve benimsenen biçimler hem nesnel hem de öznel koşulları hesaba katmalıdır.[xviii]
a) Nesnel koşullar
Nesnel koşullar arasında, ilk olarak, birleşmeye başlamak isteyen grupta ne kadar sermaye toplandığını ve kredi alma olasılıklarını; ikinci olarak, üretebilecekleri ürünün çeşidini; üçüncü olarak, çevrenin doğal koşullarını; dördüncü olarak, depo merkezleri arasındaki mesafeyi göz önünde bulundurmalısınız –örneğin, bu sütü tüketecekleri yerden uzakta bir yerleşimde bir süthane kurmazsınız.[xix] Ancak bununla beraber bir başka çok önemli etmen vardır: Eğer bir köylü topluluğu halen hayvan sabanları kullanıyorsa, en mantıklı şey kullanmak istenilen teknolojinin aileyle birlikte işleyecek olmasıdır; bununla birlikte köylü eğer makineleştirilmiş çiftçilik için traktörler ve başka makineler kullanmaya karar vermişse, yaratıcı sürecin kendisi birleşme ihtiyacını gerektirmediğinden ötürü bu kolektif üretim için örnek teşkil etmeyecek olsa bile iş aletlerini kiralamak ya da satın almak için adeta temel bir mesele olacaktır. Bir topluluk, örneğin, domuzları tetkik etmek için bir tarımsal-sanayi oluşturmak istediğinde işler farklıdır; bu durumda kolektif çalışma teknik bir gereklilik olur: bir grup insan hayvan kesecektir; bir başkası derisini yüzecektir; bir başkası eti kesecektir; bir başkası sosisleri hazırlayacaktır; hatta bir başkası onları paketleyecektir vb.
b) Öznel Koşullar
Bütün öznel koşullar esnasında, önceki iş deneyimleri önemli bir rol oynar: daha önce farklı iş bölümü biçimlerinden geçmiş olan ücrete dayalı işçiler kolektif çalışma için bireysel temelde çalışmış olan küçük köylülerden daha iyi hazırlanırlar.
Ailelerin toprağın zaptı için mücadeleye katılmalarının yanı sıra politik bilinçlilikleri de önemlidir. Topraklarını mücadele yoluyla zapt edenlerin durumu toprağı bir danışman, bir politik parti, kiliseler vb. aracı yoluyla elde eden köylülerinkinden çok farklıdır.[xx] [xxi]
2) Çeşitli Biçimler
Daha önce gördüğümüz gibi, üretimde işbirliği herkesin katılabilmesi için komşuların ortak faaliyetlerini programladıkları karşılıklı yardım[xxii] örneğinde olduğu gibi en basit ödemeden ya da yardım paralarının hiçbir rolünün olmadığı doğrudan mübadele hizmetleri ve tarımsal-endüstri üretimi için daha karmaşık kooperatif biçimlerine kadar çok farklı biçimler benimseyebilir.
a) Ortak Çalışma[xxiii]
İlle de kolektif bir üretim süreci olmasa bile, bir yerleşimin işçilerinin birlikte gerçekleştirebilecekleri çeşitli faaliyetlere yakından bakalım.
1. Plantasyonları “karşılıklı yardım grupları” yardımıyla temizleyerek ortadan kaldırın.
2. Kolektif bir şekilde sahiplenilen öküzü ya da toprağı makinelerle işleyin ve ekin.
3. Şahsi arsalarda çalışmaları için makineleri, traktörleri ya da biçer döverleri herkesten satın alın.
4. Tohumları, gübreleri ve ekinleri korumak için kulübeler inşa edin.
5. Sadece bir sözleşmeyle banka borcu isteyin.
6. Ürünü en iyi fiyatlara satın.
7. En ucuz fiyatlara mal ve girdiler satın alın.
Bunlar temel yöntemlerdir. Birçok başka çeşitler vardır, bir çift öküz ya da ortak işte bir kamyon kullanmak gibi. Grup bu faaliyetlerle birlikte aynı zamanda üretken hizmetleri paylaşarak ortak çalışma yaptığında, sonuç olarak bir kolektif çalışma grubumuz olur.
Her bir yerleşim, her bir topluluk, her bir köylü yoldaşıyla birlikte değerlendirmeli ve kolektif bir tarzda rahatça ne yapılacağına karar vermelidir. Sonuçlar olumsuz olduktan sonra, uzun vadede, hiç kimse zorlanamaz.
3) Ortak Çalışmanın Avantajları
MST köylünün belli bir çalışma yöntemine katılması için baskıya razı edilmemesi gerektiğinde ısrar etse de, Hareket toprağın bu kolektif çalışma biçimlerini teşvik eder zira, bunun bireysel avantajlarının yanı sıra, “toplumu değiştirmeye başlamanın ve bir gün Brezilya tarımında sosyalizme varmanın tek yolu” olduğuna inanır.[xxiv]
a) Ekonomik avantajlar
Ekonomik bakış açısından birçok avantaj vardır.[xxv] İlk olarak, kredilere ulaşmayı çabuklaştırır ve depo, ulaşım araçları vb. gibi yeni teknolojilerde daha önemli yatırımlar yapmalarına imkan tanır[xxvi] zira bankacılık meselelerinin üstesinden gelmek için bunlar yeterlidir. Müdür 100 milyon borcu olan kişiye karşı 10 milyon borcu olandan farklı bir davranış sergiler.
İkincisi, iş daha etkili ve üretken olur: iş bölümüne olanak sağlayan daha geniş sayıda insanın toplanmasından dolayı tarımsal verimlilikte bir artış olur. Başlangıçtan beri MST kooperatiflerinin yaşamış olduğu bütün sıkıntılara rağmen, yerleştirildikleri bölgelerin hektar başına ortalamasından daha fazla üretiyor olmaları ilginçtir. “Klasik bir örnek vardır: Terk edilmiş ve tam olarak kullanılmamış latifundia bölgesi olan Bage, Rio Grande do Sul’de, yerleşimler belediye arazisinin %5’ini işgal eder ve bölgenin tarımsal üretiminin %50’sinden daha fazlasından sorumludurlar.”[xxvii] Verimlilikteki bu artış farklı nedenlerden ötürüdür:
a) Birkaç aile birleştiğinde ve işlenmiş toprağı arttırdığında, daha yüksek bir teknolojik niteliğe sahip olan traktörler ve başka makineler gibi üretim araçları satın alabilir ve böylece daha fazla etkili olurlar: izole edilmiş bir çiftçi gerek toprağın kullanımını mazur göstermek için yeterince toprağa sahip olmadığından gerekse de hiçbir parası ve kendisini finanse edecek herhangi bir bankası olmadığı için bir traktör satın alamaz.
b) Toprak kolektif bir biçimde işlendiği için, en iyi mevsimde tohum ekebilirler.
c) Teknik yönden tohum ekimini ağır yağmurlar yüzünden toprağın parçalanmasının ve erozyonun önüne geçecek küçük oluklarda düzenleyerek, dağ alanlarını, en berbat alanları, kolektif otlaklar için olanları vb. dikkate alarak topraktan daha fazla faydalanırlar.
d) Ortak alan büyüdüğü için, piyasa için soya fasulyesi, fasulyeler, tahıl, pirinç gibi farklı mahsuller ekebilirler. Şahsi çalışma en büyük bölgede tek bir piyasa ürünü ekmek ve geri kalanı kendi kullanımları için ekme eğilimindedir.
e) Hizmet çeşitlerinin her bir kişinin kendi uzmanlığı ya da tercihine göre gruba katkı yapacağı daha iyi bir dağılımı olabilir. Şahsi arsalar örneğinde her bir çiftçi her şeyi yapmalıdır, dolayısıyla sonuçlar alt düzeydedir ve iş nitelik açısından daha düşüktür.
f) Tarım bilimcilerden teknik yardım alınmasını daha kolaylaştırır. Bu tarım bilimciler için 100 aileyi içeren 1000 hektarlık bir alandan sorumlu olmak her on hektarda 100 aileyi ziyaret etmekten daha kolaydır.
g) Kentteki ticari işlemlerde zaman tasarrufu sağlar, böylece köylü tarımsal iş için daha fazla zamana sahip olur.
Üçüncüsü, altyapılarını geliştirebilirler: elektrik, içme suyu, yollar ve hiç kimsenin tek başına yapamayacağı kulübeler inşa etmek gibi diğer gelişmelere imza atabilirler.
Dördüncüsü, daha uygun fiyatlara satın alabilir ve satabilirler. Eğer 100 çuval gübre satın alırsanız sadece 10 çuval aldığınızdan daha iyi bir fiyata alırsınız ve eğer 100 çuval buğday satarsanız 10 çuval sattığınızdan daha fazla kazanırsınız.
Beşincisi, sıkıntılı durumlara daha iyi şartlar altında karşı koyabilirler. Geçici bir salgın mahsullerine saldırdığında ya da kuraklıklar veya sel baskınları olduğunda zarar her bir çiftçiyi iflasın eşiğine getirir, fakat bu durumda sorunu herkesin arasında paylaşabilirler ve buna katlanması daha kolay olur. Ailede bir hastalık olduğunda, grup ekini işlemeye devam eder ve hiçbir kayıp olmaz.
Son olarak, çok önemli bir şey vardır: MST yerleşimleri kalkınma yaratarak, vergilerde bir artışla beraber ticareti arttırarak bölgenin ekonomisini harekete geçirme eğilimindedir.[xxviii]
b) Sosyal Avantajlar
Ortak faaliyet sosyal bakış açısından da önemli avantajlar barındırır.
Birincisi, toplumun daha kolay örgütlenmesini sağlar.
İkincisi, sağlık, eğitim, yerleşimlerin güzelleştirilmesi, el işi vb. ile ilgili sorunların çözümüne yardımcı olur.
Üçüncüsü, eğer aileler beraber çalışmaya devam ederse, şahsi arsalar üzerindeki sosyal izolasyonu parçalarlar; insanlar bir topluluk içerisinde yaşamaya ve karşılıklı ilişkilerini geliştirmeye alışır.
Dördüncüsü, anaokullarının ve kolektif yemek salonlarının oluşturulmasıyla birlikte, kadınların kolektif çalışmaya katılması çok daha fazla kolaydır.
Beşincisi, toplulukta yaşayan çocuklar daha güvenilir bir çevrede yetiştirilir ve kolektif çalışmanın önemini pratikte öğrenmeye başlar.
Altıncısı, ailelerin eğlence ve kültürel faaliyetler geliştirmeye daha fazla zaman ayırması için kolaylıklar vardır.
Yedincisi, bir köylünün bir başkasından daha iyi yaptığı toplumsal farklılıklar yoktur. Bütün aileler eşit ilerleme kaydeder ve aynı güçlüklere birlikte karşı koyar.
Sekizincisi, grup içersinde yardım ve arkadaşlık bakımından bir tutum geliştirmek, bu suretle yavaş yavaş herkesin bireyciliğini ve dayanışma yokluğunu bertaraf etmek için koşullar yaratılır.
Dokuzuncusu, mahallerde her zaman meydana gelen kavgalar, işlerin genellikle şiddetle ve polisin varlığıyla son bulduğu bireysel arsalarda olduğu gibi değil, daha demokratik, sağlıklı bir tarzda çözülür.
c) Politik avantajlar
Politik bakış açısından, tarımsal işbirliğinin de kendine has önemli avantajları vardır: Birincisi, grup içerisinde politik tartışma için daha geniş bir müddet yaratır, toplumun nasıl işlediğini anlamayı mümkün kılar ve insanların toplumsal bilincinde bir yükseliş sağlar.
İkincisi, kadrolar oluşturabilir ve daha sonra onları örgütlenme için serbest bırakabilirler ve bu sonradan onların diğer yerleşimlere ve tarımsal çalışmayı etkilemeden toprak için başka mücadelelere yardım etmelerine imkan tanır. CONCRAB tarafından gerçekleştirilen bir çalışmada 154 aileden oluşan beş kooperatifte 18 militanı tam gün ve diğer dördünü yarım gün nasıl serbest bıraktıklarını görebilirsiniz.[xxix] [xxx] [xxxi]
Üçüncüsü, toprağı savunmak konusunda hükümetlere, büyük toprak sahipleri ya da bankalara karşı daha güçlüdürler ve mücadelelerinde geniş bir tarımsal reform ve toplumda derin değişimler için daha fazla inançlıdırlar.
Dördüncüsü, köylüler sorunlarını kolektif bir şekilde değerlendirir ve karar alımları bu değerlendirmelerin sonucudur.
Beşincisi, bu bütün küçük köylüler için olduğu kadar toplumun diğer kesimleri için de bir örnek ve referans noktasıdır zira bu ekonomiyi, üretimi ve insanların yaşamını kapitalizminkinden farklı bir mantıkla düzenleyebilmenin mümkün olduğunu kanıtlar.
4) Üretim Kooperatiflerinin Değerlendirmesi
MST yerleşimlerinde üretimde işbirliği açısından başarılı deneyimler olduğunu yadsıyamayız, fakat bu kooperatiflerin çoğunluğunda örnek olmamıştır çünkü alternatif bir kooperatif tarzının yaratılmasında başarılı olmak kolay bir iş değildir, zira mevcut tek piyasaya – diğer şeylerin yanı sıra, altyapı ve girdiler artarken tarımsal ürünlerin fiyatlarının düşürülmesini belirleyen kapitalist piyasa- girmelidir. Fakat bu nesnel güçlüklere ilaveten, MST üretimde de hatalar yaptı. Şimdi bunlardan bazılarını inceleyelim.
a) Piyasa için Monokültür
Hareketin en önemli öz eleştirilerinden biri piyasaya monokültür sağlamak için çaba sarf etmesi oldu. Stédile bunun bir hata olduğuna inanıyor. Yerleşimler, piyasaya ya da fiyat dalgalanmalarına bu kadar fazla bağlı olmamak böylece üretim çeşitliliğini korumak için sadece piyasa için değil aynı zamanda kendi kullanımları için de üretmeliydi. Sadece soya fasulyesi ya da mısır ya da pamuk ya da yukka üretmek çok büyük bir risktir.[xxxii]
Yerleşimler çok az ürünün üretimine bağlı olduğunda, köylüler piyasanın dalgalanmalarına karşı aşırı ölçüde savunmasız olur. Öte yandan, monokültür, özellikle Güney’de, insanları yıl boyunca belli zaman dilimleriyle işsiz bırakan bir dönem dayatır.[xxxiii]
b) Abartılmış makineleşme
Stédile göre, yerleşimlerde yapılan hatalardan biri üretim derecesine göre ayarlanmamış, abartılmış bir makineleşme uygulamasıdır. Eğer 30 hektar bir alanınız varsa, ancak 100 hektarınız varsa kâr getirecek bir traktör neden satın alırsınız?[xxxiv] Bu tarz üretim imkânlarıyla, traktöre yatırılan para onu satın almak için başlarına aldıkları borcu ödemek için hiçbir zaman yeniden bulunamayacaktır.
Alvaro de la Torre şöyle diyor: Bu büyük ölçüde, tarımsal-sanayi sürecini bir bütün olarak olmasa da, tarımsal-sanayi yapısını geliştirmeyi teşvik ettikleri 1994 ve 1996 arasında bize tahsis edilen kredi kolaylığından ötürüydü. Bir başka deyişle, üretimin ihtiyaçlarına ya da insanların kullanmak zorunda olduğu bu yeni teknolojinin öğretimine tekabül etmeyen oldukça modern teknik bir altyapıyla başladılar.[xxxv]
Bugün, kooperatiflerin çoğunluğu borç içersindedir –daha kötüsü- insanlar devlete çok muhtaç hale gelmiştir. Geçmişte böyle bir şey doğru bulunmazdı çünkü insanlar kendi güçlerine daha fazla güvenirdi. Fernando Henrique Cardoso’nun ikinci dönemi sırasında MST’nin bütün taleplerini görmezden gelerek, onu zayıflatmak için mümkün olan her şeyi yapmaya karar verdiklerinden durum çok daha ciddidir.
Abartılmış makineleşmeye yönelik eleştirel tepkinin herhangi bir makineleşme biçimini reddetmek olmadığını, yine de, belirtmeliyiz. Hareket içerisinde hiç kimse bu tutumu benimsemez –tersine, belli bir derece makineleşme, her nerede mümkünse, köylüye işinde yardımcı olmak ve başka faaliyetler açısından işçilerin bir kısmını özgürleştirmek için gereklidir.[xxxvi]
Eğer traktörleri pirinç plantasyonlarında kullanacaklarsa, bahçede; ya da süt ineklerinde, veya yarım gün çalıştıklarından daha yüksek gelirler sağlamak için iş gücünü kullanan başka faaliyetlerde çalışmak için kendilerini daha iyi örgütlemelidirler. Hiç kimse traktörleri bırakacaklarını ve öküze geri döneceklerini söylemedi. Öküz sadece bölge bir traktör için uygun olmadığında kullanışlıdır.[xxxvii]
2. Ticaret Kooperatifleri
Hükümetin hiçbir zaman pazarlamayı dikkate alacak bir tarım politikası olmadığı için (ürünleri; üretimi nakletmek için ulaşım düzeni ve yolları gözden geçirmek) küçük çiftçinin iki çıkış yolu vardır: “Ya imalatını çok büyük tarımsal-sanayisi için ucuz ham madde olarak satar ya da onu hiçbir satın alma gücü olmayan bir nüfusa perakende satar.”[xxxviii] Bugün, tarım için ayrılan her reyal, tohumlar, gübreler ve diğer girdiler için 18 senttir; ve ürünleri gözden geçiren ve ticaret yapanlar için 70 senttir. Çiftçi sadece 12 sent temin eder.
1) COANOL DENEYİMİ
Duruma karşı koymak için 370 ailenin iştirâk ettiği Anonni Çiftliği yerleşiminin deneyiminden esinlenerek, Rio Grande do Sul’de bölgesel bir ticaret kooperatifi oluşturmaya karar verdik.
Sadece farklı yerleşimleri değil aynı zamanda bölgenin küçük çiftçilerini de birleştiren COANOL ortakların ürünlerini toplar, daha sonra bunları gözden geçirir (temizler, kurular ve onları seçer) ve kendi sanayilerine teslim eder. Dolayısıyla vicdansız komisyonculara katlanmak zorunda olan köylülerin kendisi değil, bu rolü üstlenen ve bunu çok daha uygun fiyatlarla daha profesyonel bir tarzda gerçekleştiren kooperatifti: Yüzde on beş ücret talep etmek yerine, klasik kooperatiflerin yaptığı gibi, onlar sadece hemen hemen nakil ve vergilerin ücreti olan yüzde sekiz ödenmesini ister.
Bunun yardımcı etkileri oldu. Diğer aracı kuruluşlar fiyatlarını indirmeye zorlandı. Ve şimdi kooperatif çok daha fazla ürün işlediği için, şirketlerle pazarlığa çok daha iyi hazırdır. Ticaret kooperatiflerinin karşılaştığı temel sorunlardan biri piyasa rekabetiydi, çünkü bu faaliyet içerisinde %17 olan Ticari Eşya Tedavül Vergisi’nden mesul olmamak için federal gelirden sorumlu bölge vekiline rüşvet vermek gibi rüşvetçilik ve birçok kirli dolap örneği bulunmaktadır. Veya ürünleri daha iyi bir fiyata satabilmek için ürünlerin kalitesini sınıflandıran memura rüşvet verdikten sonra memur onları gerçekte sahip olduklarından daha yüksek bir kaliteye sahiplermiş gibi sınıflandıracaktır.
MST kooperatifleri, komşularının bazılarının piyasaya kendilerininkinden aşağı kalitede ürünler getirdiğini, bununla beraber onlara daha iyi para ödendiğini görebiliyordu. Bunun açıklaması az önce anlattığımız bu rüşvetçilik sistemiydi. Aynı şey ürün satın almak zorunda olduklarında da olur.
2) Hizmet Kooperatifleri
Bölgesel ticaret kooperatifleri sonradan hizmet kooperatifleri oldu. Hem yerleşik aileler hem de belediye örgütü ya da bölgeden küçük çiftçiler üye olabilir. CPA’lar bile üye olabilir.[xxxix] [xl] Ortakların sayısında herhangi bir sınırlama yoktur, ki bu 30’dan daha fazla ortağa sahip olamayan üretim kooperatiflerinde mevzu bahis değildir.
Bu kooperatifler –söylediğimiz gibi 1995 ve 2000 arasında çok yaygın olan- ürün pazarlama sürecini, girdileri ve tüketici mallarını düzenler. Ayrıca teknik yardım ve eğitim verirler ve belediye ve mikro-bölgesel seviyelerde bir çeşit planlama yaparlar.[xli] [xlii] Çoğu durumda tarımsal ve sığır yetiştirme ürünlerini de gözden geçirirler: kağıt hamuru makineleri, süt pastörizasyonu için mikro merkez, soğuk-depolama aletleri, pirinç hasatçıları, depolama aletleri ve başka şeyler yaparlar.
Gördüğümüz gibi, yerleşimler daha sonra yerel ya da mikro-bölgesel piyasalara katılmaya başlar. Bu kooperatifler yerleşimciler ve bölgenin birçok küçük çiftçisi için başvuru noktaları olur. Yerel ticaret, politik otoriteler ve yerel topluluklar bu deneyime büyük saygıyla bakmaya başlıyor. MST’nin bu artan prestiji kırsal işçilerin yanı sıra aynı zamanda kentteki diğer işçilerin örgütlenmesinde olumlu bir etkiye sahip olmasını mümkün kılar.[xliii]
Bu kooperatifler tarafından yerine getirilen hizmetler üyelerinin etkili bir şekilde çalışabilmesi ve bütün idari gereksinimleri yerine getirebilmesi için çok faydalı olmasına rağmen, bu görevleri üstlenecek eğitimli kadrolar aramak zorunda kaldılar ve bu kadrolar çoğunlukla MST kadroları oldu. İdari hizmetleri sürdürdüklerinde, evvelki politik sorumluluklarını terk etmek zorundadırlar ve bu Hareketin politik yönünü zayıflatır.
3. Kredi Kooperatifleri
1996’da, birçok üretim kooperatifi ve bölgesel hizmet kooperatifleri örgütledikten sonra, MST kredi kooperatiflerinin çoğalması üzerine bir tartışma başlattı. Yerleşimcilerin birikimlerini kullanmak ve daha önce bahsettiğimiz Tarım Reformu Kredi Programı (PROCERA) gibi, devlet kredilerini yerleşimcilere aktaracak bir birim olmak düşüncesi hakimdi.
O zamanlar Parana, Cantagalo’da oluşturulan Kredi Kooperatifi’ni (CREDİTAR) izlemeye karar verildi. Ve bir başka CRENHOR yaratmak için Rio Grande do Sul, Sarandi’de de tartışmalar başlattı.[xliv]
1) Sarandi’deki CRENHOR Örneği
Novo Sarandi’de olup bitenlere bakalım.[xlv] Daha önce söylediğimiz gibi, bir ticaret kooperatifi olan COANOL’e sahiptiler. Bu kooperatif kredileri küçük çiftçilere ve yerleşimcilere aktarmak düşüncesiyle, vekalet ettiği sermayeyi kullanarak, Banco do Brasil, Bndes[xlvi] ve Rio Grande do Sul (Banrisul) Devlet Bankası gibi federal mali kurumlardan kredi bulmaya çalıştı. Bu bankalar parayı bir kredi kooperatifine vermek hususunda özen gösterir çünkü bankanın müşterilerine vermesi gereken bütün hizmetler kooperatif tarafından üstlenilir.
Bu kredi kooperatifinin üyeleri MST, Küçük Çiftçiler Hareketi (MPA) vb. gibi örgütlü gruplar ya da hareketler olmalıdır. Kooperatif projelerin ve sözleşmelerin kaleme alınmasını üstlenir ve bunların kaydından sorumludur. Çiftçinin artık kente gitmesi, bankada kuyrukta dikilmesi, finansmanı için vakit kaybetmesi gerekmez; kredi kooperatifi topluluğa gider ve bu tarz faaliyet için oraya bir şube koyar. Başka şeylerin yanı sıra, banka hizmetleri için yüzde on ve on bir arasında masraf yazarken, kooperatif çok düşük bir faiz, sadece yüzde yedi, ister. Öte yandan, güçlük çekenlere yardım etmek için özel bir kredi planı oluşturma olasılığını iyice düşünmüştür. Eğer banka %1,4 masraf yazarsa, kooperatif sadece yüzde bir masraf yazacaktır.
Bu kooperatif otuz dört üyeyle 1996’da başladı, ancak çok hızlı bir şekilde büyümeye başladı ve bugün dört bin altı yüzden daha fazla üyesi vardır. O yıl, Küçük Çiftçiler Hareketinin mücadelesi sayesinde, üyelerin sübvansiyonun yanı sıra özel bir kredi planı oluşturdular: Aile Tarımının Takviyesi için Ulusal Program (Pronaf), fakat hiçbir banka bunu vermeye istekli değildi. Novo Sarandi Kooperatifi bu görevi üstüne aldı. Bankalar Kooperatifin gösterdiği başarıyı fark ettiğinde, bütün dışarıda bırakılanları bir daha kazanmayı denedi.
Şimdi Kooperatif 21 belediyede vardır ve Merkez Bankası (Banco Central) tarafından yetkili kılınmadığı için daha fazla görev üstlenmemektedir. MST, hizmetlerini genişletmesi için diğer belediyelerden sürekli talep geldiğinden bu kooperatifin hareket alanını arttırması için bankanın yetkisini istedi, fakat banka bu görevi üstlenmesi için kooperatifi değil, diğer bankaları tercih etti. Bugün kooperatiften insanların topluluklarında Banco de Brasil ve diğer bankalardan personeli insanlarla konuşurken bulmak olağandır: bankalar kooperatifin çalışma tarzını benimsemek zorunda kaldı.
CRENHOR muazzam itimada sahiptir çünkü örgütlü gruplarla çalışır ve bundan dolayı, hiçbir hata oranı yoktur. Her zaman borç verdiği parayı tahsil eder. Eğer bir üye karşılık vermezse, sorumluluğu üstlenen kooperatiftir. Şahsi krediler vermez, ancak kişi grubun bir üyesiyse ve onların tam desteğine sahipse kredi verilir. Bu ayrı tutulanların dahil edilmesini daha kolaylaştırır, zira bir çiftçinin çok az kaynağı olsa bile, eğer kolektif desteğe sahipse borcu üstlenme ihtimaline göre kendisine bir kredi verilecektir –küçük bile olsa, bu her zaman değerli bir şeydir.[xlvii] Bu bankaların kendini güvende hissetmesini sağlar, borç verdikleri bütün paranın geri geldiğini bilirler.
2) Kendi Kredi Sistemimiz Doğrultusunda mı Yol Almalıyız?
MST’nin kendine ait bir kredi sistemine sahip olması gerektiği kanısına varıldı. Elbette hareket her zaman Tazmin Odası, Banco do Brasil, Bndes ve Banrisul gibi başka mali kurumlarla anlaşmalar imzalamak zorunda kalacaktır; hizmetler, bununla beraber, oyunun kurallarını koyacak bir kooperatif içerisinde örgütlenecektir.
3) Engeller
Her zaman olduğu gibi varolan kapitalist sisteme karşı herhangi bir alternatif karşısında, egemen sınıflar pasif kalamaz ve krediler alanındaki bu halkçı adımı kabul edemezler. Son zamanlarda engeller çıkarmaya başladılar. Eğer geçmişte bir kooperatif toplumsal sermaye miktarının yirmi misli borca girebiliyorduysa, şimdi sadece sermayesinin beş misli kadar girebilir. Eğer geçmişte bin reyal ile (her elli reyal ile yirmi üye) bir kooperatif oluşturulabiliyorduysa, şimdi elli bin reyale ihtiyaç vardır. Bütün bunlara ilâveten kredi kooperatiflerinin kooperatif mülklerinin net miktarının sekiz misline sahip olması gereken bir kredi merkezine bağlanması gerektiği söyleniyor.
4) Borç ve Bürokratizm
Ancak işleri güçleştiren yalnızca bir düşman stratejisi değildir, aynı zamanda MST’nin kendi başlangıç projesinin büyümesinden kaynaklanan sorunlar vardır. Alvaro de la Torre’ye göre asıl fikir, büyüklüğü üye çiftçilerin tasarruf kapasitelerine göre olacak kredi kooperatifleri yaratmaktı. Aynı zamanda bu grupların devlet tarafından dağıtılan kredileri köylülere verebilecekleri düşünüldü. Sorun CRENHOR’un çok fazla büyümesiydi, aşağı yukarı yedi ya da sekiz şubesi vardı ve orta ölçekli bir kredi kurumu olduğundan daha önce bankalar tarafından gerçekleştirilen bütün bir muhasebe ve idari işlemler dizisini yerine getirmeliydi.
Üyelerin artık denetleyemediği çok büyük bir idari bölüm oluşturmak zorunda kaldı; yöneticinin kendisi bile çok sıkı bir kontrol uygulamadıkça güçlükler yaşadı. Örneğin, günlük faaliyetlerin bilançosunu yapmalıydı ve bu çok fazla zaman alıyordu. Üyelerin kontrolü bir temsilci aracılığıyla dolaylı bir şekilde yapılmaktaydı.
Ve CRENHOR’un faaliyetlerinde sadece üyelerin tasarrufları esas değildir, hükümet kredilerinin transfer edilmesinden de sorumludur. CRENHOR zamanında ödeyen müşteri ile ödemeyen müşteri arasında ayrım yapmaya son verir ve kredileri en çok ihtiyacı olanlara dağıtmamaya, zamanında ödeyenlere dağıtmaya eğilimlidir. Ve hepsi bu değildir: yeniden dağıtılan kredileri devletten önce karşılaması gerektiği için, borçluları adaletin ellerine vermeye zorlanmıştır. Aynı şey hizmet kooperatifi COANOL ile oldu. Fonları üyelerinin tasarruf kapasitesinin çok üstüne çıktı. De la Torre kooperatiflerin sermayesinin yalnızca üyeleri tarafından katkıda bulunulan payların toplamı olması gerektiğini düşünüyor –borçların ödemesini garanti altına alabileceği ve üyelerin kooperatiflere sahip olduğunu hissedebileceği tek yol budur. Ancak bu gerçekleşmez. Hem kredi kooperatiflerinin mirası hem de hizmet kooperatiflerininki büyük ölçüde kooperatif dışındaki kaynaklardan gelir ve bu sistemi çökertir: Kooperatifler giderek borçlanır, kooperatifleri terk eden üyeler borçlarını ödemez ve dayatılan teknolojik paket girdiler üzerine gerekli olduğundan daha fazla harcatır, böylece kârları düşer ve sorun büyür.
Kredi kooperatifi CREDİTAR’dan sorumlu Mário Schons, durumun çok daha çetin olduğunu itiraf eder zira –başka şeylerin yanı sıra- CREDİTAR, kredi kooperatifleri Merkez Bankası kurallarıyla idare edilir ve eğer banka aniden hesapları kontrol edecek olsaydı, bunu yapma hakkı olurdu. “Eğer kooperatif köylüleri desteklemeyi sürdürmek isterse, bu bir kez daha yerleşimciyi topraksız bir insan yapacaktır. Bu kapitalizmin sizi yapmaya sevk ettiği çelişkidir. Bu tarz bir soruna meydan vermemek için, kooperatifin kendisi önlemler alır: köylünün parasal durumunu değerlendirir ve köylü daha fazlasını istese bile, kendisine sadece bu kapasiteye tekabül eden miktarda para verir.” [xlviii]
Sonunda, bu uzun yol süresince MST, mevcut yasaların geleneksel olanlardan farklı bir kooperatif oluşturmak konusunda herhangi bir çabaya girişmenin bir deli gömleğine eş değer olduğunu kanıtlayabildi. MST’nin mevcut Kooperatifler Kanununun değiştirilmesinde ve geleneksel olanlardan farklı işçi kooperatiflerinin örgütlenmesini teşvik etmek için bir yasa tasarlanmasında ısrar etmesinin nedeni budur.
[1] Özellikle yabani bitkilerin öldürülmesi için kullanılan madde (ç.n).
[2] Yaşayan Toprak (ç.n)
[3] Bir tarımsal ürünün aynı arazi üzerinde seneler boyunca ekilmesi (ç.n).
[iv] İlkokuldaki ikinci sınıfa gönderme yapıyor.
[v] Gilmar Mauro, Article “O MST e o Meio Ambiente,” Nação Brasil magazine, No. 122, Eylül 2000, S. 22-25.
[vi] A.g.e.
[vii] Sömürgecilik zamanları boyunca, sahiplerinin malikânesi civarındaki alanlarda sefil bir hayat yaşamaya zorlanan siyah köleler özgürlük içerisinde yaşadıkları, quilombos olarak adlandırılan, alanlar örgütleyerek büyük gruplarla dağlara doğru kaçtı. Bunların en büyüğü República dos Palmares (1618-1698) olarak biline gelen Alagoas ve Pernambuco eyaletleri arasındaki sınırdadır. Ganza Zumba ve Zumbi esas liderleriydi. Bazı tarihçiler bu quilombos’larda 30.000 siyahın yaşadığını hesapladı.
[viii] Bu konu hakkında bakınız MST-Concrab, O que levar em conta…, Yukarıda A.g.e S. 15-17.
[ix] Yukarıda A.g.e S.16
[x] Yukarıda A.g.e S.17
[xi] A.g.e.
[xii] Empresa Brasileira de Pesquisas Agropecuárias
[xiii] J. P. Stédile, “Terra de todos,” Caros Amigos dergisinde röportaj, Haziran 2000, S. 32.
[xiv] MST, Construindo…, Yukarıda A.g.e, S. 200-201.
[xv] Yukarıda A.g.e S.201
[xvi] Bakır sülfit ve su ile kireç karışımı.
[xvii] Sem Fronteira dergisinden alınmıştır, Aralık 2000, No. 285, S.21
[xviii] J. P. Stédile ve B. Mançano Fernandes, Brava…, op. cit., S. 117, Braz. Ed., S. 101.
[xix] A.g.e.
[xx] Brezilya’da belediye temsilcileri vereadores olarak adlandırılır.
[xxi] J. P. Stédile ve B. Mançano Fernandes, Brava…, Yukarıda A.g.e S. 118, Braz. Ed., S. 102.
[xxii] Brezilya Portekizcesinde: mutirão
[xxiii] Construindo o caminho’dan alınmıştır, MST, São Paulo, 1986, S. 186-187.
[xxiv] Yukarıda A.g.e S. 190.
[xxv] Yukarıda A.g.e S.191-192
[xxvi] J. P. Stédile and Frei Sérgio, La lucha por la tierra… Yukarıda A.g.e, S. 50.
[xxvii] Yukarıda A.g.e S.48 Bununla birlikte Stedile şunu açıkça görür “başlangıçta birçok insan iş bölümüne karşıydı çünkü iş bölümünü kapitalizmle karıştırıyorlardı.” O zamanlar bu iş bölümünün -üretici güçlerin gelişmesinin doğal bir sonucu olarak- sadece insanları sömürmek amacıyla değil fakat genel olarak yaşam şartlarını da geliştirmek için kullanılabileceğini anlamadılar. CONCRAB tarafından basılan bir broşür iş bölümü ilk incelendiğinde Taylor modeli tarafından üretilen yabancılaşmanın dikkate alınmadığını belirtir. Bakınız Conrab, A evolução da concepção de…, Yukarıda A.g.e S. 17.
[xxviii] J. P. Stédile and Frei Sérgio, La lucha por la tierra…, Yukarıda A.g.e S. 48.
[xxix] Construindo…, Yukarıda A.g.e, S. 193-194.
[xxx] Yukarıda A.g.e, S. 192-193.
[xxxi] Concrab, A evolução da concepção de…, Yukarıda A.g.e., S. 26.
[xxxii] J. P. Stédile, röportaj Marta Harnecker, 22 Mayıs, 2001.
[xxxiii] Yukarıda A.g.e
[xxxiv] A.g.e
[xxxv] Alvaro de la Torre, röportaj Marta Harnecker, Porto Alegre, 13 Mayıs 2001
[xxxvi] J. P. Stédile, röportaj Marta Harnecker, Yukarıda A.g.e.
[xxxvii] Yukarıda A.g.e
[xxxviii] Elena Ferreira, Otto Fifueiras’den alıntılandı, “Sabor de Campo,” Sem Terra dergisi, Yıl III, No. 10, Ocak-Şubat. 2000, S. 37. Yukarıda A.g.e, S. 37.
[xxxix] Vilmar Martins Silva, Novo Sarandi Tarım Kooperatifi lideri, Rio Grande do Sul, röportaj Marta Harnecker, Eylül 1999.
[xl] Concrab, 1997, S. 62-71, B. Mançano Fernandes’dan alıntılandı, A formação do MST…, Yukarıda A.g.e, S. 233.
[xli] Vilmar Martins da Silva, röportaj Marta Harnecker tarafındandır, Yukarıda A.g.e.
[xlii] B. Mançano Fernandes, A formação do MST…, Yukarıda A.g.e, S. 233.
[xliii] Op. cit., Concrab, A evolução da concepção de…, Yukarıda A.g.e., s. 23.
[xliv] Concrab, Sistema…, Yukarıda A.g.e, S. 34.
[xlv] Waldemar de Oliveira, Kredi Kooperatifi Crenhor’un lideri, röportaj Marta Harnecker, Eylül 1999.
[xlvi] Banco de Brasil yatırımları ve tarımsal üretimin işletme giderlerini finanse ederken BNDES sadece yatırımı finanse eder.
[xlvii] Daha önceden belirtilen Waldemar de Oliveira’nın röportajda açıkladığı şey burada son bulur. Öte yandan, Norberto Martines’e göre, dağıtılan krediler uzun vadeli yatırımlar için değil, yıllık üretimle ilişkilidir –bunların kontrol edilmesi çok güç oldu.
[xlviii] Mário Schons, röportaj Marta Harnecker, Santa Catarina, Mayıs 2001.
Abolish Restaurants – a worker’s critique of the food service industry
FOREWORD
HOW A RESTAURANT IS SET UP:
What is a Restaurant? . The Production Process . Division of Labor and Use of Machines . Intensity and Stress . Tips . Customers . Coercion and CompetitionHOW A RESTAURANT IS TAKEN APART:
What the Worker Wants . Work Groups . Workers, Management and Worker-Management . Unions . A World Without Restaurants
o o o o o
“When one comes to think of it, it is strange that thousands of people in a great modern city should spend their waking hours swabbing dishes in hot dens underground. The question I am raising is why this life goes on–what purpose it serves, and who wants it to continue…”
–George Orwell
Your back hurts from standing up for 6, 10 or 14 hours in a row. You reek of seafood and steak spices. You’ve been running back and forth all night. You’re hot. Your clothes are sticking to you with sweat. All sorts of strange thoughts come into your head.
You catch bits and pieces of customers’ conversations, while having constantly interrupted ones with your co-workers. “Oh isn’t it nice, this restaurant gives money to that save-the-wolves charity.” “I can’t believe she slept with him. What a slut!” “Yeah, the carpenters are giving us problems. They want more money.” “So he says to me, ‘I think my escargots are bad,’ and I say ‘What do you expect? They’re snails’ AHAHAHAHAHAHAH.”
No time to worry about relationship problems, or whether you fed your cat this morning, or how you’re going to make rent this month, a new order is up.
The same song is playing again. You’re pouring the same cup of coffee for the two-top in the window–the same young couple out on a second date. You give them the same bland customer service smile, and turn and walk by the same tacky decorations and stand in the same place looking out at the dining room floor. Behind you, the busser is scraping the same recycled butter off a customer’s plate back into a plastic butter container. This is more than deja-vu.
It’s election time. A waitress has three different tables at once. The customers at each table are wearing buttons supporting three different political parties. As she goes to each table she praises that party’s candidates and program. The customers at each table are happy and tip her well. The waitress herself probably won’t even vote.
One night the dishwasher doesn’t show up. The dishes start to pile up. Then one of the cooks tries to run the dishwasher and he finds that it doesn’t work. The door is dented and the wires cut. No one hears from that dishwasher again.
That’s it! The last demanding customer. The last asshole manager. The last fight with a co-worker. The last smelly plate of mussels. The last time your burn or cut yourself because you’re rushing. The last time you swear you’re giving notice tomorrow, and find yourself swearing the same thing two weeks later.
A restaurant is a miserable place.
All the restaurants that have had flowery write-ups in the newspaper, that serve only organic, wheat-free, vegan food, that cultivate a hip atmosphere with suggestive drawings, still have cooks, waiters and dishwashers who are stressed, depressed, bored and looking for something else.
o o o o o
HOW A RESTAURANT IS SET UP
“You can’t make an omelette, without breaking a few eggs.”
–Maximilian Robespierre
o o o o o
WHAT IS A RESTAURANT?
“There’s no such thing as a free lunch.”
–popularized by Milton Friedman
Today it’s hard to imagine a world without restaurants. The conditions that create restaurants are everywhere and seem almost natural. We have trouble even thinking how people could feed each other in any other way (besides going to the grocery store of course). But restaurants as much as parliamentary democracy, the state, nationalism, or professional police are an invention of the modern capitalist world.
The first restaurants began to appear in Paris in the 1760’s, and even as late as the 1850’s the majority of all the restaurants in the world were located in Paris. At first they sold only small meat stews, called “restaurants” that were meant to restore health to sick people.
Before that, people didn’t go out to eat as they do today. Aristocrats had servants, who cooked for them. And the rest of the population, who were mainly peasant farmers, ate meals at home. There were inns for travelers, where meals were included in the price of the room, and the innkeeper and his lodgers would sit and eat together at the same table. There were caterers who would prepare or host meals for weddings, funerals and other special occasions. There were taverns, wineries, cafés and bakeries where specific kinds of food and drink could be consumed on the premises. But there were no restaurants.
Partially this was because restaurants would have been illegal. Food was made by craftsmen organized into a number of highly specialized guilds. There were the “charcutiers” (who made sausages and pork), the “rôtisseurs” (who prepared roasted meats and poultry), the paté-makers, the gingerbread-makers, the vinegar-makers, the pastrycooks. By law only a master gingerbread-maker could make gingerbread, and everyone else was legally forbidden to make gingerbread. At best, a particular family or group of craftsmen could get the king’s permission to produce and sell a few different categories of food.
But these laws reflected an older way of life. Cities were growing. Markets and trade were growing, and with them the power and importance of merchants and businessmen. The first restaurants were aimed at this middle-class clientele. With the French revolution in 1789, the monarchy was overthrown and the king was beheaded. The guilds were destroyed and business was given a free hand. The aristocrats’ former cooks went to work for businessmen or went into business for themselves. Fine food was democratized, and anyone (with enough money) could eat like a king. The number of restaurants grew rapidly.
In a restaurant a meal could be gotten at any time the business was open, and anyone with money could get a meal. The customers would sit at individual tables, and would eat individual plates or bowls of prepared food, chosen from a number of options. Restaurants quickly grew in size and complexity, adding a fixed menu with many kinds of foods and drinks. As the number of restaurants grew, taverns, wineries, cafés, and inns adapted and became more restaurant-like.
The growth of the restaurant was the growth of the market. Needs that were once fulfilled either through a direct relationship of domination (between a lord and his servants) or a private relationship (within the family), were now fulfilled on the open market. What was once a direct oppressive relationship now became the relationship between buyer and seller. A similar expansion of the market took place over a century later with the rise of fast food. As the 1950’s housewife was undermined and women moved into the open labor market, many of the tasks that had been done by women in the house were transferred onto the market. Fast food restaurants grew rapidly, and paid wages for what used to be housework.
The 19th century brought the industrial revolution. Machinery was revolutionizing the way everything was made. As agricultural production methods got more efficient, peasants were driven off the land and joined the former craftsmen in the cities as the modern working class. They had no way to make money but to work for someone else.
Some time in the 19th century, the modern restaurant crystallized in the form we know it today, and spread all over the globe. This required several things: businessmen with capital to invest in restaurants, customers who expected to satisfy their need for food on the open market, by buying it, and workers, with no way to live but by working for someone else. As these conditions developed, so did restaurants.
THE PRODUCTION PROCESS
“Money is like an arm or a leg–use it or lose it.”
–Henry Ford
The customers see in a restaurant a meal–prepared food to be eaten on the premises. They also see a place to go out and socialize–a semi-public place, a place to do business, to celebrate one’s birthday, to take a date. Customers buy food, but they also buy atmosphere, culture, the experience of a restaurant meal. Customers like restaurants. They are the consumers.
The restaurant owner is the seller. They are really in charge of the production process, and what they have for sale tends to shape the demand of the customers. The restaurant owner isn’t in business out of a desire to feed people. They’re in it to make money. Maybe the owner was a chef or a waiter who worked his way up. Maybe he was born into money and has no background in restaurant work. In any case, when they go into business for themselves, restaurant owners want one thing: to make money.
They buy ovens, refrigerators, pots, pans, glasses, napkins, knives, cutting boards, silverware, tables, chairs, wine, liquor, cleaning equipment, raw and canned foods, oils, spices, and everything else that is needed to run a modern restaurant. The value of these things is determined by the amount of work time necessary to make them. As they are used up, that value makes its way into the value of a restaurant meal.
The value of a salmon dinner, for example, is first determined by the value of the raw salmon used up in its production. That value is the amount of work time necessary to catch (or farm) a salmon and transport it to the restaurant. Also, the value of the average amount of dried oregano, salt, lemon and cooking oil used up in the process has to be added to the value of the meal. So does the value of gas and electricity for cooking, and heating or cooling the restaurant. A small amount is added to the value of the meal for the wear and tear on the machines, for the replacement of plates, glasses, light bulbs, pens and paper, for the cost of upkeep of the property.
All these represent a constant value to the restaurant owner. They do not make money for the restaurant. As spices and raw foods are used up, they transfer to the meal enough value to replace themselves. The actual costs of these items may move above or below their value, but this movement tends to cancel itself out. The boss may get lucky and get a good deal on a few cases of wine, and be able to sell them for more. But he may also get unlucky and have food go bad before it is sold, or there may be more than the average amount of broken dishes. In short, simply buying and selling is not a stable source of profit.
But restaurants do make a reliable profit.
Besides all the raw materials, foods, tools and machines needed for a restaurant, the owner needs someone to put it all into action–they need employees. To the owner, the employees are simply another part of their investment. The owner buys our ability to work, and for a set period of time, we become theirs. The value of an employee is our wage–the amount of money we need to pay for food, clothes, rent, liquor, bus fare and whatever else we need to keep showing up to work. This is more or less depending on whether we are expected to wear nice clothes and be able to talk about wine and French history with the customers or whether we’re just supposed to show up and not spit in the food. It also changes depending on how much food and housing cost in the particular city or country the restaurant is located in. Wages also reflect the balance of power between workers and employers. Where we are strong, we can force wages up. Where we are weak, wages can be lowered to a bare survival level.
Wages are expensive, but they’re worth it. Unlike a can of beans, a cook makes money for the restaurant owner. A can of beans comes into a restaurant with a value based on how much work time was necessary to produce it. The can of beans is used up and transfers this value to the soup it is put in. The cook, on the other hand, is not used up. A large part of the value of the soup is the work the cook puts in while making the soup. Employees are not paid based on how much work we do. Our ability to work is bought for a set period of time, and we are expected to do work for the boss during that time. Our work adds value to the meal, and creates the conditions in which that value can be turned into money. In fact, we add a lot more value to the meals that are sold during our time at work than we are paid in wages. This surplus value is how a restaurant makes money. Through rent, taxes, liquor licenses and fines, landlords and various levels of government take a cut of this surplus value.
The entrepreneur starts with money. He buys commodities (foods, spices, machines and tools, as well as employees’ ability to work). These are set in motion in the production process and create a commodity–the restaurant meal–which is sold immediately to customers on site. This money is more than the original investment. It is then re-invested and the circuit starts all over again. By getting his capital to flow through the production process, that capital grows.
This movement of capital is why restaurants exist, and it gives restaurants their particular shapes and priorities. What matters is not that a restaurant produces food, but that it produces surplus value and profit. The restaurant is a production process that makes the boss money, and he wants to make as much money as possible. Time and again safety, cleanliness, and even legal considerations are thrown aside to make more profit.
The restaurant represents something very different to the workers. Those who work in a restaurant don’t do it because we want to. We are forced to. We have no other way to make a living but to sell our ability to work to someone else–and it might as well be a restaurant owner. We don’t make food because we like to make food or because we want to make food for this or that particular customer. When cleaning the floors or opening wine bottles, we aren’t fulfilling a need for some kind of meaningful activity. We are simply trading our time for a wage. That is what the restaurant represents to us.
Our time and activity in the restaurant is not our own–it belongs to management. Although everything in the restaurant is put into motion and works only because we make it work, the restaurant is something outside and against us. The harder we work, the more money the restaurant makes. The less we are paid, the more money the restaurant makes. It is rare that the workers in a restaurant can afford to eat regularly at the restaurant they work in. It is common for restaurant workers to carry plates of exquisite food around all night, while having nothing but coffee and bread in our stomachs. A restaurant can’t function without workers, but there is a constant conflict between the workers and the work. Simply standing up for ourselves makes us fight against the production process. We catch our breath during a dinner rush and slow down the production of a meal. We steal food, cut corners, or just stand and talk, and in the process cut into production. The boss, who represents the production process, is constantly enforcing it on us. We are yelled at if we’re not doing anything or if we’re not doing something faster than humanly possible or if we make mistakes that slow down money-making. We come to hate the work and to hate the boss. The struggle between restaurant workers and restaurant management is just as much a part of restaurants as the food, wine, tables, chairs, or check presenters.
DIVISION OF LABOR AND THE USE OF MACHINES
“The real danger is not that machines will begin to think like men, but that men will begin to think like machines.”
–Sydney J. Harris
In order for restaurants to make as much money as efficiently as possible, they tend to be organized in similar ways.
Tasks are divided up, and different workers specialize in different aspects of the work. These divisions develop because they allow us to pump out meals quicker. The first and most obvious divisions are between management and workers, and between “front of the house” and “back of the house.” As the divisions become solidified, they are ranked and associated with certain kinds of people. The division of labor in a typical small restaurant might look like this:
management
THE BOSS
(Owns the restaurant. His job is to make sure the restaurant is making money. Usually knows a lot about food. He sets the menu, buys equipment, hires and fires people, and sometimes walks around to make sure everyone is working as hard as possible. The restaurant is his capital.)THE MANAGER
(Her job is to practically oversee the employees. She deals with complaints and problems as they arise, making sure the work process is running smoothly. Often she is older than the other employees, and has worked as a waitress, bartender, or cook for many years. While she is the enforcer of the production process, she doesn’t directly profit from it, and is therefore not as enthusiastic an enforcer as the boss. Sometimes the role of the manager is combined with that of the bartender, the head waiter or the senior cook.)workers
back of the house
It is common for the entire back of the house to be illegal immigrants working under the table. They don’t have any contact with the customers, and therefore don’t have to look like or speak the same language as the customers.
HOT COOK
(Prepares hot foods–mainly entrées. Usually the best paid employee in the kitchen, and sometimes has some supervisory role.)COLD COOK
(Prepares salads, side orders, and deserts. Slightly less skilled and less paid than the hot cook.)PREP COOK
(Prepares ingredients. Makes some bulk foods like sauces and soups. Moves foods around and helps other cooks during rushes.)DISHWASHER
(The lowest job in the restaurant. The dishwasher just washes the dishes and moves them around. They have the smelliest, loudest, hottest and most physical job in the restaurant. They are usually the worst paid as well. This job is usually reserved for the very young or the very old.)front of the house
The front of the house is expected to look presentable, and be able to deal with customers. Often are educated, and have useless college degrees in things like “English,” “History” or–worse yet–“Art History.”
BARTENDER
(Makes drinks for customers at the bar and for the waiters. Has to be able to appear to know a lot about mixed drinks, beers, and wines. Sells some food.)SERVERS
(Take orders, serve foods, take payment, and generally sell as much as possible. Have to be able to appear to know a lot about the food and something about the drinks.)HOSTESS
(Answers the phone and seats customers. Usually only is needed full-time in large restaurants, and in smaller ones only on weekends and holidays. Hostesses are almost always women.)BUSSER
(Clears away dirty dishes. Cleans and resets tables. Also does some food prep, like cutting bread and pouring water. Doesn’t have to talk to the customers very much.)
The bussers and hostesses usually want to “move up” and be a server or a bartender, just as the dishwasher wants to cook, the prep cook wants to be a cold cook and the cold cook wants to be a hot cook.
The actual job descriptions vary widely between restaurants, as do the ages, genders, and ethnicities associated with them. Still, in most restaurants, the boss has an idea of the kind of person he wants to do each job. The division of labor is overlaid with cultural divisions.
The work-process is chopped up into little pieces. Each part is the responsibility of a different worker. This is very efficient for the purpose of making money. We repeat the same specialized tasks over and over again and get very good at them. At the same time, the work loses any meaning it ever had for us. Even those who decided to get a job in a restaurant (as opposed to some other shit job) because they have some interest in food or wine, quickly lose that interest. The same fifteen minutes (or hour-and-a-half) seem to repeat themselves over and over again, day after day. The work becomes second nature. On a good day we can fly through it almost unconsciously, on a bad day we are painfully aware of how boring and pointless it is.
Compared to most other areas of the economy, restaurants are very labor-intensive. Still, just as the production process tends to increase the division of labor, it also tends to push the use of machines. Every modern restaurant has some machines (stoves, refrigerators, coffee machines, etc.), but there is a definite tendency to increase the use of machinery. A cook can boil water for tea easily enough on the stove, but it is quicker and easier to have a machine with near-boiling water ready all the time. A waiter can write down orders and hand them to the kitchen, but that same waiter can take even more orders in less time if he doesn’t have to write them down and walk into a kitchen, and instead just punches them into a computer, which sends them into the kitchen.
We tend to grow attached to the objects we work with. We like a good wine key, a good spatula, or a nice sharp knife because they make it a little easier to do our work. We hate when the computer system goes down, because then we have to do everything by hand. Whether they’re working well or not, the machines impose a rhythm on our work. The job of making a particular entrée may be dictated by how long the oven takes to cook one ingredient, how long the microwave takes to heat up another. Even in a rush we have to wait by the credit card machine while it’s slowly printing out. On a good day, the machines in a restaurant aren’t noticed. On a bad day we can spend all night cursing them.
Usually, the larger the restaurant, the more chopped-up the work process is, and the stronger the tendency is to use machines to replace tasks done by people. In a very small restaurant, the jobs of the waiter, bartender, busser and hostess may combined into one. In a very large restaurant, the tasks of the waiter may be split between two or three different job descriptions. Similarly, the use of machines to replace human tasks tends to be limited in smaller restaurants, and tends to be greater in larger ones with more capital.
Machines are not used to make our jobs easier. They are used as a way to increase the amount of product a particular worker can pump out in a given amount of time. The first restaurants to introduce a new machine are very profitable, because they are able to produce more efficiently than the industry average. At the same time, the machines (like the food or the spices) do not make money for the restaurant–only the employees do. As new machines become widely used, it becomes merely inefficient not to have one. The machines replace human tasks. They become just another link the chain of tasks. We don’t have less work to do. We just have to do a smaller range of tasks, more often. Our job becomes even more specialized and repetitive. And we get angry at the machines when they don’t do their part of the job. Our activity at work has been reduced to such a mechanical level that we can come into conflict with the machines.
The restaurant is itself a small part of the division of labor within the economy. The process of getting food on the table is chopped into pieces. The restaurant is only the last part of the process, where the food is prepared and sold to the customers. The raw meat and fish, the canned food and spices, the tables, chairs, napkins, and aprons all come into the restaurant as the finished commodities of other enterprises. They are produced by workers in a similar production process and under similar conditions. As restaurant workers, we are cut off from these workers. We only see the sales representative of the wine distribution company, as he samples wines with the boss, or the delivery man for the laundry company as he picks up or drops off the sacks of napkins and table-cloths.
INTENSITY AND STRESS
“If you can’t stand the heat, get out of the kitchen.”
–Harry S. Truman
A restaurant is different from other industries in that its product cannot really be stored and sold later. Unlike a car factory or a construction site, a restaurant produces a meal which has to be consumed within a few minutes of its production or it can’t be sold. This means that the work can’t be done in a steady rhythm. It comes in waves and rushes, with slow times in between. Restaurant workers are either bored or stressed. We’re either trying to look busy, with nothing to do, or trying not to fall hopelessly behind, doing ten things at once.
Everyone who works in a restaurant is pushed to work harder and faster. The boss has an interest in getting more work out of the same number of employees or in getting the same amount of work out of fewer employees. We are pushed to ridiculous extremes. During a typical dinner rush you will see a cook frying french fries, keeping an eye on a steak on the grill, waiting for a soup to come out of the microwave, boiling pasta, heating up sauce in a pan and seasoning some vegetables, all at once. At the same time, a waitress carrying four coffees and a dessert menu to one table stops and takes a drink order from another and tells two more tables that she’ll be there in just a minute. We are pushed to do more and more very precise tasks at once and in rapid succession, and yelled at when we don’t get it right. The one thing that the workers of almost every restaurant are given for free is coffee, which helps us speed up to the insane pace of the work during rushes. The pace is set by the amount of work there is to do. We have to adjust ourselves to that pace whether we’re sick, hung-over, tired, or just distracted thinking about something else. We superglue shut our cuts and continue on.
The stress of the rushes gets to everyone in a restaurant. Almost all the workers dip into the wine, whiskey, and tequila when the boss’s back is turned. Quite a few employees get drunk or high immediately after work. And after any typical night everyone is exhausted. On our way home from work, we notice that our back, our knees, or our fingers hurt. When we go to sleep we hope we won’t dream about forgetting an order or being yelled at by the boss.
TIPS
“Waitressing is the number one occupation for female non-college graduates in this country. It’s the one job basically any woman can get and make a living on. The reason is because of tips.”
–Mr. White (from the movie “Reservoir Dogs”)
Many restaurant workers make tips. This means that part of our wage is paid directly by the boss, and part is paid by the customer. Tipped jobs are often the better paid jobs in the restaurant. This creates a false association for some people between tips and good pay. Tipping is a pay structure set up by the boss for very specific purposes.
Restaurants can’t produce in an even assembly-line rhythm like some industries, because meals have to be eaten right away. In fact, most of a meal can’t even be started until there is a ready buyer sitting in the restaurant. This means that the ups and downs of regular business hit restaurants particularly hard. When employees are paid in tips, our wage is tied to sales. This means that when business is good, the boss makes a little less profit than he would be if he paid us a steady wage because our wages are a little higher. When business is bad, he makes a little more because our wages are lower. It is a way of transferring some of the risks of entrepreneurship off the boss and onto the workers.
More importantly, workers whose wages are made up largely of tips are schizophrenic. Waiters (who usually make tips) don’t like work any more than cooks (who don’t usually make tips). It is just as meaningless, stressful and alienating for both of them. At the same time, cooks make the same wage whether business is good or bad. They just have to work harder when business is good. Waiters make more when business is good, and therefore have an interest in pushing themselves and other employees harder–which of course makes more money for the boss as well. This function of tips, is paralleled throughout the economy. Steelworkers’ pensions are tied to the company’s stock, workers in a coffee shop are given shares in the company they work for.
Also, tips re-enforce the division of labor. Tips usually flow from the top down. The customer has a certain amount of power over the waiter, since she can decide to tip him more or less. It’s not uncommon for some yuppie customer to sit for a minute, looking at the bill, and then at the waiter, relishing that moment of power. At the end of the night, the waiter then tips out of his tips to other employees, such as the busser or hostess. He too can tip out more or less within certain limits. The flow of tips from top to bottom re-enforces the hierarchy in the restaurant. This last function of tipping can be lessened in restaurants where tips are pooled.
CUSTOMERS
“The customer is always right.”
–H. Gordon Selfridge
For the most part, restaurant workers hate restaurant customers. When we run into other people who work customer service jobs at the bar or at a party, we can tell stories and rant about customers for hours.
In most restaurants, the workers could not afford to eat at the restaurant on a regular basis. This means that we tend to be serving people who are better off than we are, even if they aren’t necessarily rich bastards. But this is only the background for the resentment of the customers. Customers can easily be working class people with jobs just as alienating and miserable as restaurant work. Even someone who works 60 hours a week as a busser, may go out to eat, and be an asshole customer. The class background of the customers is less important than their position as customers in a restaurant.
The customers are the buyers. They think they’re buying good food and good service. What they get more often is the appearance of good food and good service. Restaurant food is rarely as fresh or clean as home-made food. The loud, obnoxious customer will have their coffee refilled with decaf. We’ll tell the customers we’re out of something if we’re too busy to get it for them. We’ll recommend the food that is the most expensive or the easiest to prepare.
The customers aren’t used to the production process. A large part of the job of the front-end staff is to fit them efficiently into that process. We get good at getting them to order, eat and pay when we want them to. The best waiters are those that can get a large amount of tables at once to order a lot of food and drinks, to eat them and pay quickly and to make them think they’re ordering, eating and paying at their own pace. This is possible because the whole meal is streamlined, with a limited number of options. If they want their meal prepared a special way or if they’re not ready to order or pay when we stop at their table, they are causing more work for us. We start to develop not-entirely-inaccurate prejudices based on what kinds of customers are going to be difficult to fit into the rhythm of production or which customers will tip well. Old people and kids are trouble. Foreign tourists and businessmen don’t tip well. Construction workers and of course other restaurant workers generally do.
Customers have a lot of power over the restaurant workers–and not just when they tip us. A bad comment card can get us yelled at. A serious complaint to the manager could get us fired. The imbalance of power is such that customers sometimes act like little bosses. They can be demanding, rude, drunken assholes, but we have to be nice to them, and it’s our job to make them happy. We hate them for the power they have over us. They form part of the surveillance apparatus of the restaurant.
We have the same careful conversations with customers over and over again. We learn to read them quickly and to say what they want to hear. We flirt and use worn-out jokes to get them to buy a lot, eat quickly, and tip well. But when we step away from the table, or out of earshot, the polite customer service face quickly drops off.
We curse them, or laugh about them, or talk about which ones we’d like to fuck, or wonder if that’s a father and daughter or a businessman and his mistress. We take a strange kind of pleasure in this two-facedness. In the oppressive customer service atmosphere it is almost rebellious.
Customers are also a restaurant’s weakness. The restaurant is dependent on them. A customer may complain to management, but they may also take our side. Customers have direct contact with restaurant workers, and usually want to imagine that these workers are happy and well-treated. We can sometimes use them as a way to put pressure on management. A picket line in front of a restaurant turns away customers far easier than a picket line in front of a shipyard keeps shipping companies from using it.
COERCION AND COMPETITION
“We run up against the upholders of order, but we also keep running up against each other on a much more everyday level. This is the reality of capitalism.”
–Dominique Karamazov
In a restaurant this happens literally. When we’re running around trying to get ten things done at once, we’re bound to bump into each other occasionally. The more people that can be sat in the restaurant at a given time, the more money the boss can make. This means that in all but the finest restaurants there is a tendency to pack tables close together in the dining room and to make the kitchen and the workstations for the bussers and waiters as small as possible. This multiplies the amount of collisions as well as the potential for us to drop plates, or hurt each other. We are constantly in each other’s face, whether we like it or not.
The boss sets up a restaurant as a way to make money. But the workers, who are essential to the production process, are hostile to it. This means that in order for production to be kept up, employees have to be constantly coerced, monitored, and played off against one another.
Management is always watching to make sure we are doing our job. The boss or the manager is there, telling us to work harder, faster, more… If you don’t, your job could be in danger. Depending on the size of the restaurant this can be as personal as an abusive father or as impersonal as a police state. They assume (correctly) that employees will steal when no one is looking, and are constantly doing inventory checks on everything valuable. They use comment cards, well-placed mirrors, and sometimes even hidden cameras and spies to keep up this surveillance. We are controlled, monitored and under threat constantly. Time at work in a typical restaurant is totalitarian.
But no totalitarian regime survives by coercion alone.
The entire restaurant is set up to pit employees against each other. This starts with the division between “front of the house” and “back of the house.” While the kitchen workers usually have no incentive to work faster, and have no contact with the customers, waiters usually make tips, and are constantly talking to customers. This means that the waiter has to monitor the cooks to make sure their food is being made on time and without problems that will be apparent to the customer. This is a source of endless fights. The basic division of labor is often overlaid with cultural and language differences, which can lead to all sorts of misunderstandings, and prejudices, which deepen the division between employees. The bartender makes thinly-veiled racist remarks about how people from the country the cooks come from are lazy or stupid and the cooks don’t like the bartender for being gay.
Then in the front and the back of the house, there is a top and bottom. The employees who make more and who do more skilled work look down on the others and sometimes order them around or treat them like children. The bussers and dishwashers resent the workers who make more money than them, and want to move up. Especially among the wait-staff, management fosters an atmosphere of competition. We compare how much we sold at the end of the night, and try to sell more of this or that wine or entrée. On a slow night we try to get the hostess to seat people in our sections. On a busy one we try to get her to seat “problem tables” in other waiter’s sections.
Although division of labor is pushed to an extreme, often the lines between job descriptions are purposefully fuzzy. This makes certain small tasks at the edge of different jobs a source of conflict. Different workers think it is someone else’s job to do these tasks, and fight over who should have to do them.
A restaurant is uncomfortable. The dining room is usually the right temperature for customers sitting down and eating, not for waiters and bussers madly rushing back and forth carrying plates and glasses around. And the kitchen is even hotter. As the shift goes on we get more and more covered in food, sweat and grease. We reek of restaurant and the smell sticks to us. We’re constantly running into each other and shouting to communicate above the clank of dishes, the repetitive restaurant music and the customers’ chatter. This uncomfortable atmosphere makes us irritable and leads to fights. And the fights serve to keep up the frantic pace of production as well as to further divide the workers from each other.
We can’t yell at the boss and we can’t yell at the customers, so we yell at each other.
o o o o o
HOW A RESTAURANT IS TAKEN APART
“Communism is for us not a state of affairs which is to be established, an ideal to which reality [will] have to adjust itself. We call communism the real movement which abolishes the present state of things. The conditions of this movement result from the premises now in existence.”
–Karl Marx
o o o o o
WHAT THE WORKER WANTS
“Nothing is more alien to a strike than its end.”
–François Martin
With few exceptions, the workers in a restaurant want one thing more than anything else: to no longer be workers in a restaurant.
This doesn’t mean we want to be unemployed. It means that restaurant work is an alienating and miserable way to make a living. We are forced to be there. Work does not feel like part of our lives. We feel like ourselves when we’re not at work.
The fact that restaurant workers hate the work is obvious to the point of being a cliché. In most restaurants you can find people who “aren’t really restaurant workers.” They’re actors, or writers, or musicians, or graphic designers. They’re just working in a restaurant until they can save up some money and start up a business of their own, or until they get through school and can get a “real job.” One way we try to escape from work is by quitting, hoping another restaurant will be better. Restaurant work, has a very high turnover. Often the majority of employees in a restaurant have only been working there for a few months. Of course, whatever our illusions, most of us just keep moving from restaurant job to restaurant job, from bistrot to bar and grill to lounge to diner to café.
This doesn’t mean we have no pride. Anyone who is forced to do something over and over and over and over and over again has to take some minor interest in it or go crazy. Anyone who works in restaurants long enough can’t help but take a little pride in all the knowledge they acquire about food, wine, and human behavior. Still, aside from a handful of chefs in very expensive restaurants, the only people who are really proud to be restaurant workers are the boss’s pets, who are usually shunned by the rest of the workers.
But the rejection of our condition as restaurant workers is not simply a conscious preference. Often the workers who have the highest expectations, who are most interested in the food service industry, or who have the least hatred for the work, come into serious conflicts with the boss. They have greater illusions and greater surprise and indignation when they come into contact with the miserable reality of the restaurant. A restaurant is a boring, uncomfortable, stressful, repetitive, alienating, hierarchical machine for pumping out surplus value. Even the obsequious waiter who is always hanging around complimenting the boss and suggesting ways for him to better run the restaurant will one day get into a heated argument and quit when the boss blatantly treats him like a subordinate. Ironically, it is often those that openly recognize the miserable position they’re in that last longest in restaurant jobs.
Our fight against restaurant work is much more fundamental than our consciousness. Almost everyone steals from work. Workers who aren’t communists, who vote for political parties that stand for the sacred right of private property are no exception. Even workers who have sympathy for the boss and hope the restaurant makes good money will do things to make their job easier that cut into the profit margin. We’ll tell the customer the espresso machine is broken so we don’t have to make a cappuccino. We’ll throw a perfectly good fork in the trash at the end of the night rather than going to all the trouble of turning the dishwasher back on.
Our hostility to restaurants doesn’t come from our political ideas. It comes from our position as wage workers in a restaurant.
WORK GROUPS
“People drawn together within the same work-place talk with each other far more than those in the same hundred block of the same avenue.”
–Stan Weir
The workplace is set up not only to produce money for the boss, but also to produce restaurant workers who are isolated from each other, in competition with each other, prejudiced against each other, afraid for our jobs, and who only look for individual solutions to our problems. But this is only an ideal towards which management aspires. They are never completely successful because our activity tends to push in the opposite direction.
Restaurants bring us together with other restaurant workers in the same workplace. The work process itself requires that we cooperate and communicate with other workers. We pass plates back and forth. We explain food and drink orders. We figure out which tables need to be pressured to pay and leave to make room for upcoming reservations.
These conversations lead to more interesting ones. Everyone is looking for ways to make the work less boring or stressful. We joke around, deep fry candybars, juggle fruit, drum on the washing machine, and make fun of the customers.
This joking around leads to more serious cooperation. We spend a lot of time with our co-workers and learn a lot about each other. In between rushes we talk about our problems at work, in our personal life, with the immigration authorities. We are no longer a collection of separated individuals. We form informal groups of workers on the job which are capable of acting together. We go out for a drink after work. We cover each other’s asses at work.
These work groups then set the general work culture of the restaurant. If we are weak, the culture of the restaurant can come pretty close to the ideal of bigoted, separated individuals, and the work is absolutely miserable. In this case, our desire to escape from work may also be a desire to escape from our co-workers. If we are strong, we can make the work a lot less miserable. When the boss isn’t looking, the cooks will make food for the front-end staff, and they will steal drinks for the kitchen. We’ll warn each other when the boss or the manager is coming around, and make fun of them when they’re gone.
Since the work groups are based in the work process itself, the workers who take the lead in their formation and who set the work culture tend to be those that know the work process best. This can be the people who have worked at a particular restaurant the longest, or the people who have worked in the food service industry the longest. Often the easiest time to foster a healthy cynicism in a co-worker is when you’re training them.
The glue that holds these informal work groups together is a struggle against the work. When we joke around when we’re supposed to be working, or shit-talk the boss, or cut corners to make the work easier, or steal from work together, we create trust, complicity, and a culture of watching out for each other. This community of struggle cuts into profit-making, but it also tends to break down the divisions and hierarchies created by the production process. It is the basis for any broader fight against management.
The fact that work groups and the cultures they create are based in the work process means that the boss can undermine these groups by changing the work process. He can introduce a computer system to send orders to the kitchen to cut down on communication. He can change people’s shifts so they work with a manager and therefore increase surveillance. He can change people’s job description so they have some management duties and therefore change their sympathies. He can introduce comment cards, give or take away employee meals, add inventory duties, or just fire people. By changing the shape of the restaurant he can change the patterns of communication, socialization and cut down on resistance. The new shape then forms the basis for new work groups and new resistance. Generally speaking, the more conscious our solidarity has become, the more difficult it is to undermine.
The boss has the production process, money, the weight of prejudice, custom, isolation, inertia, and ultimately the law and the police on his side.
We only have each other.
WORKERS, MANAGEMENT AND WORKER-MANAGEMENT
“Class society has a tremendous resilience, a great capacity to cope with “subversion” to make icons of its iconoclasts, to draw sustenance from those who would throttle it.”
–Maurice Brinton
Our struggle against restaurant work is also a struggle against the way the work is set up–against the division of labor and the hierarchy at work. At the most basic level, we often take an interest in the jobs of other workers. In slow times, a bored waitress will prepare simple foods in the kitchen, while the dishwasher asks questions about the difference between different kinds of wines. The fact that the work process is so chopped up and specialized feels strange and unnatural to us, and we want to go beyond it. In order to form any kind of work groups, we have to treat each other as equals. This starts to undermine the divisions between skilled and unskilled and the hierarchy within the workers.
In any restaurant the workers have to be able to manage the work themselves to a large extent. We have to be able to prioritize tasks, as well as communicate and coordinate with other workers. In smaller restaurants the boss will sometimes even leave and we will have to manage everything ourselves. This means that our resentment towards the job often takes the form of a critique of how the restaurant is managed. We’ll complain that the restaurant owner “has no class” for buying cheap ingredients or for serving near-rotton food. We make comments about how if we managed the place, things would be different. We develop our own ideas about how food should be cooked and served, and about how much things should cost.
This is a constant cause of conflict, but it is also easily co-opted. Often the boss will simply give in to our desire to run things ourselves. The more disorganized and inefficient the restaurant, the more likely this is to happen. He’ll let the hostess deal with problem customers. He won’t buy enough supplies or fix machinery, and we’ll have to fix machines or bring in supplies ourselves. He’ll leave a cook alone with 10 orders at once, or a waitress with 10 tables at once saying “You work it out.” And we have to push ourselves instead of being pushed directly. In fact, part of being a good restaurant employee is having internalized the rhythm of production, and being able to push yourself hard enough that management doesn’t have to push you. In these situations we try to help each other out and do bits and pieces of each other’s jobs–our solidarity with our co-workers is used against us as a way to get us to work harder.
Some restaurant workers have made an ideology out of the struggle over the way the work is set up. They set up cooperative restaurants where there is no boss. They do the work as well as make the management decisions themselves. In these restaurants, the workers are no-longer under the arbitrary power of a boss. They often eliminate some of the division of labor and the worst aspects of customer service. They may sell vegan, vegetarian, organic, “fairly traded,” or locally grown food.
At the same time, they forget that the division of labor is brought about because it helps make money more efficiently. The boss isn’t an asshole for no reason. The boss is under a lot of pressure that comes from outside the restaurant. He has to keep his money in motion, making more money. He has to compete and make a profit, or his business won’t survive. Workers in a collective restaurant, like some “Mom n’ Pop” small businesses, have not eliminated the boss. They have merely rolled the position of boss and worker into one. No matter their ideals, the restaurant is still trapped within the economy. The restaurant can only continue to exist by making a profit. The work is still stressful and repetitive, only now the workers are themselves the managers. They have to enforce the work on themselves and on each other. This means that workers in self-managed restaurants often work longer and harder and are paid even less than those in regular restaurants. Either that or the self-managed restaurants don’t make a profit and don’t survive very long.
More common than self-management, is that management replies to workers’ struggle by trying to create some kind of community within the restaurant. They know that workers brought together in a restaurant will form groups. Instead of fostering isolation and prejudice, they foster community–a community that includes the restaurant management. This is especially common in small restaurants, where employees may even be related to each other and management. The boss may explain how tough business is, especially for a small independent restaurant like his. The boss may be gay or a woman or from an ethnic minority and try to create some kind of community based on that identity. The restaurant may not sell certain brands, might only sell “fairly traded,” organic, or vegetarian foods.
Whatever the community, the function is to smooth over the class struggle. The idea is that instead of simply standing up for our own interests, which would naturally bring us into conflict with management, we should take management’s point of view into account. We may have some problems, but our boss also has problems, and we have to come to some kind of compromise–a compromise that ends up with us working for them. Unlike tipping, this is a purely ideological way of tying workers to the work, and tends to be less effective. Still, management never has more control over the workers than when the workers believe they’re working for a good cause.
With self-management, as with the community which includes management, we are supposed to enforce the work on ourselves and on each other. Both are a response to our struggle against our situation that ultimately just creates a greater form of alienation. Our problem with restaurants is much deeper than just how they are managed. And we can’t solve our problems by working with management.
UNIONS
“The representation of the working class has become an enemy of the working class.”
–Guy Debord
As our struggles against restaurants become stronger and we look for more visible, above-ground ways of fighting, unions present themselves. Generally speaking, restaurants are now, and have always been non-union. Where unions have existed, they have followed the same path as unions in other industries, only less successfully.
Restaurants often have a very high turnover. People only last a few months. They employ lots of young people who are only looking for part-time or temporary employment. Restaurant jobs aren’t seen as desirable, and people are always looking to move to a better job. This makes the creation of stable unions very difficult. But this state of affairs is as much a result of an unorganized industry as it is a cause. Many industries were like this before unions took hold. In heavily unionized industries, employers have been forced to give up the power to hire, fire, and change job descriptions at will. Workers entrench themselves and defend this inflexibility.
Restaurants, like many areas of the service industry, have to go where the demand is. They can’t be concentrated in industrial corridors in one area of a country. Restaurant workers tend to be spread out, working for thousands of small restaurant bosses, instead of a few large ones. This means we have a thousand different grievances and it’s not easy to organize together.
Also, although there are restaurants everywhere, and they account for a large amount of economic activity, they aren’t a decisive sector. If a restaurant goes on strike, this doesn’t create a ripple effect disrupting other areas of the economy. If truck drivers go on strike, not only is the trucking company’s business disrupted, but grocery stores, malls and everyone else that depends on the goods that the truck drivers ship, are also disrupted. If a restaurant goes on strike, the main effect is that other restaurants in the area will do a bit better business. This puts us in a weak position, and means that employers are less likely to agree to pay higher wages in return for guaranteed production as they may be in other more decisive industries.
Early restaurant workers fought for the 10-hour day, the 6-day week and an end to the “vampire system” of hiring (where restaurant workers went to a café and were set up with a job by spending a lot of money on drinks or by paying a bribe to the café owner). These workers’ struggles took many different forms. There were elite craft unions which only tried to unionize waiters and cooks. There were industrial unions which would unionize anyone who worked in a restaurant or hotel in the same union. Some of these, such as the Industrial Workers of the World, even refused to sign contracts with the employer. There were also actions by restaurant workers not in unions or in any organization at all.
Employers first fought the unions, hiring scabs, using hired thugs and police to beat up workers on strike–fearing any representation of the workers would cut into their profits. As unions grew, employers were forced to bargain with them. Employers used this to their own advantage.
Joining a union became a protected right in many places. Union bargaining procedures were written into law. Workers representatives were recognized. A whole series of gains were turned on their heads.
Union dues were taken directly out of all workers paychecks. This was meant to make it easier to organize all the workers in a particular enterprise, but it also served to make the union less dependent on the union members. The unions developed a bureaucracy of paid staff and organizers. Having paid staff meant that the union activists and negotiators couldn’t be harassed or fired by management. It also meant that they couldn’t be easily controlled by workers. Paid staff aren’t on the job. They have interests different from and at times in direct conflict with the workers. The contract, which was fought for so hard, often included real gains for the workers. Employers gave in to higher wages, more security, and better conditions in return for a no-strike guarantee during the length of a contract. Management agreed to pay more, and to give up some control, in order to maintain uninterrupted production. The union was then put in the position of enforcing the contract on the workers.
The unions became institutionalized negotiators between management and the workers. They fight to keep this position. They organize workers and mobilize us against management in controlled ways. They need dues money and contracts. But when workers’ discontent gets outside their control, they fight it. They are bureaucracies trying to maintain themselves. Workers today may want to be in unions, the same way we want a good lawyer, but we don’t see the unions as our own and we are often as skeptical of them as we are of politicians or leftist sects.
The arc of the union movement isn’t just something that happened once in history. It is a dynamic we can see in union struggles over and over again. Time and again new generations of workers build up unions. Grassroots caucuses change the unions from within. The new radical union leaders replace the old union hacks, but when put in the same position, under the same pressures, they react the same way. In this way the bureaucracy is rejuvenated. Sometimes the fight to “reform our union” even takes the place of the fight against the boss. All the while production continues quite profitably.
All these things can be seen in restaurant unions, but not as dramatically as in other unions. More often than not, restaurant owners have been successful in simply crushing unionization campaigns.
Unions are built by workers, but are not the workers. The unions represent workers as workers within the work process. While they may call strikes and even break the law, their starting and ending point is us at work. They can at times and in certain places help us win better wages and conditions. As often as not they oppose even low-level struggles. And ultimately they get in our way.
Restaurant unions need there to be restaurants. We don’t.
A WORLD WITHOUT RESTAURANTS
“It is only when the routine daily struggle of the class explodes into violent activity against the bourgeoisie (the throwing of a foreman out of the window, the conflict with the police on the mass picket line, etc.), activities which require an overt exercise of their creative energies, that the workers feel themselves as human. As a result, the return from the picket line to the covert class struggle is even more frustrating than if the strike had never taken place. The molecular development of these offensives and retreats can only explode in the revolution which will enable the working class to employ its creative energies not only in smashing the old relations of production but also in establishing new social ties of a positive and creative character.”
–Ria Stone
The conditions that create intense work and intense boredom in a restaurant are the same that create “law and order” and development in some countries, and wars, famines, and poverty in others. The logic that pits workers against each other, or ties us together with management in a restaurant, is the same logic behind the rights of citizens and the deportation of “illegals.” The world that needs democracies, dictatorships, terrorists and police also needs fine dining, fast food, waiters and cooks. The pressures we feel in everyday life are the same that erupt in the crisis and disasters that interrupt everyday life. We feel the weight of our bosses’ money wanting to move and expand.
A restaurant is set up by and for the movement of capital. We are brought into the production process and created as restaurant workers by this movement. But we make the food and make it sell. The movement of our bosses’ money is nothing more than our activity made into something which controls us. In order to make life bearable, we fight against this process, and the bosses who profit from it.
The impulse to fight against work and management is immediately collective. As we fight against the conditions of our own lives, we see that other people are doing the same. To get anywhere we have to fight side by side. We begin to break down the divisions between us and prejudices, hierarchies, and nationalisms begin to be undermined. As we build trust and solidarity, we grow more daring and combative. More becomes possible. We get more organized, more confident, more disruptive and more powerful.
Restaurants aren’t strategic. They aren’t the hub of value-creation in the capitalist economy. They are just one battlefield in an international class war that we’re all a part of whether we like it or not.
In Spain in July of 1936, millions of workers armed themselves and took over their workplaces. Restaurant workers took over the restaurants, abolished tips, and used restaurants to feed the workers’ militias going off to fight the fascist armies. But the workers in arms had not gone far enough, and had left the state intact. The Communist Party soon took over the government and the police, jailed or shot the radical workers and reversed most of the gains of the revolution. Within a year, restaurants were almost back to normal, and waiters were receiving tips again, this time from Party leaders.
Every time we attack this system but don’t destroy it, it changes, and in turn changes us and the terrain of the next fight. Gains are turned against us, and we are stuck back in the same situation–at work. The bosses try to keep us looking for individual solutions, or solutions within an individual workplace or an individual trade. The only way we can free ourselves is to broaden and deepen our fight. We involve workers from other workplaces, other industries, and other regions. We attack more and more fundamental things. The desire to destroy restaurants becomes the desire to destroy the conditions that create restaurants.
We aren’t just fighting for representation in or control over the production process. Our fight isn’t against the act of chopping vegetables or washing dishes or pouring beer or even serving food to other people. It is with the way all these acts are brought together in a restaurant, separated from other acts, become part of the economy, and are used to expand capital. The starting and ending point of this process is a society of capitalists and people forced to work for them. We want an end to this. We want to destroy the production process, as something outside and against us. We’re fighting for a world where our productive activity fulfills a need and is an expression of our lives, not forced on us in exchange for a wage–a world where we produce for each other directly and not in order to sell to each other. The struggle of restaurant workers is ultimately for a world without restaurants or workers.
This is the direction we push every day. We need to push harder and better. We can’t let anything stand in our way
eco-anarchism
http://eng.anarchopedia.org/eco-anarchism
Eco-anarchism argues that small eco-villages (of no more than a few hundred people) are a scale of human living preferable to civilization, and that infrastructure and political systems should be re-organized to ensure that these are created. Eco-anarchists assert that social organizations must be designed to work with natural forces, rather than against.
It combines older trends towards primitivism, bioregional democracy, feminism (as eco-feminism), pacifism, secession and intentional community. It is the dedication to these ideals that distinguish it from the more general ‘big-G’ Green anarchism which sees a continuing role for global institutions and global definitions of fairness and safety, or at least dialogue towards those. In general, eco-anarchists reject the common notion of humanity as a whole and human dignity in particular.
One of the most influential pieces of eco-anarchist literature is Ishmael, by Daniel Quinn, which relates conversations between a man and a gorilla. This is typical of eco-anarchist literature, in which such concepts as Great Ape personhood and bioregional democracy are often taken for granted, as pre-requisites to a more peaceful society. This book won the Turner Tomorrow Fellowship Award, created by Ted Turner, which rewarded an author who came up with a new solution to environmental problems through fiction. This sponsorship and peaceful coexistence strategy makes some other anarchist movements suspicious, as they reject collaboration with groups they see as enemies. Other authors espousing eco-anarchism include Derrick Jensen, Murray Bookchin, and John Zerzan. Since Ishmael, Daniel Quinn has written several more books that focus on hierarchical and economic factors as the key to our ecological and social crises. Quinn denies any identification with anarchism. He states,”I’ve made it abundantly clear that I admire the functionality of tribal societies – and they’re certainly not anarchies.”[1]
What differentiates the eco-anarchist from the primitivist is this focus on the village and its social capital, as opposed to technology and its acceptance or rejection. What differentiates eco-anarchism from other forms of anarchism and green anarchism is the special focus on ecological integrity.
Some eco-anarchists consider the village, like the bee hive, to be the unit of human life, as opposed to the family or kin group. Assumptions about family are considered to be more important to eco-anarchists than assumptions about work roles. The eco-anarchist philosophy can be explained as an interpretation of anthropological and biological truths. Jared Diamond, an evolutionary biologist and anthropologist, wrote “The Worst Mistake in the History of the Human Race,” an article discussing the various ways in which the development of agriculture actually made life worse compared to a hunting-gathering culture. The eco-anarchist usually holds “primitive” social organizations such as bands or tribes in high regard, not for some Noble Savage concept of spiritual superiority, but because these social organizations appear to work better than civilization.
Some eco-anarchist sympathizers work on elder care issues and are involved in the Eden Alternative and Kallimos movements to create villages that include many generations of people, including elders who need care, their extended families, and the professional medical staff who care for elders and children. Both movements were founded by Dr. William Thomas, and have so far been largely a North American movement. This is seen as a way to fund eco-villages and reconcile the use of modern medical technologies with small scale living.
See also
- bioregional democracy
- Neo-Paganism
- ecofeminism
- green anarchism
- Deep Ecology
- Biocenterism
- green syndicalism
- anarcho-primitivism
- neo-tribalism
- anti-collectivism
External links
Eco-communalism
http://en.wikipedia.org/wiki/EcoCommunalism
Eco-communalism is an environmental philosophy based on ideals of simple living, local economies, and self-sufficiency (often associated with the ideologies of socialism, communalism, and sustainability). Eco-communalists envision a future in which the economic system of capitalism is replaced with a global web of economically interdependent and interconnected small local communities. Decentralized government, a focus on agriculture, and green economics are all tenets of eco-communalism.
Contents |
History
Eco-communalism finds its roots in a diverse set of ideologies. These include the “pastoral reaction to industrialization of William Morris and the nineteenth-century social utopians (Thompson, 1993); the Small Is Beautiful philosophy of E.F. Schumacher (1972); and the traditionalism of Gandhi (1993)” (Great Transition, Pg. 18).
The term eco-communalism was first coined by the Global scenario group (GSG), which was convened in 1995 by Paul Raskin, president of the Tellus Institute. The GSG set out to describe and analyze scenarios for the future of the earth as it entered a Planetary Phase of Civilization. The GSG’s scenario analysis resulted in a series of reports [1]. Eco-communalism took shape in 2002 as one of six possible future scenarios put forth in the GSG’s 99-page essay entitled “Great Transition: The Promise and Lure of the Times Ahead.” This founding document describes eco-communalism as a “vision of a better life” which turns to “non-material dimensions of fulfillment – the quality of life, the quality of human solidarity and the quality of the earth” (GT, Pg. 42).
Alternative scenarios
The eco-communalist vision is only part of GSG’s scenario analysis in the Great Transition essay which is organized into three categories. The first, Conventional Worlds, sees capitalist values maintained and only market forces and incremental policy reform trying to curb environmental degradation. The second, Barbarization, is one in which environmental collapse leads to an overall social collapse. The third, Great Transition, is a pathway that includes the “social revolution of eco-communalism” (October 2005 Monthly Review John Bellamy Foster) which finds humanity changing its relationship with the environment. Eco-communalists would be actors in a broader global citizens movement.
Philosophy
| Part of the Politics series on |
| Green politics |
 Environment PortalPolitics portal |
At its core, eco-communalism holds a mindfulness for sustainable development, a belief in human goodness, which often manifests itself through conflict resolution or multiculturalism. Also apparent is a longing for society to advance past reckless industrialism towards a more localized, environmentally palatable system.
Eco-communalism is often associated with eco-socialism, which emphasizes a movement away from capitalism and toward a less materialistic society. The word communalism itself is a term that describes social movements and theories which emphasize the centrality of the community, and eco-communalism ultimately sees the community as the catalyst to help propel the move away from greed and corporate irresponsibility. In 1983, E.F. Schumacher published Small Is Beautiful, a collection of essays in which he expressed the unsustainability of the modern world’s consumption behavior and the need for a new outlook to prevent otherwise inevitable environmental collapse: “Ever bigger machines, entailing ever bigger concentrations of economic power and exerting ever greater violence against the environment, do not represent progress: they are a denial of wisdom. Wisdom demands a new orientation of science and technology towards the organic, the gentle, the non-violent, the elegant and beautiful.”
These are the ideas espoused in the philosophy of eco-communalism – rather than a world of capitalist states and their often exploited workers driven by their own greed, eco-communalism envisions a world in which government is decentralized, settlements are integrated with larger cities, local farming is the primary source of produce, and ecological thinking and interconnectedness are the new human values (44-45). As John Bellamy Foster describes in “Organizing Ecological Revolution,” eco-communalism will be the achievement through revolutionary struggle of a more egalitarian society.” It will be one in which “a vigilant civil society would foster more responsible corporate behavior and new values would change consumption and production patterns.” (19) The GSG gives eco-taxes, social subsidies, and green accounting as examples of how eco-communalism could be practically applied (61).
Real-world application
Eco-communalism has taken root all over the globe on different levels. Towns such as Auroville, Nimbin, and the Federation of Damanhur attempt to provide an environmentally low impact way of life. Larger groups such as the Findhorn Foundation provide education to help new communities form. In addition, all of these groups and more are collaborators in the Global Ecovillage Network; which strives to support eco-communalism worldwide. Eco community Transylvania will create eco communities based on the ancient Sekler heritage.
See also
- Anti-globalization
- Back to the land
- Bioregionalism
- Commune (intentional community)
- Ecovillage
- Global Citizens Movement
- Globalization
- Great Transition
- Green anarchism
- Murray Bookchin
- Permaculture
- Planetary Phase of Civilization
- Social Ecology
External links
- http://www.tellus.org/ Tellus Institute website
- http://www.gtinitiative.org/ Great Transition Initiative website
- http://www.gsg.org/ Global Scenario Group website
- http://www.gsg.org/gsgpub.html#GT Great Transition: The Promise and Lure of the Times Ahead
- http://www.polestarproject.org/ Software the GSG used to create scenarios
- http://www.monthlyreview.org/1005jbf.htm Monthly Review entitled “Organizing Ecological Revolution”
- http://gen.ecovillage.org/ GLobal Eco-Village Network
- http://www.schumachersociety.org/ E.F. Schumacher Foundation
30 Ekim Cuma 18:30 Söyleşi – Çoruh Vadisi ve Yusufeli’nde baraj ve santrallerle yok edilmek istenen yaşam
http://www.facebook.com/event.php?eid=193107501082
31 EKİM ULUSLARARASI KARADENİZ GÜNÜ öncesinde
KARADENİZ ÜZERİNE SÖYLEŞİ 30 Ekim Cuma 18:30
“Çoruh Vadisi ve Yusufeli’nde baraj ve santrallerle yok edilmek istenen yaşam”
Av. Mehmedali Barış BEŞLİ
İnş. Müh. Mazlum ÇORUH
Ayrıca Tuncay KARAÇORLU’nun Macahel Dia Gösterisi ile Mazlum ÇORUH’un Karadeniz’in bir enerji çöplüğüne dönüştürülmesini sorgulayan “Kusursuz Enerji(!) Planı” adlı kitabının tanıtımı da gerçekleştirilecektir.
Yeşil ve Sol Çalışma Grubu, İstanbul
http://www.yesilvesol.org
Tarih: 30 Ekim Cuma
Saat : 18:30
Yer : Makine Mühendisleri Odası
KatipMustafa Celebi Mh. İpek Sk. No:9 Beyoglu-İstanbul İletişim:0535.796 81 44
Doğal Tarımın Dört İlkesi – Masanobu Fukuoka
http://yabanil.net/?tag=masanobu-fukuoka
Doğal Tarımın Dört İlkesi
24 Mayıs, 2007
Masanobu Fukuoka
Bu tarlalarda gezerken dikkatle bakın. Pervane böcekleri ve güveler telâş içinde uçuşurlar. Balarıları çiçekten çiçeğe konarlar. Yaprakları aralarsanız gölgenin serinliğinde oynaşan böcekler, örümcekler, kurbağalar, kertenkeleler ve diğer küçük hayvanlar görürsünüz. Köstebekler ve yer solucanları toprağı kazarlar.
Bu dengeli bir pirinç tarlası ekosistemi. Böcek ve bitki toplulukları burada düzenli bir ilişki sürdürüyorlar. Bir bitki hastalığının bütün tarlayı kaplamasına karşın mahsûlün hiç etkilenmediğini görmek alışılmadık bir şey değil.
Ve şimdi, bir an için komşunun tarlasına bakın. Yabanî otlar, herbisit[1] kullanılarak ve toprağın sürülmesi yoluyla tamamen temizlenmiş. Toprakta yaşayan hayvanlar ve böcekler ilaçlar sayesinde yok edilmiş. Kimyasal gübre kullanılarak toprağın organik maddeleri ve mikroorganizmaları tümüyle yakılmış. Yazın tarlalarda çalışan çiftçilerin gaz maskeleri ve lastik eldivenler giydiklerini görebilirsiniz. 1500 yıldır sürekli olarak tarım yapılan bu pirinç tarlaları, tek bir kuşağın sömürücü tarım uygulamaları nedeniyle heba olmuştur.
Dört İlke
Birincisi TOPRAĞI İŞLEMEMEKTİR, yani toprağı sürerek ya da belleyerek altını üstüne getirmemektir. Yüzlerce yıldır, çiftçiler toprağı sürmenin ürün yetiştirmek için gerekli olduğunu varsaydılar. Ama toprağın sürülmemesi doğal tarım için esastır. Toprağın sürülmesi bitki köklerinin yayılması ve mikro organizmaların, küçük hayvanların ve yer solucanlarının aktiviteleri gibi doğal yollardan kendi kendine gerçekleşir.
İkincisi SUNÎ (KİMYASAL) GÜBRE YA DA HAZIRLANMIŞ KOMPOST KULLANMAMAKTIR.[2] İnsanlar doğanın işine karışınca, ne kadar uğraşırlarsa uğraşsınlar, açılan yaraları kapatamazlar. Pervasız tarım uygulamaları toprağın ihtiyaç duyduğu besinleri yok eder ve bunun sonucunda toprak yıldan yıla zayıflar. Eğer toprak kendi haline bırakılırsa, düzenli bitki ve hayvan yaşamı döngüsüne bağlı kalarak doğal yoldan verimliliğini korur.
Üçüncüsü TOPRAĞI SÜRME YA DA HERBİSİT KULLANMA YOLUYLA YABANÎ OTLARI TEMİZLEMEMEKTİR. Yabanî otlar, toprak verimliliğini oluşturmakta ve canlı topluluğunun dengesini sağlamakta üzerlerine düşen rolü oynarlar. Temel bir ilke olarak yabanî otlar yok edilmemeli, denetim altında tutulmalıdır. Sap malçı, mahsûllerin arasına ekilmiş beyaz yoncadan oluşan bir zemin örtüsü ve geçici olarak su basmak (göllemek) benim tarlalarımda etkin bir yabanî ot denetimi sağlıyor.
Dördüncüsü KİMYASALLARA BAĞLI KALMAMAKTIR.[3] Toprağın sürülmesi ve sunî gübre kullanılması gibi doğal olmayan uygulamaların sonucunda zayıf bitkiler ortaya çıktığından beri, hastalık ve böcek dengesizliği tarımın büyük sorunlarından biri haline geldi. Doğa, kendi haline bırakıldığında, kusursuz bir denge içindedir. Zararlı böcekler ve bitkiler her zaman vardır, ama sayıları doğada, zehirli kimyasalların kullanılmasını gerektirecek miktarda artmaz. Hastalık ve böcek denetimine karşı duyarlı bir yaklaşım, sağlıklı bir çerçevede dayanıklı ürünler yetiştirmektir.
Toprağın Sürülmesi
Toprak sürüldüğü zaman doğal ortam tanınmayacak şekilde değişir. Bu gibi girişimlerin geri tepmesi, kuşaklar boyunca çiftçinin kâbus görmesine neden olmuştur. Örneğin, doğal bir alan sürüldüğü zaman yengeç çayırı (digitaria), çatalotu, labada ve kuzukulağı gibi çok güçlü otlar bitki örtüsünü egemenlikleri altına alırlar. Bu otlar kök saldıkları zaman, çiftçi her yıl yabanî otları ayıklamak gibi neredeyse imkânsız bir işle baş başa kalır. Büyük sıklıkla, tarla terk edilir.
Bu gibi sorunlarla uğraşmakta tek duyarlı yaklaşım, en başta durumu yaratan doğal olmayan uygulamalardan vazgeçmektir. Çiftçi, aynı zamanda, neden olduğu hasarı onarma sorumluluğu taşır. Toprağı sürmekten vazgeçilmelidir. İnsan yapımı kimyasal maddeler ve makineler kullanarak yok etmeye yönelik bir savaş sürdürmek yerine, sapları yaymak ve yonca ekmek ibi yumuşak yöntemler kullanılırsa, çevre doğal dengesine geri döner ve sorun çıkaran yabanî otlar bile deneyim altına alınabilir.
Suni Gübre
Toprak verimliliği uzmanlarıyla sözleşirken hep şu soruyu sormamla tanınırım: “Eğer bir tarlayı kendi haline bırakırsanız verimliliği artar mı, yoksa azalır mı?” Genellikle biraz sustuktan sonra şuna benzer bir yanıt verirler: “Evet, bir bakalım… Azalır. Hayır, hatırlarsak, bir pirinç tarlasına uzun süre hiç sunî gübre verilmediğinde, alınan ürün dönüm başına 240 kg seviyesinde sabitlenir. Toprak ne güçlenir ne de zayıflar.”
Bu uzmanlar sürülmüş ve göllenmiş bir tarladan söz ediyorlar. Eğer doğa kendi haline bırakılırsa verimlilik artar. Bitki ve hayvanların organik atıkları yüzeydeki bakteri ve mantarlar tarafından çürütülür. Yağmur suyunun hareketiyle, besinler toprağın derinliklerine taşınarak mikroorganizmalara, yer solucanlarına ve diğer küçük hayvanlara yiyecek olur. Bitki kökleri, en alt toprak kademesine uzanarak besinleri tekrar yüzeye taşırlar.
Toprağın doğal verimliliği hakkında bir fikir sahibi olmak istiyorsanız, bir ara dağlara doğru yürüyüşe çıkın ve sunî gübre olmadan ve toprak sürülmeden büyüyen dev ağaçlara bir bakın. Doğanın verimliliği hayal gücümüzün ulaşabileceklerinin ötesindedir.
Doğal orman örtüsünün kesin ve birkaç kuşak boyunca Japon kızılçamı ve sedir ağaçları dikin. Toprak zayıflar ve erozyona açık hale gelir. Diğer yandan, toprağı zayıf, kırmızı killi bir yapıda olan çıplak bir dağ alın ve çam ya da sedir ağacıyla birlikte zemin örtüsü olarak yonca ve çevrince ekin. Yeşil gübre[4] toprağı zenginleştirdiği ve yumuşattığı için, ağaçların altında yabanî otlar ve çalılar yetişir ve zengin bir yeniden gelişme döngüsü başlar. Bazı durumlarda toprağın en üstteki 10 santimlik kısmı on yıldan kısa bir sürede zenginleşir.
Tarım mahsûlleri yetiştirilmesinde de hazırlanmış gübre kullanımı terk edilebilir. Çoğu durumda, kalıcı bir yeşil gübre örtüsü ile tüm sap ve kabukların tarlaya verilmesi yeterli olacaktır. Sapın çürümesini kolaylaştıracak hayvan gübresi sağlamak için ördekleri tarlaya salardım. Eğer yavru ördekler, fideler henüz gençken tarlaya salınırlarsa, pirinçle birlikte büyürler. On ördek, bir dönüm için gerekli tüm gübreyi sağlar ve aynı zamanda yabanî otları kontrol altında tutar.
Bunu, sonradan yapılan bir otoyol yüzünden ördeklerin yolu geçerek tarlalara gidip sonra da kümese geri dönmeleri imkânsız hale gelinceye kadar yaptım. Şimdi sapların çürümesini kolaylaştırmak için az miktarda tavuk gübresi kullanıyorum. Diğer bölgelerde, ördek ve otlayan diğer küçük hayvanların kolayca kullanılmaları hâlâ mümkün.
Çok fazla gübre kullanmak da sorunlara yol açabilir. Bir keresinde, pirinç dikiminin hemen ardından, 5 dönüm yeni ekilmiş pirinç tarlasını bir yıllığına kiraladım. Tarlalardaki büyün suyu boşalttım ve kimyasal gübre kullanmadan, yalnızca az miktarda tavuk gübresi kullanarak devam ettim. Tarlaların dördündeki mahsûl normal şekilde gelişti ama beşincide, ne yaparsam yapayım, pirinç bitkileri çok kalın çıktılar ve samyelinin neden olduğu yaprak yanıklığı hastalığının saldırısına uğradılar. Tarlanın sahibine bunu sorduğumda, bana tavuk gübresini kış boyunca o tarlaya döktüğünü söyledi.
Sap, yeşil gübre ve biraz kümes hayvanı gübresi kullanarak, hiç kompost ya da ticarî gübre kullanmadan da yüksek verim alınabilir. Onlarca yıldır arkama yaslanıp doğanın toprağı havalandırma ve gübreleme yöntemini gözlemliyorum. Ve izlerken de, dünyanın kendi verimliliğinin hediyeleri olarak gayet bereketli sebze, narenciye, pirinç ve kış tahılı mahsûlleri alıyorum.
Yabanî Otlarla Başa Çıkmak
Yabanî otlarla uğraşırken akılda tutulması gereken bazı temel noktalar şunlardır:
Toprağın sürülmesine son verildiği zaman yabanî otların sayısı ciddi ölçüde azalır. Aynı zamanda, belli bir alandaki yabanî ot türleri de değişir.
Eğer tohumlar, önceki ekin hâlâ tarladayken serpilirse, yabanî otlardan daha önce filizlenir. Kış yabanî otları, ancak pirinç hasadından sonra filizlenirler, ama o zamana kadar kış mahsûlü hemen sonra filizlenir, ama pirinç halihazırda güçlü bir şekilde büyümektedir. Tohumlamayı ürünler arasında zaman boşluğu bırakmayacak şekilde zamanlamak, ekine yabanî otlar karşısında büyük bir avantaj sağlar.
Hasadın hemen ardından büyün tarla sapla örtülürse, yabanî otların filizlenmeleri yarıda kesilir. Aynı zamanda ekinle birlikte beyaz yonca ekmek de yabanî otları kontrol altında tutar.
Yabanî otlarla mücadele etmek için genellikle kullanılan yöntem toprağı sürmektir. Ama toprak sürüldüğü zaman, derinlerde yatan ve başka türlü gelişme şansları olmayan tohumlar, toprağın yüzeyine çıkarak orada filizlenme şansını yakalarlar. Bundan da öte, bu koşullarda çabuk-filizlenen, hızlı-büyüyen türlere avantaj sağlanmış olur. Bu nedenle, denilebilir ki yabanî otları kontrol altında tutmak için toprağı süren çiftçi, biraz da gerçek anlamda, kendi talihsizliğinin tohumlarını atmaktadır.
“Zararlıların” Kontrolü
Hâlâ bazı insanlar var ki, kimyasal kullanmazsa meyve ağaçlarının ve tarladaki ekininin gözleri önünde solacağına inanıyor. İşin gerçeği şu ki, insanlar kimyasalları kullanmak suretiyle, istemeden de olsa, bu temelsiz korkularını gerçeğe dönüştürebilecek koşulları hazırladılar.
Geçtiğimiz günlerde, Japon kızılçamları bir çam kabuğu biti salgınından ağır zarara uğradı. Şimdi ormancılar helikopterler kullanarak havadan ilaç püskürtme yoluyla bunu durdurmaya çalışıyorlar. Bunun kısa vadede etkili olacağını inkâr etmiyorum, ama biliyorum ki, bunun başka bir yolu olmalı.
Son araştırmalara göre, bit yanıkları doğrudan istilâlar değildirler ve aracı ipliksolucanlarının hareketlerini izlerler. İpliksolucanları ağaç gövdesinin içinde ürer, su ve besin taşınmasını engeller ve sonunda çamın kuruyup ölmesine yol açarlar. Temeldeki neden, şüphesiz, henüz açıkça anlaşılamamıştır.
İpliksolucanları ağaç gövdesinin içindeki bir mantarla beslenirler. Neden bu mantar ağacın içinde böylesine çoğalarak yayılmaya başladı? Mantar çoğalmaya başladığında ipliksolucanları orada mıydı? Yoksa ipliksolucanları, mantar zaten orada olduğu için mi ortaya çıktı? Sonunda, kimin önce geldiği sorusuna varıyoruz: Mantar mı yoksa ipliksolucanı mı?
Daha da ötesi, hakkında çok az şey bilinen ve mantara eşlik eden bir başka mikrop ve mantar için zehirli olan bir de virüs var. Her yönden müdahale üstüne müdahale gelse de söylenebilecek bir tek şey var, alışılmadık sayılarda çam ağacı hızla kuruyor.
İnsanlar çam bitinin gerçek nedenini bilemezler, uyguladıkları “çözümün” nihaî sonuçlarını bilemedikleri gibi. Eğer bu durumla bilgisizce uğraşılırsa bu ancak bir sonraki büyük felaketin tohumlarını atar. Hayır, kimyasal ilaç püskürtmeyle bitten gelen zararın azaldığını bildiğim için sevinemem. Tarımsal kimyasallar kullanmak bunun gibi sorunları çözmek için en uygunsuz yoldur ve bunun yapacağı tek şey gelecekte daha büyük sorunlara yol açmaktır.
Doğal tarımın bu dört ilkesi (toprağı sürmemek, sunî gübre ve hazırlanmış kompost kullanmamak, yabanî otları toprağa sürerek ya da herbisitlerle yok etmemek, ve kiyasallara bağlı kalmamak) doğal düzene uyar ve doğanın zenginliğinin tazelenmesine yol açar. Bütün çabam bu düşünce çizgisinde oldu. Benim sebze, tahıl ve narenciye yetiştirme yöntemimin özü budur.
***
1 Yabani otları öldürmek için kullanılan kimyasal maddelerin ortak adı.
2 Gübre olarak Bay Fukuoka beyaz yoncalardan oluşan bir emin örtüsü kullanır, dövülmüş sapları tarlaya geri verir ve az miktarda kümes gübresi ekler.
3 Bay Fukuoka hiçbir kimyasal madde kullanmadan mahsûllerini yetiştirir. Bazı meyve ağaçlarına böceklerin tırmanmasını engellemek için makine yağı çözeltisi kullanır. Kalıcı ya da geniş spektrumlu zehirler kullanmadığı gibi bir ilaçlama “programı” da yoktur.
4 Yonca, burçak ve çevrine gibi toprağı tavına getiren ve besleyen zemin örtüsü bitkileri.
DÜŞÜNSEL HİJYEN, TOPLUMSAL HİJYEN… BÜTÜN BUNLARDAN TİKSİNİYORUM
http://birgun.net/sunday_index.php?news_code=1246190155&year=2009&month=06&day=28
14:55 28 Haziran 2009
Osman Çakmakçı
Çağımızın pek de hijyenik sayılamayacak, iyi ki de değil, ortamlarından biri olan internette hijyen kelimesini rastgele arattığımda karşıma çıkan tanımlardan biri aşağıdaki gibi oldu:
“Gözle görülmeyen mikro-organizmaların hayatımız üzerinde oluşturduğu tehditleri bilmek ve farklı yollarla insan vücuduna transferlerini önlemek sağlıklı hayatın bir zorunluluğu olarak karşımıza çıkmaktadır. Hijyen kişisel boyutta başlayıp insanların yaşam alanına, oradan çalışma alanlarına ve en sonunda da kamu sağlığına etki eder. Bu konuda önemli olan hijyenin kendisi değil, ‘hijyensizlik’ durumudur. Hijyensizlik veya hijyen eksikliği kişinin ve toplumun hayatını doğrudan negatif yönde etkileyebilecek, yaşam kalitesini düşürebilecek, hatta ve hatta salgın hastalıklara yol açarak bölgeler çapında hayati tehlikeler yaratabilecek bir eksikliktir.” Buradaki “insan vücudu”, “insan” gibi kelimeleri “toplum” diye okuyunca ortaya çok enteresan farklı bakış açıları çıkıyor.
Ben, şahsen, hijyen kelimesinden nefret ederim, kavramından da tabii; çünkü hijyen görecelidir ve uzlaşımsaldır. Bir şey bir şeye göre, bir toplum bir başka topluma, bir uygarlık başka bir uygarlığa göre hijyenik sayılabilir. (Ki hijyen mecazi anlamda uygar olmanın göstergelerinden biriyken, kirlilik ilkel ve barbarlara, demem o ki belli bir uygarlığın değerlerinin dışında yaşayanlara özgüdür.) Uzlaşımsal olduğu için de her zaman dönüştürülmeye açık güvenilmez bir kavram olduğu söylenebilir. Toplum aslında kendi “statükosunu” korumak, kendi varlığını sürdürmek için icat etmiştir hijyeni ve son yıllarda da bu denli vurgulanmasının nedeni sanırım toplumun “gözle görülmeyen mikro-organizmaların kendi hayatı üzerinde oluşturduğu tehditleri bilmesinden” ya da en azından öngörmesinden, hissetmesinden kaynaklanıyor.
Hijyen insana ‘adabı muaşereti’ de çağrıştırıyor. Diyelim ki yüksek kesime dahil birinin düzenlediği bir toplantıya oraya uygun kıyafetlerle gitmek hijyene uymamaktır. Bazı restoranlar vardır, kravatsız girilmez. Ben oralara kravatsız girerek düzeni bozmaya kışkırtılırım daima. Amaç, uzlaşımsal düzeni ve hijyeni bozarak düzenin kendini sürdürmesini önlemektir. Kirlilik özgürlükse hijyen kısıtlamadır. Hiç hijyenik devrim gördünüz mü siz? Hijyen düzeni devam ettirir, muhafazakârdır. Devrimlerse hijyenik değildir. Her ne bakımdan değerlendirirseniz değerlendirin böyledir bu.
Kültürel çevrende, edebiyatta, şiirde ve sanatta hijyenik sanatçılar kadar “kirli” sanatçılar da vardır. “Kirli” sanatçılar çığır açanlardır, hijyenik olan muhafazakârlar ise varolan düzeni sürdürürler varolan kabul görmüş, uzlaşımsal değerleri her zaman baştacı ederler.
Bizim edebiyatımızın en “kirli” yazarlarından aklıma ilk gelen ilk ikisi Sait Faik Abasıyanık ile Oğuz Atay’dır. Bu iki yazarın kelimeleri tıpkı gözle görünmez mikro-organizmalar gibi toplumun katmanları arasına sızarak toplumsal katılığı yumuşatırlar. Sait Faik her daim toplumun altta kalan kesimlerine (her ne kadar duygusal da olsa) bir bakışla yaklaşırken, diyelim Oğuz Atay kafa karışıklığını, ruh büzülmesini, kuşaklararası çatışmayı, toplumla bir türlü uyum içinde olamamayı dile getirerek hijyeni bozarlar. Atay, ruhsal zafiyeti göstererek, bir anlamda zayıflığı anlatarak, hijyenik olan “güç”ün karşısına dikilir. Toplumda güçlü olmak, onun kurallarına harfi harfine uyarak suyun yüzüne yükselmek, sınıf atlamaktır. Toplumda ‘tutunamayanlar’ her zaman için toplumun başbelasıdırlar ve hiç de hijyenik değildirler.
Dünya edebiyatından artık söz edile söz edile can sıkıcı bir hal almış olan Charles Bukowski pisliğin sözcüsüdür, ayyaşlığı, dolayısıyla esrimeyi yüceltir. Onun toplum içindeki tesadüfi yürüyüşlerinde yanında her zaman alkol vardır. Allen Ginsberg, Jack Kerouac gibi Beat guruları da toplumun dakik, dolayısıyla sağlıklı, eh dolayısıyla da hijyenik işleyişinin içinde başıboş, öngörülemeyen, dolayısıyla da hesaplanamaz bir hareket içindedirler. Beat Kuşağı’nın ‘esin perisi’ Neal Cassady Türkçe’ye de çevrilen ‘One Third’ (Üçün Biri) adlı kitabında çaldığı sayısız otomobille ABD’nin bir ucundan diğer ucuna yaptığı ruhani yolculukları anlatır. Demek ki durağanlık hijyeniktir de, devamlı hareket halinde olmak “kirli”dir. Tehlikelidir. Toplumun dengesini bozar.
Demem o ki, genel olarak toplumun doğru ve sağlıklı kabul ettiği değerlerdir hijyen. Bu değerlere sığmayıp bunlara aykırı davrananlar “kirli”dir. Ama kime ve neye göre? Tabii ki yerleşik düzene göre. Öyleyse hijyen-kirlilik diyalektiğinde ilerici olan kirliliktir, sınırları zorlayan kirliliktir, hiç açılmamış kapıları açanlar kirlidir. Hijyenik olanlar merak bile etmezler.
Kusarak toplumu kirletiyor olabilirim, ama hiç olmazsa içimi temizliyorum.
Üretim Fantazmı
Devrimci imgelemin yakasını bırakmayan hayaletin adı: üretim fantazmıdır. Hiçbir şey bu fantazmın bir üretkenlik romantizmine yol açmasını engelleyememektedir. Üretim biçimini eleştiren düşünceyse üretim ilkesine ses çıkartmamaktadır. Bu düşünceye eklemlenen tüm kavramlar yalnızca üretim adlı biçime hiç dokunmamaktadırlar. Kapitalist üretim biçimi eleştirisi sayesinde elde ettiği o ideal görünümle, karşımıza aniden çıkan da zaten bu biçimdir. Oysa ilginç bir bulaşma yöntemiyle, devrimci söylevi, üretkenlik terimleriyle güçlendirmeye çalışan da aynı biçimdir.
s.13
…neye baksanız karşınıza bir üretim söylevi çıkıyor. Nesnel amaçlara da sahip olsa, kendi kendine büyümeyi de amaçlasa bu üretkenlik sonuçta bir değer gibi algılanmaktadır. Üretim hem sistemin hem de radikal eleştirisinin leitmotifidir! Terimler üzerindeki bu türden bir konsensus insanda kuşku uyandırmaktadır…
…Marx, homo economicus adlı hikayeyi yani sistem, değişim değeri, Pazar, artı değer ve biçimlerinin doğallaştırılma sürecini özetleyen bu miti yıkmıştır. Ancak bunu işgücünü bir eylem olarak ortaya çıkarabilmek, çalışmanın insanın değer üretmesini sağlayan özgün bir güç olduğunu gösterebilmek amacıyla yapmıştır. Oysa bu durumda böyle bir girişimin her türlü insani malzeme, arzu ve değiş tokuş olasılığını değer, amaç ve üretim terimleriyle kodlamaya yönelik bir simulasyon modeli ya da nedensiz bir sözleşmeye indirgeme niyetinde olup olmadığı sorusunun sorulması gerekir. Çünkü her türlü çözüm olasılığı amaç, sayı ya da değerden yoksun bir ortamda üretim, şifre çözümünü zorunlu kılan bir koda benzemektedir. Bu ise dünyayı nesnel bir yoldan dönüştürmeye mahkum edilmiş insanı rasyonel terimlerle açıklar gibi yapan devasa bir bilinçaltı çözümlemesidir. İnsanlar artık hemen her yerde kendilerine sunulan bu değer ve anlam üretim tablosuna göre oynamayı, sorumluluk almayı ve sahneye çıkmayı öğrenmişlerdir… İnsanın kendi kendisinin gösterilenine dönüştüğü, aslında bir yeniden canlandırma düzenine ait olduğu sanılan bu müthiş fantazm, biçimlendiremediği bir kendi kendini dışavurma ve birikim sürecinde değer ve anlamın içeriğini temsil etme gayretindedir.
s.14-15
…”Bir artık değer üretebilecekleri halde!” böyle bir şey üretmeyen ilkeller karşısında her defasında afallanılmaktadır. Gelişmek, üretken olmak istememesi mümkün olmayan Batı için bu olay her zaman bir anomali, üretimin reddedilmesi olarak görülmüştür ki, kendi üretmiş olduğu postulat açısından bunun bir mantığı vardır. İlkellerin “üretici oldukları” düşüncesi kabul edildiği zaman bile daha çok üretmek istememelerinin nedeni anlaşılamamaktadır… Vahşiler “doğa”nın ta kendisidir. “Yeterince” elde ettikleri zaman “üretmeyi” durdurmaktadırlar –bu formülde şaşkınlığa dayalı bir hayranlığın yanısıra ırkçı bir acıma duygusu da vardır. Üstelik bu doğru değildir. Çünkü onlar gerektiğinde “hayatta kalmak için gerekli olanın altına” inmeyi bile göze alarak ürettiklerini şölenlerde tüketmektedirler. Siane’lıların beyaz uygarlıkla ilişkiye geçtikten sonra onlarla yaptıkları değiş tokuş sonrasında ellerinde kalan artığı şölenlere nasıl aktardıklarını çok güzel bir şekilde gösteren Godelier ısrarla: “hemen her durumda ilkel toplumlar bir artık değer üretebilecekleri halde bunu yapmamaktadırlar”; daha da güzeli: “Bu artık, hep potansiyel bir artık olarak kalmaktadır!”, “Görünüşe göre onları bu artığı üretmeye zorlayan hiçbir neden yoktur” demektedir.
s.68-69
J. Baudrillard, Üretimin Aynası
Reklamlar İnsana ve Doğaya Karşı… FİKRET BAŞKAYA
Birşeyi satın almadan önce ve mutlaka bu bana gerçekten gerekli mi? sorusunu sorabiliriz. Reklamların kölesi olmamanın mümkün ve gerekli olduğunu kendi yaşamımızda gösterebiliriz. İnsan mutluluğuyla sahip olunan eşya arasında doğru yönde bir ilişki olduğuna dair genel-geçer yaygın ama saçma kabulün dışına çıkabiliriz.
Fikret BAŞKAYA baskayafikret@gmail.com İstanbul – BİA Haber Merkezi04 Temmuz 2009, Cumartesi Kapitalizm, mantığının ve temel işleyiş ‘yasalarının’ bir sonucu olarak, her seferinde daha çok üretmeden varolamıyor veya her ileri aşamada daha çok üretmeye mahkûm. Lâkin, her seferinde daha çok üretebilmesi, üretilenin tüketilmesiyle mümkün. İkincisi, kapitalist üretimde asıl amaç insan ihtiyaçlarını karşılamak değil, kâr etmek üzere değişim değeri üretmektir.
İnsan ihtiyaçlarının tatmin edilmesi gereğiyse, kâr etmenin bir türevidir. Oysa medenî bir insan toplumunda, insan ihtiyaçlarını tatmin etmek üzere kullanım değeri üretilmesi gerekirdi. Şimdilerde insanlığın yüzyüze geldiği sayısız kötülükler, ve saçmalıklar, araçlarla amaçların yer ters-yüz olmasının, velhasıl öküzün arabanın arkasına koşulmasının sonucu…
Bu kepazelik kendinden menkûl bir bilim ve sürekli kutsanan bir yeni, yenilik/yenilikçilik retoriğiyle tartışılır ve anlaşılır olmaktan çıkıyor. Sistem üretim ve tüketim çılğınlığı üzerine oturuyor ama bu dünyada üretimin de tüketimin de bir karşılığı var, olması gerekiyor. Zira dünyanın kaynakları sınırsız değil. Türkçenin henüz öztürkçeleştirilmediği dönemde, tüketim ve tüketici yerine, istihlâk ve müstehlik kelimeleri kullanılırdı.
Bilindiği gibi, istihlâk helâk’tan türemedir. Helâk: mahvolma, ölme, harcanma… gibi anlamlara geliyor. Fransızca’da Latince cum-summa dan türeme kelimelerden biri olan consumer de bitirmek, yok etmek, öldürmek, yakıp kül etmek… gibi anlamlarla yüklü… O halde insanların yaptıklarının, ne anlama geldiğinin bilincinde olmaları önemli. Eğer daha çok tüketmek daha çok tahrip etmek, daha çok yok etmek, daha çok kirletmek, daha çok atık [çöp] demekse, şu tüketim çılgınığının saçmalığı açık değil mi? Bu sefil durum bir önkabule dayanıyor: daha çok tüketmek daha büyük mutlulukla özdeş sayılıyor. Tükettiğin kadar mutlusun, tükettikçe mutlusun, ne kadar çok tüketirsen o kadar çok mutlusun…
Elbette çelişki ve saçmalık bununla sınırlı değil, öyle bir burjuva uygarlığı ki, birilerinin [azınlık] daha çok tüketebilmesi, başkalarının [çoğunluk] gerekli olanı tüketemez duruma gelmesiyle, yaşam için gerekli asgarî araçlardan yoksun bırakılmasıyla mümkün… Şimdilerde 1 milyar insan açlıkla cebelleşiyor, yılda silahlanmaya 1400 milyar dolar, reklamlara da 450 milyar dolar harcanıyor… Sadece bu rakamlar burjuva uygarlığının ne menem bir şey olduğunu, insanlığı ne duruma getirdiğini göstermeye yeterli değil mi?
Maddi tüketimle insan mutluluğu arasında doğru yönde bir ilişki olduğunu varsaymaktan daha büyük aymazlık olabilir mi? Sistem, çoğunluğu akıl almaz bir sefalete mahkûm ederken, çok tüketen azınlığı da insanlıktan çıkarıyor ama ne hikmetse ona da ‘mutlu azınlık’ diyorlar… Demek ki, herkes için aynı anlama gelen bir mutluluk tanımı yok… İşte onca öğünülen, onca yüceltilen kapitalist uygarlığın marifeti… Ortalıkta medeniyet tanımına uygun birşey var mı?
Adına yarışır, medenî bir insan toplumunun bazı değerlere dayanması gerekir, işte paylaşım, dostluk, kardeşlik, karşılıklı saygı ve sevgi, zayıfları kayırma, hoşgörü, eşitlik ve özgürlük bilinci, estetik duyarlılık, estetik-entellektüel etkinlik, v.b… Sadece ahlâk dışı değil, ahlâka da karşı olan kapitalizmin kitabında bunların hiçbirine yer yoktur. Orada söz konusu olan rekabet, para, güçlünün yasasıdır ve insanın ürettiği eşya [şeyler] onu üreten insandan daha ‘değerlidir’…
Kapitalist sistemin devamı için daha çok üretme zorunluluğu var ama üretmekle iş bitiyor. Üretilenin mutlaka satılması [realizasyon] gerekiyor. Fakat sistemin kaçınılmaz olarak bir kutupta zengilik biriktirmesi, karşı kutupta yoksulluk ve sefalet biriktirmesine bağlı olduğu için, üretilenin satılması yani realizasyon ekseri sorun oluyor. Kapitalizm toplumsal eşitsizlik yaratmadan ve onu derinleştirmeden yol alamıyor. İşte reklamın ve reklamcının pis misyonu bu aşamada ortaya çıkıyor ve söz konusu pürüzü aşmak üzere devreye giriyor.
Reklam potonsiyel müşterilerin [satın alabilir durumda olanlar] daha fazla satın almasını sağlamak üzere kelimeleri deforme ediyor, dili ve sembolleri manipüle ediyor, kelimelerin ve kavramların içini boşaltıyor. İnsanlarda satın alma istek ve arzusunu harekete geçirmek için göze pek görünmeyen bir strateji uyguluyor. Bütün bu reklam stratejisinin amacı insanları satın almaya ikna etmek ve o amaç için aldatmaktır. Reklam, kimi zaman gülünç, kimi zaman ‘sempatik’, kimi zaman da şaşırtıcı görüntü, imaj ve dille tehlikeli bir iş yapıyor, sürekli yenilenen bıktırıcı imajlar, sözler, görüntüler, sesler, vb. insanları alıklaştırıp- yaşamın anlamını yok ediyor. İnsanların düşünme yeteneğini köreltiyor, iyiyle- kotü, doğruyla-yanlış, güzelle-çirkin ayrımı yapmasını zorlaştırıyor. Bunları yazarkan reklamcı taifesinin: ” siz insanları akılsız, öyle kolay kandırılır yaratıklar olarak mı görüyorsunuz, bu onlara harekettir…” dediklerini duyar gibiyim ama dananın kuyruğu öyle değil. Zira yaptıkları söylediklerini yalanlıyor. Asıl amaçları insanları satın almaya ikna etmek üzere etkilemek değil mi?
Oysa insanlar pekâlâ manipüle edilebiliyor ve etkilenebiliyor, ve şartlandırılabiliyor… Elbette bıktırıcı tekrar da işlevsiz değil. Bu yüzden George Orwell haklı olarak: “64 bininci tekrarda herşey gerçek haline gelir” demişti… Gerçekten birşey ne kadar çok tekrarlanırsa bilinç altına yerleşme olasılığı da doğru orantılı olarak büyüyor… Bu konuda şartlı refleks denilenle ilgili bildiğinizi hatırlamanız yeterli…
Fakat reklamcı sadece mal satmanın hizmetinde değil, politika pazarında da etkili, zira politika da giderek metalaşmış bir faaliyete dönüştü. Seçilmenin yolu artık reklamdan ve reklamcıdan geçiyor. Bu politikanın iflası demektir. Şunun için ki, mâlûm “politika toplumsal yaşamı adalet içinde düzenlemek” anlamındadır… Oysa reklam ve reklamcının istediği yurttaş değil tüketicidir… Reklamcının başarısı insana insanlığını unutturmaktan geçiyor.
Ünlü çokuluslu reklam şirketi DDB’nin patronu Bill Benbach : “Onları bön ve aptal hale getir [ Keep them simple and stupid]” derken, reklamla amaçlananın ne olduğunu pek de nâzik olmayan bir üslûpla ifade ediyordu… Reklamcı her türlü imkân ve aracı kullanarak potansiyel müşteriyi satın almaya ikna ediyor. Bu amaçla insanları ‘çocuklaştırması’ gerekiyor… Başka türlü söylersek reklamcının imâl etmek istediği insan ‘çocuk olarak kalmış, çocuklaşmış büyüklerdir’… ‘büyümüşte küçülmüş değil de, küçülmüş de büyümüş… Şu malı veya hizmeti satın alırsan mutlu olursun, almadığın zaman mutsuzsun. O halde reklamın önce insanda mutsuzluk duygusu, eksiklik duygusu yaratması gerekiyor ki, mutluluğa terfi etmek üzere önerilen ürünü satın alsın. Velhasıl mutsuzluk durumundan kurtulmanın yolu satın almaktan geçiyor…
Elbette sadece satın almak değil, herkesin aynı şeyi satın alması, daha çok, daha çok ve daha çok satın alması… durmadan satın alması… Öyle bir insan ki, nedensiz ve amaçsız, dur durak bilmeden satın alıyor, satın almak için satın alıyor ve satın aldığı için ‘mutlu’ olduğunu sanıyor. Reklam sahip ol diyor, insan ol demesi mümkün değil. Metroda bir reklam gözüme batmıştı… batmaması mümkün mü…
İştahla çukolatalı pastayı yiyen genç kızın resminin altında: ” mutlu et kendini” yazılmıştı. Reklamda sanki iki farklı kişilik resmediliyordu veya genç kızın kişiliği ikiye bölünmüştü: biri mutsuz olan ve pastayı yiyince mutlu olacak olan, diğeri de yeme fiilini gerçekşetirmek üzere pastayı satın alacak olan… Reklamların tahribatının nerelere vardığının sadece bir örneği… Asgari sağduyu ve düşünme yeteneğine sahip biri daha çok sahip olmak eşittir daha büyük mutluluk denklemine itibar eder mi? Ne kadar sembol ve değer varsa insanları tüketim düşkünü, tüketim bağımlısı [ alkol, uyuşturucu… bağımlısı gibi] yapmak üzere seferber ediliyor…
Bir şey üretmek demek doğadan birşeyler almak, eksiltmek demek ve kullanılan doğal kaynaklar sınırsız değil. Kapitalist üretim ve onu meşrulaştıran kendinden menkûl “iktisat bilimi”, doğal kaynakların sınırsız olduğunu ilân etti. Böyle bir saçmalığa insanlar inandırıldı.
Reklamlar her gün binlence defa ‘daha çok tüket’ diyor lâkin üretilenin çoğu çöpe atılıyor. Çöpe atmak için üretimin kural haline geldiği bir dünyada milyonlarca insan açlıktan ölüyor ve hâlâ kapitalist üretim tarzının yegane rasyonel üretim tarzı olduğuna insanlar inandırılmak isteniyor. Üretim ve tüketim çılğınlığı ve atıklar doğa tahribatını derinleştirirken, insanı, toplumu ve doğayı kirletiyor. Aslında çöp dağlarına bakarak insanlığın içine sürüklendiği sefil manzaraya dair fikir edinmek mümkün… Reklamlar üretilenin eskimesine izin vermiyor.
Yeni olan muteberdir düşüncesi sürekli yenilenip, tam bir saplantı haline getiriliyor ve tabii durmadan şeylerin yenileri üretiliyor ve yeniye sahip olmak mutlu olmak demek… Reklamlar ürün fiyatlarını yükseltiyor ve ‘kaliteyi ucuza’ aldığını sanan şanslı tüketiciye yükleniyor. Ödediğiniz fiyata reklam maliyeti de dahil…
Reklamlar basın özgürlüğünün de düşmanı. Şimdilerde yazılı basın, radyo ve televizyon reklamlarla ayakta kalabiliyor ve reklamı verenler de büyük çokuluslu şirketler. Şirketler reklamı kestiğinde televizyonun da fişi kesiliyor, gazeteler kapanıyor, radyolar susuyor. Böyle bir durumda gazetecilerin reklamı eleştirmesi mümkün mü? Reklamı yapılan malın kalitesine dair itirazda bulunabilir misiniz?
Zaten reklam tek yönlüdür ve reklama maruz kalanın söz hakkı yoktur. Reklamlara dair eleştirel bir yazının, haberin yayınlanması mümkün mü? O zaman ancak reklamı sorun etmeyenler büyük medyada yer bulabilirler ve yalan ve tahrifat korosuna dahil olabilirler. Mesele okuduğunuz bu yazının veya benzerlerinin büyük gazetelerde yayınlanması, televizyonlarda yankı bulması mümkün mü? Böyle bir ortamda da başta yazılı basın olmak üzere medya denilenin bir tür reklam kataloğuna dönüşmesi kaçılınmaz… Oysa basının [veya medyanın densin] adına lâyık olabilmesi, paranın ve devletin iktidarından bağımsız olmasıyla mümkündür.
Reklamlar israfın hizmetinde ve insanlara markalarla tuzak kuruluyor. Marka, malın kalitesini sorun etmeyi engelliyor ve değerinin çok üstünde satmanın da garantisi. Üstelik marka mal almak marifet sayılıyor. Ucuzluk kampanyaları ve promosyonlar israfı daha da büyütüyor. İnsanlar ucuza satın alma yanılsaması tuzağına düşürülüyor. İki alana üçüncüsü bedava türü kampanyalar insanlara ihtiyaçları olmayan şeyleri satmak demek.
Bir insanın ihtiyacı omayan şeyleri ucuz olduğu için satın alması ne anlama geliyor? Ucuza satın alma da ekseri bir yanılsama olmak kaydıyla. Kaldı ki, gerçekten ucuzsa bile ucuza satın almak uzun vadede itibar edilebilir birşey de olmamalıdır. Mallar emek harcanarak üretiliyor ve ucuza üretilmesinin koşullarından biri ve başlıcası da üreticinin, işçinin, esnafın, çiftçinin aşırı sömürülmesidir ki, bunun uzun vadede bumerang etkisi yaratması kaçınılmazdır. Reklamlar satın alma gücü olmayan insanları da ‘marka’ mallar satın almaya özendirip borçlandırarak düşük gelirli ailelerde gereksiz sıkıntılar, dramlar, huzursuzluklar yaratıyor, gençleri suça özendiriyor…
Tüketiciyi manipüle eden, gereksiz ihtiyaçlar yaratan, doğa tahribatını derinleştiren, erkek egemenliğini ve önyargıları petiştiren, ürün fiyatlarını yükselten, insanları bunaltan, çevreyi kirletip-çirkinleştiren, sürekli yalan söyleyen… reklamlara karşı çıkmak gerekli ve mümkün. Bu saldırıya başta örgütlenerek, örgütlerle karşı çıkmak mümkün ama bireysel planda da yapılabilecek şeyler var ve bu ikisi birbirini tamamlamak durumunda. Reklam karşıtı örgütler oluşturmak ve muhalif örgütlerin bu konuda duyarlı ve sorumlu davranmalarını sağlamak için çaba harcanabilir.
Kaldı ki, kapitalizme karşı mücadele ettiğini söyleyen örgütlerin reklamın tahribatı karşısında tepkisiz kalmaları, onu ciddiye almamaları anlaşılır birşey değildir… Her birimiz gönüllü yetingenlik tercihi yapabiliriz. Sade yaşamanın, azla yetinmenin insanlık demek olduğu düşüncesini yaygınlaştırmak üzere pekâlâ işe kendimizden başlayabiliriz… Kapitalizmin ve reklamların dayattığını değil de ihtiyacımız olana sahip olmakla yetinebiliriz. İsraf ordusundan firar edebiliriz. Birşeyi satın almadan önce ve mutlaka bu bana gerçekten gerekli mi? sorusunu sorabiliriz. Reklamların kölesi olmamanın mümkün ve gerekli olduğunu kendi yaşamımızda gösterebiliriz. İnsan mutluluğuyla sahip olunan eşya arasında doğru yönde bir ilişki olduğuna dair genel-geçer yaygın ama saçma kabulün dışına çıkabiliriz.
Asıl zenginliğin meta dünyasının dışında olabileceği düşüncesini yaygınlaştırabiliriz. Bunun için de işe sürüden ayrılarak başlayabiliriz… Bu vesileyle reklamı sanat sayanlarla, reklamlarda rol alan sanatçılara da bir çift sözüm var: Bir kere reklam kirletiyor ve kirletme eylemiyle sanatın bir ve aynı şey sayılması abestir. Bizzat reklamın varlık nedeni sanatın ve sanatçının inkârıdır; ikincisi, gerçek sanatçının reklamlarda rol alması, bir şekilde reklama bulaşması kabul edilebilir değildir. İnsanları aldatıp-alıklaştıran, kirli ve kirleten reklamlarda rol almayı, bu sefil oyunda kendini maskara etmeyi içine sindiren biri kendi varlık nedenine ve kendi etiğine ihanet etmiştir.
Sanat güzelin ve daha güzelin, hayatı güzelleştirmenin, ona anlam katıp-zenginleştirmenin hizmetinde, reklam da yalanın, insanı ve toplumu kirletmenin, doğayı tahrip etmenin hizmetinde olduğuna göre…(FB/EÜ)
http://bianet.org/biamag/medya/115640-reklamlar-insana-ve-dogaya-karsi
Öfke – Michael Tobias
Acıyı hissetmek için kurban olmak gerekmez… “Parlak bir anlatım, gerçek bir sayfa çevirtici. Michael Tobias işe, acıyı hissetmek için illa kurban olmanın gerekmediğini anlatarak koyuluyor. Ayrıntılar, duygular, heyecan, hırs ve yakıcı intikam ateşi. Evet, intikam… bedel ödetme… Hayvan tacizcilerinin 1984’ü…” Keith Mann, ALF (Hayvan Özgürlüğü Cephesi) eylemcisi. Halen, “terörist” eylemlerde bulunmak suçuyla hapistedir.
Geleneksel toplumların insan ve doğa arasında kurmayı başardığı uyum, aydınlanma sonrasında insanın egemen olduğu ve diğer bütün canlıların onun için varolduğu inancıyla bütünleşen büyük ve karmaşık bir hiyerarşi zinciri yarattı. Geleneksel toplum üyeleri doğaya müdahaleyi en aza indirgeyip, bütün canlı türleri ile akraba olduğu varsayımdan yola çıkarak, hem kendini hem de doğanın bütün görünüşlerini yüceltmeye uğraşıp, büyülü bir dünya yaratma telaşına girerken, modern insan, doğanın büyüsünü bozup, kendi dışındaki her şeyi işlevsel ve akılcı bir bakış açısının yarattığı korkunç bir ideoloji ile bütünleştirdi. Bu ideolojinin merkezinde insan vardı ve o insan doğanın hakimi, kendi dışındaki tüm türlerin efendisi, yaratan ve yok eden kötü ruhlu bir tanrıydı. Aslında doğanın denetim altına alınması aynı zamanda insanın da denetim altına alınması anlamına geliyordu ki; bugünkü insan trajedisinin kökeninde de aynı ideolojinin izlerinin bulunduğunu görmek için fazla çaba harcamaya gerek yoktu. Bu nedenle çağdaş devrimci akımlar, siyasetçiler ve benzerleri önemsemese de, doğanın zincirlerinden kurtulması, insanın özgürleştirilmesi mücadelesinin de bir bileşeni olduğu artık kuşku götürmez bir gerçek olarak karşımızda durmaktaydı.
Daha fazla…Modern insanın bu trajedisi, onu yozlaştıran, alçaltan, kimliksizleştirip, kendi doğasından kopmasına neden olan büyük bir yıkımında başlangıcıdır. Bu nedenle Modern insan alçaktır ama alçak doğduğu için değil, alçalmadan yaşama şansını yitirdiği için bu böyledir. O kadar yozlaşmıştır ki, doğanın karşısına çıplak elle çıkmaya cesaret edemediğini haykırmak yerine o, doğayı fethetme adına, silahlarıyla donanmış büyük ve haşin bir orduyu salar yağmur ormanlarına. O kadar gaddardır ki, sadece bitip tükenmez açlığı bastırma sevdasına bütün bir sığır türünün tüm bireylerini bir ahıra kapatıp, birer idam mahkumu gibi, tümünü kılıçtan geçirme işini sadece bir zaman sorununa indirgeyebilir. Tüm hayvanların yumurtalarını çalan, bütün balık türlerini tüketen odur. Ağaçları kesen, kesecek ağaç bulamayınca plastiği üreten odur. Atmosferi zehirleyen, ozonu delen, utanmazca yeni felaketleri hazırlamak için, yeni buluşlar peşinden koşan odur. Binlerce fareyi, binlerce maymunu deneylerinde birer canavara çeviren onun kültürüdür. “Vahşi” olduğu için köpekbalıklarını öldüren, timsahların derisinden ayakkabı yapmayı düşleyen onun uygarlığıdır. Ondan başka hiçbir canlı, balinaların ya da fokların yağlarını depolamayı düşünmez. Onun dışında hiçbir tür hayvanları yararlı ve zararlı diye ayırmayı beceremez. Onun dışında hiçbir canlı, bir başkasını evcilleştirip, kendi hizmetinde kullanmayı planlayamaz. Onun uygarlığı dışında hiçbir şey, atmosferi kirletip, ardından hijyen dolu steril bir mekan tasarlayamaz. Modern çağ kibirli olmanın erdem, alçak gönüllüğün sefalet, egemenliğin kutsal kabul edildiği karanlık bir uygarlık yaratmıştır.
İşte tüm bu nedenlerle akılcılık da iflas etmiştir. Çağdaş insani yıkımın önüne akılcı yöntemlerle çıkmanın olanaksızlığı ve hepsinden önemlisi insan olarak varolabilmek için, önce insanı kutsayan bu uygarlıkla hesaplaşılması zorunluluğu, öfkeden ve cesaretten yoğrulmuş yeni bir umut arayışını da beraberinde getirmektedir.
Öfke adıyla Versus Kitap’tan yayımlanan roman bu umut arayışının felsefesi üzerine kurulmuştur. Hayvan Hakları Mücadelesini; zavallı, acı çeken canlılara yardım edebilme mücadelesi kolaycılığından çıkaran, hayvanların özgürleşebilmesinin, insanın özgürleşme mücadelesi ile yan yana sürdürülmesi gerektiğini savunan yazar, kurbanın acısını anlayabilmek için kurban olmanın gerekmediğini, ya da başka bir deyişle acı çeken ezilen, bir tek canlının varolduğu koşulda insan dahil hiçbir canlı türünün asla özgür olamayacağını anlatmaya uğraşmaktadır. Kitap, eğer özgürlük için umut var olmaya devam edecekse; çağımızda öfke duymanın ve cesaret göstermenin varoluşun neredeyse tek biçimi olarak kaldığını anımsatmaktadır. Aynı yayınevinden daha önce çıkan Suptopia romanındaki kahramanların modern toplumun karşısından neredeyse klişeleşmiş yalnızlıkları ve çaresizliklerine karşı, Öfke tek başına olsa dahi her bireyin sorumluluğu olduğunu, o sorumluluğun da insan olabilmek için elimizde kalan son şans olduğunu hissettirmektedir.
“Kim adaletsizliğe isyan etmez? Ya da kim, tüm pislikleri birden temizleme hayali kurmaz? Kurbanların siyah veya beyaz, masum çocuklar, savunmasız hayvanlar veya ormanlar olması fark eder mi? Michael Tobias, tüm bu umarsız düşünceleri hayata geçiriyor, ahlâkı serüvenle, eylemi öfkeyle harmanlıyor ve ortaya yürekten kopmuş, bilgelikle yoğrulmuş dehşetli bir hikâye çıkarıyor. Bazı kişi ve kurumlar, ÖFKE’nin gerçek hayatta yer bulup bulamayacağını düşünerek uykularından olmalı.” Ingrid E. Newkirk, PETA (Hayvanlara Ahlâki Muamele için Mücadele Edenler) başkanı.“Öfke, bize, nedensiz ve sonunu düşünmeden hareket etme eğilimlerimizi hatırlatıyor. Bize kutsalla küfür arasındaki köprüyü aşırtıyor, yaşamın doğasını ve şefkatin önemiyle gerekliliğini derinden fark ettiriyor. Michael Tobias, bizi kendimizle yüzleştiriyor.” Steven Seagal, oyuncu, yönetmen, yapımcı.
“Bu aşırı kişisel anlatı, insanların, insan olmayan yaratıklar üzerindeki sürgit taciziyle hesaplaşan hem cüretkâr, hem de rahatsız edici bir yolculuk… Türünün en tartışma hak eden örneği ve mutlaka okunmalı. Tüm bu zor konularda belli bir aydınlık yaratacağına eminim.” Marc Bekoff, Colorado Üniversitesi Organizmik Biyoloji Profesörü ve Hayvan Hakları Ansiklopedisi (1998) editörü.
“Cinayet, saldırı ve gizem; hepsi hayvan hakları konusu içinde! Mümkün değil mi, diyorsunuz? Bu kitabı okuyun.” William Shatner, Oyuncu.
…umudun iki güzel kızı var: öfke ve cesaret
Dilaver Demirağ’dan Ekoköylere Dair – İşte Şimdi Ayvayı Yedik
İşte Şimdi Ayvayı Yedik
May 11
yazan: Dilaver Demirağ
Karşı ütopyaları okuyanlar bilir, orada son derece yumuşak, hatta son derece demokratik gözüken sistemler vardır ama aslında totaliterdirler. Kapitalist-endüstriyalist sistemde böyle. Ne kadar demokratik, ne kadar özgürlükçü bir sistem değil mi kapitalist AB kendi karşıtını bile finanse ediyor. AB Fonundan aldığınız para ile bir yerlerde komin kurup yine AB fonlarından para ile dünyadan komünal turist alıyorsunuz. Tavaf eder gibi post modern zamanların AB finansmanlı komününü ziyaret ediyor, orada zaman geçirip meditasyonunuzu yapıp, komünde çalışıyor, doğayla berber olmanın tadının çıkarıyorsunuz. Komün memnun siz memnun, eh sistemde devlet de memnun. Meditasyon yapan ve sistemin ona açtığı alanda kapitalizmin dışında paylaşmacı bir toplumsal vahanın mümkün olduğunu görüyorsunuz ama bu komünler adeta egzotik kuşlar gibi. Türü nadir bulunuyor, yaşam komünde aka dursun dışarıda kapitalizm hayatını devam ettiriyor. Üstelik komün de ona para kazandırmaya devam ediyor. Buraları ziyaret etmek için en azından seyahat ediyorsunuz. Ulaştırma şirketleri de ne güzel para kazanmaya devam ediyor.
Sistemle mücadele konusunda büyüyen ya da yağ lekesi gibi yayılan karşı ekonomik birimler tezini savunan benim bu olay karşısında bir can sıkıntısı yaşamam garip aslında. Öyle ya işte savunduğum şeyin hayata geçmiş bir örneği ve insanlara esin veriyor. Leke bu esinler ile gün geçtikçe daha çok büyüyebilir. Böylece sistem içerden giderek artan basınçla bir anlamda kendiliğinden değişip dönüşür. Bir anlamda komünler vb karşı birimler sistemi emen hortumlar gibidir. Onların alanı büyüdükçe sistem giderek daha çok alan kaybeder. Bir anlamda ünlü diyalektik kural gibi nicel birikimin nitel sıçramaya dönüşerek yeni bir durum doğurması gibi.
Ama gel gelelim ben bu deneme komünler konusunda yeise kapıldım. Çünkü sistemin mücadele etmek bir yana, göz yummak bir yana beslediği finanse ettiği komün bir umut değil olsa olsa kâbus olabilir. Çünkü bu sistemin sizden hiç korkmadığını, sizi kendisi için bir tehdit olarak algılamadığını tersine size süper market raflarında ki yüzlerce çeşit üründen biri gibi gördüğünü ortaya koyar. Oysa bir zamanlar komün sistem için tehditti sistem komünlerden, oradan biriken enerjiden ölesiye korkuyordu.
Çünkü o enerji sıklıkla isyanlara, ayaklanmalara dönüşüyordu. Sistem komünden de, komünal düzen fikrinden de kendisini tehdit ettiği sistemin içine alamadığı ve maas edemediği yoksullardan çekiniyordu. O yoksullar, o baldırı çıplaklar vahşice bir saldırı ile sistemi fena halde tehdit ediyordu.
Lakin kapitalizm o dönemlerde henüz gençti, henüz daha yeni oluşuyordu, dolaysıyla fazla kırılgandı, bir zamanlar dünyayı tehdit eden sosyalizm salgını çıktığında da henüz kapitalizm olgun evrede olmaktan çok uzaktı. Dolaysıyla muhalefete, onun yarattığı tehdide tahammülü yoktu.
Refah devleti ve tüketimi düzenlenmiş toplum ile kapitalizm artık olgun evresine vardı. Sistem basınçlara, tehditlere artık dayanıklıydı, kendi karşıtını ele geçirip, onun popülarize ederek işini bitiriyordu. Arada Anarşistler gibi çıkıntılar olursa da onları da çok çok güçlenmiş olan devlet güçleri ile yalıtabiliyordu. Sistem artık yasaklamak ya da bastırmak değil, denetleyerek varoluyor. Yasaklamak yasak, onun yerine yalıtmak, etkisiz kılmak, popülarize ederek tanınmaz hale getirmek var. Yasak yok kışkırtma var, yasak yok teşvik var, yasak yok ayartma var. Kısacası sistemin yasağa ihtiyacı kalmadı. Çünkü hayatın tüm kılcal damarları onun tarafından ele geçirildi. Dolayısıyla artık her şeyi yapabilirsiniz yeter ki tüketilebilir olun, yeter ki ekonominin motorlarını yağlayın, yeter ki ayinselleşmiş ve çoktan halktan kopmuş demokrasi içinde olun. Demokrasi artık özgürlüğün altın çocuğu değil her şeyi emen bir süpürge içine çektiği her şeyi giderek kendine benzetiyor ve onun alternatif tarafını yok ediyor.
Hâsılı batı artık totaliter bir evre de, dolaysıyla orada muhalefet aykırı ve tehditkâr bir öteki olmaktan çıktı. Yasakçılıkla denetimin iç içe olduğu despotiklik ve demokrasinin özgün karışımından oluşan geç modern yahut yeni gelişmiş ülkelerin yarı demokrasileri ise bu matriks evrenine doğru ağır aksak ilerliyorlar. Onlar hiçbir zaman tam bir batılı demokrasi olacaklar mı bu kuşkulu, çünkü küresel sistem henüz oralarda tüm toprakları ele geçirmiş değil. Tüm kaleler orada da ele geçerse oralarda tam demokrasiye geçecekler. Bu denetimin gücüne, yeğinliğine bağlı olacak elbette.
Türkiye bu demokrasiye geçiş sancıları yaşasa da yönü orası. Gün gelecek Türkiye’de de sistem muhalefetten hiç çekinmeyecek. Muhalefet sistemin bir parçası olup çıkacak. Demokrasinin olmazlarından olan ifade özgürlüğü, örgütlenme özgürlüğü, toplantı ve gösteri düzenleme özgürlüğü artık olağan bir şey olacak. Ama bu teknik despotluğun hâkimiyeti ile olacak. Telefonlarınız dinlenecek, hayatınızın her alanı gözetim sistemi içinde olacak, genleriniz bile ele geçirilecek. Kısacası büyük birader sizi her şeyinizle tanıyacak ve bir yerlere yerleştirecek.
Diğer yandan medya denen uyuşturucunun eğlenceli sanrıları ile kendinizden geçeceksiniz. Ama en öldürücü darbe tüketim olacak. Tüketmek için dolap beygiri çalışacaksınız, çalıştıkça da kafanızı kaldırıp da dünyada ne oluyor diye kafa yoracak halde olamayacaksınız.
Arada bir medya muhalefet denen ayinin bir parçası olarak korku kültürü dediğimiz şeyle size “dikkat kısır tohumla nesliniz tehdit ediliyor, dikkat küresel ısınma hayatımızı mahvedecek vb korku ve panik havası ile uyuşmuş insanlara pasifize edici korku dalgaları yollayacak. Ve tabi hemen ardından organik endüstrisi, güvenlik endüstrisi korkularınızın ilacı olacak teknik ya da ekonomik çözümler varolacak. Bunlar komşu markette ya da alternatif dükkânlarda satılıyor olacak.
Ve inanın bana en yakın zamanda siz Türkiye’deki komünleri de geziyor olacaksınız. Şimdiden eko köylerle bu oluşmaya başladı bile. Her yaz artık tatil köylerinde tatil yapmak değil eko köylerde tatil yapmak trend olacak. Eko köy in, tatil köyü out denecek. O komünler anarşist bile olsa tehdit olmayacak. Yeter ki gezilebilir, görülebilir, sistem için sorun yaratmaz olsun (olamayacak da çünkü bu kominler kentli orta sınıfın “in”leri olacak. Yoksullar hala “out” olanlar için bütün yıl köle gibi çalışıp yılsonunda kısa bir süre bir zamanlar zenginlerin ayrıcalığı olan bu yerleri dolduracak. Tüketim merdiveni de hep bir yukarıya kayarak taban genişledikçe üstte daralmaya devam edecek.
Matrikse hoş geldiniz yeşil hap sizi çıkarırımı bilemem. Bu kez korkarım ki haplar yetmeyecek “revulotion”u gerçekleştirmek için. Bu sefer gerçekten ayvayı yedik.
FEMİNİST ÜTOPYALAR – Hande ÖĞÜT
Bir sabah uyandığında erkek olmak, iktidarı, tüm ekonomik ve siyasi mekanizmayı ele geçirmek, keşfedilmemiş ne kadar toprak kaldıysa bulup sömürgeleştirmek, doğadan, hayvanlardan, çocuklardan rant elde etmek, kadınları katletmek değildir kadınların ütopyası…
Kadınların ütopyalarında iktidara, mülkiyete, kurumsallaşmaya yer yoktur. Totalitarizmin, kolonyalizmin, militarizmin, maşizmin, despotizmin, öğretilerin, törelerin, ikiyüzlü ahlâk kurallarının, “mutfakta aşçı, evde anne, yatakta fahişe” denkleminin olmadığı bir “yer” tasavvurudur, kadın ütopyaları. Yani hiçbir zaman gerçekleşmeyecek bir düş…
Ütopya, gerçekleşme olasılığını koruyan bir kavramsa kadınların böylesi eşitlikçi, özgür bir yer arzuları “ütopik” olmaya, yani gerçekleştirilmesi mümkün olmayan anlamını taşımaya yazgılıdır adeta.
Valerie Solanas’ın, SCUM’da (Erkekleri Doğrama Cemiyeti Manifestosu) dile getirdiği gibi ancak para ortadan kaldırıldıktan sonra, yani psikolojik olarak bağımlı kadınların üzerindeki tek iktidar aracı yok edildikten sonra ütopyayla ilgili gündem planlanabilir:
“Eğitim programları tamamen yenilenecek, böylece milyonlarca kadın birkaç ay içinde yüksek düzeyde entelektüel iş yapabilecek şekilde eğitilecektir ki bu, şu anda yıllar alır. Hastalık, yaşlılık ve ölüm meselelerini çözmek ve şehirlerimizi ve mahallelerimizi yeniden düzenlemek…”
Solanas’ın önerisi hiç mantıksız değil ama ne yazık ki ütopik! Çünkü, erkekten çok erkekçi, erkekliği giyinmiş kimi kadınlar yaşadığı sürece ataerkinin hegemonisinden asla kurtulunamayacaktır. Gerçi Solanas, “Birçok kadın, bir süre daha erkeklere bayıldıklarını sanmaya devam edecektir, ama dişi topluma alıştıklarında ve projelerine gömüldüklerinde onlar da zaman içinde erilin gereksizliğini ve banalliğini görecektir” dese de, bir toplum tüm sistematiği, öğretileri, kurulum mantığı ve işleyiş aygıtlarıyla değişmediği takdirde kadınlar da erkeklerin hükmü altına girmenin “yaradan”dan geldiği konusuna rıza gösterecektir.
Bir erkeği, Andy Warhol’ü vuran kadın olarak ünlenen Valerie Solanas’ın “ütopyası”, manifestosunda da belirttiği üzere patriyarkayı ortadan kaldırmak ve bütünlüklü yeni bir toplum projelendirmek. Tüm diğer kadınların ütopyalarına benzer şekilde…
Kadınların ütopyaları son zamanlarda yeniden gündeme gelmeye başladı. Versus Kitap’ın ilk feminist ütopya yazarı Begum Rokeya Sakhawat Hossain’in 1905’te yazdığı Sultana’nın Rüyası ve Padmarag’ı yayımlayarak törelerin ve teröristlerin katlettiği Güldünya’ya armağan etmesi; Otonom Yayıncılık’ın ise Charlotte Perkins Gilman’ın 1915 tarihli Herland’ı (Kadınlar Ülkesi) yayımlaması dolayısıyla tarih boyunca kadınlar tarafından yazılmış ütopyalara bir göz atalım istedik…
Kadın ütopyalarının ortaya çıkışı
Bilindiği gibi ütopya sözcüğü Sir Thomas More tarafından 1516 yılında telaffuz edildi ilkin. Terimi yunanca qu (değil) ve topos (yer) sözcüklerinden türeten More, “olmayan yer” anlamına gelen bu kavramı, bütünüyle akıl yoluyla yönetilen ortak mülkiyete dayalı bir kent devleti olarak betimledi. More’un Ütopya’sı, roman sanatının henüz ortaya çıkmadığı tarihlerde, bir anlatı metni olarak kurgulanmıştır ve Kolomb’un keşiflerinin etkisiyle yazılmış ilk kurgusal metin olması nedeniyle ilginçtir. Ütopya, Güney yarım küresinde bir adadır. Hikâye, bu adada yaşamış bir gemicinin, ada halkının kurduğu düzenin mükemmelliğini Avrupa’ya tanıtması biçiminde sürer. Yani beyaz adam, olmayan yere gitmiş ve orayı kendi ülkesi için imkânlı kılmaya çalışmıştır.
Felsefenin mutlak olarak yersizyurtsuzlaştırılmış düzlemi olan yeryüzü, henüz ortaya çıkmamış kişiliklerle doldurulur: O bir ütopyadır. Deleuze ve Guattari, felsefeyi kendi çağıyla ilişkilendirenin ütopya olduğunu söyler; felsefenin politikleşmesi ütopya ile olur. Kavramsal kişiliklerin topluluk özelliği bir politika ile ortaya çıkar. Deleuze ve Guattari’nin felsefesi, toplumun eleştirel modeline karşıt olarak ütopyacı bir toplumsal kuram olarak okunmalıdır.
Bir kavram ve olay olarak devrim, kendi kendini konumlandırıcı ve kendi kendine göndermelidir -devrimci-oluşun içkin coşkusundan kavranabilir sadece.
Ütopya artık bir ideal ya da bir güdülenim olarak tarihe bağlı değildir: Bir oluştur, bir dostlar toplumu ya da bir direniş toplumudur. Bir devrimin zaferi, bir sanat yapıtıdır: İçkindir ve yaratılması sırasında erkeklere ve kadınlara sağladığı yeni titreşimlerden, perçinlemelerden ve açıklıklardan, insanlar arasında kurduğu yeni bağlardan oluşur.
Kadın ütopyaları, Deleuze ve Guattari’nin belirttiği gibi, hem bir dostlar ülkesi, hem de bir direniş oluşumudur. Elbette her ütopya, içinden çıktığı dönemin tarihi perspektifiyle bağlantılıdır ama kadınların tarihi statik ve hiç değişmeyen bir yazgı olduğundan onların ütopyası da bir ideal olarak tarihe bağlı değildir.
Yıllar yılı erkeklerin tekelindeydi ütopya yazımı. Batılı ve erildi ütopyacılık. Ancak 18. ve 19. yüzyıllarda gelişen kadın hareketi sayesinde ütopyalar da değişmeye başladı, toplumsal cinsiyet ilişkilerini üzerine düşünülmesi ütopya kavramına da yansıdı. 19. yüzyıldan itibaren politika, edebiyat, felsefe gibi alanlarda etkinlik gösteren kadınlar, ütopya konusuna da el attılar ve ütopik metinler kaleme aldılar. Özellikle 1970’lerden sonra feminist kadın yazarlar arka arkaya çeşitli, renkli, dinamik ütopyalar yazmaya başladılar ve bu dönemde hızlanan kadın araştırmaları, çok daha önceleri de, 1700’lerin sonlarından itibaren kadınların ütopik metinler yazdıklarını, bu alanda var olduklarını ortaya çıkardı.
Mary Griffith’in kadınların ekonomik özgürlüğünü vurguladığı ütopyası Three Hundred Years Hence (1836), Küçük Kadınlar’ın yazarı olarak tanınan Louisa May Alcott’un yine kadınların ekonomik olarak özerk olduğu bir dünyayı anlattığı Work (1870) adlı ütopyası, Annie Danton Cridge’nin Man’s Right, or How Would You Like It? (1870) adlı karşı ütopyası, Marie Howland’ın Papa’s Own Girl (1874) gibi kitapları ilk dönem feminist hareket içinde varolan önemli ütopya örnekleridir.
Feminist ütopyacı düşünceyi etkilemiş olan Charlotte Perkins Gilman’ın, erkeklerin olmadığı, sınıfsız ve barış içinde yaşayan bir kadınlar toplumunu anlattığı Herland (Kadınlar Ülkesi) adlı ütopya denemesi ise diğerlerine nazaran iki açıdan farklılık gösterir. 1915’te kaleme alınan kitabın birinci özelliği, pek çok klasikleşmiş erkek ütopyasında (Platon’un Devlet, Thomas More’un Ütopya’sı vb) yok sayılan veya satır aralarında yer verilen kadınlara yönelik cinsiyet ayrımcılığına dikkat çekilmesi; ikinci özelliği ise kadınları ele alan edebi denemeler içerisinde ilk defa feminist öğelerin ütopya tarzıyla açık ve bilinçli bir şekilde işlenmesidir. Bu anlamda Kadınlar Ülkesi, sınıflı-erkek egemen toplumun kadın kalıpları, tanımları ve davranışlarına uymayan kadınları anlatır bize. Birinci Dalga feminist akımın önde gelen yazarlarından Charlotte P. Gilman, bu ütopyasıyla 20. yüzyılın temel çelişkileri olan ulusalcılık, yurttaşlık ve kadın hareketi içindeki eşitlik ve özgürlük gerilimini de gözler önüne serer. Ataerkil toplumların mizahi bir dille eleştirildiği Kadınlar Ülkesi rekabet, cinsiyet ayrımcılığı, cinsiyet temelli işbölümü, yoksulluk, savaş ve dışarıda bekleyen düşmanlar gibi kavram ve yaşantıların bilinmediği, duyulmadığı, yaşanmadığı bir ülkedir.
Amazon’un dağlık bölgelerinde gizli, yalnızca kadınlardan oluşmuş bir toplumu anlatan roman, hem hegemonik ideolojiden kopuşu, hem yaşanan değişimin sınırlarını dikkat çekici biçimde belgeler. Herland’da düşünce sınırı cinselliktir. Ancak tüm bu olumlu özelliklerine rağmen roman heteroseksist düşünceden pek ayrıştıramaz kendini. Zira Gilman, yalnızca kadınlardan oluşan bir ülkeyi ve eğitimde yapılan köklü değişiklikleri kavramsallaştırmayı başarır ama tasarladığı dünyada lezbiyenliğe yer yoktur. Neredeyse cinsel dürtüleri tamamen ortadan kaldırarak aseksüel bir kadınlar topluluğu yaratmıştır ki bu da Karl Mannheim’ın ütopya-ideoloji ayrımına göre yerleşik düzenin ötesine gidemeyen bir ütopyadır. Gilman’ın tasvir ettiği Amazon ülkesi ve özellikle “amazon” figürü, 19. yüzyıl sonunda, güçlü ve özgür kadının metaforu olarak pek çok ütopyada karşımıza çıkar.
Bir başka “kadınlar ülkesi” tasavvuru da Doğulu bir kadın yazardan, Güney Asya’nın önemli feministlerinden biri olan ve Bangladeş’te Müslüman kadının uyanışının ve kurtuluşunun öncüsü olarak anılan Begum Rokeya Sakhawat Hossain’den gelir. Ülkemizde ilk kez yayınlanan iki feminist ütopyası, Sultana’nın Rüyası ve Pagmarag, yirminci yüzyılın başında bir Doğu ülkesinde, bir kadın tarafından yazılan ütopya örnekleri olarak hayli önem taşır.
Eserlerinde toplumsal kuralları ve değer yargılarını; kadınlar üzerindeki baskıları, harem sistemini eleştiren, çocuk yaşta evliliklere ve çokeşliliğe karşı çıkan, kadının eğitimi, ekonomik bağımsızlığı ve bilinçlenmesi için çalışan Begum Rokeya, sömürgeciliğe karşı da milliyetçi bir ton tutturur.
Sultana’nın Rüyası, erkeklerin eve kapatıldığı, kadınlarınsa siyasette, bilimde, sanatta, yani “dışarıda” yer aldığı bir kadınlar ülkesini betimler. Erkekler, selamlıkta hapistir, kadınlar ise sokaklarda, ülke yönetiminde, sanatta ve bilimde aktif rol oynar. Kadınlar zekalarını kullanırken erkekler hane içi pratikleriyle eğleşir. İlk kez 1905’te, The Indian Ladies Magazine’de İngilizce olarak yayımlanan eser, klasik ütopya modeline uygun olarak bir rüya yolculuğuyla, aniden başka bir dünyaya giden, bir rehber eşliğinde bu dünyayı gezerek oranın siyasal, toplumsal, ekonomik özellikleri hakkında bilgi edinen ve yine geldiği gibi aniden kendi zamanına/dünyasına dönen bir kahramanın ağzından anlatılır.
Kadının kurtuluşunun ancak bilimsel çalışmalarla gerçekleşebileceği savsözüne odaklanan Sultana’nın Rüyası, barışın, güzelliğin, doğruluk ve sevginin hüküm süreceği, ataerki ve baskının yok olduğu bir dünyanın ütopyasıdır. Padmarag ise geçmişte ya da gelecekte değil, şimdi ve şu anda varolduğu düşünülen, Tarini Bhavan adlı bir kadınlar okulunda geçer. Bu yönüyle, “yokülke” ve “güzelülke”yi tasvir eden Batılı eril ütopyalardan ayrılır Padmarag. Çünkü bu okul her yönüyle gerçek ve “burada”dır. Her yaştan ve sınıftan kadının gelerek dert ve sıkıntılarına çözüm bulduğu, iyileştiği, eğitildiği Tarini Bhavan, tüm yoksul ve yoksun kadınlara kapılarını açan bir yeryüzü cennetidir. Bir anlamda Şilili yazar Marcela Serrano’nun Hüzünlü Kadınlar Sığınağı romanını andırır. Şili’nin güneyinde kurulu ve sorunlu kadınları üç aylığına kabul eden bir sığınakta, yalnız, yaralı, hüzünlü kadınlar deneyim aktarımı ve diyalog yoluyla her şeye yeniden başlarlar. Latin Amerika’nın ataerkil ve maço dünyası olsun Doğu’nun erkek egemen toplumlarında olsun kadına uygulanan baskı ve şiddet aynıdır ve kadınlar ütopyalarında bu ataerkil uygulamaları eleştirerek bir kurtuluş önerisinde bulunurlar.
1960’lardan itibaren gelişen İkinci Dalga feminist hareket içinde kuramsal çalışmalar yanında ütopyalar, ataerkil düzene karşı kullanılan mücadele araçlarından biri olur ve birçok kadın yazar, toplumsal cinsiyet ilişkilerini çözümleyen ve günümüzün eşitsizliklerini yok etmeyi hedefleyen ütopya ve karşı ütopyalar ortaya koyarlar. Bu metinlerin önemini Christine Delphy şöyle vurgular:
“Ütopya ve kuram aynı arayışın iki yüzüdür: Kuram, olan şeyin olumsuz yüzü ya da evresi, ütopya da olumlu yüzü ya da evresidir.”
Özel olanın politik olduğu şiarından hareketle kadın ütopyaları asla politikadan soyutlanmaz; toplumsal cinsiyet, doğaya dönüş, doğurganlık ve annelik, çiftcinsiyetlilik (androjeni) kadın ütopyalarının temel temalarındandır.
Güven Turan’ın “Yokülkeler… Düş Ülkeler…” yazısında belirttiği gibi, ütopyalara kişiliklerini veren iki asal ve değişmez özellik vardır. Bunlardan biri içeriktir: Ütopya yazarları ideal toplum diye düşündüklerini resmederler; bunu matematik diline aktaracak olursak, ütopyalar (+) işareti taşır. Öteki özellik ise içerikten doğal olarak ortaya çıkan, biçimde de yer alır: Bir ütopya her zaman durağandır (statik); her zaman betimseldir (descriptive) ve her zaman ya da hemen hemen her zaman, olaylar dizisinin canlılığından yoksundur.
Feminist yazarlar bir yandan, kadınların özgürleştiği toplumları betimleyen ütopyalar yazarken, bir yandan da totalitarizmin baskısı altında “şeyleşen” kadını da gündeme getiren distopyalar kaleme aldılar. Ancak her iki türde de kökleşmiş toplumsal cinsiyet meselesini ve dildeki eril egemenliği dert edindiler. Dili ataerkil etkilerden kullanmak için kimi sözcükleri kaldırıp yeni kavramları karşılayacak yeni sözcükler, betim ve tanımlamalar getirdiler eserlerinde. Feminist ütopyaların bir başka önemli özelliği de ütopyacı düşüncenin kendisini de eleştirmeleri ve yeni bir ütopya tarzını ortaya koymaya çalışmalarıdır. Geleceğe yönelik ütopyacı bir iyimserlik taşımakla beraber klasik ütopyanın durağan, baskıcı, değişime izin vermeyen ütopya anlayışından ayrılır kadın ütopyaları, Ütopyanın Kadınları, Kadınların Ütopyası kitabının yazarı Yasemin Temizarabacı Yıldırmaz’ın belirttiğine göre.
Ütopyalar imkânsızdır ama yazılabilir
“Ütopyalar imkânsızdır. Ama yazabiliriz” diyen fantastik edebiyat ve bilimkurgu ustası Ursula Le Guin’i Mülksüzler ile tanıdık ilk olarak. Otoriter devlete karşı, kadınca bir işbirliğini öneren, kendini “Taocu, anarşist, feminist ve çevreci” olarak tanımlayan Le Guin’e göre ütopyalar imkânsızdır elbette ama yazılabilir. Ve yazılırsa uygulamaya da konulabilir. Mülksüzler’de anlattığı anarşizmi şöyle tarif eder Le Guin: “…Odoculuk anarşizmdir. Sağı solu bombalamak anlamında değil: Kendine hangi saygıdeğer adı verirse versin, bunun adı tedhişçiliktir. Aşırı sağın sosyal-Darwinist ekonomik özgürlükçülüğü de değil: Düpedüz anarşizm: Eski Taocu düşüncede öngörülen, Shelley ve Kroptokin’in, Goldman ve Goodman’ın geliştirdiği biçimiyle. Anarşizmin baş hedefi, ister kapitalist isterse sosyalist olsun, otoriter devlettir; önde gelen ahlâki ve ilkesel teması ise işbirliğidir (dayanışma, karşılıklı yardım). Tüm siyasal kuramlar içinde en idealist olanı anarşizmdir; bu yüzden de bana en ilginç gelen kuramdır.”
Mülksüzler, birbirinin uydusu olan Urras ve Anarres adlı iki gezegenden söz eder. Urras dünyamıza benzeyen kapitalist bir gezegenken Anarres kolektif çalışmanın ön planda olduğu; paranın, mülkiyetin ve dinin olmadığı anarşist bir gezegendir. Bir gün Anarresli bilimci Shevek, Urras’taki bilimcilerle görüşmek üzere kendi gezegeninden çıkar ve karşılaştırma, sorgulama başlar. Anarres’te eşyalar ve topraklar üzerinde mülkiyet hakkı olmadığı gibi, insanlar üzerinde de mülkiyet hakkı yoktur. İlişkiler aidiyet üzerine değil, sevgi üzerine kuruludur. Urras’ın insanlarının maddeler üzerindeki sahiplik iddiası, birbirleri üzerindeki sahiplik iddiasına kadar varmaktadır.
Le Guin, yepyeni gezegenler ve halklar yaratırken bilinçdışından gelen simge ve arketipleri doğrudan ve dolaysız olarak kullanır ve gerçeklerden bahseder. Mülkiyet, cinsiyet, aidiyet, siyasal sistemler, doğanın tahribatı, baskı, özgürlük, ideoloji, verili gerçek ve değerleri sorgular. Ütopyanın Kadınları, Kadınların Ütopyası kitabının yazarı Yasemin Temizarabacı Yıldırmaz’a göre feminist ütopyaların en önemli özelliği, bireyselliği ön plana çıkarmaları ve farklılığı doğal kabul edip toplumsal yaşamı da buna göre şekillendirmeleridir. Aynılık ve benzerlik üzerine kurulmuş olan klasik ütopyaların aksine, feminist ütopyalar “çelişkilerin var olduğu, her an yeniden ortaya çıktığı, buna karşılık çözümlerin de yeniden üretildiği” alternatif düzenler olarak ortaya çıkar.
İçinde yaşadığımız çağla hesaplaşmak için yazan Le Guin, eserlerinde bu tür çelişkileri başarıyla ortaya koyar; her yerde, herkes mükemmel değildir. Onun ütopyacı düşgücünün en yaratıcı örnekleri arasında sayılan ve öykü, şiir, mit, halk masalı, drama, deneme ve belge gibi değişik biçimleri sentezleyerek uzak geleceğe ait kurgusal bir etnografya olarak tasarladığı Hep Yuvaya Dönmek, Amerikan yerlilerinin bir arketipi olarak kurgulanan Keş halkının dünyasını anlatır. Keşler, insanlığın kendini yıkıma sürüklemesinin ardından, Kuzey Kaliforniya’da, Na Vadisi’nde yaşayan barışçı bir halktır. Keşler, insan-doğa ilişkisinden başlayarak, hiçbir yanı bugün içinde yaşadığımıza benzemeyen bir dünyada yaşarlar. Zamanın, çizgisel olmaktan çok, mevsimlik danslarla belirlenen döngüsel bir seyir izlediği bu dünyanın belki en temel özelliği, ilerlemeci ideale yabancı olmasıdır. Farklılıkların olduğu gibi kabul edildiği bu toplumda, değişim, bir ilerleme ya da gerilemeye değil, dönüşüme işaret eder sadece. Keşler, dünyanın geri kalanında neler olup bittiğiyle pek ilgilenmedikleri gibi, başlangıç ve sonuçlarla da ilgilenmezler. Ve elbette toplumsal cinsiyet denilen cinnet ile de…
Cinsellik ve androjeni
Cinsellik, çiftcinsiyet ve toplumsal cinsiyetin yargılanması, kadın ütopyalarında yer tutan başat kavramlar. Cinsellik, ütopyalarda, toplumsal baskıyı ve ortasınıf ahlâkını eleştirmek için kullanılır; distopyalarda ise ya devlet ya toplum tarafından tamamen denetlenir ya da serbest bırakılır. Kadın ütopyaları cinslerarası eşitliğe önem vermeleri, heteroseksüel dayatmaya ve cinsiyet faşizmine karşı duruşlarıyla erkekler tarafından yazılmış ütopyalardan ayrılır.
Bu ütopyaların en belirgin teması, çiftcinsellik yani androjenidir. Kadın ve erkeğin tek bedende birleşmesi, akıl ve maddenin, kültür ve doğanın birleşmesi anlamına da gelir. İkiliği reddeden bir sentez, bir tümlenme arzusudur bu. Androjeninin kadın edebiyatındaki kökeni ise 18. yüzyılın erkek merkezli ideolojisine karşı çıkan Margaret Fuller’in Woman in Nineteenth Century adlı kitabına dayanır. Bağımsız bir kadın kültüründen söz ederek toplumun kadına atfettiği özelliklerin ve biçtiği rollerin kadınlar tarafından yadsınmak yerine benimsenmesi gerektiğini, çünkü bu niteliklerin zaaf değil kuvvet içerdiğini belirten Fuller, kadın erkek rollerinin birbirine karşıt roller olarak tanımlanmasını da yanlış bulur. Ona göre kadınlar içlerindeki cevheri işlemeliydiler. Ancak bu sayede insanlık yitirdiği bütünlüğü yeniden bulabilir, kutuplaşmış özellikler tekrar bir araya gelip bütün insanı yaratır ve kişiyi toplumun ona biçtiği rollere hapsolmaktan kurtarabilirdi. Jale Parla’nın yorumladığı gibi, Margaret Fuller bu kadın-erkek birliği düşüncesiyle Virginia Woolf’un da kadın erkek özelliklerinin aynı kişide toplandığı gerçek insanı özgürleştirmeyi savunan “androgyny” kuramının öncüsüdür. Sonradan bu görüş, Ursula K. Le Guin’in adrojen ütopyalarına esin kaynağı olacaktır.
Virginia Woolf’un diğer kitaplarından ayrılarak bir ütopya gibi okunabilecek Orlando,
aynı bedende her iki cinsiyeti de deneyimleyen bir kahraman üzerine kuruludur. İngiltere’nin en soylu ve nüfuzlu ailelerinden birinin tek mirasçısı olan olağanüstü güzel, duyarlı, şair ruhlu Orlando serüven dolu yaşantısına Kraliçe I. Elizabeth’in gözdesi ve Haznedar’ı olarak başlar. Arayışlar içinde geçen inişli çıkışlı dört yüz yıllık yaşamının orta yerinde büyük bir dönüşüme uğrayarak İstanbul’da II. Charles’ın elçisi olarak bulunduğu sırada mucizevi bir biçimde kadın olur. Bir sabah uyanıp da kendini bu halde görünce hiç de şaşırmaz, aynaya bakar ve şöyle der: Değişen bir şey yok, aynı beden, aynı insan. Sadece bundan sonraki yaşamına kadın olarak devam edecektir. Bir süre Bursa dolaylarında Çingeneler arasında doğayla iç içe yaşar.
Ki bu açıdan bir ekofeminist değini söz konusudur romanda. Yeni kimliğiyle, yani bir kadın olarak İngiltere’ye döndüğünde, 19. yüzyılın kadınlara biçtiği rolün içinde boğulacak gibi olur. Ancak aykırı, enerjik, sorgulayan kişiliğinin yardımıyla tüm toplumsal değişimlerin ve kendi yaşamındaki büyük dönüşümün üstesinden gelmeyi başarır.
Virginia Woolf’un “Sanatçı androjen olmalıdır” düşüncesi üzerine kurguladığı Orlando’da kişinin içinde bulunan çift cinsiyetini özgürce yaşayabileceğini savunur yazar.
Tamamen kadınlardan oluşmuş, gelecekteki bir toplumun da içlerinde olduğu dört alternatif evrenin, erkeğe dönüşen bir kadın çerçevesinde anlatıldığı Dişi Adam, bir başka androjen ütopya örneğidir. Joanna Russ’ın, kurgu ve biçem olarak çok parçalı romanında bir kadının erkeğe dönüşümü söz konusudur. Kahraman, erkeğe nasıl dönüştüğünü anlatırken önce kadına dönüşmesi gerektiğinden dem vurur. Bilimkurgu-ütopya türünde, kadın varlığının iç-uzayını gezegenlerarası bir düzlemde, alegoriler kurarak anlatan Russ, “kadın yüzlü bir erkek; erkek aklına sahip bir kadın” olan kahramanını Jung’un erkekteki kadın/kadındaki erkek (anima-animus) ruhbilimsel merceğiyle yansıtır. Romandaki dört “J”den Joanna, günümüz dünyasında yaşayan ve gerçek Adam’ı arayan, huzursuz bir kadın; Jeannine, “Büyük Bunalım”ın hâlâ sürdüğü bu dünyada yaşayan ama geçmişin izlerinden kurtulamayan diğer kadın; Janet, yüzyıllardan beri hiçbir erkeğin Yaşamadığı, “gelecekteki bizim dünyamız”dan yeryüzüne gelen bir elçi; Jael ise bu üçlüyü Erkekdiyarlılar-Kadındiyarlılar fantastik karşıtlığıyla yüz yüze getiren bir aracıdır. İç monologlar, teatral diyaloglar, çarpıcı betimlemelerle eşzamanlı olarak yansıtılan bu dört kadın, tekbir kadın mıdır yoksa kadınlık arketipinin günümüzdeki varyasyonları mı?
Dört anlatının bileşkesi olan Dişi Adam’da bu anlatıların etkileşimleri, ataerkil ideolojideki öznenin oluşumunun, kadının/erkeğin bu ideolojiyi gözden geçirmesinin ve çağdaş ataerkil söyleme müdahale etme ile etkin karşı koyma edimini içeren öznelliğin daha sonraki müzakerelerinin zeminini sağlar. Bireyin ataerkil bir özne olarak konumlandırıldığını vurgular ve bu konumlandırmayı değiştirmeye çalışır.
Ursula K. LeGuin’in, halkı, dönemsel olarak erkek ya da dişi özellikler gösteren androjenlerden oluşan bir gezegeni anlattığı Karanlığın Sol Eli de cinsiyetin ortadan kaldırıldığı bir ütopyadır. Kış gezegenindeki insanlar normal koşullarda cinsiyetsizdirler ve yalnızca yılın belirli dönemlerinde, o andaki hormonal durumlarına göre kadın veya erkek olurlar. Bu gezegende aidiyet, sahiplik, sevgililik, arkadaşlık gibi kavramlar değişmiş; cinsiyet bir otorite aracı olmaktan çıkmıştır.
Ursula K. Le Guin, Karanlığın Sol Eli’nde, ataerkil bir erkek karakter aracılığıyla ataerkil bir söylemin işleyim biçimini gösterir, Anne Cranny-Francis’e göre. Joanna Russ’ın Dişi Adam’ında ise ataerkil olmayan bir karakter, ataerkil bir çerçeveye yerleştirilmiştir. Bu karakterin ataerkil öznelere (erkek ve kadın) gösterdiği tepkiler, kadınların kabullendikleri ataerkil ideolojinin doğallığını bozar. Ataerkil olmayan bir karakter, ataerkil öznenin oluşumunu ve işleyimini sergiler.
Eğer biri ve öteki, eylemlerinin farklılığı içinde birleşmezlerse ne kendini ne ötekini asla fark etmeyecektir.
Kadınların ütopyaları hakkında söylenecekler elbette bu kadar değil. Ekofeminist ütopyalara, distopyalara ve Türk kadın yazarların ütopyalarına yine değineceğim…
Gönderen hande ogut zaman: 14:39
http://kritisyen.blogspot.com/2009/04/feminist-utopyalar-bir-sabah-uyandgnda.html
Recent Comments
-
Archives
- August 2011 (1)
- June 2011 (9)
- May 2011 (23)
- April 2011 (3)
- March 2011 (27)
- February 2011 (24)
- January 2011 (39)
- December 2010 (12)
- October 2010 (10)
- September 2010 (10)
- August 2010 (21)
- July 2010 (12)
-
Categories
- anti-endustriyalizm
- anti-kapitalizm
- anti-otoriter / anarşizan
- antinükleer
- antropoloji, arkeoloji
- bu topraklar
- e-kitap
- eko-savunma
- ekokoy – permakultur
- ekoloji
- ekolojist akımlar
- ekotopya heterotopya utopyalar
- ezilenler
- gorsel
- iklim
- isyan
- kadın ve doğa / ekofeminizm
- kent yasami
- kir yasami
- komünler, kolektifler
- kooperatifler vb modeller
- ozyonetim
- savaş karşıtlığı
- sistem karsitligi
- somuru / tahakkum
- Su
- sınırlara hayır
- tarim gida GDO
- türcülük, doğa / hayvan özgürlüğü
- totoliterlik / otoriterlik
- tuketim karsitligi
- Uncategorized
- yerel yönetimler
- yerli – yerel halklar
- yeşil kapitalizm
-
RSS
Entries RSS
Comments RSS
ecotopianetwork 
